V.I. Lê - nin toàn tập - Tập 2: 1895 - 1897

Chia sẻ: Nguyen Huy Binh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:440

Thêm vào BST

Báo xấu

116
lượt xem 37
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

V.I. Lê - nin toàn tập Tập 2 bao gồm các tác phẩm được V.I. Lênin viết trong giai đoạn những năm 1895-1897. Nội dung chính của tập 2 trình bày các tư tưởng chủ yếu của chủ nghĩa Mác, những tác phẩm nghiên cứu nhiệm vụ của những người mác xít Nga, những tác phẩm về kinh tế và một số tác phẩm viết cho độc giả là công nhân. Mời bạn đọc tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: V.I. Lê - nin toàn tập - Tập 2: 1895 - 1897

V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n − í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i! V.I. Lª-nin Toµn tËp 2
V.I. Lª-nin Toµn tËp TËp 2 1895 - 1897 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005
lêi nhµ xuÊt b¶n Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ, ®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lý luËn c¸ch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay. §¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn c¸c tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña C Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1974 Vla®imia IlÝch Lªnin (22-4-1870 − 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n Bé s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp gåm 55 tËp vµ 2 tËp Tra cøu. 10102 ― 227 Л 711⎯ 74 Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc 014 (01) ― 74 xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp,
VI VII tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ kû XX. * * * TËp 2 cña Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp bao gåm c¸c t¸c lêi tùa phÈm ®−îc V. I. Lªnin viÕt trong giai ®o¹n nh÷ng n¨m 1895 - 1897. TËp hai trong Toµn tËp cña V. I. Lª-nin gåm nh÷ng Néi dung chÝnh cña tËp 2 lµ t¸c phÈm tr×nh bµy c¸c t− t¸c phÈm do V. I. Lª-nin viÕt trong nh÷ng n¨m 1895 - t−ëng chñ yÕu cña chñ nghÜa M¸c; nh÷ng t¸c phÈm nghiªn 1897. cøu nhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi m¸cxÝt Nga; nh÷ng t¸c phÈm Nöa sau cña nh÷ng n¨m 90 ®−îc ®¸nh dÊu b»ng sù ph¸t vÒ kinh tÕ; vµ mét sè t¸c phÈm viÕt cho ®éc gi¶ lµ c«ng nh©n. triÓn nhanh chãng cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga, sè l−îng giai Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp nµy ®−îc ph©n tÝch cÊp c«ng nh©n t¨ng lªn vµ phong trµo b·i c«ng lín m¹nh. Thêi kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu s¸ch, do ViÖn kú thø hai nµy trong lÞch sö ph¸i d©n chñ - x· héi Nga ®· ®−îc Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin (Liªn X«) viÕt cho lÇn xuÊt Lª-nin gäi lµ thêi kú "th¬ Êu vµ niªn thiÕu", khi mµ ph¸i d©n b¶n b»ng tiÕng ViÖt. chñ - x· héi b¾t ®Çu më réng ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ chuyÓn tõ PhÇn Phô lôc vµ c¸c B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng viÖc tuyªn truyÒn chñ nghÜa M¸c trong mét nhãm nhá c«ng øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy nh©n tiªn tiÕn sang viÖc cæ ®éng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt quÇn hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, chóng. "Héi liªn hiÖp ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng giai cÊp c«ng gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, nh©n" Pª-tÐc-bua do Lª-nin tæ chøc vµo mïa thu 1895, bao gåm gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lªnin. nh÷ng tiÓu tæ c«ng nh©n m¸c-xÝt, ®· thiÕt lËp ®−îc mèi liªn hÖ Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lªnin; Chó víi phong trµo c«ng nh©n réng lín vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn viÖc thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa thèng nhÊt chñ nghÜa x· héi víi phong trµo c«ng nh©n. "Héi M¸c - Lªnin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng liªn hiÖp ®Êu tranh" lµ mÇm mèng ®Çu tiªn cña mét ®¶ng v« s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y). s¶n c¸ch m¹ng ë Nga, nã ®· ph¸t huy ¶nh h−ëng cña m×nh Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ v−ît xa ra ngoµi ®Þa phËn Pª-tÐc-bua. Nh÷ng héi liªn hiÖp vµ Ých cho b¹n ®äc. nh÷ng nhãm d©n chñ - x· héi nh− thÕ ®· ®−îc thµnh lËp c¶ ë c¸c thµnh phè vµ ®Þa ph−¬ng kh¸c cña n−íc Nga: M¸t-xc¬-va, I- Th¸ng 3 - 2005 va-n«-v« - V«-d¬-nª-xen-xc¬, Ki-Ðp, Xa-ma-ra, Xi-bi-ri, v. v.. NhiÖm vô tr−íc m¾t lµ ph¶i hîp nhÊt c¸c tæ chøc m¸c-xÝt thµnh nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia mét ®¶ng thèng nhÊt, cã c¬ quan trung −¬ng thèng nhÊt vµ cã c−¬ng lÜnh m¸c-xÝt.
VIII Lêi tùa Lêi tùa IX C¸c t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin viÕt trong nh÷ng n¨m 1895 - TËp nµy më ®Çu b»ng bµi b¸o ®iÕu tang "Phri-®rÝch ¡ng- 1897 ®· ®ãng mét vai trß to lín trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô ghen", viÕt vµo mïa thu 1895. Bµi b¸o ®· ®¸nh gi¸ mét c¸ch Êy. C¸c t¸c phÈm ®ã ®· chØ ra nh÷ng môc tiªu tr−íc m¾t vµ s©u s¾c vµ toµn diÖn Ph. ¡ng-ghen, ®−îc coi lµ ng−êi thÇy lçi nh÷ng môc tiªu cuèi cïng cña cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« l¹c nhÊt ― sau C¸c M¸c ― cña giai cÊp v« s¶n, mµ toµn bé cuéc s¶n, ®Ò ra cho nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga nh÷ng nhiÖm ®êi ®· g¾n liÒn mËt thiÕt víi cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng vô cô thÓ vµ lµ vò khÝ lý luËn trong cuéc ®Êu tranh chèng l¹i nh©n. Khi tãm t¾t th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña Ph. ¡ng-ghen, Lª- ph¸i d©n tóy: vµo thêi kú ®ã ph¸i nµy cßn lµ mét trë lùc nghiªm nin ®· nhÊn m¹nh ý nghÜa c¸c t¸c phÈm cña ¡ng-ghen vµ träng vÒ mÆt t− t−ëng trªn con ®−êng cña phong trµo d©n chñ - ®¸nh gi¸ t×nh b¹n vÜ ®¹i gi÷a M¸c vµ ¡ng-ghen. Tr×nh bµy c¸c x· héi. t− t−ëng chñ yÕu cña chñ nghÜa M¸c, Lª-nin chØ râ r»ng M¸c Mét sè lín c¸c t¸c phÈm in trong tËp nµy chuyªn nghiªn cøu vµ ¡ng-ghen, nh÷ng l·nh tô cña giai cÊp v« s¶n, ®· ®ång t×nh c¸c nhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt Nga vÒ mÆt c−¬ng lÜnh, víi cuéc ®Êu tranh anh dòng cña c¸c nhµ c¸ch m¹ng Nga; M¸c s¸ch l−îc vµ tæ chøc. Trong sè nh÷ng t¸c phÈm ®ã cã: "Dù th¶o vµ ¡ng-ghen cho r»ng nhiÖm vô trùc tiÕp vµ hÕt søc quan vµ thuyÕt minh c−¬ng lÜnh cña ®¶ng d©n chñ - x· héi", "NhiÖm träng cña ph¸i d©n chñ - x· héi