V.I.Lê-Nin toàn tập - Tập 6: Tháng Giêng - tháng Tám 1902 - Nxb. Chính trị Quốc gia

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:395

Thêm vào BST

Báo xấu

169
lượt xem 42
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

V.I.Lê-Nin toàn tập - Tập 6: Tháng Giêng - tháng Tám 1902 là những luận chứng và phát triển một cách phù hợp với hoàn cảnh lịch sử mới, những tư tưởng của Các Mác và Ph.Ăngghen về Đảng, phát triển những nguyên lý của học thuyết về Đảng kiểu mới, đảng cách mạng vô sản; và các tài liệu để thảo cương lĩnh Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga. Nội dung những tác phẩm chính những tác phẩm trong tập này được phân tích khá toàn diện trong phần lời tựa in ở đầu sách, do viện Nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lê-nin (Liên Xô) viết cho lần xuất bản bằng tiếng Việt. Mời bạn đọc tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: V.I.Lê-Nin toàn tập - Tập 6: Tháng Giêng - tháng Tám 1902 - Nxb. Chính trị Quốc gia

V« s¶n tÊt c¶ c¸c n−íc, ®oµn kÕt l¹i ! V.I. Lª-Nin Toµn tËp 6
V.I. Lª-Nin Toµn tËp TËp 6 Th¸ng Giªng - th¸ng T¸m 1902 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005
Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch Lêi nhµ xuÊt b¶n cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ, ®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lý luËn c¸ch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay. §¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn c¸c © Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1975 tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña Vla®imia IlÝch Lªnin (22-4-1870 - 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n 10 102⎯888 Л - 715 - 74 ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n bé s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp 014(01)⎯75 gåm 55 tËp vµ hai tËp tra cøu.
VII Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp, tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ kû XX. * * * TËp 6 cña Bé s¸ch V. I. Lª-nin - Toµn tËp bao gåm c¸c t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin viÕt trong thêi gian tõ th¸ng Giªng - th¸ng Lêi tùa T¸m 1902. Néi dung chÝnh cña tËp 6 lµ nh÷ng luËn chøng vµ ph¸t TËp 6 trong Toµn tËp V. I. Lª-nin gåm cã cuèn "Lµm g×? triÓn mét c¸ch phï hîp víi hoµn c¶nh lÞch sö míi, nh÷ng t− Nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong phong trµo chóng ta" (mïa thu t−ëng cña C.M¸c vµ Ph.¡ngghen vÒ ®¶ng; ph¸t triÓn nh÷ng 1901 - th¸ng Hai 1902) vµ nh÷ng t¸c phÈm viÕt vµo th¸ng Giªng - nguyªn lý cña häc thuyÕt vÒ ®¶ng kiÓu míi, ®¶ng c¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1902. v« s¶n; vµ c¸c tµi liÖu ®Ó th¶o c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp ë n−íc Nga trong thêi gian ®ã diÔn ra cuéc khñng ho¶ng nµy ®−îc ph©n tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu c¸ch m¹ng ngµy cµng s©u s¾c vµ gay g¾t; phong trµo c¸ch m¹ng s¸ch, do ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin (Liªn X«) viÕt chèng chÕ ®é ®Þa chñ - chuyªn chÕ ngµy cµng mang tÝnh chÊt cho lÇn xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt. quÇn chóng. Nh÷ng cuéc biÓu t×nh vµ b·i c«ng cña c«ng nh©n ë PhÇn Phô lôc vµ c¸c B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng Pª-tÐc-bua, £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, R«-xtèp trªn s«ng §«n, Ba-tum øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy vµo th¸ng Hai - th¸ng Ba 1902, nh÷ng cuéc biÓu t×nh ngµy 1 hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, th¸ng N¨m ë Xa-ra-tèp, Vin-n«, Ba-cu, Ni-gi¬-ni Nèp-g«-rèt vµ gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, nh÷ng thµnh phè kh¸c chøng tá râ r»ng tÝnh tÝch cùc vµ sù gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lª-nin. tr−ëng thµnh vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n - ®éi tiÒn Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lª-nin; Chó phong trong cuéc ®Êu tranh cña toµn d©n chèng chÕ ®é chuyªn thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa chÕ Nga hoµng - t¨ng lªn. N«ng d©n c¸c tØnh Kh¸c-cèp, P«n-ta- M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng va, Xa-ra-tèp næi dËy chèng l¹i bän ®Þa chñ; "nh÷ng cuéc næi s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y). lo¹n v× ruéng ®Êt" còng lan sang nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c, nh÷ng Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ cuéc ®Êu tranh cña n«ng d©n Gu-ri-a (tØnh Cu-ta-i-xi) ®· tá ra Ých cho b¹n ®äc. rÊt ngoan c−êng vµ cã tæ chøc. "N«ng d©n ®· quyÕt ®Þnh, ⎯ vµ hä ®· quyÕt ®Þnh hoµn toµn ®óng, - r»ng thµ chÕt trong cuéc ®Êu tranh víi nh÷ng kÎ ¸p bøc cßn h¬n lµ chÕt ®ãi mµ kh«ng Th¸ng 7 n¨m 2005 ®Êu tranh" (V. I. Lª-nin. Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia thËt, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1963, t. 6, tr. 451).
VIII Lêi tùa Lêi tùa IX Trong t×nh h×nh ®ã, cuéc ®Êu tranh cã ý nghÜa cùc kú to lín h−ëng cña giai cÊp t− s¶n vµ cña hÖ t− t−ëng t− s¶n ®èi víi giai lµ cuéc ®Êu tranh cña b¸o "Tia löa" lª-ni-nÝt chèng "chñ nghÜa cÊp c«ng nh©n, sù sïng b¸i tÝnh tù ph¸t cña phong trµo c«ng kinh tÕ" - trë ng¹i chñ yÕu cña phong trµo c«ng nh©n vµ phong nh©n, viÖc h¹ thÊp vai trß cña ý thøc gi¸c ngé x· héi chñ nghÜa trµo d©n chñ - x· héi ë Nga - nh»m ®oµn kÕt vÒ t− t−ëng vµ tæ trong phong trµo Êy. Lª-nin viÕt r»ng khuynh h−íng c¬ héi chñ chøc c¸c phÇn tö m¸c-xÝt c¸ch m¹ng trong phong trµo d©n chñ - nghÜa trong phong trµo d©n chñ - x· héi quèc tÕ - xu h−íng nµy x· héi Nga, nh»m x©y dùng mét ®¶ng kiÓu míi, kh«ng dung h×nh thµnh vµo cuèi thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX vµ m−u toan xÐt thø chñ nghÜa c¬ héi, kh«ng cã ®Çu ãc tiÓu tæ vµ kh«ng cã tÝnh l¹i chñ nghÜa M¸c d−íi chiªu bµi "tù do phª b×nh" - hoµn toµn chÊt bÌ ph¸i, mét ®¶ng lµ ng−êi l·nh ®¹o chÝnh trÞ cña giai cÊp chØ lµ sù cãp nhÆt s¸ch b¸o t− s¶n råi lµm thµnh "häc thuyÕt" c«ng nh©n, ng−êi tæ chøc vµ l·nh tô cña cuéc ®Êu tranh c¸ch cña m×nh, r»ng c¸i gäi lµ "tù do phª b×nh" ch¼ng qua chØ lµ "tù m¹ng chèng chÕ ®é chuyªn chÕ vµ chèng chñ nghÜa t− b¶n. do biÕn ®¶ng d©n chñ - x· héi thµnh mét ®¶ng d©n chñ c¶i Cuèn "Lµm g×?" cña V. I. Lª-nin xuÊt b¶n vµo th¸ng Ba 1902 ®· l−¬ng, lµ tù do ®−a nh÷ng t− t−ëng t− s¶n vµ nh÷ng thµnh ®ãng vai trß xuÊt s¾c trong cuéc ®Êu tranh ®Ó thµnh lËp mét ®¶ng phÇn t− s¶n vµo trong chñ nghÜa x· héi" (xem tËp nµy, tr. 11). c«ng nh©n m¸c-xÝt. Trong cuèn s¸ch ®ã, Lª-nin ®· luËn chøng vµ Lª-nin chØ ra r»ng gi÷a hÖ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa