Ước lượng giá trị của việc cải thiện chất lượng môi trường tại cụm đảo Hòn Mun: Nhìn từ góc độ giải trí du lịch

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 04/2008<br /> VẤN ĐỀ TRAO ĐỔI<br /> <br /> ƯỚC LƯỢNG GIÁ TRỊ CỦA VIỆC CẢI THIỆN CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG TẠI<br /> CỤM ĐẢO HÒN MUN: NHÌN TỪ GÓC ĐỘ GIẢI TRÍ DU LỊCH<br /> ESTIMATING THE VALUE OF IMPROVING QUALITY ENVIRONMENT IN HON MUN ISLAND: THE<br /> VISIBILITY IS FROM THE RECREATIONAL TOURISTng<br /> Khoa Kinh t
- Đi hc Nha<br /> Trang<br /> <br /> Phạm Hồng Mạnh1, Trương Ngọc Phong2<br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> Khoa Kinh tế - Trường Đại học Nha Trang<br /> Sinh viên khóa 46 - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Nghiên cứu này nhằm tìm ra giá trị bằng tiền từ việc cải thiện chất lượng môi trường tại đảo Hòn<br /> Mun – Nha Trang nhìn từ góc độ giải trí du lịch giai đoạn 2000 - 2007. Phương pháp chi phí du hành<br /> theo vùng (ZTCM) và những ứng dụng của nó được sử dụng để xây dựng đường cầu giải trí của du<br /> khách khi viếng thăm Hòn Mun. Giá trị cải thiện chất lượng môi trường được ước lượng là 28,3 tỷ<br /> đồng. Đây chính là giá trị tăng thêm từ việc cải thiện chất lượng môi trường nhìn từ góc độ giải trí du<br /> lịch của du khách nội địa.<br /> Từ khóa: cải thiện chất lượng môi trường, giá trị giải trí<br /> Abstract<br /> This research aims to find out the value money from the improving quality environment in Hon<br /> Mun island - Nha Trang that is visible from the recreational tourists for the period 2000 - 2007. The<br /> Zonal Travel Cost Method (ZTCM) and applications are used to derive a demand cuver for recreation<br /> of domestic tourists who visited Hon Mun island. This is an added-value from the improved quality<br /> environment that is visible from the recreation of domestic tourists.<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> đem lại nhiều giá trị to lớn. Để giúp cho các nhà<br /> <br /> Trong quần thể các khu du lịch hiện có tại<br /> Nha Trang, cụm đảo khu bảo tồn biển Hòn Mun<br /> <br /> hoạch định chính sách có được những thông tin<br /> quan trọng từ lợi ích của việc xây dựng khu bảo<br /> <br /> – vịnh Nha Trang nổi lên với vị thế là khu du lịch<br /> sinh thái biển đặc trưng đầu tiên của cả nước.<br /> <br /> tồn biển, đồng thời đánh giá kết quả của chính<br /> sách trong việc thành lập và hoạt động của khu<br /> <br /> Với hệ sinh thái biển đa dạng đã làm nên giá trị<br /> đặc biệt của khu bảo tồn biển Hòn Mun không<br /> <br /> bảo tồn Hòn Mun, nên việc nghiên cứu để tìm ra<br /> giá trị của việc cải thiện chất lượng môi trường<br /> <br /> chỉ có ý nghĩa trong việc bảo tồn sự đa dạng<br /> <br /> tại khu vực này là hết sức cần thiết.<br /> <br /> sinh thái biển, mà còn góp phần quan trọng<br /> trong việc phát triển ngành kinh tế du lịch của<br /> <br /> Với những lý do đó, nên nghiên cứu này sẽ<br /> tập trung đánh giá giá trị của việc cải thiện chất<br /> <br /> Khánh Hòa.<br /> Khu bảo tồn Hòn Mun – Nha Trang được<br /> <br /> lượng môi trường nhìn từ góc độ giải trí du lịch<br /> để tạo những cơ sở quan trọng trong việc xây<br /> <br /> thành lập năm 2001 với sự phối hợp của Bộ<br /> Thủy sản, UBND tỉnh Khánh Hòa và Tổ chức<br /> <br /> dựng các khu bảo tồn kết hợp với du lịch sinh<br /> thái biển ở Việt Nam.