Nga lµ giµnh lÊy tù do chÝnh vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga", "Chóng ta tõ bá di trÞ; hai «ng thÊy tr−íc r»ng n−íc Nga c¸ch m¹ng vµ tù do sÏ s¶n nµo?". cã mét ý nghÜa v« cïng to lín ®èi víi c¸c th¾ng lîi cña phong PhÇn ®¸ng kÓ trong tËp nµy gåm nh÷ng t¸c phÈm mµ Lª-nin trµo c«ng nh©n ë ph−¬ng T©y. viÕt cho ®éc gi¶ lµ quÇn chóng c«ng nh©n: c¸c cuèn s¸ch nhá "Gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn c«ng nh©n c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ VËn dông vµ ph¸t triÓn mét c¸ch s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c, m¸y" vµ "LuËt c«ng x−ëng míi", c¸c tê truyÒn ®¬n "Göi anh chÞ Lª-nin nghiªn cøu nh÷ng nhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - em c«ng nh©n c«ng x−ëng Toãc-n¬-t«n", "Göi chÝnh phñ Nga x· héi Nga vÒ mÆt c−¬ng lÜnh. Vµo cuèi n¨m 1895, khi cßn ë hoµng", bµi b¸o "C¸c bé tr−ëng nhµ ta nghÜ g×?". trong tï, Lª-nin viÕt "Dù th¶o c−¬ng lÜnh" ®Çu tiªn cña ®¶ng C¸c t¸c phÈm kinh tÕ cña Lª-nin chiÕm ®Þa vÞ trung t©m d©n chñ - x· héi, mïa h¹ 1896, Ng−êi viÕt "ThuyÕt minh c−¬ng trong tËp nµy, ®ã lµ: "Bµn vÒ ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa l·ng m¹n lÜnh" nh»m gi¶i thÝch t− t−ëng vµ ý nghÜa cña c¸c ®iÓm chñ yÕu kinh tÕ (Xi-xm«n-®i vµ m«n ®å cña «ng ë n−íc ta)", "§iÒu tra trong c−¬ng lÜnh. Hai tr−íc t¸c nµy ®−îc in trong tËp nµy thµnh vÒ nghÒ thñ c«ng ë tØnh PÐc-m¬ n¨m 1894 - 1895 vµ nh÷ng vÊn mét t¸c phÈm d−íi ®Çu ®Ò "Dù th¶o vµ thuyÕt minh c−¬ng ®Ò chung vÒ c«ng nghiÖp "thñ c«ng"", "Nh÷ng ®iÒu ch©u lÜnh cña ®¶ng d©n chñ - x· héi". Trong t¸c phÈm nµy, Lª-nin ngäc trong kÕ ho¹ch kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy", "N«ng ®· ph©n tÝch sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga vµ ®Ò ra trang - trung häc vµ tr−êng trung häc c¶i t¹o" vµ "Bµn vÒ mét nh÷ng môc ®Ých c¬ b¶n vµ nh÷ng nhiÖm vô cña cuéc ®Êu bµi b¸o ng¾n". Trong c¸c t¸c phÈm nµy, Lª-nin ®· b¸c bá c¸c tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n. Ngay trong dù th¶o c−¬ng lý luËn d©n tóy tiÓu t− s¶n, lµ thø lý luËn phñ nhËn kh¶ n¨ng lÜnh ®Çu tiªn, Lª-nin ®· nªu lªn môc ®Ých cuèi cïng cña giai cÊp ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga, ®ång thêi c¨n cø vµo v« s¶n lµ giµnh chÝnh quyÒn, xãa bá chÕ ®é t− h÷u vÒ t− liÖu mét sè lín nh÷ng tµi liÖu thùc tÕ, Ng−êi chØ ra r»ng s¶n xuÊt vµ x©y dùng x· héi x· héi chñ nghÜa. "Dù th¶o c−¬ng n−íc Nga ®ang ë trªn con ®−êng ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa. lÜnh" cßn chøa ®ùng c¶ c¸c yªu s¸ch thùc tiÔn cña ph¸i d©n chñ -
X Lêi tùa XI x· héi: c¸c yªu s¸ch chung cho c¶ n−íc, c¸c yªu s¸ch cña giai héi, Lª-nin chØ râ nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ cña ph¸i ®· thay ®æi cÊp c«ng nh©n vµ cña n«ng d©n. nh− thÕ nµo. Trong cuèn s¸ch nhá "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - C¸c cuèn s¸ch nhá vµ c¸c tê truyÒn ®¬n do Lª-nin viÕt, in x· héi Nga" viÕt vµo cuèi n¨m 1897, khi cßn bÞ ®µy ë Xi-bi-ri, trong tËp nµy, lµ mÉu mùc cña s¸ch b¸o cæ ®éng m¸c-xÝt vµ dÔ Lª-nin ®· tæng kÕt kinh nghiÖm c«ng t¸c cña "Héi liªn hiÖp ®Êu hiÓu ®èi víi nh÷ng ®éc gi¶ b×nh th−êng nhÊt. Lª-nin lóc nµo tranh ®Ó gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n" Pª-tÐc-bua vµ luËn còng viÕt cho c«ng nh©n mét c¸ch thÝch thó vµ nhiÖt t×nh. chøng c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ vµ s¸ch l−îc cña nh÷ng ng−êi d©n Ng−êi nãi: "T«i kh«ng mong muèn g× h¬n, kh«ng −íc m¬ g× chñ - x· héi Nga. Nªu lªn mèi liªn hÖ kh¨ng khÝt gi÷a ho¹t h¬n lµ cã kh¶ n¨ng viÕt cho c«ng nh©n" (Toµn tËp, tiÕng Nga, ®éng x· héi chñ nghÜa cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 46, tr. 12). Ng−êi g¾n liÒn c¸c sù kiÖn cô (tuyªn truyÒn chñ nghÜa x· héi khoa häc vµ ®Êu tranh nh»m thÓ trong ®êi sèng ë c¸c c«ng x−ëng víi toµn bé chÕ ®é x· héi ë x©y dùng x· héi x· héi chñ nghÜa) víi ho¹t ®éng d©n chñ Nga, do ®ã mµ thøc tØnh ý thøc chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng (tuyªn truyÒn c¸c t− t−ëng d©n chñ vµ ®Êu tranh chèng chÕ ®é nh©n. Trong c¸c t¸c phÈm ®ã, Lª-nin ®· chØ ra t×nh tr¹ng giai Nga hoµng), Lª-nin còng chØ ra c¶ sù kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷a cÊp v« s¶n kh«ng cã quyÒn, t×nh h×nh bän t− b¶n bãc lét hÕt søc hai ho¹t ®éng ®ã. tµn khèc giai cÊp v« s¶n, sù bÇn cïng vµ c¶nh quÇn chóng lao V¹ch trÇn s¸ch l−îc chñ tr−¬ng ©m m−u cña ph¸i D©n ý, Lª- ®éng bÞ ¸p bøc ë n−íc Nga Nga hoµng, vµ v¹ch ra con ®−êng nin chØ ra r»ng tiÕn hµnh ®Êu tranh chèng chÕ ®é chuyªn chÕ th× ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n nh»m tù gi¶i phãng. Cuèn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi chñ tr−¬ng ©m m−u, mµ ph¶i lµ mét s¸ch nhá "Gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn", ra ®êi vµo cuèi n¨m 1895, ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng dùa vµo phong trµo c«ng nh©n. Trong ®· d¹y cho c«ng nh©n thÊy cÇn ph¶i ®Êu tranh chèng bän chñ cuèn s¸ch nhá "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga", x−ëng nh− thÕ nµo vµ kªu gäi c«ng nh©n h·y ®oµn kÕt l¹i ®Ó Lª-nin nhÊn m¹nh ý nghÜa to lín cña lý luËn c¸ch m¹ng trong cuéc tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng chèng bän t− b¶n vµ chÕ ®Êu tranh gi¶i phãng cña giai cÊp v« s¶n vµ lÇn ®Çu tiªn nªu lªn ®é chuyªn chÕ Nga hoµng. TruyÒn ®¬n "Göi anh chÞ em c«ng luËn ®iÓm næi tiÕng cña m×nh: "Kh«ng cã lý luËn c¸ch m¹ng th× nh©n c«ng x−ëng Toãc-n¬-t«n", viÕt vµo th¸ng M−êi mét 1895 còng kh«ng thÓ cã phong trµo c¸ch m¹ng" (xem tËp nµy, tr. 575), nh©n cuéc b·i c«ng cña c¸c thî dÖt t¹i c«ng x−ëng Toãc-n¬-t«n, luËn ®iÓm nµy vÒ sau ®· ®−îc ph¸t triÓn thªm trong cuèn "Lµm ®· gi¶i thÝch cho c«ng nh©n thÊy r»ng hä chØ cã thÓ c¶i thiÖn g×?". Cuèn s¸ch nhá nµy kÕt thóc b»ng lêi Lª-nin kªu gäi c¸c c«ng ®−îc t×nh c¶nh cña m×nh "th«ng qua sù ®ång t©m nhÊt trÝ nç nh©n tiªn tiÕn, kªu gäi tÊt c¶ c¸c tiÓu tæ vµ c¸c nhãm d©n chñ - x· lùc chung" (xem tËp nµy, tr. 81). héi h·y hîp nhÊt thµnh mét ®¶ng m¸c-xÝt thèng nhÊt. Th¸ng M−êi mét 1896, ë trong tï, Lª-nin ®· viÕt tê truyÒn Trong tËp nµy, cuèn s¸ch nhá "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi ®¬n "Göi chÝnh phñ Nga hoµng", trong ®ã Lª-nin ®¸nh gi¸ d©n chñ - x· héi Nga" in kÌm theo hai lêi tùa cña Lª-nin viÕt c¸c cuéc ®×nh c«ng ë Nga trong nh÷ng n¨m 1895 vµ 1896 n¨m 1902 vµ 1905 cho b¶n in lÇn thø hai vµ thø ba cuèn s¸ch vµ th¸i ®é cña chÝnh phñ Nga hoµng ®èi víi c¸c cuéc ®×nh ®ã. Trong c¸c lêi tùa, Lª-nin nhÊn m¹nh r»ng cuèn s¸ch nhá c«ng ®ã. ë trong tï, Lª-nin còng ®· viÕt "Th«ng b¸o thay chØ tr×nh bµy kh¸i qu¸t c¸c nhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n mÆt "nhãm giµ" göi c¸c héi viªn "Héi liªn hiÖp ®Êu tranh chñ - x· héi Nga. NhËn xÐt vÒ sù ph¸t triÓn cña ph¸i d©n chñ - x· ®Ó gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n" Pª-tÐc-bua", th«ng b¸o nµy