cña giai ph¸t triÓn, mét c¸ch phï hîp víi hoµn c¶nh lÞch sö míi, nh÷ng t− cÊp v« s¶n vµ hÖ t− t−ëng t− s¶n ®ang diÔn ra cuéc ®Êu tranh t−ëng cña C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen vÒ ®¶ng nh− lµ mét lùc l−îng liªn tôc vµ kh«ng khoan nh−îng: "... VÊn ®Ò ®Æt ra chØ lµ nh− c¸ch m¹ng hãa phong trµo c«ng nh©n, l·nh ®¹o vµ tæ chøc phong thÕ nµy : hÖ t− t−ëng t− s¶n hoÆc hÖ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa. trµo ®ã; Lª-nin ®· ph¸t triÓn nh÷ng nguyªn lý cña häc thuyÕt vÒ Kh«ng cã hÖ t− t−ëng trung gian... V× vËy, mäi sù coi nhÑ hÖ t− ®¶ng kiÓu míi, ®¶ng c¸ch m¹ng v« s¶n. Trong t¸c phÈm xuÊt s¾c t−ëng x· héi chñ nghÜa, mäi sù xa rêi hÖ t− t−ëng x· héi chñ ®ã cña chñ nghÜa M¸c c¸ch m¹ng, nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi nghÜa ®Òu cã nghÜa lµ t¨ng c−êng hÖ t− t−ëng t− s¶n" (tr. 49 - Nga t×m thÊy sù gi¶i ®¸p vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ hä rÊt quan t©m: 50). Lª-nin gi¶i thÝch r»ng ý thøc gi¸c ngé x· héi chñ nghÜa kh«ng ph¶i ph¸t sinh tõ phong trµo tù ph¸t cña c«ng nh©n mµ vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè tù gi¸c vµ tù ph¸t trong phong trµo lµ do ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng ®−a vµo phong trµo c«ng nh©n. c«ng nh©n, vÊn ®Ò ®¶ng víi tÝnh c¸ch lµ l·nh tô chÝnh trÞ cña giai Vµ mét nhiÖm vô quan träng bËc nhÊt cña ®¶ng v« s¶n lµ ®Êu cÊp v« s¶n, vÊn ®Ò vai trß cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga trong tranh cho sù trong s¸ng cña hÖ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa, cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ - t− s¶n ®ang chÝn muåi, vÊn ®Ò vÒ c¸c chèng ¶nh h−ëng t− s¶n trong giai cÊp c«ng nh©n, chèng bän c¬ h×nh thøc tæ chøc, vÒ c¸ch thøc vµ ph−¬ng ph¸p thµnh lËp ®¶ng héi chñ nghÜa - nh÷ng kÎ truyÒn b¸ vµ lµ ®¹i diÖn cña hÖ t− c¸ch m¹ng chiÕn ®Êu cña giai cÊp v« s¶n. t−ëng t− s¶n trong phong trµo c«ng nh©n. Cuèn "Lµm g×?" ®· hoµn toµn ®Ëp tan vÒ t− t−ëng "chñ Lª-nin ®· v¹ch râ vai trß v« cïng to lín cña lý luËn vÒ chñ nghÜa kinh tÕ" lµ thø chñ nghÜa mµ Lª-nin xem nh− lµ mét nghÜa x· héi khoa häc ®èi víi phong trµo c«ng nh©n, ®èi víi biÕn d¹ng cña chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ (chñ nghÜa BÐc- toµn bé ho¹t ®éng cña ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng cña giai cÊp stanh) ë Nga. Lª-nin ®· v¹ch trÇn gèc rÔ cña chñ nghÜa c«ng nh©n: "... ChØ ®¶ng nµo ®−îc mét lý luËn tiÒn c¬ héi trong hµng ngò phong trµo d©n chñ - x· héi: ¶nh phong h−íng dÉn th× míi cã kh¶ n¨ng lµm trßn vai trß
X Lêi tùa Lêi tùa XI chiÕn sÜ tiÒn phong" (tr. 32). Lª-nin chØ ra r»ng lý luËn tiÒn ViÖc "ph¸i kinh tÕ" sïng b¸i tÝnh tù ph¸t trong lÜnh vùc c¸c phong gi÷ vai trß ®Æc biÖt to lín ®èi víi phong trµo d©n chñ - nhiÖm vô tæ chøc cña giai cÊp v« s¶n, "lèi lµm viÖc thñ c«ng x· héi Nga, do nh÷ng ®Æc ®iÓm lÞch sö cña sù ph¸t triÓn cña nã nghiÖp" cña ph¸i Êy trong c¸c vÊn ®Ò vÒ x©y dùng ®¶ng ®· g©y vµ cña nh÷ng nhiÖm vô c¸ch m¹ng ®Æt ra cho nã. thiÖt h¹i lín cho phong trµo d©n chñ - x· héi ë Nga. Lª-nin ®· Trong cuèn "Lµm g×?" còng nh− trong nhiÒu t¸c phÈm kh¸c thÊy nguån gèc lèi lµm viÖc thñ c«ng nghiÖp cña "ph¸i kinh tÕ" cña Lª-nin viÕt trong thêi kú b¸o "Tia löa", Ng−êi rÊt chó ý ®Õn lµ ë chç h¹ thÊp nhiÖm vô cña ®¶ng d©n chñ - x· héi xuèng viÖc luËn chøng vÒ s¸ch l−îc cña giai cÊp v« s¶n Nga vµ ®¶ng møc chñ nghÜa c«ng liªn, lÉn lén hai lo¹i h×nh tæ chøc cña giai cña nã. Lª-nin viÕt r»ng giai cÊp c«ng nh©n cÇn vµ cã thÓ l·nh cÊp c«ng nh©n: c¸c nghiÖp ®oµn ®Ó tæ chøc cuéc ®Êu tranh kinh ®¹o phong trµo d©n chñ cña toµn d©n chèng l¹i chÕ ®é ®Þa chñ - tÕ cña c«ng nh©n, vµ ®¶ng chÝnh trÞ, tøc lµ h×nh thøc cao cña tæ chuyªn chÕ, trë thµnh ®éi tiÒn phong cña tÊt c¶ c¸c lùc l−îng chøc giai cÊp cña giai cÊp c«ng nh©n. Lª-nin coi nhiÖm vô ®Çu c¸ch m¹ng vµ ®èi lËp trong x· héi Nga. V× vËy viÖc tæ chøc tè tiªn vµ quan träng nhÊt cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga c¸o chÝnh trÞ mét c¸ch toµn diÖn ®èi víi chÕ ®é chuyªn chÕ lµ lµ thµnh lËp mét tæ chøc tËp trung toµn Nga cña nh÷ng ng−êi nhiÖm vô quan träng nhÊt cña phong trµo d©n chñ - x· héi Nga, c¸ch m¹ng, tøc lµ mét chÝnh ®¶ng liªn hÖ chÆt chÏ víi quÇn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®Ó gi¸o dôc chóng, cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai chÝnh trÞ cho giai cÊp v« s¶n. §ã lµ mét trong "nh÷ng vÊn ®Ò cÊp c«ng nh©n. Lµm c¸ch nµo ®Ó b¾t tay vµo viÖc thµnh lËp mét cÊp b¸ch" cña phong trµo d©n chñ - x· héi ë Nga. "Ph¸i kinh tÕ" tæ chøc kiÓu nh− vËy, ph¶i lùa chän con ®−êng nµo, - ®iÒu ®ã trong khi truyÒn b¸ nh÷ng quan ®iÓm hÕt søc sai lÇm vµ cã h¹i Lª-nin ®· chØ ra ngay trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?" in vµo th¸ng vÒ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, ®· h¹n chÕ cuéc N¨m 1901 trong tê "Tia löa", sè 4 (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, ®Êu tranh Êy trong lÜnh vùc kinh tÕ, nghÒ nghiÖp. Mét ®−êng Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, 1974, t. 5, tr. 1-15), vµ luËn lèi nh− thÕ, mét ®−êng lèi theo chñ nghÜa c«ng liªn, nhÊt ®Þnh chøng mét c¸ch chi tiÕt trong cuèn "Lµm g×?". ®−a phong trµo c«ng nh©n tíi chç phô thuéc vµo hÖ t− t−ëng t− s¶n vµ chÝnh trÞ t− s¶n. Tr¸i víi ®−êng lèi c¬ héi chñ nghÜa ViÖc cuèn s¸ch cña Lª-nin ®−îc truyÒn b¸ réng r·i ë Nga ®· ®ã, Lª-nin ®· nªu lªn vµ luËn chøng luËn ®iÓm quan träng gãp phÇn lµm cho xu h−íng cña b¸o "Tia löa" lª-ni-nÝt chiÕn nhÊt cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin vÒ ý nghÜa hµng ®Çu cña ®Êu th¾ng trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Cuèn "Lµm tranh chÝnh trÞ trong sù ph¸t triÓn x· héi vµ trong cuéc ®Êu g×?" ®· ®ãng mét vai trß lín trong viÖc ®oµn kÕt nh÷ng c¸n bé tranh cña giai cÊp v« s¶n cho chñ nghÜa x· héi: "... Nh÷ng ®¶ng trªn c¬ së chñ nghÜa M¸c, trong viÖc chuÈn bÞ §¹i héi II quyÒn lîi chñ yÕu, "quyÕt ®Þnh" cña c¸c giai cÊp, nãi chung, cña ®¶ng, vµ trong viÖc thµnh lËp ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng ë chØ cã thÓ tháa m·n ®−îc b»ng nh÷ng cuéc c¶i biÕn chÝnh trÞ Nga. Trong t¸c phÈm ®ã, V. I. Lª-nin ®· gi¸ng mét ®ßn m¹nh c¨n b¶n; cßn quyÒn lîi kinh tÕ träng yÕu cña giai cÊp v« s¶n, vµo bän xÐt l¹i trong c¸c ®¶ng d©n chñ - x· héi T©y ¢u mµ ®¹i nãi riªng, chØ cã thÓ tháa m·n ®−îc b»ng mét cuéc c¸ch m¹ng diÖn lµ BÐc-stanh vµ nh÷ng kÎ ñng hé h¾n, ®· v¹ch trÇn chñ chÝnh trÞ thay thÕ chuyªn chÝnh cña giai cÊp t− s¶n b»ng nghÜa c¬ héi cña chóng vµ sù ph¶n béi ®èi víi quyÒn lîi cña chuyªn chÝnh v« s¶n" (tr. 59). giai cÊp c«ng nh©n.