<br /> <br /> Bảo tồn Thiên nhiên thế giới. Sự ra đời của khu<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu được tiến hành tại khu bảo tồn<br /> biển Hòn Mun thuộc thành phố Nha Trang tỉnh<br /> <br /> bao tồn biển Hòn Mun đã góp phần phục hồi<br /> nhanh chóng hệ sinh thái tại khu vực này và<br /> <br /> 53<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 04/2008<br /> Khánh Hòa trong thời gian từ tháng 6 năm 2007<br /> đến tháng 5 năm 2008.<br /> <br /> Bằng việc xây dựng đường cầu giải trí du<br /> lịch dựa trên hồi quy tương quan giữa lượng<br /> <br /> Phương pháp tiếp cận là phương pháp Chi<br /> <br /> khách du lịch và các mức chi phí khác nhau tại<br /> <br /> phí du hành theo vùng (Zonal Travel Cost<br /> Method) và những ứng dụng của nó trong việc<br /> <br /> địa điểm nghiên cứu trong năm 2007 tại khu bảo<br /> tồn biển Hòn Mun, sau đó so sánh với kết quả<br /> <br /> ước lượng giá trị của việc cải thiện chất lượng<br /> môi trường nhìn từ góc độ giải trí du lịch.<br /> <br /> nghiên cứu của năm 2000. Giá trị giải trí của<br /> việc cải thiện chất lượng môi trường tại khu bảo<br /> <br /> Những giả định của phương pháp này làm<br /> cơ sở cho việc nghiên cứu như: Những yếu tố<br /> <br /> tồn biển Hòn Mun sẽ được ước lượng thông<br /> qua việc so sánh và đánh giá về mặt lợi ích kinh<br /> <br /> ảnh hưởng tới cầu giải trí chỉ phụ thuộc vào chi<br /> <br /> tế mà du khách nhận được khi tới thăm Hòn<br /> <br /> phí du hành mà không chịu tác động bởi những<br /> yếu tố khác và sự phản ứng của du khách đối<br /> <br /> Mun (dưới dạng giá trị thặng dư tiêu dùng) trong<br /> các thời điểm nói trên.<br /> <br /> với chi phí du hành từ các khu vực khác nhau là<br /> như nhau khi thực hiện du lịch tới Hòn Mun.<br /> <br /> Giá<br /> Đường cầu giải trí tại thời điểm sau khi cải<br /> thiện chất lượng môi trường.<br /> Giá trị của việc cải thiện chất<br /> lượng môi trường<br /> <br /> Đường cầu giải trí tại thời điểm<br /> trước khi cải thiện chất lượng môi<br /> trường.<br /> <br /> O<br /> <br /> Lượng khách tham quan<br /> Hinh 1: Chênh lệch giá trị do chất lượng môi trường<br /> <br /> Các thông tin phục vụ cho việc xây dựng<br /> đường cầu du lịch được thu thập thông qua<br /> phiếu điều tra với quy mô mẫu là 250. Mẫu<br /> phiếu điều tra du khách nội địa được thiết kế để<br /> thu thập ba nhóm thông tin chủ yếu: (i) nhóm<br /> thông tin về đặc điểm kinh tế xã hội của du<br /> khách; (ii) nhóm thông tin về chi phí du hành;<br /> <br /> sở mẫu điều tra lập sẵn và bằng cách phỏng<br /> vấn trực tiếp.<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> Nghiên cứu đã tiến hành thu thập thông tin<br /> theo hình thức nêu trên với 250 phiếu được<br /> phỏng vấn, sau khi loại những mẫu không đạt<br /> <br /> (iii) nhóm thông tin về chuyến đi của du khách<br /> tới Hòn Mun.<br /> <br /> yêu cầu nghiên cứu, nên kết quả chỉ còn 207<br /> mẫu đủ chất lượng để sử dụng phương pháp<br /> <br /> Phương pháp thu thập mẫu điều tra là<br /> <br /> phân tích ZTCM. Dưới đây là kết quả nghiên<br /> cứu tại khu bảo tồn biển Hòn Mun.