Ứng dụng GIS trong quản lý cây xanh đường phố tại phường Tô Hiệu, thành phố Sơn La

TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Số 8(3/2017) tr. 118 - 125<br /> <br /> ỨNG DỤNG GIS TRONG QUẢN LÝ CÂY XANH ĐƢỜNG PHỐ<br /> TẠI PHƢỜNG TÔ HIỆU, THÀNH PHỐ SƠN LA<br /> Nguyễn Tiến Chính15<br /> Trường Đại học Tây Bắc<br /> Tóm tắt: Nghiên cứu xác định thành phần loài cây xanh trồng trên 8 tuyến đường chính của phường Tô<br /> Hiệu, thành phố Sơn La. Kết quả ghi nhận được 868 cây thuộc 28 loài trong 18 họ thực vật đã được trồng làm<br /> cây xanh đường phố. Trong đó, mỗi họ có từ 1 đến 3 loài, họ Bàng (Combretaceae) có số lượng lớn nhất là 222<br /> cây, chủ yếu các loài cây xanh được trồng trên 4 tuyến đường có chiều dài lớn như: Chu Văn Thịnh, Tô Hiệu,<br /> Điện Biên và Nguyễn Văn Linh. Ứng dụng GIS xây dựng bản đồ số hệ thống cây xanh đường phố bằng việc tích<br /> hợp cơ sở dữ liệu thuộc tính và không gian. Bản đồ số hệ thống cây xanh đường phố có thể cập nhật dữ liệu<br /> thường xuyên phục vụ công tác quản lý cây xanh đường phố như: theo dõi sinh trưởng, cắt tỉa, chặt hạ...<br /> Từ khóa: Cây xanh đường phố, GIS, Tô Hiệu.<br /> <br /> 1. Mở đầu<br /> Quản lý cây xanh đường phố tại phường Tô Hiệu, thành phố Sơn La đang gặp khó khăn<br /> do các hộ gia đình tự phát trồng cây xanh, nhiều tán cây mọc chen lấn ra đường gây cản trở<br /> giao thông. Việc điều tra, thống kê và quản lý cây xanh theo phương pháp truyền thống<br /> thường tốn kém và không đáp ứng được yêu cầu. Hiện nay, nhiều địa phương đã ứng dụng<br /> công nghệ viễn thám với các ảnh kỹ thuật số có độ phân giải cao, cùng với sự hỗ trợ của hệ<br /> thống thông tin địa lý (GIS) và thiết bị định vị toàn cầu (GPS) trong công tác thu thập các<br /> thông tin về cây xanh theo không gian và thời gian. Trong phạm vi bài báo này, chúng tôi<br /> trình bày một số kết quả nghiên cứu về sử dụng các chức năng của phần mềm Mapinfo và<br /> GPS để xây dựng bản đồ hệ thống cây xanh đường phố và các ứng dụng của nó trong quản lý<br /> cây xanh đường phố tại khu vực nghiên cứu.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> - Lựa chọn tuyến đường: Nghiên cứu thực hiện trên 8 tuyến đường chính, chủ yếu là<br /> đường cấp 1 tại khu vực nghiên cứu.<br /> - Sử dụng tài liệu Thực vật rừng của Lê Mộng Chân, Lê Thị Huyên (2000) [1] và Cây<br /> cỏ Việt Nam của Phạm Hoàng Hộ (1999, 2000) [2] để định loại các loài cây xanh đường phố.<br /> - Xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) thuộc tính gồm: Loài cây, đường kính ngang ngực<br /> (D1.3), chiều cao cây (Hvn), đường kính tán (DT), chiều cao dưới cành (Hdc) và phân loại chất<br /> lượng cây xanh theo 3 mức: Tốt, trung bình và xấu. Trong đó, D1.3 (cm) được xác định bằng<br /> thước kẹp kính, Hvn (m) và Ddc (m) được xác định bằng thước đo chiều cao, DT (m) được xác<br /> định bằng thước dây, phẩm chất tốt, xấu và trung bình theo tiêu chí sau:<br /> + Cây chất lượng tốt (T): Là cây khỏe mạnh, không cong keo, sâu bệnh.<br /> + Cây chất lượng trung bình (TB): Cây cong keo, tán lá lệnh, phân cành thấp.<br /> 15<br /> <br /> Ngày nhận bài: 9/9/2016. Ngày nhận đăng: 20/3/2017<br /> Liên lạc: Nguyễn Tiến Chính, e - mail: chinhngt.vfu@gmail.com<br /> <br /> 118<br /> <br /> + Cây chất lượng xấu (X): Cây cong keo, sâu bệnh, cụt ngọt.<br /> - Thu thập CSDL không gian: Sử dụng GPS thu thập cơ sở dữ liệu không gian về các<br /> tuyến đường tại khu vực nghiên cứu, vị trí các cây xanh trên các tuyến đường.