XII Lêi tùa Lêi tùa XIII B¶n dù th¶o c−¬ng lÜnh cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· "Tia löa" lµ phÇn ruéng ®Êt do V. I. Lª-nin viÕt. Sù cÇn thiÕt héi Nga - do ban biªn tËp "Tia löa" vµ "B×nh minh" th¶o ra trong ph¶i cã mét c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt gi÷ v÷ng tÝnh nguyªn t¾c, nöa ®Çu n¨m 1902 vµ ®−îc th«ng qua t¹i §¹i héi II §¶ng c«ng cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n v× nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ®· nh©n d©n chñ - x· héi Nga (th¸ng B¶y - th¸ng T¸m 1903) - ®· cã ph¶i kh¼ng ®Þnh nh÷ng t− t−ëng m¸c-xÝt vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt mét ý nghÜa cùc kú to lín ®èi víi sù ®oµn kÕt vÒ t− t−ëng cña trong cuéc ®Êu tranh víi chñ nghÜa d©n tóy lóc ®ã ®ang phôc nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng Nga. "C¸c tµi liÖu ®Ó håi, mµ ®¹i biÓu lµ ®¶ng x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng, m−u th¶o c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga", in toan ®ãng vai trß ng−êi ®¹i biÓu vµ ng−êi bªnh vùc lîi Ých cña trong tËp nµy, thÓ hiÖn râ rµng vai trß cña V. I. Lª-nin trong viÖc n«ng d©n. Kh«ng cã c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt, kh«ng x¸c ®Þnh chuÈn bÞ viÕt dù th¶o c−¬ng lÜnh cña ®¶ng cña ph¸i "Tia löa", nh÷ng nguyªn t¾c cã tÝnh chÊt chØ ®¹o cña chÝnh s¸ch d©n chñ - trong cuéc ®Êu tranh cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c diÔn ra trong thêi x· héi trong vÊn ®Ò n«ng d©n, th× §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· gian cã cuéc th¶o luËn vÒ c¸c b¶n dù th¶o kh¸c nhau trong ban héi Nga kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®−îc nhiÖm vô quan träng biªn tËp "Tia löa". Nhê cã Lª-nin mµ luËn ®iÓm quan träng nhÊt lµ cñng cè ¶nh h−ëng cña ®¶ng trong n«ng d©n, cñng cè nhÊt cña chñ nghÜa M¸c vÒ chuyªn chÝnh v« s¶n ®· ®−îc tr×nh khèi liªn minh c«ng n«ng ®ang h×nh thµnh vµo ®Çu thÕ kû XX. bµy mét c¸ch râ rµng trong b¶n dù th¶o c−¬ng lÜnh; vÒ sau Lª- Trong c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi c¸ch nin ®· viÕt r»ng vÊn ®Ò chuyªn chÝnh v« s¶n ®· ®−îc ®−a vµo m¹ng Nga ng−êi ta ®· nªu ra yªu s¸ch thµnh lËp c¸c ñy ban c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga "chÝnh lµ do n«ng d©n nh»m tr¶ l¹i cho n«ng d©n nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t cuéc ®Êu tranh chèng BÐc-stanh, chèng chñ nghÜa c¬ héi" (V. I. trong khi tiÕn hµnh thñ tiªu chÕ ®é n«ng n«, b·i bá tiÒn chuéc, Lª-nin, Toµn tËp, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn s−u thuÕ vµ chÕ ®é liªn ®íi b¶o lÜnh, v. v., nh÷ng yªu s¸ch ®ã thø nhÊt, 1969, t. 31, tr. 414). Trong cuéc tranh luËn víi Plª- do ®¶ng v« s¶n ®−a ra nh»m ph¸t ®éng n«ng d©n ®Êu tranh kha-nèp, mét ng−êi ®· tá ra dao ®éng trong mét lo¹t luËn chèng tÊt c¶ nh÷ng tµn d− cña chÕ ®é n«ng n«, gãp phÇn lµm ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c cña chñ nghÜa M¸c, nh÷ng luËn ®iÓm cho cuéc ®Êu tranh giai cÊp ë n«ng th«n ph¸t triÓn. mµ bän BÐc-stanh tÊn c«ng, Lª-nin ®· kiªn tr× ®ßi ghi vµo b¶n Trong bµi "C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi dù th¶o c−¬ng lÜnh luËn ®iÓm nãi r»ng viÖc nÒn s¶n xuÊt lín Nga" Lª-nin ®· gi¶i thÝch nh÷ng yªu s¸ch c¬ b¶n cña c−¬ng lÜnh lo¹i trõ nÒn s¶n xuÊt nhá lµ mét qu¸ tr×nh cã tÝnh chÊt quy luËt ruéng ®Êt d©n chñ - x· héi vµo ®ªm tr−íc cña cuéc c¸ch m¹ng cña x· héi t− b¶n; theo yªu cÇu cña Ng−êi, trong b¶n dù th¶o d©n chñ - t− s¶n, ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c néi dung giai cÊp c−¬ng lÜnh ng−êi ta ®· chØ ra mét c¸ch chÝnh x¸c vai trß l·nh cña nh÷ng yªu s¸ch Êy vµ tÝnh quy ®Þnh lÞch sö cña nh÷ng yªu ®¹o cña ®¶ng víi tÝnh c¸ch lµ ng−êi ®¹i biÓu tù gi¸c cña s¸ch Êy. Lª-nin chØ ra r»ng yªu s¸ch tr¶ l¹i nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t phong trµo cã tÝnh chÊt giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, vµ trong "lµ ®iÓm quan träng nhÊt, trung t©m, lµm cho c−¬ng lÜnh ruéng c−¬ng lÜnh còng thÓ hiÖn râ t− t−ëng vÒ b¸ quyÒn l·nh ®¹o ®Êt cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt" (xem tËp nµy, tr. 401). §ång thêi Lª-nin cña giai cÊp c«ng nh©n. cho r»ng "trong mét thêi ®iÓm c¸ch m¹ng nµo ®ã" cã thÓ ®Ò ra Mét trong nh÷ng phÇn quan träng nhÊt cña b¶n dù yªu s¸ch quèc h÷u hãa ruéng ®Êt thay cho yªu s¸ch tr¶ l¹i nh÷ng th¶o c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cña ph¸i ruéng ®Êt bÞ c¾t. LuËn ®iÓm ®ã cña bµi b¸o ®· g©y ra sù
XIV Lêi tùa Lêi tùa XV bÊt ®ång nghiªm träng trong ban biªn tËp tê "Tia löa": chèng l¹i r»ng "nÕu b©y giê chóng ta lïi b−íc trong lóc thËt lµ gay go nh− luËn ®iÓm Êy cã Plª-kha-nèp, ¸c-xen-rèt vµ M¸c-tèp lµ nh÷ng lóc nµy, th× chóng ta cã thÓ ch«n vïi tÊt c¶ hy väng cña ®¶ng ng−êi ch−a ®¸nh gi¸ hÕt kh¶ n¨ng c¸ch m¹ng vµ ý nghÜa cña d©n chñ - x· héi vÒ b¸ quyÒn l·nh ®¹o trong cuéc ®Êu tranh phong trµo n«ng d©n. Nh÷ng sù bÊt ®ång ®ã phÇn nµo b¸o chÝnh trÞ" (tr. 367 - 368). tr−íc sù bÊt ®ång sÏ x¶y ra gi÷a nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ Th− cña Lª-nin göi "Héi liªn hiÖp miÒn B¾c cña §¶ng c«ng men-sª-vÝch. VÒ sau, trong thêi kú c¸ch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt nh©n d©n chñ - x· héi Nga" - mét trong nh÷ng tæ chøc ®Çu tiªn 1905 - 1907, trong cao trµo m¹nh mÏ cña n«ng d©n, Lª-nin ®· ñng hé tê "Tia löa" - lµ kiÓu mÉu vÒ mét sù phª b×nh cã tÝnh ®Æt vÊn ®Ò xÐt l¹i c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng, thay thÕ yªu nguyªn t¾c trªn t×nh ®ång chÝ. Khi nhËn xÐt nh÷ng thiÕu sãt cña s¸ch tr¶ nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t b»ng yªu s¸ch tÞch thu toµn bé "c−¬ng lÜnh" ®· ®−îc th«ng qua t¹i §¹i héi cña "Héi liªn hiÖp ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµ, trong ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh, miÒn B¾c" vµo th¸ng Giªng 1902, vµ v¹ch ra r»ng c¸c t¸c gi¶ b¶n c−¬ng lÜnh ®· kh«ng hiÓu c¸c vÊn ®Ò lý luËn quan träng nhÊt th× thùc hiÖn quèc h÷u hãa ruéng ®Êt. cña chñ nghÜa M¸c, Lª-nin kªu gäi c¸c nhµ ho¹t ®éng cña "Héi "B¸o c¸o cña ban biªn tËp b¸o "Tia löa" t¹i Héi nghÞ (héi liªn hiÖp miÒn B¾c" h·y tham gia tÝch cùc vµo sù nghiÖp thèng nghÞ ®¹i biÓu) c¸c Ban chÊp hµnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· nhÊt ®¶ng cña ®¶ng d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng còng nh− vµo héi Nga" do Lª-nin viÕt, bøc th− cña Ng−êi "Th− göi "Héi liªn viÖc th¶o ra c−¬ng lÜnh cña ®¶ng. hiÖp miÒn B¾c cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga"", c¸c Trong t×nh h×nh c¸ch m¹ng ë Nga ®ang chÝn muåi, do t¸c bµi tiÓu luËn "Tr¶ lêi "B¹n ®äc"" vµ "VÒ nhãm "§Êu tranh"" ®Òu ®éng cña phong trµo c¸ch m¹ng ngµy cµng m¹nh mÏ cña c«ng gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh cña ph¸i "Tia löa" nh»m ®oµn kÕt nh©n, n«ng d©n vµ cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi lao ®éng, mµ c¸c §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vÒ t− t−ëng vµ tæ chøc ®¶ng, c¸c trµo l−u c¸ch m¹ng vµ ®èi lËp ®−îc h×nh thµnh vÒ tæ trªn c¬ së c−¬ng lÜnh, s¸ch l−îc vµ nguyªn t¾c tæ chøc cña chñ chøc vµ chÝnh trÞ. §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ph¶i nghÜa M¸c c¸ch m¹ng. x¸c ®Þnh th¸i ®é cña m×nh ®èi víi nh÷ng ®¶ng vµ trµo l−u ®ã Trong "B¸o c¸o cña ban biªn tËp b¸o "Tia löa"...", Lª-nin kÞch tïy theo chç c¸c ®¶ng vµ c¸c trµo l−u ®ã ®¹i diÖn cho lîi Ých cña liÖt chèng l¹i m−u toan cña "ph¸i kinh tÕ" muèn biÕn héi nghÞ giai cÊp vµ tÇng líp nµo. Bª-l«-xtèc do chóng triÖu tËp (cuèi th¸ng Ba 1902) thµnh §¹i Vµo cuèi n¨m 1901 - ®Çu n¨m 1902 do viÖc thèng nhÊt c¸c héi II cña ®¶ng; Lª-nin ®Ò ra kÕ ho¹ch chuÈn bÞ mét c¸ch toµn nhãm vµ tiÓu tæ d©n tóy ë Nga vµ ë n−íc ngoµi mµ ®¶ng diÖn vµ v÷ng ch¾c cho §¹i héi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng ®· ra ®êi. ViÖc Nga, lµ ®¹i héi sÏ thµnh lËp l¹i ®¶ng vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò phôc håi "xu h−íng d©n tóy giµ cçi" lµ mét nguy c¬ nghiªm quan träng nhÊt cña toµn ®¶ng: th«ng qua c−¬ng lÜnh, th¶o ra s¸ch träng ®èi víi ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng, nªn mét nhiÖm vô l¹i l−îc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n chèng l¹i chÕ ®é chuyªn chÕ vµ ®Æt ra tr−íc ®¶ng d©n chñ - x· héi lµ ph¶i ®Êu tranh chèng l¹i xu h−íng x· héi chñ nghÜa tiÓu t− s¶n ®ã: "Chñ nghÜa x· chñ nghÜa t− b¶n v. v.. Lª-nin viÕt r»ng "hiÖn nay mäi ng−êi ®ang héi - c¸ch m¹ng lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cña tÝnh kh«ng chê ®îi ë ®¹i héi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga nh÷ng kiªn ®Þnh vÒ t− t−ëng cña giai cÊp tiÓu t− s¶n vµ cña sù tÇm nghÞ quyÕt ®¸p øng mäi nhiÖm vô c¸ch m¹ng cña thêi ®¹i"; th−êng hãa chñ nghÜa x· héi theo lèi tiÓu t− s¶n, nh÷ng biÓu
