Ứng dụng công nghệ sinh học trong chăn nuôi: Phần 1

Chia sẻ: Lộ Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách có cấu trúc gồm ba chương được chia thành 2 phần, phần 1 cuốn sách trình bày phần mở đầu; công nghệ sinh học trong chăn nuôi lợn sạch. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ứng dụng công nghệ sinh học trong chăn nuôi: Phần 1

CÔNG NGHỆ SINH HỌC CHO NÔNG DÂN CHĂN NUÔI SẠCH
Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn Duy Hïng Thμnh viªn TS. NguyÔn An Tiªm TS. KhuÊt Duy Kim H¶i NguyÔn Vò Thanh H¶o 2
KS. Trần Thị Thanh Thuyết - KS. Nguyễn Thị Xuân CÔNG NGHỆ SINH HỌC CHO NÔNG DÂN CHĂN NUÔI SẠCH NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT HÀ NỘI 2012
nhãm biªn so¹n néi dung lª thanh b×nh lª xu©n tμi nguyÔn thÞ xu©n hiÖu ®Ýnh gs. ts. nguyÔn thiÖn, Héi ch¨n nu«i ViÖt Nam ban biªn tËp néi dung Chñ tÞch Héi ®ång: TS. Lª Xu©n Rao, Gi¸m ®èc Së Khoa häc C«ng nghÖ Hμ Néi ThS. Vò Nh− H¹nh, Gi¸m ®èc Trung t©m Tin häc vμ Th«ng tin khoa häc c«ng nghÖ NguyÔn Thu T©m, Th− ký Tßa so¹n T¹p chÝ Th¨ng Long Khoa häc vμ C«ng nghÖ Mai ThÞ Xu©n, Biªn tËp viªn RPC
chó dÉn cña nhμ xuÊt b¶n Thùc hiÖn §Ò ¸n trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn cña Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng vμ nh»m triÓn khai Ch−¬ng tr×nh träng ®iÓm ph¸t triÓn vμ øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n ®Õn n¨m 2020 ®· ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt víi môc tiªu t¹o ra c¸c gièng c©y trång, vËt nu«i, chñng vi sinh vËt, c¸c chÕ phÈm c«ng nghÖ sinh häc n«ng nghiÖp míi cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng vμ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, phôc vô tèt nhu cÇu chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp cïng Nhμ xuÊt b¶n Hμ Néi xuÊt b¶n cuèn s¸ch C«ng nghÖ sinh häc cho n«ng d©n. Ch¨n nu«i s¹ch. Cuèn s¸ch gåm ba ch−¬ng: Ch−¬ng I. Më ®Çu; Ch−¬ng II. Ch¨n nu«i lîn s¹ch; Ch−¬ng III. Ch¨n nu«i gμ s¹ch. §©y lμ cuèn s¸ch n»m trong bé s¸ch C«ng nghÖ sinh häc cho n«ng d©n, ®−îc coi lμ cÈm nang cña bμ con n«ng d©n trong viÖc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh sö dông c«ng nghÖ sinh häc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 11 n¨m 2012 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - sù thËt 5
6