XII Lêi tùa XIII ®−îc ®¨ng lÇn ®Çu tiªn trong tËp nµy. Môc ®Ých cña "Th«ng Trong mét t¸c phÈm kinh tÕ kh¸c "§iÒu tra vÒ nghÒ thñ c«ng b¸o" lµ b¸o cho c¸c héi viªn "Héi liªn hiÖp ®Êu tranh" ®ang cßn ë tØnh PÐc-m¬ n¨m 1894 - 1895 vµ nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ c«ng ho¹t ®éng tù do biÕt vÒ tªn khiªu khÝch N. Mi-khai-lèp lµ kÎ ®· nghiÖp "thñ c«ng"" viÕt vµo th¸ng T¸m - th¸ng ChÝn 1897, Lª- tè gi¸c khiÕn cho Lª-nin vµ "nhãm giµ" ― c¸c héi viªn cña "Héi nin ®· ph©n tÝch mét c¸ch cã phª ph¸n c¸c tµi liÖu ®iÒu tra vÒ liªn hiÖp ®Êu tranh" Pª-tÐc-bua ― bÞ b¾t vµo th¸ng Ch¹p 1895. thñ c«ng nghiÖp trong n¨m 1894 - 1895, do c¸c nhµ d©n tóy ë Trong sè c¸c t¸c phÈm kinh tÕ in trong tËp nµy, cuèn "Bµn vÒ PÐc-m¬ nªu ra trong cuèn "L−îc kh¶o t×nh h×nh c«ng nghiÖp ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa l·ng m¹n kinh tÕ", viÕt vµo mïa xu©n thñ c«ng ë tØnh PÐc-m¬". Së dÜ Lª-nin ph©n tÝch cuèn s¸ch nµy 1897 khi Lª-nin cßn bÞ ®µy ë Xi-bi-ri, lµ t¸c phÈm quan träng lµ v× t×nh h×nh c«ng nghiÖp thñ c«ng ë tØnh PÐc-m¬ còng tiªu nhÊt. T¸c phÈm nµy nh»m chèng l¹i nhµ kinh tÕ Thôy-sÜ biÓu cho t×nh h×nh c«ng nghiÖp thñ c«ng trong toµn n−íc Nga. Xi-xm«n-®i vµ c¸c m«n ®å cña «ng ta ë Nga, tøc lµ c¸c nhµ d©n Lª-nin phª ph¸n c¸ch xem xÐt chñ quan cña c¸c nhµ d©n tóy ®èi tóy V. V. (V«-r«n-txèp V. P.), Ni-c«-lai―«n (§a-ni-en-x«n N. Ph.), v. víi nh÷ng tµi liÖu ®iÒu tra: Ng−êi v¹ch trÇn m−u toan cña ph¸i v.. Trong khi nªu lªn cèng hiÕn cña Xi-xm«n-®i lµ ®· chØ ra sù d©n tóy ®Þnh dïng c¸i gäi lµ c¸c sè liÖu b×nh qu©n ®Ó hßng tån t¹i cña c¸c m©u thuÉn trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa, Lª-nin xuyªn t¹c thùc tÕ vµ chøng minh r»ng tuång nh− chñ nghÜa t− v¹ch trÇn chñ nghÜa kh«ng t−ëng vµ tÝnh chÊt ph¶n ®éng cña b¶n kh«ng th©m nhËp vµo c«ng nghiÖp thñ c«ng, r»ng c«ng c¸c quan ®iÓm cña Xi-xm«n-®i; Ng−êi chØ ra r»ng Xi-xm«n-®i nghiÖp thñ c«ng kh¸c víi nÒn c«ng nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa. ®· ®øng trªn quan ®iÓm tiÓu t− s¶n ®Ó phª ph¸n chñ nghÜa t− C¨n cø vµo tµi liÖu cô thÓ, Lª-nin v¹ch ra mét c¸ch râ rÖt sù x©m b¶n, ®· lý t−ëng hãa tæ chøc ph−êng héi lçi thêi trong c«ng nhËp cña chñ nghÜa t− b¶n vµo c«ng nghiÖp thñ c«ng vµ sù nghiÖp vµ lý t−ëng hãa nÒn kinh tÕ n«ng d©n kiÓu gia tr−ëng. ph©n hãa giai cÊp do sù x©m nhËp ®ã g©y ra trong nh÷ng thî Lª-nin gi¶i thÝch r»ng c¸c t− t−ëng cña Xi-xm«n-®i ®· ®−îc c¸c thñ c«ng. C¸c tµi liÖu trong t¸c phÈm ®ã ®· ®−îc V. I. Lª-nin sö nhµ d©n tóy Nga sö dông ®Ó chøng minh cho "tÝnh chÊt ®éc dông vµo cuèn "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" lµ ®¸o" cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë Nga. §Æc biÖt c¸c nhµ d©n tóy quyÓn s¸ch ®· hoµn thµnh viÖc ®Ëp tan chñ nghÜa d©n tóy vÒ ®· m−în luËn ®iÓm kh«ng ®óng cña Xi-xm«n-®i cho r»ng d−íi mÆt t− t−ëng. chñ nghÜa t− b¶n thÞ tr−êng trong n−íc sÏ bÞ thu hÑp l¹i v× Trong c¸c bµi "N«ng trang - trung häc vµ tr−êng trung häc nh÷ng ng−êi tiÓu s¶n xuÊt bÞ ph¸ s¶n. §èi chiÕu c¸c quan ®iÓm c¶i t¹o" vµ "Nh÷ng ®iÒu ch©u ngäc trong kÕ ho¹ch kh«ng t−ëng cña Xi-xm«n-®i víi c¸c quan ®iÓm cña ph¸i d©n tóy, Lª-nin ®i cña ph¸i d©n tóy", Lª-nin ®· phª ph¸n s©u s¾c vµ toµn diÖn dù ®Õn kÕt luËn r»ng "häc thuyÕt kinh tÕ cña c¸c nhµ d©n tóy chØ lµ ¸n do mét ng−êi d©n tóy tù do chñ nghÜa lµ X. N. I-u-gia-cèp mét biÕn d¹ng ë Nga cña chñ nghÜa l·ng m¹n toµn ch©u ¢u mµ ®−a ra vÒ viÖc x· héi hãa nÒn s¶n xuÊt, dù ¸n mµ dùa vµo ®ã th× th«i" (tr. 300). Ng−êi v¹ch trÇn m−u toan cña c¸c nhµ d©n tóy n−íc Nga tuång nh− cã thÓ bá qua con ®−êng ph¸t triÓn t− b¶n ®Þnh che ®Ëy thùc chÊt tiÓu t− s¶n trong c¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa. Lª-nin chØ râ tÝnh chÊt kh«ng t−ëng vµ ph¶n ®éng m×nh b»ng nh÷ng lêi thõa nhËn su«ng häc thuyÕt kinh tÕ cña trong dù ¸n cña I-u-gia-cèp, kÎ ®Ò nghÞ thùc hiÖn nÒn gi¸o dôc M¸c vµ Ng−êi ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc c¸c m©u thuÉn thùc trung häc b¾t buéc trong c¸c tr−êng trung häc n«ng nghiÖp víi tÕ cña chñ nghÜa t− b¶n. ®iÒu kiÖn lµ c¸c häc sinh nghÌo ph¶i lao ®éng ®Ó tr¶ tiÒn ¨n häc.
XIV Lêi tùa XV Trong bµi "Bµn vÒ mét bµi b¸o ng¾n" viÕt håi th¸ng ChÝn 1897, Lª-nin còng ®· v¹ch trÇn nh÷ng kÕ ho¹ch kinh tÕ kh«ng t−ëng cña mét phÇn tö d©n tóy tù do chñ nghÜa lµ N. V. Lª-vÝt-xki nãi vÒ mét chÕ ®é b¶o hiÓm tÝnh mÖnh cã tÝnh chÊt c−ìng b¸ch vµ t−¬ng trî cho toµn thÓ d©n c− n«ng th«n. TËp hai kÕt thóc b»ng bµi "Chóng ta tõ bá di s¶n nµo?", viÕt vµo cuèi n¨m 1897. Trong bµi b¸o ®ã, Lª-nin x¸c ®Þnh th¸i ®é cña ®¶ng v« s¶n ®èi víi c¸c truyÒn thèng c¸ch m¹ng ë trong n−íc m×nh. Ph¸i d©n tóy tù cho m×nh lµ nh÷ng ng−êi thõa kÕ di s¶n cña nh÷ng n¨m 60, ®· qu¶ quyÕt r»ng tuång nh− nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ®· c¾t ®øt víi c¸c truyÒn thèng tèt ®Ñp, tõ bá "di s¶n" t− t−ëng cña bé phËn tiªn tiÕn cña x· héi Nga. §èi chiÕu quan ®iÓm cña c¸c nhµ khai s¸ng Nga trong nh÷ng n¨m 60, cña ph¸i d©n tóy vµ cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi, Lª-nin chøng minh r»ng thùc ra chÝnh nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt chø kh«ng ph¶i nh÷ng ng−êi d©n tóy lµ ng−êi b¶o tån mét c¸ch triÖt ®Ó nhÊt di s¶n cña c¸c nhµ khai s¸ng c¸ch m¹ng Nga, mµ ng−êi ®¹i diÖn tiªu biÓu nhÊt cña hä lµ N. G. TsÐc-n−-sÐp-xki, Lª-nin coi ®¶ng m¸c-xÝt lµ ng−êi kÕ thõa chÝnh ®¸ng tÊt c¶ c¸c thµnh qu¶ tiÕn bé vµ c¸c truyÒn thèng d©n chñ - c¸ch m¹ng cña c¸c d©n téc trong n−íc Nga. Tuy thÕ, Lª-nin chØ râ r»ng g×n gi÷ di s¶n kh«ng cã nghÜa lµ chØ tù giíi h¹n trong nh÷ng di s¶n ®· thõa h−ëng ®−îc, mµ cÇn ph¶i tiÕp tôc tiÕn lªn, ph¶i ®éc lËp x¸c ®Þnh cho ®−îc con ®−êng vµ biÖn ph¸p ®Êu tranh c¸ch m¹ng. Trong phÇn "Tµi liÖu chuÈn bÞ " ë trong tËp nµy cã "S¬ th¶o lêi tùa cho lÇn xuÊt b¶n thø hai cuèn "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga"" vµ "B¶n dù th¶o ch−a xong cña lêi tùa cho lÇn xuÊt b¶n thø hai cuèn "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi V. I. Lª-nin d©n chñ - x· héi Nga"", in lÇn ®Çu tiªn. 1897 ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn-x«