XVI Lêi tùa Lêi tùa XVII hiÖn mµ ®¶ng d©n chñ - x· héi ph¶i lu«n lu«n tiÕn hµnh vµ sÏ tiÕn tranh râ rµng vÒ sù tan r· cña chÕ ®é ®Þa chñ - chuyªn chÕ. hµnh ®Êu tranh quyÕt liÖt ®Ó chèng l¹i", - V. I. Lª-nin ®· viÕt Trong phÇn "C¸c tµi liÖu chuÈn bÞ" cña tËp nµy cã in bµi trong bµi "T¹i sao ®¶ng d©n chñ - x· héi ph¶i kiªn quyÕt vµ quyÕt "Tãm t¾t dù th¶o c−¬ng lÜnh thø nhÊt cña Plª-kha-nèp kÌm theo liÖt tuyªn chiÕn víi bän x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng?" (tr. 462). mét sè ®iÓm söa ®æi dù th¶o Êy", "KÕ ho¹ch th«ng b¸o vÒ qu¸ Bµi "Chñ nghÜa phiªu l−u c¸ch m¹ng" cña Lª-nin ®· kÞch liÖt phª tr×nh th¶o dù th¶o c−¬ng lÜnh", "Ph−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn lý ph¸n c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng x· héi chñ luËn trong dù th¶o c−¬ng lÜnh", "S¬ th¶o dµn bµi dù th¶o c−¬ng nghÜa - c¸ch m¹ng. Trong phÇn më ®Çu cho tuyªn bè cña Ban lÜnh", "S¬ th¶o dù th¶o c−¬ng lÜnh"; c¸c bµi in lÇn ®Çu lµ: "S¬ chÊp hµnh vïng s«ng §«n §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga th¶o mét sè ®iÓm trong phÇn thùc tiÔn cña dù th¶o c−¬ng lÜnh", "Göi nh÷ng c«ng d©n Nga" (lÇn ®Çu tiªn in trong Toµn tËp) Lª- "B¶n ghi ®o¹n I vµ II cña dù th¶o c−¬ng lÜnh thø nhÊt cña Plª- nin còng ®· chØ ra sù kh¸c nhau cã tÝnh nguyªn t¾c vÒ c¸c quan kha-nèp vµ s¬ th¶o ®o¹n I trong phÇn lý luËn cña c−¬ng lÜnh", ®iÓm s¸ch l−îc cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng vµ "Ph−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn ruéng ®Êt vµ kÕt luËn cña dù cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng. th¶o c−¬ng lÜnh", "Bæ sung vµo phÇn ruéng ®Êt vµ c«ng x−ëng C¸c bµi b¸o cña V. I. Lª-nin in trong tê "Tia löa": "Cæ ®éng trong dù th¶o c−¬ng lÜnh". Nh÷ng tµi liÖu ®ã chøng tá r»ng Lª- nin ®· lµm viÖc rÊt nhiÒu ®Ó chuÈn bÞ "Dù th¶o c−¬ng lÜnh cña chÝnh trÞ vµ "quan ®iÓm giai cÊp"" vµ "Th− göi c¸c ñy viªn Héi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga", lµm cho chóng ta hiÓu ®ång ®Þa ph−¬ng" lµ nh»m luËn chøng cho s¸ch l−îc cña ®¶ng biÕt thªm vÒ vai trß cña Lª-nin trong viÖc th¶o ra b¶n dù th¶o d©n chñ - x· héi ®èi víi phong trµo ®èi lËp cña giai cÊp t− s¶n tù chung cña ban biªn tËp vÒ phÇn thùc tiÔn trong c−¬ng lÜnh do chñ nghÜa. Lª-nin cho lµ cã thÓ vµ cÇn ph¶i lîi dông phong ®¶ng. §Ó lµm viÖc ®ã, ch¼ng nh÷ng Lª-nin ®· viÕt phÇn nãi vÒ trµo nµy, khuyÕn khÝch nh÷ng biÓu hiÖn bÊt m·n vµ ph¶n kh¸ng ruéng ®Êt trong c−¬ng lÜnh ®¶ng mµ cßn viÕt b¶n s¬ th¶o lÇn trong hµng ngò nh÷ng ng−êi tù do chñ nghÜa, ®ång thêi phª ®Çu cña phÇn kÕt luËn. PhÇn còng ®¸ng ®−îc chó ý ®Õn nhiÒu ph¸n tÝnh chÊt nöa vêi vµ sù hÌn nh¸t cña hä: "§¶ng cña giai cÊp lµ ph−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn lý luËn trong dù th¶o c−¬ng v« s¶n ph¶i biÕt n¾m lÊy mäi ng−êi tù do chñ nghÜa ®óng vµo lóc lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga do Lª-nin viÕt, nãi anh ta ®ang chuÈn bÞ nhÝch lªn mét vÐc-sèc1) vµ b¾t anh ta tiÕn lªn mét trong nh÷ng cuéc tranh luËn gay g¾t trong néi bé ban lªn mét ¸c-sin2). Cßn nÕu hä kh«ng chÞu, - th× chóng ta sÏ tiÕn lªn biªn tËp "Tia löa": t¹i cuéc héi nghÞ cña ban biªn tËp "Tia löa" ë tr−íc, kh«ng cÇn ®Õn hä vµ v−ît qua hä" (tr. 338). Muyn-khen vµo th¸ng Giªng 1902 khi th¶o luËn b¶n dù th¶o Trong c¸c bµi "VÒ dù to¸n ng©n s¸ch cña nhµ n−íc", thø nhÊt cña Plª-kha-nèp th× cã mét "vÊn ®Ò vÉn ch−a ®−îc gi¶i "Nh÷ng dÊu hiÖu cña sù ph¸ s¶n", "Trong ®êi sèng kinh tÕ quyÕt (3 phiÕu t¸n thµnh vµ 3 phiÕu chèng) lµ vÊn ®Ò cã nªn b¾t cña n−íc Nga", "Dù luËt míi vÒ b·i c«ng", V. I. Lª-nin ®· ®Çu tõ viÖc nãi ®Õn n−íc Nga kh«ng" (V¨n tËp Lª-nin, t. II, ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ cña n−íc Nga, v¹ch trÇn tÝnh chÊt 1924, tr. 15) nh− Lª-nin ®Ò nghÞ. ph¶n d©n cña chÝnh s¸ch cña chÕ ®é Nga hoµng, ph¸c ra bøc Trong phÇn "C¸c tµi liÖu chuÈn bÞ" còng cã in bµi "Tr¶ _______ lêi nh÷ng nhËn xÐt cña Plª-kha-nèp vµ ¸c-xen-rèt vÒ bµi 1) - ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Nga, b»ng 0,044 mÐt "C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga"" cã 2) - ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Nga, b»ng 0,71 mÐt
XVIII Lêi tùa 1 liªn quan ®Õn vô xung ®ét gi÷a Lª-nin vµ Plª-kha-nèp khi tranh luËn vÒ bµi b¸o nµy trong ban biªn tËp "Tia löa". Trong phÇn "Phô lôc" cña tËp nµy cã in hai bøc th− cña Lª- nin göi gi¸m ®èc ViÖn b¶o tµng Anh (ngµy 21 vµ 24 th¸ng T− 1902) ®Ò nghÞ cho Ng−êi ®−îc nghiªn cøu trong th− viÖn cña ViÖn b¶o tµng. ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng Lµm g×? §¶ng céng s¶n Liªn-x« nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong phong trµo chóng ta1 "... §Êu tranh trong ®¶ng ®em l¹i cho ®¶ng søc m¹nh vµ sinh khÝ; b»ng chøng lín nhÊt vÒ sù yÕu ®uèi cña ®¶ng, ®ã lµ ë chç ®¶ng ë vµo t×nh tr¹ng m¬ hå vµ thiÕu nh÷ng ranh giíi ph©n ®Þnh râ rÖt, ®¶ng m¹nh lªn b»ng c¸ch thanh trõ nh÷ng phÇn tö xÊu..." (TrÝch th− cña L¸t-xan göi M¸c, ngµy 24 th¸ng S¸u 1852) ViÕt vµo mïa thu 1901 - th¸ng Hai 1902 Theo ®óng nguyªn v¨n In thµnh s¸ch riªng vµo trong s¸ch, cã ®èi chiÕu th¸ng Ba 1902 ë Stót-ga víi b¶n in trong v¨n tËp: Vl. I-lin. "Trong 12 n¨m", 1907
B×a cuèn "Lµm g×?" cña V. I. Lª-nin. - 1902 ¶nh thu nhá
3 Lêi tùa Cuèn s¸ch chóng t«i ®−a ra ®©y cho b¹n ®äc, theo ý ®Þnh ban ®Çu cña ng−êi viÕt, lµ nh»m ph¸t triÓn tØ mØ nh÷ng ý ®· nãi trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?" ("Tia löa" 2 sè 4, th¸ng N¨m 1901)1). Tr−íc hÕt, chóng t«i ph¶i xin lçi b¹n ®äc lµ ®· chËm thùc hiÖn lêi høa ®· nãi trong bµi Êy (vµ ®· tõng ®−îc nh¾c ®i nh¾c l¹i khi tr¶ lêi nhiÒu c©u hái vµ th− riªng). Mét trong nh÷ng lý do cña sù chËm trÔ Êy lµ c«ng cuéc thö thèng nhÊt tÊt c¶ c¸c tæ chøc d©n chñ - x· héi ë ngoµi n−íc, tiÕn hµnh vµo th¸ng S¸u n¨m ngo¸i (1901) 3. LÏ tù nhiªn, ng−êi ta chê ®îi kÕt qu¶ cña c«ng cuéc Êy, v× nÕu nã thµnh c«ng th× cã lÏ ph¶i tr×nh bµy quan ®iÓm cña b¸o "Tia löa", vÒ mÆt tæ chøc, theo mét khÝa c¹nh h¬i kh¸c; vµ bÊt luËn trong tr−êng hîp nµo, c«ng cuéc Êy thµnh c«ng còng ®em l¹i hy väng chÊm døt ®−îc rÊt nhanh chãng t×nh tr¹ng cã hai khuynh h−íng tån t¹i trong ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga. Nh− b¹n ®äc ®· biÕt, c«ng cuéc thö lµm Êy ®· thÊt b¹i, vµ nh− d−íi ®©y chóng t«i sÏ cè g¾ng chøng minh r»ng c«ng cuéc ®ã kh«ng thÓ ®i ®Õn kÕt qu¶ nµo kh¸c thÕ ®−îc, sau khi tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" 4, sè 10, ®· cã mét chuyÓn h−íng míi theo "chñ nghÜa kinh tÕ". §· ®Õn lóc hoµn toµn cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc ®Êu tranh kiªn quyÕt 1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 5, tr. 1-15.