Lêi nãi ®Çu C«ng nghÖ sinh häc lμ mét b−íc tiÕn míi nhÊt trong nç lùc l©u dμi chinh phôc tù nhiªn ®Ó n©ng cao ®êi sèng vμ søc kháe con ng−êi. Môc tiªu cña c«ng nghÖ sinh häc lμ n©ng cao n¨ng suÊt vμ nh÷ng ®Æc tÝnh tèt cña c¸c s¶n phÈm l−¬ng thùc cã nguån gèc ®éng vËt vμ thùc vËt, gãp phÇn gi¶m n¹n ®ãi, ®¸p øng nhu cÇu l−¬ng thùc cña mét hμnh tinh víi d©n sè ®ang gia t¨ng vÒ sè l−îng vμ n©ng tuæi thä trong khi vÉn gi¶m ®−îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi m«i tr−êng. §Õn n¨m 2007, cã 23 quèc gia canh t¸c c©y trång c«ng nghÖ sinh häc bao gåm 12 n−íc ®ang ph¸t triÓn vμ 11 n−íc c«ng nghiÖp. Hoa Kú, ¸chentina, Braxin, Cana®a, Ên §é vμ Trung Quèc lμ nh÷ng quèc gia ®−a c©y trång c«ng nghÖ sinh häc vμo canh t¸c nhiÒu nhÊt. Tæng diÖn tÝch ®Êt trång c©y c«ng nghÖ sinh häc tõ n¨m 1996 ®Õn 2007 ®¹t 690 triÖu ha (1,7 tØ mÉu) t¨ng 67 lÇn so víi n¨m 1996 víi gi¸ trÞ thÞ tr−êng c©y trång c«ng nghÖ sinh häc theo −íc tÝnh cña H·ng ph©n tÝch thÞ tr−êng Cropnosis lμ 6,9 tØ ®«la, ®−a c«ng nghÖ 7
sinh häc trë thμnh thμnh tùu ®−îc øng dông nhanh nhÊt trong n«ng nghiÖp. ViÖc n«ng d©n ®−a c©y trång c«ng nghÖ sinh häc vμo canh t¸c víi tèc ®é rÊt cao ®· cho thÊy c©y trång c«ng nghÖ sinh häc ®ang ph¸t triÓn rÊt tèt, mang l¹i lîi Ých vÒ kinh tÕ, m«i tr−êng, søc khoÎ vμ x· héi cho n«ng d©n ë c¸c n−íc ph¸t triÓn vμ ®ang ph¸t triÓn. Ch−¬ng tr×nh träng ®iÓm ph¸t triÓn vμ øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n ®Õn n¨m 2020 ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt víi môc tiªu t¹o ra c¸c gièng c©y trång, vËt nu«i, chñng vi sinh vËt, c¸c chÕ phÈm c«ng nghÖ sinh häc n«ng nghiÖp míi cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng vμ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, phôc vô tèt nhu cÇu chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n. Giai ®o¹n 2006-2010, Ch−¬ng tr×nh ®· t¹o ra hoÆc tiÕp nhËn vμ lμm chñ ®−îc mét sè c«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i vμ øng dông cã hiÖu qu¶ vμo s¶n xuÊt, chän t¹o ®−îc mét sè gièng c©y trång, vËt nu«i b»ng kü thuËt sinh häc ph©n tö vμ ¸p dông vμo s¶n xuÊt; chän t¹o ®−îc mét sè dßng c©y trång biÕn ®æi gen trong ph¹m vi phßng thÝ nghiÖm vμ thö nghiÖm trªn ®ång ruéng. Nh»m gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh sö dông c«ng nghÖ sinh häc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Trung t©m Tin häc vμ Th«ng tin khoa häc c«ng 8
nghÖ phèi hîp víi Trung t©m Nghiªn cøu hç trî xuÊt b¶n tæ chøc biªn so¹n vμ xuÊt b¶n bé s¸ch “C«ng nghÖ sinh häc cho n«ng d©n”. §©y lμ lÇn xuÊt b¶n ®Çu tiªn cho tñ s¸ch x·, ph−êng, thÞ trÊn nªn khã tr¸nh khái cã nh÷ng thiÕu sãt, mong b¹n ®äc gãp ý, chØnh söa ®Ó lÇn xuÊt b¶n sau ®−îc hoμn thiÖn h¬n. Xin c¶m ¬n! Ban Biªn tËp néi dung 9
10