XVI Lêi tùa XV Phri - ®rÝch ¡ng - ghen1 ViÕt xong vµo mïa thu 1895 In lÇn ®Çu vµo n¨m 1896 trong Theo ®óng b¶n in trong v¨n tËp v¨n tËp "Ng−êi lao ®éng" sè 1 - 2 "Ng−êi lao ®éng"
XVI Lêi tùa XVII B×a trong cña v¨n tËp "Ng−êi lao ®éng", trong ®ã ®· in lÇn ®Çu bµi b¸o ®iÕu tang "Phri-®rÝch ¡ng-ghen" cña V. I. Lª-nin. ― 1896
3 Bã ®uèc s¸ng ngêi biÕt bao cña trÝ tuÖ ®· t¾t, Tr¸i tim vÜ ®¹i biÕt bao ®· ngõng ®Ëp!2 Ngµy 5 th¸ng T¸m lÞch míi (24 th¸ng B¶y) 1895, Phri-®rÝch ¡ng-ghen tõ trÇn ë Lu©n-®«n. Sau b¹n «ng lµ C¸c M¸c (mÊt n¨m 1883), ¡ng-ghen lµ nhµ b¸c häc vµ ng−êi thÇy lçi l¹c nhÊt cña giai cÊp v« s¶n hiÖn ®¹i trong toµn thÕ giíi v¨n minh. Tõ ngµy mµ vËn mÖnh ®· g¾n liÒn C¸c M¸c víi Phri-®rÝch ¡ng- ghen th× sù nghiÖp suèt ®êi cña hai ng−êi b¹n Êy trë thµnh sù nghiÖp chung cña hä. Cho nªn muèn hiÓu Phri-®rÝch ¡ng- ghen ®· lµm g× cho giai cÊp v« s¶n th× ph¶i nhËn râ ý nghÜa cña häc thuyÕt vµ ho¹t ®éng cña M¸c ®èi víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n hiÖn ®¹i. M¸c vµ ¡ng-ghen lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ®· chØ ra r»ng giai cÊp c«ng nh©n, víi nh÷ng yªu s¸ch cña hä, lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña chÕ ®é kinh tÕ hiÖn ®¹i lµ c¸i chÕ ®é, cïng víi viÖc t¹o ra vµ tæ chøc giai cÊp t− s¶n, ®ang kh«ng tr¸nh khái t¹o ra vµ tæ chøc giai cÊp v« s¶n; hai «ng ®· chØ ra r»ng kh«ng ph¶i nh÷ng m−u toan thiÖn ý cña nh÷ng c¸ nh©n hµo hiÖp, mµ chÝnh lµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n cã tæ chøc, sÏ gi¶i phãng loµi ng−êi khái nh÷ng tai häa hiÖn ®ang ®Ì lªn hä. M¸c vµ ¡ng-ghen lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ®· gi¶i thÝch trong c¸c t¸c phÈm khoa häc cña m×nh r»ng chñ nghÜa x· héi kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu bÞa ®Æt cña nh÷ng kÎ méng t−ëng, mµ lµ môc ®Ých cuèi cïng vµ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt trong x· héi hiÖn ®¹i. Toµn bé lÞch sö thµnh v¨n tõ tr−íc ®Õn nay lµ lÞch sö
4 V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 5 ®Êu tranh giai cÊp, lµ sù thay thÕ nhau cña nh÷ng nÒn thèng trÞ hä ®Òu t×m c¸ch chÆn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ cña giai vµ nh÷ng cuéc chiÕn th¾ng cña nh÷ng giai cÊp x· héi nµy ®èi cÊp v« s¶n l¹i, chÆn "b¸nh xe lÞch sö" l¹i. Ng−îc l¹i víi t©m lý sî víi nh÷ng giai cÊp x· héi kh¸c. Vµ t×nh tr¹ng Êy sÏ cßn kÐo dµi h·i chung tr−íc sù ph¸t triÓn cña giai cÊp v« s¶n, M¸c vµ ¡ng- m·i, chõng nµo mµ nh÷ng c¬ së cña ®Êu tranh giai cÊp vµ cña ghen ®Æt tÊt c¶ hy väng cña m×nh vµo sù lín lªn kh«ng ngõng sù thèng trÞ giai cÊp ― tøc lµ chÕ ®é t− h÷u vµ sù s¶n xuÊt x· héi cña giai cÊp v« s¶n. Cµng cã nhiÒu ng−êi v« s¶n bao nhiªu th× lùc v« tæ chøc ― vÉn ch−a mÊt ®i. Lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n ®ßi l−îng cña hä, víi t− c¸ch lµ giai cÊp c¸ch m¹ng, cµng lín lªn bÊy hái ph¶i tiªu diÖt nh÷ng c¬ së Êy, vµ do ®ã cuéc ®Êu tranh giai nhiªu, th× chñ nghÜa x· héi cµng tíi gÇn vµ cµng cã kh¶ n¨ng cÊp tù gi¸c cña nh÷ng c«ng nh©n cã tæ chøc ph¶i nh»m chèng ®−îc thùc hiÖn bÊy nhiªu. Cã thÓ v¾n t¾t nªu c«ng lao cña M¸c l¹i nh÷ng c¬ së Êy. Mµ bÊt cø cuéc ®Êu tranh giai cÊp nµo còng vµ ¡ng-ghen ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n nh− sau: hai «ng ®· d¹y lµ mét cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ. cho c«ng nh©n tù nhËn thøc ®−îc m×nh vµ cã ý thøc vÒ m×nh, vµ Ngµy nay, toµn thÓ giai cÊp v« s¶n ®ang ®Êu tranh ®Ó tù ®· ®em khoa häc thay thÕ cho méng t−ëng. gi¶i phãng ®Òu tiÕp thu nh÷ng quan ®iÓm Êy cña M¸c vµ ¡ng- ChÝnh v× vËy, mçi c«ng nh©n ph¶i biÕt tªn tuæi vµ cuéc ®êi cña ¡ng-ghen, chÝnh v× vËy trong v¨n tËp cña chóng t«i mµ ghen, nh−ng vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 40, khi hai ng−êi b¹n Êy môc ®Ých, còng nh− tÊt c¶ nh÷ng xuÊt b¶n phÈm kh¸c cña tham gia viÕt s¸ch b¸o x· héi chñ nghÜa vµ c¸c phong trµo x· chóng t«i, lµ thøc tØnh ý thøc giai cÊp cña c«ng nh©n Nga, héi håi bÊy giê th× nh÷ng quan ®iÓm Êy lµ hoµn toµn míi. Lóc chóng t«i ph¶i thuËt l¹i cuéc ®êi vµ ho¹t ®éng cña Phri-®rÝch ®ã, cã nhiÒu ng−êi, cã tµi vµ v« tµi, l−¬ng thiÖn vµ bÊt l−¬ng, ¡ng-ghen, mét trong hai ng−êi thÇy vÜ ®¹i cña giai cÊp v« s¶n say s−a ®Êu tranh cho tù do chÝnh trÞ, ®Êu tranh chèng l¹i chÕ hiÖn ®¹i. ®é chuyªn chÕ cña bän vua chóa, c¶nh s¸t vµ thÇy tu, ®· ¡ng-ghen sinh n¨m 1820 ë thµnh phè B¸c-mªn, thuéc tØnh kh«ng nh×n thÊy sù ®èi lËp gi÷a lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n víi Rª-na-ni cña v−¬ng quèc Phæ. Cha «ng lµ mét chñ x−ëng. lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n. Nh÷ng ng−êi Êy kh«ng thõa nhËn N¨m 1838, v× hoµn c¶nh gia ®×nh, ¡ng-ghen ch−a häc hÕt ngay c¶ ®Õn ý nghÜ cho r»ng c«ng nh©n cã thÓ ho¹t ®éng víi trung häc ®· ph¶i vµo lµm th− ký trong mét h·ng bu«n ë t− c¸ch lµ mét lùc l−îng x· héi ®éc lËp. MÆt kh¸c, cã nhiÒu Brª-m¬. C«ng viÖc bu«n b¸n kh«ng c¶n trë ®−îc ¡ng-ghen ng−êi méng t−ëng, ®«i khi l¹i lµ nh÷ng thiªn tµi, nghÜ r»ng trau dåi kiÕn thøc khoa häc vµ chÝnh trÞ. Ngay tõ khi cßn häc chØ cÇn thuyÕt phôc cho nh÷ng nhµ cÇm quyÒn vµ c¸c giai cÊp trung häc, «ng ®· c¨m ghÐt chÕ ®é chuyªn chÕ vµ sù ®éc thèng trÞ thÊy ®−îc tÝnh chÊt bÊt c«ng cña chÕ ®é x· héi hiÖn ®o¸n cña bän quan l¹i. ViÖc nghiªn cøu triÕt häc dÉn «ng hµnh lµ còng ®ñ ®Ó dÔ dµng kiÕn t¹o trªn tr¸i ®Êt mét nÒn hßa tiÕn xa h¬n. Håi Êy häc thuyÕt cña Hª-ghen ®ang chi phèi b×nh vµ mét nÒn thÞnh v−îng chung. Hä m¬ t−ëng cã chñ triÕt häc §øc, vµ ¡ng-ghen trë thµnh m«n ®å cña häc thuyÕt nghÜa x· héi mµ kh«ng cÇn ®Êu tranh. Cuèi cïng, hÇu hÕt ®ã. Tuy b¶n th©n Hª-ghen lµ ng−êi h©m mé nhµ n−íc nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa lóc ®ã vµ nãi chung, nh÷ng chuyªn chÕ Phæ mµ «ng ®· phôc vô víi t− c¸ch lµ gi¸o s− ng−êi b¹n cña giai cÊp c«ng nh©n chØ thÊy r»ng giai cÊp Tr−êng ®¹i häc tæng hîp BÐc-lanh, nh−ng häc thuyÕt cña v« s¶n lµ mét ung nhät, hä khiÕp sî thÊy ung nhät Êy lín Hª-ghen cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. Lßng tin cña Hª-ghen vµo lý lªn cïng víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp. Cho nªn tÊt c¶ bän tÝnh cña con ng−êi vµ vµo quyÒn lîi cña con ng−êi, vµ nguyªn lý