4 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 5 chèng khuynh h−íng Êy, khuynh h−íng mËp mê vµ Ýt døt nh÷ng ng«n ng÷ kh¸c nhau; r»ng do ®ã, chóng ta sÏ kh«ng thÓ kho¸t, nh−ng v× thÕ l¹i cµng dai d¼ng vµ cµng cã kh¶ n¨ng sèng ®ång ý víi nhau vÒ bÊt cø ®iÒu g×, nÕu chóng ta kh«ng b¾t ®Çu l¹i d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Do ®ã, ®Ò c−¬ng ban ®Çu abovo1); r»ng cÇn ph¶i thö "gi¶i thÝch" mét c¸ch cã hÖ thèng, cña cuèn s¸ch nµy ®· ph¶i thay ®æi vµ më réng thªm rÊt nhiÒu. cµng ®¹i chóng cµng tèt, cã dÉn chøng rÊt nhiÒu vÝ dô cô thÓ, Chñ ®Ò cuèn s¸ch nµy ®¸ng lÏ lµ ba vÊn ®Ò ®· nªu trong bµi: cho tÊt c¶ nh÷ng ng−êi thuéc "ph¸i kinh tÕ", vÒ tÊt c¶ nh÷ng "B¾t ®Çu tõ ®©u?". Tøc lµ: vÊn ®Ò tÝnh chÊt vµ néi dung chñ yÕu ®iÓm c¨n b¶n trong sù bÊt ®ång ý kiÕn gi÷a chóng ta. Vµ t«i ®· cña cæ ®éng chÝnh trÞ cña chóng ta; vÊn ®Ò c¸c nhiÖm vô tæ chøc quyÕt t©m thö "gi¶i thÝch" nh− thÕ, tuy biÕt râ r»ng nh− thÕ sÏ cña chóng ta; vÊn ®Ò kÕ ho¹ch x©y dùng mét tæ chøc chiÕn ®Êu lµm cho khu«n khæ cuèn s¸ch nµy ph×nh lªn rÊt nhiÒu vµ cuèn toµn Nga, tiÕn hµnh cïng mét lóc vµ ë nhiÒu n¬i. Tõ l©u, t¸c gi¶ s¸ch ph¶i ra chËm, nh−ng t«i kh«ng thÊy cã c¸ch nµo kh¸c h¬n ®· chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò Êy vµ ®· cè g¾ng nªu lªn mét lÇn ®Ó gi÷ lêi høa ®· nªu trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?". Ngoµi viÖc trªn tê "B¸o c«ng nh©n" 5, khi ®Þnh tôc b¶n tê b¸o Êy nh−ng xin lçi vÒ sù chËm trÔ nµy, t«i còng cã lêi xin lçi thªm lµ cuèn kh«ng lµm ®−îc (xem ch−¬ng V). Nh−ng ý ®Þnh ban ®Çu cña s¸ch nµy rÊt thiÕu sãt vÒ h×nh thøc v¨n ch−¬ng: t«i ®· ph¶i lµm t«i trong cuèn s¸ch nµy, ý ®Þnh chØ nh»m ph©n tÝch ba vÊn ®Ò Êy viÖc hÕt søc gÊp rót vµ h¬n n÷a, t«i lu«n lu«n ph¶i ngõng l¹i v× vµ tr×nh bµy quan ®iÓm cña t«i víi møc cã thÓ lµm ®−îc d−íi bËn rÊt nhiÒu c«ng viÖc kh¸c. mét h×nh thøc tÝch cùc, kh«ng dïng hoÆc gÇn nh− kh«ng dïng Ph©n tÝch ba vÊn ®Ò nãi trªn vÉn lµ chñ ®Ò chÝnh cña cuèn ®Õn bót chiÕn, th× ®· hoµn toµn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc v× hai s¸ch, nh−ng t«i ®· ph¶i b¾t ®Çu b»ng hai vÊn ®Ò kh¸c cã tÝnh lý do. Mét mÆt "chñ nghÜa kinh tÕ" tá ra sèng dai d¼ng h¬n lµ c¸ch tæng qu¸t h¬n: t¹i sao ®èi víi chóng ta, mét khÈu hiÖu chóng t«i t−ëng (chóng t«i dïng danh tõ "chñ nghÜa kinh tÕ" "v« téi" vµ "tù nhiªn" nh− khÈu hiÖu "tù do phª b×nh" l¹i lµ theo nghÜa réng, nh− ®· gi¶i thÝch trong bµi b¸o ®¨ng ë "Tia mét lêi khiªu chiÕn thùc sù? t¹i sao chóng ta l¹i kh«ng ®ång ý löa", sè 12 (th¸ng Ch¹p 1901), nhan ®Ò lµ: "M¹n ®µm víi nh÷ng víi nhau ®−îc, ngay c¶ vÒ vÊn ®Ò c¨n b¶n lµ vÊn ®Ò vai trß ng−êi b¶o vÖ chñ nghÜa kinh tÕ", bµi b¸o nµy cã thÓ nãi lµ b¶n cña ®¶ng d©n chñ - x· héi ®èi víi phong trµo quÇn chóng tù tãm t¾t cña cuèn s¸ch (mµ hiÖn nay chóng t«i ®−a ra cho b¹n ph¸t? TiÕp ®ã, viÖc tr×nh bµy c¸c quan ®iÓm vÒ tÝnh chÊt vµ néi ®äc1)). Ng−êi ta ®· thÊy râ r»ng nguyªn nh©n sinh ra nh÷ng ý dung cña cæ ®éng chÝnh trÞ ®· chuyÓn thµnh viÖc gi¶i thÝch sù kiÕn kh¸c nhau vÒ c¸ch gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò trªn ®Òu lµ do sù kh¸c nhau gi÷a chÝnh trÞ c«ng liªn chñ nghÜa víi chÝnh trÞ d©n ®èi lËp c¨n b¶n gi÷a hai khuynh h−íng trong ®¶ng d©n chñ - x· chñ - x· héi; vµ viÖc tr×nh bµy c¸c quan ®iÓm vÒ nh÷ng nhiÖm héi Nga, nhiÒu h¬n lµ do sù bÊt ®ång ý kiÕn vÒ chi tiÕt. MÆt vô tæ chøc th× ®· chuyÓn thµnh viÖc gi¶i thÝch sù kh¸c nhau kh¸c, sù lóng tóng cña "ph¸i kinh tÕ" do viÖc tr×nh bµy cã hÖ gi÷a lèi lµm viÖc thñ c«ng nghiÖp, mµ "ph¸i kinh tÕ" rÊt lÊy lµm thèng nh÷ng quan ®iÓm cña chóng t«i trong b¸o "Tia löa" g©y tháa m·n, víi sù tæ chøc cña nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng mµ chóng ra, ®· cho thÊy râ r»ng th−êng th−êng chóng ta hoµn toµn dïng t«i coi lµ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Sau n÷a, t«i nhÊn m¹nh h¬n n÷a ®Õn "kÕ ho¹ch" x©y dùng mét tê b¸o chÝnh trÞ cho toµn 1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 5, tr. 1) - tõ ®Çu 442 - 451.
6 V. I. L ª - n i n 7 n−íc Nga, nhÊt lµ v× nh÷ng ý kiÕn ph¶n ®èi kÕ ho¹ch Êy ®Òu kh«ng x¸c ®¸ng vµ ng−êi ta Ýt tr¶ lêi ®−îc ®óng thùc chÊt cña vÊn ®Ò nªu lªn trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?", tøc lµ: lµm thÕ nµo ®Ó chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh, cïng mét lóc ë mäi n¬i, viÖc x©y dùng c¸i tæ chøc cÇn thiÕt cho chóng ta. Cuèi cïng, trong phÇn I cuèi cuèn s¸ch, t«i hy väng chøng minh ®−îc r»ng chóng t«i ®· Chñ nghÜa gi¸o ®iÒu vµ lµm hÕt tÊt c¶ nh÷ng g× mµ chóng t«i cã thÓ lµm ®−îc ®Ó ngõa "Tù do phª b×nh" tr−íc sù ®o¹n tuyÖt víi "ph¸i kinh tÕ", mÆc dÇu sù ®o¹n tuyÖt Êy ®· trë thµnh kh«ng thÓ tr¸nh khái; r»ng tê "Sù nghiÖp c«ng a) "Tù do phª b×nh" nghÜa lµ g×? nh©n" ®· cã ®−îc mét néi dung ®Æc biÖt, hay cã néi dung "lÞch sö" còng ®−îc, v× nã diÔn t¶ ®−îc ®Çy ®ñ nhÊt, næi bËt nhÊt, "Tù do phª b×nh", kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, ®ã lµ khÈu kh«ng ph¶i lµ "chñ nghÜa kinh tÕ" triÖt ®Ó, mµ lµ t×nh tr¹ng lén hiÖu thÞnh hµnh nhÊt hiÖn nay, lu«n lu«n ®−îc nãi ®Õn trong xén vµ dao ®éng, tøc lµ nh÷ng ®Æc tr−ng cña c¶ mét thêi kú nh÷ng cuéc tranh luËn gi÷a nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa vµ lÞch sö cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga; r»ng v× thÕ, mÆc dï cuéc nh÷ng ng−êi d©n chñ ë tÊt c¶ c¸c n−íc. Tho¹t tiªn, kh«ng g× kú luËn chiÕn víi tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" tho¹t míi tr«ng cã vÎ l¹ h¬n lµ thÊy mét trong hai bªn tranh luËn l¹i trÞnh träng viÖn nh− lµ më réng ra qu¸ ®¸ng, nh−ng nã vÉn cã lý do cña nã, v× ®Õn tù do phª b×nh. Cã thÓ nµo trong c¸c ®¶ng tiÕn bé l¹i cã nÕu kh«ng thanh to¸n ®−îc døt kho¸t thêi kú Êy th× chóng ta nh÷ng ng−êi lªn tiÕng chèng l¹i c¸c luËt hiÕn ph¸p, ë phÇn lín kh«ng thÓ nµo tiÕn lªn ®−îc. c¸c n−íc ch©u ¢u, ®ang ®¶m b¶o tù do cho khoa häc vµ tù do Th¸ng Hai 1902 nghiªn cøu khoa häc, ®−îc ch¨ng? "ë ®©y, h¼n cã c¸i g× kh¸c N. Lª-nin ®©y!" - bÊt cø ng−êi nµo ®øng ngoµi cuéc, khi nghe thÊy c¸i khÈu hiÖu thÞnh hµnh kia ®−îc nh¾c ®i nh¾c l¹i ë kh¾p mäi ng¶ ®−êng, mµ ch−a n¾m ®−îc thùc chÊt cña sù bÊt hßa th× tÊt nhiªn còng ®Òu tù nhñ nh− thÕ. "KhÈu hiÖu Êy râ rµng lµ mét trong nh÷ng tõ do tháa thuËn víi nhau mµ ®Æt ra, nh÷ng tõ nµy gièng nh− nh÷ng biÖt hiÖu, do quen dïng nªn ®−îc thõa nhËn vµ trë thµnh gÇn nh− nh÷ng danh tõ chung vËy". ThËt thÕ, ai nÊy ®Òu biÕt r»ng trong phong trµo d©n chñ - x· héi quèc tÕ ngµy nay* , ®· h×nh thµnh hai khuynh h−íng; * Nh©n tiÖn xin nãi qua r»ng ®©y lµ mét hiÖn t−îng gÇn nh− cã mét kh«ng hai trong lÞch sö cña chñ nghÜa x· héi hiÖn ®¹i, vµ ®Æc biÖt lµ mét hiÖn t−îng v« cïng an ñi lßng ng−êi; lÇn ®Çu tiªn, sù tranh chÊp