Ch−¬ng I Më §ÇU I. øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong n«ng nghiÖp Trong n«ng nghiÖp, øng dông c«ng nghÖ sinh häc tËp trung vμo nh÷ng lÜnh vùc chÝnh nh− chuyÓn gen mang nh÷ng tÝnh tr¹ng tèt vμo gièng c©y trång, vËt nu«i t¹o ra nh÷ng gièng cã n¨ng suÊt cao, thÝch nghi h¹n h¸n, dÞch bÖnh hoÆc t¹o ra c¸c chÕ phÈm sinh häc b¶o vÖ c©y trång, vËt nu«i... ë ViÖt Nam, nhiÒu n«ng d©n ®· øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong trång trät, ch¨n nu«i ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸ cao. §a sè n«ng d©n ®Òu øng dông c«ng nghÖ sinh häc cho ®μn lîn, bß b»ng c¸ch thô tinh nh©n t¹o, t¹o ra nh÷ng ®μn lîn, bß cã tØ lÖ thÞt ë bß vμ n¹c ë lîn cao. TiÕn sÜ NguyÔn V¨n B¾c, Trung t©m KhuyÕn n«ng - khuyÕn ng− quèc gia, cho biÕt: "HiÖn nay, tØ lÖ bß thô tinh nh©n t¹o cña c¶ n−íc lμ 55%, viÖc sö dông tinh nh©n t¹o ®· gióp bß tr−ëng thμnh cã träng l−îng ®ang tõ 180 kg/con ®· t¨ng lªn 250-280 kg/con vμ tØ lÖ thÞt xÎ t¨ng 1,5 lÇn". Bªn c¹nh ®ã, n«ng d©n cßn øng dông c«ng nghÖ sinh 11
häc vμo trong ñ, chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i cho gia sóc, gia cÇm ®Ó tËn dông c¸c phÕ phÈm n«ng nghiÖp, gi¶m ®−îc chi phÝ ®Çu vμo t¨ng lîi nhuËn. II. An toμn sinh häc trong ch¨n nu«i 1. Qu¶n lý vËt nu«i míi nhËp tr¹i - ng¨n ngõa sù x©m nhËp cña bÖnh dÞch BÖnh truyÒn nhiÔm th−êng lan truyÒn trùc tiÕp tõ con vËt mang mÇm bÖnh sang con vËt ch−a m¾c bÖnh. Cã ba chØ dÉn chung ®Ó ng¨n ngõa dÞch bÖnh x©m nhËp vμo tr¹i khi cã løa vËt nu«i míi: 1.1. §ãng kÝn ®μn vËt nu«i Tr¹i nu«i nªn ¸p dông c¸c nguyªn t¾c chung sau: - Sö dông vËt nu«i sinh tr−ëng trong tr¹i cña m×nh ®Ó duy tr× vμ ph¸t triÓn quy m« ch¨n nu«i. - Kh«ng cho vËt nu«i tiÕp xóc "qua hμng rμo" víi ®éng vËt bªn ngoμi. - Kh«ng cho con ®ùc tõ ngoμi vμo ®Ó giao phèi. - Kh«ng ®−a vËt nu«i ra ngoμi tr¹i råi l¹i ®−a vμo tr¹i. - Kh«ng nu«i hçn ®én nhiÒu løa, nhiÒu gièng vμ vËt nu«i cã nhiÒu ®é tuæi kh¸c nhau trong cïng chuång, d·y. - Trong cïng mét ng¨n, mét d·y nªn thùc hiÖn nguyªn t¾c "cïng nhËp, cïng xuÊt", kh«ng nu«i gèi ®Çu, lu©n chuyÓn trong mét khu chuång. 12
1.2. C¸ch ly vËt nu«i míi nhËp tr¹i ViÖc nu«i c¸ch ly løa vËt nu«i míi nhËp tr¹i lμ ®iÒu b¾t buéc, cÇn thùc hiÖn c¸c viÖc sau: - Sö dông chuång nu«i, hÖ thèng cÊp thøc ¨n vμ b·i ch¨n (nÕu cã) riªng biÖt ®Ó nu«i løa míi. - Kh«ng cho vËt nu«i cò vμ míi tiÕp xóc nhau. - ChÊt th¶i ®μn vËt nu«i míi nhËp kh«ng ®−îc ®−a qua khu vùc nu«i chung. - Nu«i c¸ch ly ®ñ thêi gian cÇn thiÕt (tuú thuéc vμo lo¹i vËt nu«i) vμ theo dâi mäi biÓu hiÖn cña bÖnh dÞch. KiÓm tra bÖnh dÞch tr−íc khi th¶ løa míi vμo chuång nu«i chung. 1.3. BiÕt râ nguån gèc løa míi vμ qua kiÓm tra thó y CÇn biÕt râ lai lÞch cña løa míi, t×nh tr¹ng bÖnh dÞch cña n¬i b¸n vμ c¸c lo¹i v¾cxin ®· ®−îc tiªm vμo vËt nu«i. 2. H¹n chÕ sù dÞch chuyÓn trong tr¹i cña c¸c vËt chñ mang bÖnh - ng¨n ngõa bÖnh dÞch ph¸t t¸n MÇm mèng bÖnh dÞch nh− vi khuÈn, virus, nÊm... cã thÓ ®−îc mang theo tõ ng−êi vμ c¸c lo¹i ®éng vËt kh¸c vμo tr¹i vμ trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi sÏ ph¸t triÓn vμ ph¸t t¸n trong kh¾p tr¹i. CÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau: 13