6 V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 7 c¬ b¶n cña triÕt häc Hª-ghen cho r»ng trong thÕ giíi lu«n diÔn tháa m·n nhu cÇu cña con ng−êi lµ do sù ph¸t triÓn cña lùc ra mét qu¸ tr×nh liªn tiÕp biÕn hãa vµ ph¸t triÓn, ®· dÉn nh÷ng l−îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Vµ chÝnh nh÷ng quan hÖ Êy gi¶i häc trß cña nhµ triÕt häc ë BÐc-lanh, kh«ng muèn ®iÒu hßa víi thÝch tÊt c¶ nh÷ng hiÖn t−îng cña ®êi sèng x· héi, nh÷ng hiÖn tr¹ng, ®Õn ý nghÜ cho r»ng ngay c¶ cuéc ®Êu tranh chèng nguyÖn väng, t− t−ëng vµ luËt ph¸p cña con ng−êi. Sù ph¸t hiÖn tr¹ng, cuéc ®Êu tranh chèng bÊt c«ng ®ang tån t¹i vµ triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt ®· t¹o ra nh÷ng quan hÖ x· héi dùa chèng ®iÒu ¸c ®ang hoµnh hµnh, còng b¾t rÔ tõ quy luËt phæ trªn chÕ ®é t− h÷u, nh−ng ngµy nay, chóng ta thÊy còng sù biÕn lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng. NÕu mäi c¸i ®Òu ph¸t triÓn, ph¸t triÓn Êy cña lùc l−îng s¶n xuÊt l¹i t−íc mÊt së h÷u cña ®a nÕu nh÷ng thÓ chÕ nµy bÞ nh÷ng thÓ chÕ kh¸c thay thÕ, vËy th× t¹i sè vµ tËp trung së h÷u ®ã vµo tay mét thiÓu sè rÊt nhá. Nã xãa sao chÕ ®é chuyªn chÕ cña vua Phæ hay cña Nga hoµng, viÖc mét bá c¸i chÕ ®é së h÷u lµm c¬ së cho trËt tù x· héi hiÖn ®¹i, nã tù thiÓu sè rÊt nhá lµm giµu trªn l−ng tuyÖt ®¹i ®a sè, sù thèng trÞ h−íng tíi chÝnh c¸i môc ®Ých mµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa cña giai cÊp t− s¶n ®èi víi nh©n d©n l¹i cø tån t¹i m·i ®−îc? TriÕt ®· tù ®Ò ra cho m×nh. Nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa chØ cßn häc Hª-ghen bµn vÒ sù ph¸t triÓn cña tinh thÇn vµ cña t− t−ëng; cÇn nhËn râ ®−îc lùc l−îng x· héi nµo do ®Þa vÞ cña nã trong x· nã lµ duy t©m. Nã c¨n cø tõ sù ph¸t triÓn cña tinh thÇn mµ suy héi hiÖn nay mµ quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn chñ nghÜa x· héi, diÔn ra sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn, cña con ng−êi vµ cña nh÷ng vµ lµm cho lùc l−îng Êy gi¸c ngé vÒ lîi Ých vµ sø mÖnh lÞch sö quan hÖ x· héi gi÷a ng−êi víi ng−êi. M¸c vµ ¡ng-ghen gi÷ l¹i t− cña nã. Lùc l−îng ®ã lµ giai cÊp v« s¶n. ¡ng-ghen ®· t×m hiÓu t−ëng cña Hª-ghen vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh«ng ngõng∗ vµ vøt giai cÊp v« s¶n khi «ng ë Anh, ë trung t©m c«ng nghiÖp cña bá quan ®iÓm duy t©m chñ nghÜa cè chÊp; nh×n vµo cuéc sèng, Anh lµ Man-se-xt¬, n¬i mµ n¨m 1842, «ng ®Õn lµm c«ng cho hai «ng thÊy r»ng kh«ng thÓ lÊy sù ph¸t triÓn cña tinh thÇn ®Ó mét h·ng bu«n trong ®ã cha «ng cã cæ phÇn. ë ®©y, ¡ng-ghen gi¶i thÝch sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn ®−îc mµ tr¸i l¹i, ph¶i lÊy kh«ng ph¶i chØ lµm viÖc ë phßng giÊy cña x−ëng, «ng cßn ®i tù nhiªn, lÊy vËt chÊt ®Ó gi¶i thÝch tinh thÇn... Tr¸i víi Hª- th¨m c¸c khu phè bÈn thØu lµ n¬i c«ng nh©n sèng chen chóc, ghen vµ nh÷ng ng−êi kh¸c thuéc ph¸i Hª-ghen, M¸c vµ ¡ng- thÊy tËn m¾t nh÷ng sù cïng khèn vµ nh÷ng nçi ®au khæ cña ghen lµ nh÷ng nhµ duy vËt chñ nghÜa. Xem xÐt thÕ giíi vµ loµi hä. Nh−ng «ng kh«ng tháa m·n víi nh÷ng nhËn xÐt c¸ nh©n ng−êi mét c¸ch duy vËt, hai «ng nhËn thÊy r»ng còng nh− mäi cña m×nh, «ng cßn ®äc tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu mµ ng−êi ta ®· viÕt hiÖn t−îng trong giíi tù nhiªn ®Òu cã nguyªn nh©n vËt chÊt, tr−íc «ng vÒ t×nh c¶nh cña giai cÊp c«ng nh©n Anh; «ng sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi lµ do sù ph¸t triÓn cña nghiªn cøu tØ mØ tÊt c¶ nh÷ng tµi liÖu chÝnh thøc mµ «ng cã thÓ nh÷ng lùc l−îng vËt chÊt, s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Quan hÖ gi÷a tra cøu ®−îc. QuyÓn "T×nh c¶nh giai cÊp c«ng nh©n ë Anh"4 ng−êi víi nhau trong viÖc s¶n xuÊt nh÷ng vËt phÈm cÇn thiÕt ®Ó xuÊt b¶n n¨m 1845 lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng sù nghiªn cøu vµ nh÷ng nhËn xÐt Êy. Trªn kia, chóng ta ®· nãi ®Õn c«ng lao ___________ chñ yÕu cña ¡ng-ghen, víi t− c¸ch lµ t¸c gi¶ quyÓn "T×nh c¶nh ∗ M¸c vµ ¡ng-ghen ®· nhiÒu lÇn chØ r»ng sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña c¸c giai cÊp c«ng nh©n ë Anh". Tr−íc ¡ng-ghen, ®· cã rÊt nhiÒu «ng mét phÇn lín lµ nhê c¸c nhµ triÕt häc lín ë §øc, nhÊt lµ nhê Hª-ghen. ¡ng-ghen nãi: "Kh«ng cã triÕt häc §øc th× ®· ch¼ng cã chñ nghÜa x· héi ng−êi m« t¶ nh÷ng nçi ®au khæ cña giai cÊp v« s¶n vµ chØ ra khoa häc"3. r»ng cÇn ph¶i gióp ®ì giai cÊp Êy. ¡ng-ghen lµ ng−êi ®Çu tiªn
8 V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 9 ®· nãi r»ng giai cÊp v« s¶n kh«ng ph¶i chØ lµ giai cÊp ®au khæ, th¸nh, hay lµ phª ph¸n sù phª ph¸n cã tÝnh chÊt phª ph¸n"5. r»ng chÝnh ®Þa vÞ kinh tÕ nhôc nh· cña giai cÊp v« s¶n thóc ®Èy, Cuèn s¸ch ®ã ― xuÊt b¶n mét n¨m tr−íc cuèn "T×nh c¶nh mét c¸ch kh«ng g× ng¨n c¶n næi, nã tiÕn lªn vµ buéc nã ph¶i giai cÊp c«ng nh©n ë Anh" vµ lµ do M¸c viÕt mét phÇn lín ― ®Êu tranh cho sù gi¶i phãng cuèi cïng cña nã. Vµ giai cÊp v« ®· ®Æt c¬ së cho chñ nghÜa x· héi duy vËt c¸ch m¹ng mµ trªn s¶n ®Êu tranh sÏ tù m×nh gióp b¶n th©n m×nh. Phong trµo chÝnh kia chóng t«i ®· tr×nh bµy nh÷ng t− t−ëng chñ yÕu. "Gia trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n nhÊt ®Þnh sÏ dÉn c«ng nh©n ®Õn chç ®×nh thÇn th¸nh" lµ mét c¸i tªn gäi chÕ giÔu nh÷ng nhµ triÕt hiÓu r»ng ®èi víi hä, kh«ng cã lèi tho¸t nµo kh¸c h¬n lµ chñ häc, anh em Bau-¬ cïng nh÷ng m«n ®å cña hä. C¸c ngµi Êy nghÜa x· héi. MÆt kh¸c, chñ nghÜa x· héi chØ sÏ lµ mét søc tuyªn truyÒn mét sù phª ph¸n ®øng trªn mäi hiÖn thùc, trªn m¹nh, khi nã ®· trë thµnh môc tiªu ®Êu tranh chÝnh trÞ cña giai c¸c ®¶ng ph¸i vµ chÝnh trÞ, mét sù phª ph¸n phñ nhËn mäi cÊp c«ng nh©n. §ã lµ nh÷ng t− t−ëng chñ chèt trong cuèn s¸ch ho¹t ®éng thùc tÕ vµ chØ ®øng nh×n, "víi tinh thÇn phª cña ¡ng-ghen viÕt vÒ t×nh c¶nh cña giai cÊp c«ng nh©n ë Anh, ph¸n", thÕ giíi chung quanh vµ nh÷ng biÕn diÔn trong thÕ nh÷ng t− t−ëng mµ hiÖn nay, toµn thÓ giai cÊp v« s¶n cã suy giíi ®ã. C¸c ngµi Bau-¬ khinh th−êng giai cÊp v« s¶n, coi hä nghÜ vµ ®ang ®Êu tranh, ®· tiÕp thu, nh−ng lóc ®ã th× cßn hoµn lµ mét ®¸m quÇn chóng kh«ng cã ãc phª ph¸n. M¸c vµ ¡ng- toµn míi. Nh÷ng t− t−ëng Êy ®· ®−îc tr×nh bµy trong cuèn ghen kiªn quyÕt chèng l¹i xu h−íng v« lý vµ cã h¹i Êy. V× s¸ch b»ng mét giäng v¨n hÊp dÉn, m« t¶ rÊt nhiÒu c¶nh cïng con ng−êi