8 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 9 gi÷a hai khuynh h−íng Êy, cuéc ®Êu tranh cã lóc bïng lªn s¸ng gi÷a chñ nghÜa tù do vµ chñ nghÜa x· héi; «ng ta phñ nhËn lý rùc nh− mét ngän löa chãi läi, cã lóc l¹i dÞu xuèng vµ ©m Ø d−íi luËn ®Êu tranh giai cÊp, cho lµ kh«ng thÓ ¸p dông ®−îc lý luËn ®èng tro tµn cña nh÷ng "nghÞ quyÕt ngõng chiÕn" trang ®ã vµo mét x· héi thËt sù d©n chñ, ®−îc qu¶n lý theo ý chÝ cña nghiªm. C¸i khuynh h−íng "míi" nh»m "phª b×nh" chñ nghÜa ®a sè, v. v.. M¸c "cò kü, gi¸o ®iÒu", ®ã lµ c¸i g× th× BÐc-stanh ®· nãi lªn vµ Nh− vËy lµ viÖc ®ßi hái ph¶i cã mét b−íc chuyÓn c−¬ng Min-l¬-r¨ng ®· chØ ra mét c¸ch kh¸ râ råi. quyÕt tõ phong trµo d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng sang phong §¶ng d©n chñ - x· héi ph¶i biÕn ®æi tõ mét ®¶ng chñ tr−¬ng trµo x· héi c¶i l−¬ng t− s¶n, l¹i ®i ®«i víi mét b−íc chuyÓn c¸ch m¹ng x· héi thµnh mét ®¶ng d©n chñ c¶i l−¬ng x· héi. Yªu kh¸c, còng kh«ng kÐm phÇn c−¬ng quyÕt, sang phª b×nh theo cÇu chÝnh trÞ nµy, BÐc-stanh ®· bªnh vùc b»ng c¶ mét lo¹t lý lÏ quan ®iÓm t− s¶n tÊt c¶ nh÷ng t− t−ëng c¬ b¶n cña chñ nghÜa vµ lý do "míi", kh¸ ¨n khíp víi nhau. ¤ng ta phñ nhËn kh¶ M¸c. Vµ v× tõ l©u, viÖc phª b×nh chñ nghÜa M¸c ®· ®−îc tiÕn n¨ng ®em l¹i cho chñ nghÜa x· héi mét c¬ së khoa häc vµ kh¶ hµnh trªn c¸c diÔn ®µn chÝnh trÞ vµ trªn gi¶ng ®−êng tr−êng ®¹i n¨ng chøng minh, theo quan ®iÓm duy vËt lÞch sö, r»ng chñ häc, trong rÊt nhiÒu s¸ch vë vµ trong mét lo¹t nh÷ng tr−íc t¸c nghÜa x· héi lµ tÊt yÕu, kh«ng thÓ tr¸nh khái; «ng ta phñ nhËn uyªn b¸c, v× tõ hµng chôc n¨m nay, nã ®· ®−îc nhåi nhÐt mét t×nh tr¹ng bÇn cïng ngµy cµng t¨ng, phñ nhËn sù v« s¶n hãa vµ c¸ch cã hÖ thèng vµo thÕ hÖ trÎ cña c¸c tÇng líp cã häc, nªn t×nh tr¹ng nh÷ng m©u thuÉn t− b¶n chñ nghÜa ngµy cµng trÇm kh«ng lÊy g× lµm l¹ r»ng khuynh h−íng "phª b×nh míi" trong träng; «ng ta tuyªn bè r»ng ngay c¶ quan niÖm vÒ "môc ®Ých cuèi ®¶ng d©n chñ - x· héi xuÊt hiÖn ra lµ ®· thµnh h×nh h¼n hoi cïng" còng kh«ng v÷ng ch¾c g×, vµ kiªn quyÕt b¸c bá t− t−ëng ngay, gièng nh− Mi-nÐc-v¬ xuÊt hiÖn tõ ®Çu Giuy-pi-te11 vËy. chuyªn chÝnh v« s¶n; «ng ta phñ nhËn sù ®èi lËp vÒ nguyªn t¾c VÒ mÆt néi dung cña nã, khuynh h−íng nµy kh«ng cÇn g× ph¶i tù ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh n÷a: nã ®· ®−îc chuyÓn trùc tiÕp tõ gi÷a nh÷ng khuynh h−íng kh¸c nhau trong néi bé chñ nghÜa x· héi ®· s¸ch b¸o t− s¶n vµo s¸ch b¸o x· héi chñ nghÜa råi. v−ît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia, trë thµnh cã tÝnh chÊt quèc tÕ. Tr−íc Ta bµn tiÕp. NÕu sù phª b×nh vÒ mÆt lý luËn vµ nh÷ng tham ®©y, nh÷ng cuéc tranh luËn gi÷a ph¸i L¸t-xan vµ ph¸i Ai-x¬-n¸ch 6, gi÷a väng chÝnh trÞ cña BÐc-stanh vÉn cßn ch−a râ ®èi víi mét sè ph¸i Ghe-®¬ vµ ph¸i kh¶ n¨ng 7, gi÷a ph¸i Pha-biªng vµ ph¸i d©n chñ - x· héi 8, gi÷a ph¸i D©n ý 9 vµ ph¸i d©n chñ - x· héi, vÉn n»m trong ph¹m ng−êi, th× ®· cã nh÷ng ng−êi Ph¸p ra søc chøng minh mét c¸ch vi thuÇn tóy d©n téc, ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc ®iÓm thuÇn tóy d©n téc, cã thÓ thùc tiÔn "ph−¬ng ph¸p míi". LÇn nµy n÷a, n−íc Ph¸p ®· l¹i nãi lµ ®· diÔn ra trªn nh÷ng ®Þa h¹t kh¸c nhau. Giê ®©y (®iÒu nµy hiÖn xøng ®¸ng víi thanh danh cò lµ "n−íc, trong lÞch sö cña m×nh, nay ®· râ rµng), ph¸i Pha-biªng ë Anh, ph¸i tham gia néi c¸c ë Ph¸p, cuéc ®Êu tranh giai cÊp ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch kiªn quyÕt ®Õn ph¸i BÐc-stanh 10 ë §øc, ph¸i phª b×nh ë Nga, - tÊt c¶ c¸c ph¸i Êy häp cïng, h¬n ë ®©u hÕt" (¡ng-ghen, trÝch lêi nãi ®Çu trong cuèn thµnh mét gia ®×nh duy nhÊt, t©ng bèc lÉn nhau, häc hái lÉn nhau vµ "Der 18 Brumaire" cña M¸c)12. Nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa cïng nhau chèng chñ nghÜa M¸c "gi¸o ®iÒu". Cã lÏ trong cuéc tranh luËn Ph¸p ®· b¾t ®Çu, kh«ng ph¶i b»ng lý luËn mµ b»ng hµnh ®éng; ®Çu tiªn thËt sù cã tÝnh chÊt quèc tÕ nµy víi chñ nghÜa c¬ héi trong phong trµo x· héi chñ nghÜa, th× ph¸i d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng quèc tÕ nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ cña n−íc Ph¸p tiÕn triÓn h¬n vÒ mÆt sÏ lín m¹nh lªn, ®ñ søc chÊm døt ®−îc sù ph¶n ®éng chÝnh trÞ hoµnh d©n chñ ®· cho phÐp hä chuyÓn ®−îc ngay sang "chñ nghÜa hµnh tõ l©u ë ch©u ¢u ch¨ng? BÐc-stanh thùc tiÔn", víi tÊt c¶ mäi hËu qu¶ cña nã, Min-l¬-r¨ng lµ
10 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 11 mét vÝ dô s¸ng tá vÒ chñ nghÜa BÐc-stanh thùc tiÔn Êy; kh«ng t− t−ëng mµ hä thùc tÕ truyÒn b¸, th× thÊy râ r»ng "tù do phª ph¶i ngÉu nhiªn mµ c¶ BÐc-stanh lÉn Ph«n-ma ®· h¨ng h¸i ®Õn b×nh" lµ tù do cña khuynh h−íng c¬ héi chñ nghÜa trong ®¶ng nh− thÕ trong viÖc véi v· bªnh vùc vµ ngîi khen Min-l¬-r¨ng! d©n chñ - x· héi, lµ tù do biÕn ®¶ng d©n chñ - x· héi thµnh mét ThËt vËy, nÕu ®¶ng d©n chñ - x· héi thùc ra chØ lµ mét ®¶ng c¶i ®¶ng d©n chñ c¶i l−¬ng, lµ tù do ®−a nh÷ng t− t−ëng t− s¶n vµ l−¬ng vµ ph¶i cã can ®¶m c«ng khai nh×n nhËn ®iÒu Êy, th× nh÷ng thµnh phÇn t− s¶n vµo trong chñ nghÜa x· héi. ng−êi x· héi chñ nghÜa kh«ng nh÷ng cã quyÒn tham gia , mµ Tù do lµ mét danh tõ lín, nh−ng chÝnh d−íi l¸ cê tù do c«ng cßn ph¶i lu«n lu«n cè g¾ng ®Ó ®−îc tham gia mét néi c¸c t− nghiÖp mµ c¸c cuéc chiÕn tranh c−íp bãc ghª tëm nhÊt ®· ®−îc s¶n. NÕu d©n chñ, vÒ thùc chÊt, cã nghÜa lµ thñ tiªu sù thèng trÞ tiÕn hµnh; chÝnh d−íi l¸ cê tù do lao ®éng mµ ng−êi ta ®· c−íp giai cÊp, th× viÖc g× mµ mét bé tr−ëng x· héi chñ nghÜa l¹i bãc nh÷ng ng−êi lao ®éng. MÊy tiÕng "tù do phª b×nh", ®óng kh«ng dïng nh÷ng bµi diÔn v¨n vÒ hîp t¸c giai cÊp ®Ó lµm ®Ñp nh− ng−êi ta ®ang dïng hiÖn nay, còng chøa ®ùng mét sù dèi lßng thÕ giíi t− s¶n? ViÖc g× mµ vÞ bé tr−ëng ®ã l¹i kh«ng gi÷ tr¸ nh− thÕ. Nh÷ng ng−êi thùc sù tù tin lµ ®· ®Èy khoa häc tiÕn chøc vô cña m×nh, ngay c¶ sau khi nh÷ng vô c¶nh binh tµn s¸t tíi, th× kh«ng ®ßi hái cho nh÷ng quan niÖm míi ®−îc tù do tån c«ng nh©n ®· v¹ch râ hµng tr¨m, hµng ngh×n lÇn, thùc chÊt cña t¹i bªn c¹nh nh÷ng quan niÖm cò, mµ ®ßi thay thÕ nh÷ng quan sù céng t¸c d©n chñ gi÷a c¸c giai cÊp? ViÖc g× mµ vÞ bé tr−ëng