2.1. KiÓm so¸t chim Chim chãc bay quanh tr¹i cã thÓ mang mÇm bÖnh trong ch©n vμ hÖ tiªu hãa. §Ó h¹n chÕ chim trong tr¹i: - Lo¹i bá tÊt c¶ c¸c lç, hèc nhá chim cã thÓ lμm tæ trong c¸c m¸i nhμ, bøc t−êng, bôi c©y trong tr¹i. - C¸c lç th«ng h¬i vμ qu¹t giã cÇn cã l−íi ch¾n. Kh«ng cho chim ®Ëu vμo khu vùc chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i cña tr¹i. - Lo¹i bá nh÷ng vËt gÇn chuång nu«i mμ chim cã thÓ ®Ëu. 2.2. KiÓm so¸t loμi gÆm nhÊm, chuét vμ chã, mÌo Chuét vμ c¸c lo¹i gÆm nhÊm rÊt dÔ mang mÇm bÖnh vμo thøc ¨n cña vËt nu«i v× b¶n th©n chóng lμ nh÷ng æ bÖnh tiÒm tμng. §Ó h¹n chÕ chuét vμ c¸c loμi gÆm nhÊm: - C¸c chuång nu«i ®−îc thiÕt kÕ chèng sù x©m nhËp cña c¸c loμi gÆm nhÊm. - Lo¹i bá c¸c tæ chuét, n¬i tró Èn cña loμi gÆm nhÊm trong tr¹i nu«i. - Kho chøa thøc ¨n vμ bÓ n−íc c¸ch xa chuång nu«i. - Th−êng xuyªn tæ chøc diÖt chuét vμ c¸c loμi gÆm nhÊm trong vμ xung quanh tr¹i nu«i. - KiÓm tra sù di chuyÓn cña chã vμ mÌo trong tr¹i. 14
- H¹n chÕ chã, mÌo tiÕp xóc trùc tiÕp víi vËt nu«i hoÆc vμo khu vùc cho vËt nu«i ¨n. - Chã vμ mÌo nu«i trong trang tr¹i ph¶i tiªm v¾cxin. 2.3. KiÓm so¸t ng−êi Ng−êi cã thÓ mang mÇm bÖnh trªn giμy, quÇn ¸o vμ trªn tay. CÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p: + KiÓm so¸t kh¸ch th¨m: - Th«ng b¸o cho mäi nh©n viªn, kh¸ch th¨m hoÆc l¸i xe vμo tr¹i vÒ c¸c biÖn ph¸p phßng dÞch vμ ®Ò nghÞ hä hîp t¸c thùc hiÖn. - Kh«ng khuyÕn khÝch kh¸ch th¨m vμo chuång nu«i vμ n¬i vËt nu«i ¨n. - H¹n chÕ tèi ®a kh¸ch ®· ®i th¨m tr¹i ch¨n nu«i kh¸c 1-5 ngμy tr−íc khi ®Õn tr¹i m×nh. - Ngoμi cæng tr¹i nu«i treo biÓn "CÊm vμo" vμ kh«ng cho ng−êi l¹ tù do vμo tr¹i. - Kh«ng cho kh¸ch th¨m tiÕp xóc trùc tiÕp víi vËt nu«i. - Cho kh¸ch chØ ®−îc vμo nh÷ng khu vùc nhÊt ®Þnh trong tr¹i. - B¾t buéc kh¸ch th¨m röa giμy khi vμo vμ ra tr¹i b»ng c¸ch nhóng ch©n vμo hè chøa dung dÞch s¸t trïng. - CÊp ñng cao su hoÆc tói bã giμy b»ng chÊt dÎo, ¸o kho¸c s¹ch cho kh¸ch. 15
+ KiÓm so¸t nh©n viªn: - C«ng nh©n sau khi tiÕp xóc víi vËt nu«i b»ng tay ph¶i röa tay. - C«ng nh©n lμm viÖc trong chuång nu«i ph¶i mÆc trang phôc vμ ®éi mò b¶o hiÓm lao ®éng. QuÇn ¸o lao ®éng trong tr¹i cÇn ®−îc khö trïng tr−íc khi giÆt. - H¹n chÕ tèi ®a c«ng nh©n ®i tõ khu vùc ch¨n nu«i nμy sang khu vùc ch¨n nu«i kh¸c trong tr¹i hay tiÕp xóc víi qu¸ nhiÒu nhãm vËt nu«i trong mét ngμy. - Kh«ng mang c¸c lo¹i thùc phÈm sèng vμo khu vùc quanh chuång nu«i ®Ó nÊu ¨n. Kh«ng mang thøc ¨n cã nguån gèc s¶n