thùc sù, ― con ng−êi c«ng nh©n bÞ nh÷ng giai cÊp khèn x¸c thùc nhÊt vµ ghª sî nhÊt cña giai cÊp v« s¶n Anh. thèng trÞ vµ nhµ n−íc ¸p bøc, ― hai «ng ®ßi hái ph¶i ®Êu Cuèn s¸ch Êy lµ mét lêi buéc téi ghª gím chñ nghÜa t− b¶n vµ tranh cho mét kÕt cÊu x· héi tèt ®Ñp h¬n, chø kh«ng ph¶i lµ giai cÊp t− s¶n. Cuèn s¸ch Êy g©y mét Ên t−îng rÊt lín. §©u ®øng nh×n. DÜ nhiªn, hai «ng coi giai cÊp c«ng nh©n lµ lùc ®©u ng−êi ta còng dÉn chøng cuèn s¸ch cña ¡ng-ghen, coi nã l−îng võa cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh Êy l¹i võa lµ mét bøc tranh miªu t¶ ®óng nhÊt t×nh c¶nh cña giai cÊp v« quan t©m ®Õn cuéc ®Êu tranh Êy. Tr−íc khi xuÊt b¶n cuèn s¶n hiÖn ®¹i. ThËt thÕ, tr−íc hay sau n¨m 1845 còng vËy, ch−a "Gia ®×nh thÇn th¸nh", ¡ng-ghen ®· ®¨ng trong tê "Niªn hÒ thÊy cã mét cuèn s¸ch nµo miªu t¶ ®−îc nh÷ng c¶nh cïng gi¸m Ph¸p - §øc"6 cña M¸c vµ Ru-ghª mét bµi "TiÓu luËn phª khèn cña giai cÊp c«ng nh©n mét c¸ch xuÊt s¾c vµ ch©n thùc ph¸n chÝnh trÞ kinh tÕ häc"7, trong bµi ®ã «ng ®· ®øng trªn ®Õn nh− thÕ. quan ®iÓm x· héi chñ nghÜa mµ xem xÐt nh÷ng hiÖn t−îng ChØ ë Anh, ¡ng-ghen míi trë thµnh ng−êi x· héi chñ c¨n b¶n cña chÕ ®é kinh tÕ hiÖn ®¹i, coi ®ã lµ nh÷ng hËu qu¶ nghÜa. ë Man-se-xt¬, «ng liªn hÖ víi nh÷ng ng−êi ho¹t tÊt nhiªn cña sù thèng trÞ cña chÕ ®é t− h÷u. Râ rµng lµ mèi ®éng trong phong trµo c«ng nh©n Anh lóc bÊy giê vµ b¾t quan hÖ víi ¡ng-ghen ®· thóc ®Èy M¸c b¾t tay vµo nghiªn ®Çu viÕt trong c¸c xuÊt b¶n phÈm x· héi chñ nghÜa Anh. cøu chÝnh trÞ kinh tÕ häc, lµ khoa häc trong ®ã nh÷ng t¸c N¨m 1844, trªn ®−êng trë vÒ §øc, khi ®i qua Pa-ri, «ng gÆp phÈm cña M¸c ®· g©y ra c¶ mét cuéc c¸ch m¹ng. M¸c mµ tr−íc ®ã «ng ®· cã liªn l¹c b»ng th− tõ. ë Pa-ri, chÞu Tõ n¨m 1845 ®Õn n¨m 1847, ¡ng-ghen sèng ë Bruy-xen ¶nh h−ëng cña nh÷ng nhµ x· héi chñ nghÜa Ph¸p vµ cña ®êi vµ Pa-ri, võa nghiªn cøu khoa häc võa ho¹t ®éng thùc sèng Ph¸p, M¸c còng ®· trë thµnh mét ng−êi x· héi chñ tÕ trong giíi c«ng nh©n §øc ë hai thµnh phè ®ã. ë nghÜa. ë ®ã, hai ng−êi b¹n Êy ®· viÕt chung cuèn "Gia ®×nh thÇn ®Êy, M¸c vµ ¡ng-ghen ®· liªn hÖ víi tæ chøc bÝ mËt §øc lµ
10 V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 11 "§ång minh cña nh÷ng ng−êi céng s¶n"8, tæ chøc nµy giao cho tøc lµ cho ®Õn khi M¸c mÊt. KÕt qu¶ cña lao ®éng ®ã th× vÒ hai «ng tr×nh bµy nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña chñ nghÜa x· héi phÇn M¸c, lµ bé "T− b¶n", mét t¸c phÈm chÝnh trÞ kinh tÕ häc mµ hai «ng ®· x©y dùng lªn. Do ®ã mµ cã quyÓn "Tuyªn ng«n vÜ ®¹i nhÊt cña thÕ kû chóng ta; vÒ phÇn ¡ng-ghen, lµ c¶ mét cña §¶ng céng s¶n" næi tiÕng cña M¸c vµ ¡ng-ghen xuÊt b¶n lo¹t nh÷ng t¸c phÈm lín nhá. M¸c chuyªn chó ph©n tÝch n¨m 1848. Cuèn s¸ch nhá Êy cã gi¸ trÞ b»ng hµng bé s¸ch: tinh nh÷ng hiÖn t−îng phøc t¹p cña nÒn kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa. thÇn cña nã, ®Õn b©y giê, vÉn cæ vò vµ thóc ®Èy toµn thÓ giai ¡ng-ghen, trong nh÷ng t¸c phÈm viÕt mét c¸ch hÕt søc dÔ cÊp v« s¶n cã tæ chøc vµ ®ang chiÕn ®Êu cña thÕ giíi v¨n minh. hiÓu vµ th−êng lµ cã tÝnh chÊt luËn chiÕn, ®· lµm s¸ng tá C¸ch m¹ng 1848 næ ra tr−íc tiªn ë Ph¸p, sau lan sang c¸c nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc chung nhÊt vµ nh÷ng hiÖn t−îng kh¸c n−íc kh¸c ë T©y ¢u, khiÕn M¸c vµ ¡ng-ghen trë vÒ n−íc. ë nhau cña qu¸ khø vµ hiÖn t¹i ― theo tinh thÇn quan niÖm duy trong n−íc, t¹i vïng Rª-na-ni n−íc Phæ, hai «ng ®øng ®Çu tê vËt lÞch sö vµ lý luËn kinh tÕ cña M¸c. Trong sè c¸c t¸c phÈm "B¸o Rª-na-ni míi"9, mét tê b¸o d©n chñ xuÊt b¶n ë C«-l«-nh¬. Êy cña ¡ng-ghen, chóng t«i xin nªu ra: t¸c phÈm luËn chiÕn Hai ng−êi b¹n ®ã lµ linh hån cña mäi xu h−íng d©n chñ c¸ch chèng §uy-rinh (trong ®ã «ng ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña triÕt häc, cña khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· m¹ng ë vïng Rª-na-ni n−íc Phæ. Hai «ng tËn lùc b¶o vÖ lîi Ých héi)∗, "Nguån gèc cña gia ®×nh, cña chÕ ®é t− h÷u vµ cña nhµ cña nh©n d©n vµ cña tù do, chèng l¹i nh÷ng lùc l−îng ph¶n n−íc"12 (b¶n dÞch ra tiÕng Nga, xuÊt b¶n ë Xanh Pª-tÐc-bua, in ®éng. Nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, nh÷ng lùc l−îng ph¶n ®éng ®· lÇn thø 3, 1895), "Lót-vÝch Ph¬-b¸ch"13 (b¶n dÞch ra tiÕng Nga th¾ng. Tê "B¸o Rª-na-ni míi" bÞ cÊm; M¸c, v× ®· mÊt quèc tÞch cã chó thÝch cña G. Plª-kha-nèp, Gi¬-ne-v¬, 1892), mét bµi nãi Phæ trong thêi gian di c− ra n−íc ngoµi, nªn bÞ trôc xuÊt; cßn vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña chÝnh phñ Nga (b¶n dÞch ra tiÕng ¡ng-ghen th× tham gia cuéc khëi nghÜa vò trang cña nh©n d©n, Nga ®· ®¨ng trªn tê "Ng−êi d©n chñ - x· héi"14 sè 1 vµ sè 2, ®· dù ba trËn chiÕn ®Êu cho tù do vµ sau khi nh÷ng ng−êi khëi xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬), nh÷ng bµi ®Æc s¾c vÒ vÊn ®Ò nhµ ë15, nghÜa thÊt b¹i, «ng l¸nh qua Thôy-sÜ sang Lu©n-®«n. sau cïng lµ hai bµi ng¾n nh−ng rÊt quý nãi vÒ sù ph¸t triÓn M¸c còng ®· sang tró ngô ë Lu©n-®«n. Kh«ng bao l©u, kinh tÕ cña n−íc Nga ("Phri-®rÝch ¡ng-ghen nãi vÒ n−íc ¡ng-ghen l¹i trë thµnh th− ký, råi cæ ®«ng trong chÝnh ngay Nga", b¶n dÞch ra tiÕng Nga cña V. I. Da-xu-lÝch, Gi¬-ne-v¬, h·ng bu«n Man-se-xt¬ mµ tr−íc kia, trong nh÷ng n¨m 40, 1894)16. M¸c mÊt ®i ch−a kÞp hoµn chØnh t¸c phÈm vÜ ®¹i cña «ng ®· lµm ë ®ã. Cho ®Õn n¨m 1870, «ng sèng ë Man-se-xt¬, «ng vÒ t− b¶n. Tuy nhiªn b¶n th¶o còng ®· hoµn thµnh vµ thÕ cßn M¸c th× sèng ë Lu©n-®«n, nh−ng ®iÒu ®ã vÉn kh«ng c¶n lµ ¡ng-ghen, sau khi b¹n m×nh tõ trÇn, ®· ®¶m ®−¬ng nhiÖm trë hai «ng liªn hÖ hÕt søc mËt thiÕt víi nhau vÒ t− t−ëng: vô nÆng nÒ lµ chØnh lý vµ cho xuÊt b¶n quyÓn II vµ quyÓn hÇu nh− ngµy nµo, hai «ng còng ®Òu biªn th− cho nhau. III cña bé "T− b¶n". ¤ng xuÊt b¶n quyÓn II, n¨m 1885 vµ quyÓn Trong th− tõ qua l¹i nh− thÕ, hai ng−êi b¹n ®· trao ®æi ý ___________ kiÕn vµ nh÷ng ®iÒu hiÓu biÕt cho nhau, vµ tiÕp tôc cïng nhau ∗ §ã lµ mét cuèn s¸ch cã néi dung ®Æc biÖt phong phó vµ bæ Ých10. TiÕc x©y dùng chñ nghÜa x· héi khoa häc. N¨m 1870 ¡ng-ghen r»ng míi chØ cã mét phÇn nhá ®−îc dÞch ra tiÕng Nga, phÇn s¬ l−îc lÞch sö ®Õn ë Lu©n-®«n, vµ hai «ng tiÕp tôc sèng chung mét cuéc ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi ("Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi khoa sèng tinh thÇn ®Çy lao ®éng khÈn tr−¬ng m·i cho ®Õn n¨m 1883, häc"11, xuÊt b¶n lÇn thø 2, Gi¬-ne-v¬, 1892).