<br /> <br /> phương pháp hệ thống được tiến hành trên cơ<br /> <br /> 54<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 04/2008<br /> 3.1. Các vùng du lịch cơ bản của khu bảo tồn<br /> biển Hòn Mun<br /> <br /> chia theo đơn vị hành chính trong đó những yếu tố<br /> được quan tâm là khoảng cách và dân số, v.v…<br /> <br /> Vùng du lịch cơ bản được phân chia dựa<br /> <br /> Kết quả điều tra cho thấy du khách tới thăm<br /> <br /> trên sự tăng dần về khoảng cách từ những nơi<br /> có du khách tới thăm điểm du lịch đến địa điểm<br /> <br /> vịnh Nha Trang chủ yếu đến từ nhiều tỉnh thành<br /> trong cả nước và được chia thành năm vùng<br /> <br /> du lịch. Thông thường những vùng cơ bản được<br /> <br /> sau đây:<br /> <br /> Bảng 1. Phân vùng du khách tới thăm vịnh Nha Trang<br /> Vùng<br /> <br /> Khoảng<br /> cách (Km)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 110<br /> <br /> 2<br /> <br /> 250<br /> <br /> 3<br /> <br /> 410<br /> <br /> 4<br /> <br /> 750<br /> <br /> 5<br /> <br /> >750<br /> <br /> Tỉnh, thành phố<br /> Khánh Hòa, Phú Yên, Ninh Thuận<br /> Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đăk Nông, Gia Lai, Kon Tum, Bình<br /> Thuận, Bình Định,<br /> Thành Phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh,<br /> Bà Rịa-Vũng Tàu, Long An, Bình Phước, Quảng Nam,<br /> Quảng Ngãi, Đà Nẵng,<br /> Vĩnh Long, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Đồng<br /> Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ, Hậu Giang, Sóc<br /> Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, TT-Huế, Quảng Bình, Quảng Trị,<br /> Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hoá,<br /> Hà Nội, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hà Tây, Hải<br /> Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh<br /> Bình, Hà Giang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Tuyên Quang, Lào<br /> Cai, Yên Bái, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Bắc<br /> Giang, Phú Thọ, Điện Biên, Lai Châu, Sơn La, Hoà Bình<br /> <br /> Dân số<br /> (1000<br /> người)<br /> 2576,2<br /> 7598,2<br /> 17347,4<br /> <br /> 26660,7<br /> <br /> 30273,3<br /> <br /> (Nguồn: Tổng cục thống kê năm 2007)<br /> <br /> 3.2. Tỉ lệ viếng thăm của du khách (VR)<br /> <br /> chia cho tổng dân số trưởng thành của mỗi<br /> <br /> Tỉ lệ viếng thăm (VR) của du khách được<br /> tính bằng cách chia tổng số lượt du khách tới<br /> <br /> vùng. Tỉ lệ viếng thăm của du khách được thể<br /> hiện qua bảng sau:<br /> <br /> thăm điểm du lịch (hàng năm) của mỗi vùng<br /> Bảng 2. Vùng phân chia theo tỉ lệ viếng thăm của khách du lịch<br /> Vùng<br /> <br /> Lượng khách<br /> (người)<br /> <br /> Dân số<br /> (Ngàn người)<br /> <br /> Tỉ lệ viếng thăm<br /> (VR) (%)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 59.609<br /> <br /> 2576,2<br /> <br /> 23,14<br /> <br /> 2<br /> <br /> 104.945<br /> <br /> 7598,2<br /> <br /> 13,81<br /> <br /> 3<br /> <br /> 163.901<br /> <br /> 17347,4<br /> <br /> 9,45<br /> <br /> 4<br /> <br /> 268.202<br /> <br /> 26660,7<br /> <br /> 10,06<br /> <br /> 5<br /> <br /> 149.002<br /> <br /> 30273,3<br /> <br /> 4,92<br /> <br /> (Nguồn: Sở văn hóa thể thao và du lịch Khánh Hòa & Tổng cục Thống kê 2007)<br /> <br /> Từ kết quả tính toán trên ta thấy vùng 1 là<br /> nơi có tỉ lệ viếng thăm lớn nhất, tiếp theo là<br /> <br /> viếng thăm, khi khoảng cách so với địa điểm du<br /> lịch càng ngắn thì tỉ lệ viếng thăm càng cao.<br /> <br /> vùng 2, vùng 3 và vùng 4, thấp nhất là vùng 5.