<br /> - Sử dụng phần mềm Mapinfo 11.5 tích hợp CSDL không gian và thuộc tích, xây dựng<br /> và biên tập bản đồ cây xanh. Quá trình thực hiện được mô phỏng như sau:<br /> Xây dựng CSDL<br /> CSDL không gian<br /> <br /> CSDL thuộc tính<br /> <br /> - Tên loài<br /> - Tên họ<br /> - D1.3, Hvn, DT, Hdc<br /> - Chất lượng cây xanh<br /> <br /> Tích hợp CSDL thuộc tính<br /> và CSDL không gian<br /> <br /> - Vị trí cây xanh<br /> - Cự ly giữa các cây<br /> - Lớp giao thông<br /> - Các yếu tố xung quanh<br /> <br /> Bản đồ hệ thống cây xanh đường<br /> phố năm 2015 tại phường Tô Hiệu,<br /> Thành phố Sơn La<br /> <br /> 3. Kết quả và thảo luận<br /> 3.1. Đặc điểm các tuyến đường tại khu vực nghiên cứu<br /> Ứng dụng GPS xác định kích thước các tuyến đường tại khu vực nghiên cứu (Bảng 1).<br /> Bảng 1. Kích thƣớc các tuyến đƣờng tại phƣờng Tô Hiệu, Tp Sơn La<br /> Tên đường<br /> <br /> STT<br /> <br /> Chiều dài (km)<br /> <br /> Chiều rộng (m)<br /> <br /> 1<br /> <br /> Chu Văn Thịnh<br /> <br /> 2,30<br /> <br /> 22,5<br /> <br /> 2<br /> <br /> Cách Mạng Tháng Tám<br /> <br /> 0,84<br /> <br /> 17,5<br /> <br /> 3<br /> <br /> Tô Hiệu<br /> <br /> 2,23<br /> <br /> 21,5<br /> <br /> 4<br /> <br /> Ngô Quyền<br /> <br /> 0,55<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 5<br /> <br /> Điện Biên<br /> <br /> 2,53<br /> <br /> 21,0<br /> <br /> 6<br /> <br /> Nguyễn Văn Linh<br /> <br /> 1,95<br /> <br /> 25,0<br /> <br /> 7<br /> <br /> Thanh Niên<br /> <br /> 0,54<br /> <br /> 17,5<br /> <br /> 8<br /> <br /> Khau Cả<br /> <br /> 1,50<br /> <br /> 14,0<br /> <br /> Tổng: 12,44<br /> <br /> Trung bình: 16,0<br /> <br /> Bảng 1 cho thấy tổng chiều dài 8 tuyến đường chính tại khu vực nghiên cứu là<br /> 12,44 km. Trong đó, đường Điện Biên có chiều dài lớn nhất 2,53 km, đường Thanh Niên có<br /> chiều dài nhỏ nhất 0,54 km. Chiều rộng trung bình của các tuyến đường là 16,6 m, chiều rộng<br /> trung bình vỉa hè trên các tuyến đường là 3 m.<br /> 119<br /> <br /> 3.2. Thành phần loài cây xanh đường phố tại khu vực nghiên cứu<br /> Số lượng, thành phần loài thực vật được trồng làm cây xanh đường phố tại khu vực<br /> nghiên cứu được thể hiện tại bảng sau:<br /> Bảng 2. Thống kê thành phần cây xanh tại khu vực nghiên cứu<br /> Họ<br /> <br /> STT<br /> 1<br /> <br /> Bàng<br /> <br /> Loài<br /> <br /> Tên khoa học<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Bàng<br /> <br /> Terminalia catappa<br /> <br /> 221<br /> <br /> Bàng Đài Loan<br /> <br /> Terminalia mantaly<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> Bằng lăng<br /> <br /> Bằng lăng<br /> <br /> Lagerstroemia speciosa (L.) Pers.<br /> <br /> 16<br /> <br /> 3<br /> <br /> Bồ hòn<br /> <br /> Nhãn<br /> <br /> Dimocarpus longan Lour<br /> <br /> 49<br /> <br /> 4<br /> <br /> Chua me<br /> <br /> Khế<br /> <br /> Averrhoa carambola<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5<br /> <br /> Dâu tằm<br /> <br /> Đa búp đỏ<br /> <br /> Ficus elastica<br /> <br /> 3<br /> <br /> Vả<br /> <br /> Ficus auriculata<br /> <br /> 1<br /> <br /> Muỗm<br /> <br /> Mangifera Foetida Lour<br /> <br /> 4<br /> <br /> Sấu<br /> <br /> Dracontomelon duperreanum Pierre<br /> <br /> 78<br /> <br /> Xoài<br /> <br /> Mangifera indica L<br /> <br /> 3<br /> <br /> Sưa Bắc bộ<br /> <br /> Dalbergia tonkinesis Prain<br /> <br /> 7<br /> <br /> Ban tím<br /> <br /> Bauhinia purpurea Linn<br /> <br /> 2<br /> <br /> Ban trắng<br /> <br /> Bauhinia variegata<br /> <br /> 120<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> Đào