12 V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 13 III, n¨m 1894 («ng kh«ng kÞp chØnh lý quyÓn IV17). Hai quyÓn phong trµo c«ng nh©n, kh«ng ngõng lín lªn m·i, v× chÝnh nµy ®ßi hái «ng ph¶i bá ra rÊt nhiÒu c«ng søc. ¸t-l¬, mét ®¶ng phong trµo c«ng nh©n còng ph¸t triÓn kh«ng ngõng. Sau khi viªn d©n chñ - x· héi ¸o ®· nhËn xÐt rÊt ®óng r»ng khi xuÊt M¸c mÊt, ¡ng-ghen vÉn mét m×nh tiÕp tôc lµm ng−êi cè vÊn vµ b¶n quyÓn II vµ III cña bé "T− b¶n", ¡ng-ghen ®· dùng cho chØ ®¹o cho nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa ë ch©u ¢u. §Õn xin ng−êi b¹n thiªn tµi cña «ng mét ®µi kû niÖm trang nghiªm trªn «ng cho ý kiÕn vµ chØ dÉn th× cã c¶ nh÷ng ng−êi x· héi chñ ®ã ¡ng-ghen còng kh«ng ngê lµ ®· kh¾c lu«n c¶ tªn m×nh b»ng nghÜa §øc, lµ nh÷ng ng−êi mµ lùc l−îng cña hä, tuy bÞ chÝnh nh÷ng ch÷ kh«ng bao giê phai mê ®−îc. ThËt vËy, hai quyÓn phñ truy bøc nh−ng vÉn kh«ng ngõng lín lªn nhanh chãng, vµ ®ã cña bé "T− b¶n" lµ t¸c phÈm chung cña c¶ hai ng−êi: M¸c vµ c¶ nh÷ng ®¹i biÓu cña c¸c n−íc l¹c hËu, ch¼ng h¹n ng−êi T©y- ¡ng-ghen. Nh÷ng chuyÖn cæ tÝch th−êng kÓ l¹i nh÷ng tÊm ban-nha, ng−êi Ru-ma-ni, ng−êi Nga, lµ nh÷ng ng−êi ®ang g−¬ng c¶m ®éng vÒ t×nh b¹n. Giai cÊp v« s¶n ch©u ¢u cã thÓ ph¶i suy nghÜ vµ ®¾n ®o trong b−íc ®i ®Çu tiªn cña hä. TÊt c¶ nãi r»ng khoa häc cña m×nh lµ t¸c phÈm s¸ng t¹o cña hai nhµ hä ®Òu nhê ®Õn kho tµng tri thøc vµ kinh nghiÖm phong phó b¸c häc kiªm chiÕn sÜ mµ t×nh b¹n ®· v−ît xa tÊt c¶ nh÷ng g× lµ cña cô ¡ng-ghen. c¶m ®éng nhÊt trong nh÷ng truyÒn thuyÕt cña ®êi x−a kÓ vÒ M¸c vµ ¡ng-ghen, ― c¶ hai ng−êi ®Òu biÕt tiÕng Nga vµ t×nh b¹n cña con ng−êi. ¡ng-ghen vÉn lu«n lu«n ― mµ nãi ®äc s¸ch Nga, ― ®Òu quan t©m nhiÒu ®Õn n−íc Nga, theo dâi chung nh− thÕ lµ hoµn toµn ®óng ― tù ®Æt m×nh sau M¸c. ¤ng phong trµo c¸ch m¹ng Nga mét c¸ch cã c¶m t×nh vµ liªn hÖ ®· viÕt cho mét ng−êi b¹n l©u n¨m cña «ng nh− sau: "T«i lu«n víi nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng Nga. Hai «ng ®Òu tõ nh÷ng lu«n lµ mét c©y vÜ cÇm thø hai, bªn c¹nh M¸c"18. Mèi t×nh th©n ng−êi d©n chñ trë thµnh ng−êi x· héi chñ nghÜa, vµ t×nh c¶m yªu cña «ng ®èi víi M¸c lóc cßn sèng vµ lßng kÝnh mÕn cña d©n chñ c¨m ghÐt cña hai «ng ®èi víi chÕ ®é chuyªn quyÒn «ng ®èi víi M¸c lóc ®· mÊt, thËt lµ v« h¹n. Ng−êi chiÕn sÜ kh¾c chÝnh trÞ thËt lµ hÕt søc m·nh liÖt. T×nh c¶m chÝnh trÞ trùc tiÕp khæ vµ nhµ t− t−ëng nghiªm nghÞ Êy cã mét tÊm lßng yªu ®ã, céng thªm sù hiÓu biÕt lý luËn s©u s¾c vÒ quan hÖ gi÷a chÕ th−¬ng thËt lµ s©u s¾c. ®é chuyªn quyÒn chÝnh trÞ vµ sù ¸p bøc kinh tÕ, còng nh− Sau phong trµo 1848 - 1849, M¸c vµ ¡ng-ghen, khi sèng kinh nghiÖm sèng dåi dµo, ®· khiÕn cho M¸c vµ ¡ng-ghen hÕt ë n−íc ngoµi, kh«ng ph¶i chØ nghiªn cøu khoa häc kh«ng søc nh¹y c¶m chÝnh lµ vÒ mÆt chÝnh trÞ. Cho nªn cuéc ®Êu th«i. N¨m 1864, M¸c ®· s¸ng lËp ra "Héi liªn hiÖp lao ®éng tranh anh hïng cña mét nhãm rÊt nhá nh÷ng ng−êi c¸ch quèc tÕ" 19 vµ l·nh ®¹o héi ®ã suèt trong 10 n¨m. ¡ng-ghen m¹ng Nga chèng l¹i chÝnh phñ Nga hoµng hïng m¹nh ®−îc còng ®· tham gia tÝch cùc vµo c«ng t¸c cña héi ®ã. Ho¹t hai nhµ c¸ch m¹ng l·o luyÖn ®ã h−ëng øng víi th¸i ®é ®ång ®éng cña "Héi liªn hiÖp quèc tÕ", ― héi, theo M¸c, ®· ®oµn t×nh nhÊt. Tr¸i l¹i, mäi manh t©m tin vµo nh÷ng lîi Ých kinh tÕ kÕt ®−îc v« s¶n ë tÊt c¶ c¸c n−íc ― cã mét t¸c dông to lín h− ¶o ®Ó rêi bá nhiÖm vô trùc tiÕp nhÊt vµ quan träng nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n. Ngay c¶ cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa Nga, tøc lµ viÖc giµnh lÊy sau khi "Héi liªn hiÖp quèc tÕ" gi¶i t¸n vµo nh÷ng n¨m 70, tù do chÝnh trÞ, th× dÜ nhiªn lµ bÞ hai «ng coi lµ ®¸ng nghi; t¸c dông ®oµn kÕt cña M¸c vµ ¡ng-ghen còng vÉn kh«ng thËm chÝ hai «ng cßn coi ®ã chÝnh lµ mét th¸i ®é ph¶n béi chÊm døt. Ng−îc l¹i, ng−êi ta cã thÓ nãi vai trß cña sù nghiÖp vÜ ®¹i cña c¸ch m¹ng x· héi. "ViÖc gi¶i phãng giai hai «ng, víi t− c¸ch lµ nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o tinh thÇn cña cÊp v« s¶n ph¶i lµ sù nghiÖp cña b¶n th©n giai cÊp v« s¶n", ―
14 V. I. L ª - n i n 15 M¸c vµ ¡ng-ghen lu«n lu«n d¹y nh− thÕ20. Mµ muèn ®Êu tranh ®Ó tù gi¶i phãng vÒ mÆt kinh tÕ th× giai cÊp v« s¶n ph¶i giµnh cho ®−îc mét sè quyÒn chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Ngoµi ra, c¶ M¸c, c¶ ¡ng-ghen ®Òu thÊy râ rµng c¸ch m¹ng chÝnh trÞ ë Nga còng sÏ cã mét ý nghÜa lín lao ®èi víi phong trµo c«ng nh©n ë T©y ¢u. N−íc Nga chuyªn chÕ x−a nay vÉn lµ thµnh tr× cña tÊt c¶ thÕ lùc ph¶n ®éng ch©u ¢u. DÜ nhiªn lµ ®Þa vÞ quèc tÕ ®Æc biÖt cã lîi cho Nga sau cuéc chiÕn tranh 1870, cuéc chiÕn tranh ®· gieo r¾c gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn sù bÊt hßa gi÷a §øc vµ Ph¸p trong mét thêi gian l©u, chØ lµm c«ng nh©n c¸c c«ng x−ëng t¨ng thªm t¸c dông cña n−íc Nga chuyªn chÕ lµ mét lùc l−îng vµ nhµ m¸y21 ph¶n ®éng mµ th«i. ChØ cã mét n−íc Nga tù do, kh«ng cÇn ph¶i ¸p bøc ng−êi Ba-lan, ng−êi PhÇn-lan, ng−êi §øc, ng−êi ¸c-mª- ni vµ nh÷ng d©n téc nhá yÕu kh¸c, kh«ng cÇn ph¶i lu«n lu«n lµm cho n−íc Ph¸p vµ n−íc §øc chèng l¹i nhau, míi cã thÓ khiÕn cho ch©u ¢u hiÖn ®¹i tho¸t khái nh÷ng g¸nh nÆng chiÕn tranh, míi lµm cho tÊt c¶ c¸c phÇn tö ph¶n ®éng ë ch©u ¢u yÕu ®i vµ lùc l−îng cña giai cÊp c«ng nh©n ch©u ¢u t¨ng lªn. Bëi vËy, ¡ng-ghen hÕt søc mong mái r»ng quyÒn tù do chÝnh trÞ ®−îc thiÕt lËp ë Nga ®Ó cã lîi cho c¶ th¾ng lîi cña phong trµo c«ng nh©n ph−¬ng T©y. ¡ng-ghen mÊt ®i, nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng Nga ®· mÊt mét ng−êi b¹n tèt nhÊt. Phri-®rÝch ¡ng-ghen, ng−êi chiÕn sÜ vµ ng−êi thÇy vÜ ®¹i cña giai cÊp v« s¶n, ®êi ®êi sèng m·i! ViÕt xong vµo mïa thu 1895 In thµnh s¸ch riªng ë Theo ®óng b¶n in n¨m 1895, Pª-tÐc-bua 1895 cã ®èi chiÕu víi b¶n in n¨m 1897