<br /> Như vậy khoảng cách có ảnh hưởng đến tỉ lệ<br /> <br /> Kết quả phân tích cũng cho thấy rằng vùng<br /> 1 gần đảo Hòn Mun, tỉ lệ viếng thăm là cao nhất:<br /> <br /> 55<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 04/2008<br /> 23,14%; vùng năm có khoảng cách xa Hòn Mun<br /> nhất thì tỉ lệ viếng thăm chỉ là 4,92%.<br /> 3.3. Ước lượng chi phí du hành theo vùng<br /> <br /> với du khách đến từ Nha Trang và những du<br /> khách có mục đích chuyến đi là không phải để<br /> du lịch tới Hòn Mun thì chi phí này được tách<br /> <br /> Chi phí du hành của du khách đến thăm<br /> một địa điểm bao gồm 4 loại chi phí là: chi phí<br /> <br /> riêng. Chi phí di chuyển chính là chi phí cho việc<br /> thuê phương tiện mà du khách sử dụng để đến<br /> <br /> tàu xe, chi phí lưu trú, chí phí tại địa điểm du lịch<br /> và chi phí thời gian. Trong đó chi phí lưu trú và<br /> <br /> Nha Trang, bao gồm cả vé khứ hồi. Chi phí tại<br /> địa điểm là số tiền mà du khách bỏ ra khi đi<br /> <br /> chi phí di chuyển chiếm nhiều nhất. Chi phí lưu<br /> trú là chi phí được tính cho việc ăn ở khách sạn<br /> <br /> tham quan cụm đảo Hòn Mun, bao gồm tiền vé<br /> đi tua, vé vào cửa, tham gia các dịch vụ, trò<br /> <br /> trong thời gian du lịch ở Nha Trang, trong đó đối<br /> <br /> chơi, ăn uống trên đảo và các dịch vụ khác…<br /> <br /> Bảng 3. Chi phí du lịch theo vùng của du khách<br /> (ĐVT: triệu đồng)<br /> Chi phí<br /> Chi phí di chuyển<br /> Chi phí lưu trú<br /> Chi phí tại địa điểm<br /> Chi phí thời gian<br /> <br /> 1<br /> 11,251<br /> 26,7<br /> 22,4<br /> 4,7<br /> <br /> 2<br /> 12,4<br /> 32,4<br /> 14,69<br /> 4,25<br /> <br /> Vùng<br /> 3<br /> 42,25<br /> 56,4<br /> 24,15<br /> 20,153<br /> <br /> 4<br /> 25,85<br /> 34,8<br /> 14,325<br /> 7,717<br /> <br /> 58,1<br /> 48,6<br /> 15,645<br /> 15,294<br /> <br /> Tổng<br /> 149,851<br /> 198,9<br /> 91,21<br /> 52,114<br /> <br /> Tổng (CP du hành)<br /> <br /> 65,051<br /> <br /> 63,74<br /> <br /> 142,953<br /> <br /> 82,692<br /> <br /> 137,639<br /> <br /> 492,075<br /> <br /> 3.4. Ước lượng giá trị giải trí du lịch của du<br /> khách trong nước đối với khu bảo tồn biển<br /> vịnh Nha Trang:<br /> Để có thể xác định được giá trị cảnh quan<br /> du lịch thì phải thiết lập được mối tương quan<br /> giữa tỉ lệ du khách và chi phí du lịch theo vùng<br /> và đường cầu du lịch.<br /> Coi tỉ lệ khách của mỗi vùng Ln(VR) là biến<br /> phụ thuộc và tổng chi phí trung bình cho cả<br /> <br /> 5<br /> <br /> chuyến đi của du khách là biến độc lập, nghiên<br /> cứu đã tiến hành phân tích hồi quy tương quan<br /> theo dạng hồi quy bán- logarit, phương trình hồi<br /> quy có dạng: Ln(VR)= a +bTC<br /> Từ kết quả điều tra có thể tính toán tỉ lệ<br /> viếng thăm và chi phí trung bình của từng vùng<br /> như bảng dưới.<br /> <br /> Bảng 4. Tỉ lệ viếng thăm trên 1000 dân và chi phí du hành trung bình<br /> Vùng<br /> <br /> VR<br /> <br /> Ln(VR)<br /> <br /> TC (Triệu đồng/người)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 23,14<br /> <br /> 3,142<br /> <br /> 1,275490196<br /> <br /> 2<br /> <br /> 13,81<br /> <br /> 2.625<br /> <br /> 1,770555556<br /> <br /> 3<br /> <br /> 9,45<br /> <br /> 2,246<br /> <br /> 2,647277778<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10,06<br /> <br /> 2,309<br /> <br /> 2,505818182<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4,92<br /> <br /> 1,593<br /> <br /> 4,170878788<br /> <br /> Trong phương pháp ZTCM, phần diện tích<br /> <br /> đường cầu du lịch để tìm ra các điểm cắt của<br /> <br /> phía dưới đường cầu sẽ cho biết giá trị du lịch<br /> <br /> chúng với trục tung (trục chi phí du hành) và<br /> <br /> của Nha Trang. Bằng cách nội suy kéo dài<br /> <br /> trục hoành (trục tỉ lệ viếng thăm).