lộn hột<br /> <br /> Đậu<br /> <br /> 8<br /> <br /> Xoan<br /> <br /> Xoan<br /> <br /> Melia azedarach Linn<br /> <br /> 26<br /> <br /> 9<br /> <br /> Lộc vừng<br /> <br /> Lộc vừng<br /> <br /> Barringtonia acutangula<br /> <br /> 5<br /> <br /> 10<br /> <br /> Ngọc lan<br /> <br /> Ngọc lan trắng<br /> <br /> Michelia alba<br /> <br /> 11<br /> <br /> 11<br /> <br /> Re<br /> <br /> Long não<br /> <br /> Cinnamomum camphora (L.) Presl<br /> <br /> 3<br /> <br /> Bơ<br /> <br /> Persea americana<br /> <br /> 4<br /> <br /> Bạch đàn trắng<br /> <br /> Eucalyptus camandulensis Dehnh<br /> <br /> 5<br /> <br /> Roi hoa trắng<br /> <br /> Syzygium samarangense<br /> <br /> 1<br /> <br /> 12<br /> <br /> Sim<br /> <br /> 13<br /> <br /> Trúc đào<br /> <br /> Hoa sữa<br /> <br /> Alstonia scholaris (L.) R.Br<br /> <br /> 68<br /> <br /> 14<br /> <br /> Thị<br /> <br /> Hồng ngâm<br /> <br /> Diospyros kaki Thunb.<br /> <br /> 1<br /> <br /> 15<br /> <br /> Thầu dầu<br /> <br /> Nhội<br /> <br /> Bischofia javanica Blume<br /> <br /> 125<br /> <br /> 16<br /> <br /> Trứng cá<br /> <br /> Trứng cá<br /> <br /> Muntingia calabura<br /> <br /> 18<br /> <br /> 17<br /> <br /> Xoan<br /> <br /> Lát<br /> <br /> Chukrasia tabularis A.Juss<br /> <br /> 24<br /> <br /> 18<br /> <br /> Vang<br /> <br /> Phượng<br /> <br /> Delonix regia<br /> <br /> 25<br /> <br /> Me<br /> <br /> Tamarindus indica<br /> <br /> 3<br /> <br /> Muồng hoàng yến<br /> <br /> Cassia fistula<br /> <br /> 43<br /> <br /> Tổng số:<br /> <br /> 868<br /> <br /> 120<br /> <br /> Hình 1. Thống kê số lƣợng loài theo các họ thực vật<br /> Kết quả thống kê số lượng loài cây xanh đường phố theo họ cho thấy: Mỗi họ có<br /> khoảng từ 1 đến 3 loài. Trong đó, họ Vang, họ Đậu và họ Đào lộn hột có 3 loài; họ Re, họ<br /> Sim, họ Bàng và họ Dâu tằm có 2 loài; các họ còn lại chỉ có 1 loài. Số lượng loài theo từng họ<br /> được thể hiện trong hình 1.<br /> Kết quả thống kê số lượng cây xanh đường phố theo họ cho thấy: Họ Bàng có số lượng<br /> cây lớn nhất 222 cây, họ Đậu có 129 cây, họ Thầu dầu có 125 cây, họ Đào lộn hột có 85 cây,<br /> họ Vang có 71 cây, họ Trúc đào có 68 cây. Các họ khác có số lượng cây rất ít như: Họ Chua<br /> me đất (1 cây), họ Thị (1 cây), họ Dâu tằm (4 cây), họ Lộc vừng (5 cây), họ Sim (6 cây)... Số<br /> lượng cây theo từng họ được thể hiện trong hình 2.<br /> <br /> Hình 2. Thống kê số lƣợng cây xanh đƣờng phố theo các họ thực vật<br /> 121<br /> <br /> Hình 2 cho thấy khu vực nghiên cứu được trồng khá nhiều loài cây, nhưng số lượng cây<br /> của từng họ có sự chênh lệch rất lớn, cho thấy sự chưa cân đối trong việc lựa chọn các loài<br /> cây xanh đường phố trồng các tuyến đường. Phân bố số lượng cây, số lượng loài trên 8 tuyến<br /> đường thể hiện như sau:<br /> <br /> Hình 3. Số lƣợng loài trên từng tuyến đƣờng<br /> <br /> Hình 4. Số lƣợng cây trên từng tuyến đƣờng<br /> Hình 3 cho thấy Đường Chu Văn Thịnh và đường Nguyễn Văn Linh có số lượng loài nhiều<br /> nhất 18/28 loài chiếm 64,3% tổng số loài, đường Điện Biên có 14/28 loài chiếm 50%, đường Tô<br /> Hiệu có 12/28 loài chiếm 42,9%. Trong khi đó, đường Ngô Quyền có 2/28 loài chiếm 7,1%,<br /> đường Cách Mạng Tháng Tám có 4/28 loài chiếm 14,3%. Hình 4 cho thấy đường Nguyễn Văn<br /> Linh có số lượng cây lớn nhất gồm 220 cây chiếm 25,3%, đường Chu Văn Thịnh có 217 cây<br /> chiếm 25,0%, đường Điện Biên có 194 cây chiếm 22,4%, đường Tô Hiệu có 124 cây chiếm<br /> 122<br /> <br />