niÖm cò b»ng nh÷ng quan niÖm míi. Nh−ng hiÖn nay, nh÷ng ®ã l¹i kh«ng ®Ých th©n tham gia chóc mõng Nga hoµng, kÎ mµ tiÕng h« "tù do phª b×nh mu«n n¨m!" lµm cho ng−êi ta nhí nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa Ph¸p ®· kh«ng gäi b»ng c¸i tªn nhiÒu ®Õn c©u chuyÖn ngô ng«n vÒ c¸i thïng rçng1). nµo kh¸c, mµ gäi lµ tªn treo cæ ng−êi, tªn ®¸nh ng−êi b»ng roi Lµ mét nhãm cè kÕt, chóng ta n¾m chÆt tay nhau ®i theo da vµ tªn b¾t ng−êi ®i ®µy (knou-teur, pendeur et mét con ®−êng hiÓm trë khã kh¨n. Tø phÝa quanh chóng ta ®Òu dÐportateur)? Vµ ®Ó ®Òn bï l¹i c¸i viÖc lµm cho chñ nghÜa x· cã kÎ thï, vµ chóng ta hÇu nh− lu«n lu«n ph¶i ®i d−íi lµn ®¹n héi bÞ nhôc nh· vµ tù thãa m¹ ®Õn cïng cùc nh− thÕ tr−íc cña chóng. Chóng ta ®oµn kÕt víi nhau do mét quyÕt ®Þnh tù toµn thÕ giíi, ®Ó chuéc l¹i viÖc lµm b¹i ho¹i ý thøc x· héi chñ nguyÖn, chÝnh lµ ®Ó ®¸nh b¹i kÎ thï vµ kh«ng sa vµo vòng lÇy nghÜa cña quÇn chóng c«ng nh©n, - c¬ së duy nhÊt cã thÓ ®¶m bªn c¹nh, mµ nh÷ng ng−êi ®ang ë trong ®ã, ngay tõ lóc ®Çu, l¹i b¶o th¾ng lîi cho chóng ta, - ng−êi ta ®· cung cÊp cho chóng tr¸ch chóng ta lµ ®· lËp nhãm riªng vµ ®· chän con ®−êng ta nh÷ng dù ¸n rÊt kªu vÒ nh÷ng c¶i c¸ch nhá nhÆt, nhá ®Õn ®Êu tranh chø kh«ng ph¶i lµ con ®−êng hßa gi¶i. ThÕ mµ mét nçi ng−êi ta ®· tõng buéc ®−îc nh÷ng chÝnh phñ t− s¶n ph¶i sè trong chóng ta ®· bçng gµo lªn: ta h·y vµo vòng lÇy Êy ®i! - lµm nhiÒu h¬n thÕ n÷a! råi khi ng−êi ta cè lµm cho hä xÊu hæ vÒ viÖc ®ã, th× hä tr¶ lêi: Ai kh«ng cè ý nh¾m m¾t l¹i th× kh«ng thÓ kh«ng thÊy r»ng khuynh h−íng "phª b×nh" míi trong chñ nghÜa x· héi c¸c ng−êi thËt lµ l¹c hËu! c¸c ng−êi kh«ng cho chóng t«i cã ch¼ng qua chØ lµ mét h×nh lo¹i míi cña chñ nghÜa c¬ héi quyÒn tù do mêi c¸c ng−êi ®i vµo con ®−êng tèt ®Ñp h¬n, mµ th«i. Vµ nÕu xÐt ng−êi, kh«ng c¨n cø vµo bé ¸o hµo thÕ mµ kh«ng biÕt xÊu hæ µ! - V©ng, th−a c¸c ngµi, c¸c ngµi cã nho¸ng hä tù kho¸c cho hä hoÆc vµo c¸i tªn kh¸ kªu hä tù 1) Ngô ng«n cña I. A. Cr−-lèp. ®Æt cho hä, mµ c¨n cø vµo c¸ch hä hµnh ®éng, vµo nh÷ng
12 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 13 quyÒn tù do kh«ng nh÷ng mêi chóng t«i mµ cßn cã quyÒn tù do "§èi víi chóng ta, nãi chung, viÖc nãi ®Õn ph¸i Nói vµ ph¸i Gi- muèn ®i ®©u th× ®i, dÇu lµ nh¶y vµo vòng lÇy; chóng t«i còng r«ng-®anh trong hµng ngò d©n chñ - x· héi - chñ bót tê "Sù nghiÖp thÊy chÝnh vòng lÇy Êy lµ chç ë chÝnh ®¸ng cña c¸c ngµi, vµ c«ng nh©n" lµ B. Cri-tsÐp-xki viÕt - lµ mét sù lo¹i suy lÞch sö n«ng c¹n, trong ph¹m vi kh¶ n¨ng cña chóng t«i, chóng t«i s½n sµng gióp l¹ lïng d−íi ngßi bót cña mét ng−êi m¸c-xÝt: ph¸i Nói vµ ph¸i Gi- r«ng-®anh tr−íc kia kh«ng tiªu biÓu cho nh÷ng tÝnh khÝ kh¸c nhau c¸c ngµi dän nhµ ®Õn ë ®Êy. Nh−ng c¸c ngµi h·y bu«ng tay hoÆc nh÷ng trµo l−u trÝ thøc kh¸c nhau, nh− nh÷ng sö gia - t− t−ëng chóng t«i ra, ®õng b¸m lÊy chóng t«i vµ ®õng lµm nh¬ bÈn c¸i cã thÓ t−ëng, mµ tiªu biÓu cho nh÷ng giai cÊp hoÆc nh÷ng tÇng líp danh tõ vÜ ®¹i lµ tù do, v× chóng t«i còng thÕ, chóng t«i cã kh¸c nhau - mét bªn lµ giai cÊp t− s¶n bËc trung, cßn mét bªn lµ giai "quyÒn tù do" muèn ®i ®©u th× ®i, tù do ®Êu tranh chèng vòng cÊp tiÓu thÞ d©n vµ giai cÊp v« s¶n. Nh−ng trong phong trµo x· héi chñ lÇy còng nh− chèng nh÷ng kÎ nhÈy vµo vòng lÇy! nghÜa hiÖn nay, kh«ng cã sù xung ®ét quyÒn lîi giai cÊp; tÊt c¶ (do B. b) Nh÷ng ng−êi biÖn hé míi cho Cri-tsÐp-xki viÕt ng¶) c¸c phe ph¸i trong phong trµo ®ã, kÓ c¶ ph¸i BÐc- stanh quyÕt liÖt nhÊt, ®Òu hoµn toµn ®øng trªn lËp tr−êng quyÒn lîi "Tù do phª b×nh" giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, lËp tr−êng ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp Vµ chÝnh khÈu hiÖu nµy ("tù do phª b×nh") lµ khÈu hiÖu míi v« s¶n ®Ó gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ (tr. 32-33). ®©y ®· ®−îc tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" (sè 10), c¬ quan cña "Héi ThËt lµ mét lêi kh¼ng ®Þnh t¸o b¹o! B. Cri-tsÐp-xki h¸ kh«ng liªn hiÖp nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga" ë n−íc ngoµi13 biÕt c¸i viÖc mµ tõ l©u mäi ng−êi ®· thÊy lµ: viÖc tÇng líp "c¸c trÞnh träng nªu lªn, kh«ng ph¶i nh− mét ®Þnh lý lý luËn, mµ viÖn sÜ" tham gia ®«ng ®¶o vµo phong trµo x· héi chñ nghÜa nh− mét yªu s¸ch chÝnh trÞ, nh− mét lêi gi¶i ®¸p vÊn ®Ò: "cã thÓ trong mÊy n¨m gÇn ®©y ®· ®¶m b¶o cho chñ nghÜa BÐc-stanh ®oµn kÕt c¸c tæ chøc d©n chñ - x· héi ho¹t ®éng ë ngoµi n−íc ®−îc phæ biÕn nhanh chãng, ®ã sao? Vµ ®iÒu chñ yÕu lµ t¸c gi¶ ®−îc kh«ng?" - "Muèn ®oµn kÕt ®−îc v÷ng ch¾c th× cÇn ph¶i cã cña chóng ta ®· c¨n cø vµo ®©u mµ tuyªn bè r»ng chÝnh "ph¸i tù do phª b×nh" (tr. 36). BÐc-stanh quyÕt liÖt nhÊt" còng ®øng trªn lËp tr−êng ®Êu tranh Tõ lêi tuyªn bè ®ã, cã thÓ rót ra hai kÕt luËn rÊt râ rµng: 1. giai cÊp ®Ó gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ? C¸i Tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®¶m nhiÖm viÖc bªnh vùc khuynh ®ã ta kh«ng biÕt. Cri-tsÐp-xki ®ang kiªn quyÕt biÖn hé cho ph¸i h−íng c¬ héi chñ nghÜa trong phong trµo d©n chñ - x· héi quèc BÐc-stanh quyÕt liÖt nhÊt nh−ng kh«ng cã mét lý lÏ nµo, mét lý tÕ nãi chung; 2. tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®ßi tù do cho chñ do nµo ®Ó lµm chøng cí c¶. Râ rµng lµ t¸c gi¶ cho r»ng khi «ng ta nghÜa c¬ héi trong ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga. Ta h·y xÐt c¸c kÕt luËn Êy. m¹ng vµ khuynh h−íng c¬ héi chñ nghÜa) víi hai khuynh h−íng cña giai cÊp t− s¶n c¸ch m¹ng håi thÕ kû XVIII (khuynh h−íng Gia-c«-banh - "ph¸i Tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" "®Æc biÖt" kh«ng hµi lßng v× "b¸o Nói" - vµ khuynh h−íng Gi-r«ng-®anh). T¸c gi¶ bµi Êy lµ Plª-kha-nèp. "Tia löa" vµ t¹p chÝ "B×nh minh"14 ®· cã xu h−íng tiªn ®o¸n sù Ngµy nay c¶ ba ph¸i: ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, ph¸i "V« ®Ò"16 vµ ph¸i men- ®o¹n tuyÖt gi÷a ph¸i Nói vµ ph¸i Gi-r«ng-®anh15 trong phong sª-vÝch ®Òu vÉn cßn rÊt thÝch nãi ®Õn "ph¸i Gia-c«-banh" trong ®¶ng d©n trµo d©n chñ - x· héi quèc tÕ"∗. chñ - x· héi Nga. Nh−ng khi Plª-kha-nèp ®· dïng kh¸i niÖm Êy lÇn ®Çu tiªn ®Ó chèng c¸nh h÷u trong ®¶ng d©n chñ - x· héi, th× ®iÒu ®ã ngµy nay __________ ng−êi ta l¹i thÝch lê ®i hoÆc... quªn ®i. 1) * Bµi x· luËn b¸o "Tia löa", sè 2 (th¸ng Hai 1901), ®em so s¸nh hai khuynh h−íng cña giai cÊp v« s¶n c¸ch m¹ng (khuynh h−íng c¸ch 1) Chó thÝch cña t¸c gi¶ trong b¶n in n¨m 1907.