16 V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 17 B×a trong cuèn s¸ch cña V. I. Lª-nin "Gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn c«ng nh©n c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y". ― 1895
19 I tiÒn ph¹t lµ g×? NÕu hái mét c«ng nh©n xem anh ta cã biÕt tiÒn ph¹t lµ g× kh«ng th× cã lÏ anh ta sÏ lÊy lµm ng¹c nhiªn vÒ c©u hái nh− thÕ. Lµm sao anh ta l¹i kh«ng biÕt tiÒn ph¹t lµ g×, khi mµ anh ta th−êng xuyªn ph¶i tr¶ mãn tiÒn ®ã? ThÕ th× ë ®©y, cã g× mµ ph¶i hái? Nh−ng chØ h×nh nh− thÕ th«i, h×nh nh− lµ ë ®©y kh«ng cã g× ®¸ng ph¶i hái c¶. ThËt ra, phÇn ®«ng c«ng nh©n ch−a cã mét quan niÖm ®óng vÒ tiÒn ph¹t. Ng−êi ta th−êng nghÜ r»ng tiÒn ph¹t lµ mét mãn tiÒn ph¶i tr¶ cho ng−êi chñ ®Ó ®Òn bï mét thiÖt h¹i do c«ng nh©n g©y ra cho h¾n. ― Kh«ng ®óng. ― TiÒn ph¹t vµ båi th−êng lµ hai c¸i kh¸c nhau. NÕu mét c«ng nh©n g©y ra mét thiÖt h¹i nµo ®ã cho mét c«ng nh©n kh¸c th× ng−êi nµy cã thÓ ®ßi båi th−êng (ch¼ng h¹n v× quÇn ¸o bÞ h− háng), nh−ng kh«ng thÓ ph¹t tiÒn ng−êi kia ®−îc. Còng hÖt nh− nÕu mét chñ x−ëng lµm cho mét chñ x−ëng kh¸c bÞ thiÖt h¹i (ch¼ng h¹n v× kh«ng cung cÊp hµng ®óng kú h¹n) th× ng−êi chñ x−ëng nµy cã thÓ ®ßi båi th−êng, nh−ng kh«ng thÓ ph¹t tiÒn ng−êi chñ x−ëng kia ®−îc. ― §èi víi mét ng−êi ngang hµng th× ng−êi ta ®ßi båi th−êng, nh−ng chØ cã thÓ ph¹t tiÒn mét kÎ thuéc quyÒn m×nh th«i. Bëi vËy, muèn ®ßi båi th−êng ph¶i nhê ®Õn tßa ¸n, cßn ph¹t tiÒn th× do chñ x−ëng Ên ®Þnh mµ kh«ng cÇn nhê ®Õn tßa ¸n g× c¶. §«i khi kh«ng x¶y ra thiÖt h¹i nµo cho chñ
20 V. I. L ª - n i n Gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn 21 x−ëng mµ còng bÞ ph¹t tiÒn: ch¼ng h¹n, ph¹t tiÒn v× hót thuèc trõng ph¹t nh÷ng kÎ vi ph¹m trËt tù. Bëi vËy ― ng−êi ta nãi ― l¸. Ph¹t tiÒn lµ mét sù trõng ph¹t, chø kh«ng ph¶i lµ mét sù ®ßi së dÜ cã ph¹t tiÒn th× ®ã kh«ng ph¶i v× c«ng nh©n lµ nh÷ng båi th−êng. Gi¶ thö mét c«ng nh©n ®¸nh r¬i mét tµn löa trong ng−êi bÞ lÖ thuéc, mµ v× lao ®éng chung ®ßi hái ph¶i cã trËt tù. khi hót thuèc, lµm ch¸y tÊm v¶i cña chñ x−ëng th× ng−êi chñ C·i l¹i nh− vËy lµ hoµn toµn kh«ng ®óng, mÆc dÇu tho¹t nµy sÏ kh«ng nh÷ng b¾t ph¹t tiÒn v× hót thuèc, mµ ngoµi ra l¹i míi nghe ng−êi ta cã thÓ lÇm ®−îc. ChØ cã nh÷ng ai muèn che cßn trõ vµo tiÒn l−¬ng ng−êi c«ng nh©n mét sè tiÒn nµo ®ã ®Ó giÊu kh«ng cho c«ng nh©n thÊy râ t×nh tr¹ng lÖ thuéc cña hä, bï vµo tÊm v¶i bÞ ch¸y. ThÝ dô nµy chøng tá râ rµng sù kh¸c míi c·i l¹i nh− thÕ. TrËt tù qu¶ thËt lµ cÇn cho mäi lao ®éng nhau gi÷a ph¹t tiÒn vµ båi th−êng. chung. Nh−ng cã nhÊt thiÕt lµ ng−êi lao ®éng cø ph¶i phôc Môc ®Ých cña ph¹t tiÒn kh«ng ph¶i lµ ®Ó ®Òn bï mét thiÖt tïng sù ®éc ®o¸n cña c¸c chñ x−ëng, tøc lµ nh÷ng ng−êi b¶n h¹i, mµ lµ ®Ó t¹o nªn mét kû luËt, nghÜa lµ ®Ó b¾t c«ng nh©n th©n th× kh«ng lao ®éng, nh−ng l¹i cã thÕ lùc chØ v× ®· chiÕm phôc tïng ng−êi chñ, b¾t c«ng nh©n thi hµnh nh÷ng mÖnh ®o¹t tÊt c¶ m¸y mãc, c«ng cô vµ nguyªn liÖu, hay kh«ng? Lao lÖnh cña ng−êi chñ vµ tu©n theo h¾n trong giê lao ®éng. ― ®éng chung kh«ng thÓ nµo tiÕn hµnh ®−îc nÕu kh«ng cã trËt tù, LuËt ph¹t tiÒn ®· nãi ®óng nh− vËy: ph¹t tiÒn lµ "sù trõng nÕu mäi ng−êi kh«ng tu©n theo trËt tù ®ã; nh−ng lao ®éng ph¹t b»ng tiÒn nh»m duy tr× trËt tù vµ do c¸c gi¸m ®èc c«ng chung cã thÓ tiÕn hµnh ®−îc mµ kh«ng cÇn c«ng nh©n ph¶i x−ëng tù quyÒn Ên ®Þnh". Cho nªn, tiÒn ph¹t nhiÒu hay Ýt th× phôc tïng chñ x−ëng vµ chñ nhµ m¸y. Lao ®éng chung ®ßi hái kh«ng ph¶i c¨n cø vµo thiÖt h¹i nhiÒu hay Ýt, mµ c¨n cø vµo thùc sù ph¶i cã mét sù tr«ng coi nh»m duy tr× trËt tù, nh−ng møc ®é s¬ suÊt cña ng−êi c«ng nh©n: hÔ ng−êi c«ng nh©n kh«ng hÒ ®ßi hái r»ng c¸i quyÒn tr«ng coi nh÷ng ng−êi kh¸c cµng tá ra s¬ suÊt bao nhiªu, hÔ ng−êi Êy cµng kh«ng chÞu bao giê còng ph¶i thuéc vÒ kÎ b¶n th©n kh«ng lao ®éng mµ l¹i phôc tïng ng−êi chñ hoÆc kh«ng chÞu tu©n theo yªu cÇu cña sèng b»ng lao ®éng cña ng−êi kh¸c. ― Do ®ã ta thÊy r»ng së dÜ ng−êi chñ bao nhiªu, th× tiÒn ph¹t cµng nhiÒu bÊy nhiªu. LÏ dÜ cã ph¹t tiÒn, kh«ng ph¶i lµ v× ng−êi ta cïng lao ®éng chung, mµ nhiªn, ng−êi nµo ®· nhËn lµm viÖc cho mét ng−êi chñ th× lµ v× trong nh÷ng chÕ ®é t− b¶n ngµy nay, tÊt c¶ mäi ng−êi lao ng−êi ®ã mÊt tù do; ng−êi Êy ph¶i tu©n theo ng−êi chñ vµ ng−êi chñ cã thÓ trõng ph¹t ng−êi Êy. ― N«ng n« ®· lµm viÖc ®éng ®Òu kh«ng cã mét tý g× lµ cña riªng cña m×nh c¶: toµn bé cho ®Þa chñ vµ ®Þa chñ trõng ph¹t hä. ― C«ng nh©n lµm viÖc m¸y mãc, c«ng cô, nguyªn liÖu, ®Êt ®ai, thãc lóa ®Òu n»m trong cho bän t− b¶n vµ bän t− b¶n trõng ph¹t hä. ― TÊt c¶ sù kh¸c tay nh÷ng kÎ giµu. C«ng nh©n ph¶i b¸n m×nh cho chóng ®Ó nhau chØ lµ ë chç: tr−íc kia, ng−êi ta dïng roi vät ®Ó ®¸nh khái chÕt ®ãi. Vµ khi ®· b¸n m×nh råi th× cè nhiªn lµ ph¶i phôc ®Ëp con ng−êi bÞ lÖ thuéc, cßn ngµy nay ng−êi ta dïng ®ång tïng nh÷ng kÎ giµu vµ ph¶i chÞu sù trõng ph¹t cña chóng. róp ®Ó ®¸nh ng−êi ®ã. BÊt cø ng−êi c«ng nh©n nµo muèn hiÓu tiÒn ph¹t lµ Cã lÏ ng−êi ta sÏ c·i l¹i r»ng kh«ng cã kû luËt th× kh«ng g×, ®Òu ph¶i thÊy râ ®iÒu ®ã. CÇn ph¶i biÕt ®iÒu ®ã ®Ó b¸c thÓ cã lao ®éng chung cña mét sè ®«ng c«ng nh©n trong bá c¸i luËn ®iÖu th«ng th−êng (vµ rÊt sai lÇm) cho r»ng mét nhµ m¸y hoÆc mét c«ng x−ëng ®−îc: trËt tù lµ ph¹t tiÒn lµ cÇn thiÕt, v× nÕu kh«ng ph¹t tiÒn th× lao ®éng cÇn thiÕt trong lao ®éng, cÇn ph¶i ®Ó ý gi÷ v÷ng trËt tù vµ chung sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc. CÇn ph¶i biÕt ®iÒu