phÈm thÞt vμo tr¹i nu«i. 2.4. KiÓm so¸t ph−¬ng tiÖn chuyªn chë trong tr¹i - Tæ chøc ®−êng vËn chuyÓn thøc ¨n kh«ng qua khu vùc bÞ nhiÔm ph©n. - Kh«ng chung ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn ph©n víi tr¹i nu«i bªn c¹nh. - Kh«ng dïng ph−¬ng tiÖn chë ph©n ®Ó chë thøc ¨n, trong tr−êng hîp cÇn ph¶i dïng th× cÇn röa rÊt s¹ch tr−íc khi chë thøc ¨n. - Bè trÝ kho thøc ¨n c¸ch xa hè chøa ph©n, tr¸nh lμm ®−êng ®i chung ®Õn hai n¬i. 16
2.5. KiÓm so¸t thøc ¨n vμ ®å dïng cho vËt nu«i ¨n - Mua thøc ¨n cã chÊt l−îng b¶o ®¶m vμ ®· ®−îc kiÓm tra. - Tr¸nh ®Ó thøc ¨n bÞ nhiÔm hãa chÊt, chÊt b¶o vÖ thùc vËt vμ thuèc ch÷a bÖnh trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n. - Kh«ng ®Ó thøc ¨n bÞ nhiÔm ph©n. - S¾p xÕp c¸c lo¹i thøc ¨n cÈn thËn ®Ó kh«ng cho vËt nu«i ¨n nhÇm thøc ¨n. - B¶o qu¶n thøc ¨n ®óng quy c¸ch. - Cho vËt nu«i uèng n−íc cã chÊt l−îng b¶o ®¶m, ®· ®−îc khö trïng vμ lu«n lμm s¹ch hÖ thèng cÊp n−íc. 2.6. Lμm s¹ch dông cô ch¨n nu«i - Mçi khu chuång nªn cã dông cô ch¨n nu«i riªng. NÕu cÇn lu©n chuyÓn trong tr¹i th× ph¶i röa s¹ch vμ khö trïng khi ®−a tõ khu chuång nμy sang khu chuång kh¸c. - Dông cô ch¨n nu«i mang vμo hoÆc mang ra khái tr¹i cÇn ®−îc röa s¹ch vμ khö trïng bªn trong, bªn ngoμi vμ sau thêi gian khö trïng cÇn thiÕt míi dïng. 3. Qu¶n lý vÖ sinh vμ khö trïng - ng¨n chÆn sù ph¸t sinh cña dÞch bÖnh Sù ph¸t sinh cña dÞch bÖnh tõ bªn trong tr¹i nu«i gi¶m khi c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh phßng bÖnh ®−îc thùc hiÖn: 17
3.1. Xö lý x¸c sóc vËt VËt dông chuyªn chë x¸c sóc vËt cã thÓ g©y nguy hiÓm cho ng−êi vμ c¸c lo¹i ®éng vËt kh¸c. ThËm chÝ ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ ë trong khu vùc ®ã còng ph¶i ®−îc chó ý mét c¸ch ®Æc biÖt. Nh»m gi¶m thiÓu møc ®é l©y nhiÔm nguy hiÓm cÇn ph¶i: - §−a ra ngoμi tr¹i x¸c ®éng vËt chÕt trong vßng 48 tiÕng (sau khi ®éng vËt chÕt). Gäi ®éi chuyªn xö lý x¸c ®éng vËt chÕt ®Õn ®Ó mang x¸c ®i. - NÕu ph¶i ch«n trong tr¹i th× cÇn ch«n x¸c vËt nu«i tèi thiÓu ë ®é s©u 0,6 m. - VÖ sinh vμ khö trïng toμn bé khu vùc ngay sau khi ®· ®−a x¸c vËt nu«i ®i. - MÆc quÇn ¸o b¶o hé khi vÖ sinh vμ khö trïng chuång tr¹i l−u gi÷ x¸c vËt nu«i. - Gi÷ x¸c vËt nu«i nhá trong nh÷ng thïng chøa cho ®Õn khi ®em vøt bá. 3.2. Qu¶n lý ph©n vμ chèng ruåi nhÆng Sù l©y lan dÞch bÖnh th«ng th−êng tõ ph©n, n−íc tiÓu vμ tõ x¸c chÕt cña vËt nu«i. T¸c nh©n trung gian cã thÓ g©y bÖnh lμ tõ thøc ¨n, n−íc uèng vμ chuång tr¹i. C¸c biÖn ph¸p sau lμm gi¶m bít sù l©y lan dÞch bÖnh qua ph©n vËt nu«i: - X©y dùng vμ l¾p ®Æt hÖ thèng chøa ph©n nh»m ng¨n chÆn sù « nhiÔm m«i tr−êng phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh ch¨n nu«i. 18