<br /> <br /> 56<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 04/2008<br /> Cpdh (tr.đồng)<br /> 8<br /> <br /> LN(VR) = 3,632 – 0,505 * TC<br /> 2<br /> R = 0,964<br /> <br /> 7<br /> 6<br /> 5<br /> 4<br /> 3<br /> 2<br /> 1<br /> 0<br /> -0.5<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0.5<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1.5<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2.5<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3.5<br /> <br /> Ln(VR)4<br /> <br /> Hình 2: Đường cầu giải trí tại khu bảo tồn biển Hòn Mun năm 2007<br /> Dựa vào giá trị chi phí du hành trung bình (TC) và tỉ suất du lịch Ln(VR) của từng vùng, ước<br /> lượng giá trị giải trí của khách du lịch từ các vùng đã được xác định:<br /> Bảng 5. Giá trị giải trí của khu bảo tồn biển Hòn Mun<br /> (ĐVT: Tỷ đồng)<br /> Giá tri giải trí<br /> <br /> Vùng<br /> <br /> Chi tiêu<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,811008<br /> <br /> 21,4890513<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4,84755<br /> <br /> 19,6909739<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6,075833<br /> <br /> 16,5067188<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5,930174<br /> <br /> 17,0205000<br /> <br /> 5<br /> Tổng<br /> <br /> 6,363536<br /> 27,0281<br /> <br /> 10,9729999<br /> 85,680244<br /> <br /> Như vậy, chỉ tính riêng đối với khách nội<br /> địa đã cho thấy giá trị giải trí của du khách nội<br /> <br /> Đường cầu giải trí của du khách nội địa:<br /> Ln(VR) = 4,136 – 0,007*TC với Hệ số xác<br /> <br /> địa đối với khu bảo tồn biển Hòn Mun là trên 85<br /> tỷ đồng trong năm 2007.<br /> 3.5 Kết quả nghiên cứu để so sánh<br /> <br /> định R = 0,69 (69%)<br /> Giá trị giải trí đối với du khách nội địa trong<br /> <br /> 2<br /> <br /> Năm 2000, Trần Võ Hùng Sơn và Phạm<br /> <br /> năm 2000 là 57,382 tỷ đồng, bình quân giá trị<br /> giải trí trên mỗi du khách là 0,346 triệu đồng/ du<br /> <br /> Khánh Nam đã tiến hành nghiên cứu và đánh<br /> <br /> khách. Tình hình chi tiêu và giá trị giải trí của du<br /> <br /> giá giá trị giải trí của khu bảo tồn Hòn Mun, kết<br /> quả thu được tóm tắt như sau:<br /> <br /> khách được thể hiện qua bảng 6.<br /> <br /> Bảng 6. Giá trị giải trí của cụm đảo Hòn Mun năm 2000<br /> (ĐVT: triệu đồng)<br /> Chi tiêu<br /> Du khách<br /> <br /> Giá trị giải trí<br /> <br /> Tất cả<br /> du khách<br /> <br /> Trên mỗi<br /> du khách<br /> <br /> Tất cả<br /> du khách<br /> <br /> Trên mỗi<br /> du khách<br /> <br /> Trong nước<br /> <br /> 35,728<br /> <br /> 0,215<br /> <br /> 57,382<br /> <br /> 0,346<br /> <br /> Nước ngoài<br /> <br /> 178,675<br /> <br /> 1,88<br /> <br /> 202,485<br /> <br /> 2,13<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 214,403<br /> <br /> 2,095<br /> <br /> 259,867<br /> <br /> 2,476<br /> <br /> (Nguồn: Báo cáo Phạm Khánh Nam, Trần Võ Hùng Sơn, năm 2000)<br /> <br /> 57<br /> <br />