14 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 15 lÆp l¹i ®iÒu mµ ph¸i BÐc-stanh quyÕt liÖt nhÊt nãi vÒ b¶n th©n x· héi chñ nghÜa - gi¶ng ®−êng 21), mµ chèng c¶ nh÷ng sai lÇm hä th× lêi kh¼ng ®Þnh cña «ng ta kh«ng cÇn cã chøng cí g× c¶. vÒ s¸ch l−îc n÷a (L¸t-xan) v. v. vµ v. v.. Lµm nh− thÕ còng b»ng Nh−ng cßn g× "n«ng c¹n" b»ng c¨n cø vµo lêi nh÷ng ng−êi ®¹i thõa th«i! Nh÷ng ng−êi Ph¸p c·i nhau v× hä cè chÊp; nh÷ng diÖn cho mét khuynh h−íng nãi vÒ b¶n th©n hä mµ xÐt ®o¸n vÒ ng−êi §øc ®oµn kÕt v× hä lµ nh÷ng ®øa trÎ rÊt ngoan. toµn bé khuynh h−íng Êy? Cßn g× n«ng c¹n h¬n c¸i "triÕt lý" ®· Vµ xin h·y chó ý ®iÒu nµy lµ ng−êi ta dïng c¸i t− t−ëng s©u ®−îc rót ra sau ®ã vÒ hai kiÓu kh¸c nhau hoÆc hai con ®−êng s¾c kh«ng g× b× kÞp Êy lµ nh»m ®Ó "kh−íc tõ" mét sù viÖc ®· kh¸c nhau, thËm chÝ hoµn toµn ®èi lËp nhau, cña sù ph¸t triÓn ®¸nh ®æ hoµn toµn nh÷ng lêi biÖn hé cho ph¸i BÐc-stanh. Ph¸i cña ®¶ng ("Sù nghiÖp c«ng nh©n", tr. 34-35)? Nh÷ng ng−êi d©n BÐc-stanh cã ®øng trªn lËp tr−êng ®Êu tranh giai cÊp cña giai chñ - x· héi §øc, c¸c b¹n thÊy kh«ng, hä thõa nhËn sù hoµn cÊp v« s¶n kh«ng, - vÊn ®Ò ®ã chØ cã thÓ gi¶i quyÕt mét c¸ch toµn tù do phª b×nh, - nh÷ng ng−êi Ph¸p l¹i kh«ng thõa nhËn vÜnh viÔn vµ døt kho¸t b»ng kinh nghiÖm lÞch sö mµ th«i. Cho ®iÒu ®ã, vµ chÝnh tÊm g−¬ng cña hä ®· chØ ra tÊt c¶ "sù tai h¹i nªn, c¸i cã ý nghÜa quan träng nhÊt ë ®©y chÝnh lµ tÊm g−¬ng cña tÝnh cè chÊp". n−íc Ph¸p, n−íc duy nhÊt trong ®ã ph¸i BÐc-stanh ®· thö t×m Chóng ta sÏ tr¶ lêi: chÝnh tÊm g−¬ng cña B. Cri-tsÐp-xki c¸ch tù lùc hµnh ®éng, víi sù hoan nghªnh nhiÖt liÖt cña nh÷ng chøng tá r»ng ®«i khi còng cã nh÷ng ng−êi tù x−ng lµ m¸c-xÝt ng−êi §øc cïng ph¸i víi hä (vµ mét phÇn cña nh÷ng ng−êi c¬ mµ l¹i xem xÐt lÞch sö theo ®óng nh− "kiÓu cña I-l«-vai-xki"17. héi chñ nghÜa Nga: xem "Sù nghiÖp c«ng nh©n", sè 2 - 3, tr. 83 - §Ó gi¶i thÝch sù thèng nhÊt cña ®¶ng §øc vµ sù ph©n t¸n cña 84). §em sù "cè chÊp" cña nh÷ng ng−êi Ph¸p ra mµ dÉn chøng, ®¶ng x· héi chñ nghÜa Ph¸p th× ch¼ng cÇn ph¶i t×m ra nh÷ng th× ngoµi gi¸ trÞ "lÞch sö" (theo kiÓu N«-d¬-®rÐp22) cña nã ra, ®ã ®Æc ®iÓm cña lÞch sö n−íc nµy hay n−íc kia, ch¼ng cÇn ph¶i ®èi chØ lµ t×m c¸ch lÊp liÕm nh÷ng viÖc hÕt søc khã chÞu b»ng chiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn cña chÕ ®é nöa chuyªn chÕ qu©n sù víi nh÷ng lêi lÏ gay g¾t mµ th«i. nh÷ng ®iÒu kiÖn cña chÕ ®é ®¹i nghÞ céng hßa, ch¼ng cÇn ph¶i V¶ ch¨ng, chóng ta kh«ng hÒ cã ý ®Þnh bá mÆc nh÷ng xem xÐt hËu qu¶ cña C«ng x· Pa-ri vµ cña ®¹o luËt ngo¹i lÖ chèng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa18, ch¼ng cÇn ph¶i so s¸nh ng−êi §øc cho B. Cri-tsÐp-xki vµ nhiÒu nhµ biÖn hé kh¸c t×nh h×nh vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ch¼ng cÇn ph¶i nhí ®Õn sù cña "tù do phª b×nh". NÕu "ph¸i BÐc-stanh quyÕt liÖt nhÊt" viÖc lµ "sù ph¸t triÓn ch−a tõng thÊy cña ®¶ng d©n chñ - x· héi héi n¨m 187719) kh«ng ®¨ng nh÷ng bµi cña ¡ng-ghen trªn b¸o §øc" ®· ®i ®«i víi mét cuéc ®Êu tranh kiªn quyÕt ch−a tõng "Vorwärts"20, cho lµ "kh«ng cã lîi cho ®¹i ®a sè b¹n ®äc"; Van-tÕch cã trong lÞch sö cña chñ nghÜa x· héi, kh«ng nh÷ng chèng (Vahlteich) th× tuyªn bè r»ng viÖc ®¨ng nh÷ng bµi Êy ®· lµm h¹i lín cho nh÷ng sai lÇm vÒ lý luËn (Muyn-bÐc-g¬, §uy-rinh*, nh÷ng ng−êi ®¶ng, r»ng §uy-rinh còng ®· gióp Ých cho ®¶ng d©n chñ - x· héi: "chóng ta nªn sö dông tÊt c¶ mäi ng−êi cho lîi Ých cña ®¶ng, vµ nÕu c¸c gi¸o s− tranh * Khi ¡ng-ghen c«ng kÝch §uy-rinh, kÎ ®−îc mét sè kh¸ lín nh÷ng luËn víi nhau th× tê "Vorwärts" kh«ng ph¶i dïng ®Ó lµm diÔn ®µn cho hä" ng−êi ®¹i diÖn ®¶ng d©n chñ - x· héi §øc ®ång t×nh, th× cã nh÷ng ("Vorwärts", sè 65, ngµy 6 th¸ng S¸u 1877). Nh− ai nÊy ®Òu thÊy, ®©y lµ ng−êi ®· b¾t lçi ¡ng-ghen lµ gay g¾t, cè chÊp, thiÕu t×nh ®ång chÝ mét vÝ dô n÷a vÒ viÖc biÖn hé cho "tù do phª b×nh", c¸c nhµ phª b×nh hîp ph¸p vµ nh÷ng ng−êi c¬ héi chñ nghÜa bÊt hîp ph¸p cña chóng ta vÉn trong lóc tranh luËn, v. v., thËm chÝ b¾t lçi mét c¸ch c«ng khai, t¹i ®¹i th−êng hay ®em ng−êi §øc ra chøng dÉn, cÇn ph¶i lÊy vÝ dô ®ã ra mµ suy héi ®¶ng. M«-xt¬, cïng víi c¸c ®ång chÝ cña «ng ta, ®· ®Ò nghÞ (víi §¹i nghÜ th× tèt h¬n!
16 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 17 cßn ®−îc dung tóng trong ®¶ng §øc th× ®ã chØ lµ trong chõng H¬n thÕ n÷a. Nh− chóng t«i ®· v¹ch râ, tê "Sù nghiÖp c«ng mùc hä cßn phôc tïng nghÞ quyÕt Han-n«-v¬ lµ nghÞ quyÕt kiªn nh©n" ph¸t biÓu tr−íc ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga ®Ó ®ßi "tù do quyÕt b¸c bá nh÷ng "®iÓm söa ®æi" cña BÐc-stanh23, vµ nghÞ phª b×nh" vµ bªnh vùc chñ nghÜa BÐc-stanh. Râ rµng lµ t¹p chÝ quyÕt Lu-bÕch lµ nghÞ quyÕt (mÆc dÇu tÊt c¶ tÝnh chÊt ngo¹i Êy ®· x¸c nhËn r»ng chóng ta ®· xóc ph¹m mét c¸ch kh«ng giao cña nã) vÉn chøa ®ùng mét lêi c¶nh c¸o thùc sù ®èi víi chÝnh ®¸ng ®Õn c¸c "nhµ phª b×nh" vµ ph¸i BÐc-stanh cña chóng BÐc-stanh 24. §øng vÒ ph−¬ng diÖn lîi Ých cña ®¶ng §øc, ng−êi ta. Nh−ng nh÷ng ai bÞ xóc ph¹m? bÞ ai xóc ph¹m? ë ®©u? vµ khi ta cã thÓ kh«ng thõa nhËn tÝnh chÊt ngo¹i giao Êy lµ hîp thêi, nµo? t¹i sao l¹i kh«ng chÝnh ®¸ng? VÒ nh÷ng ®iÓm nµy, tê "Sù ng−êi ta cã thÓ tù hái trong hoµn c¶nh Êy, ph¶i ch¨ng mét sù nghiÖp c«ng nh©n" lµm thinh; kh«ng lÇn nµo t¹p chÝ Êy nãi ®Õn hßa gi¶i xÊu cßn h¬n lµ mét cuéc tranh chÊp tèt; tãm l¹i, ng−êi tªn mét nhµ phª b×nh nµo ng−êi Nga, hoÆc tªn mét ng−êi Nga ta cã thÓ cã ý kiÕn kh¸c nhau khi ®¸nh gi¸ ph−¬ng ph¸p nµy theo BÐc-stanh! Chóng ta chØ cßn cã viÖc lùa chän mét trong hai hay ph−¬ng ph¸p kh¸c ®Ó b¸c bá chñ nghÜa BÐc-stanh, nh−ng gi¶ thuyÕt cã thÓ cã ®−îc. HoÆc lµ bªn bÞ xóc ph¹m mét c¸ch ng−êi ta kh«ng thÓ nµo kh«ng thÊy r»ng ®¶ng §øc ®· hai lÇn kh«ng chÝnh ®¸ng kh«ng ph¶i ai kh¸c mµ chØ lµ b¶n th©n tê "Sù b¸c bá chñ nghÜa BÐc-stanh. Cho nªn tin r»ng c¸i thÝ dô vÒ nghiÖp c«ng nh©n" (®iÒu nµy ®· ®−îc x¸c nhËn b»ng sù viÖc lµ ng−êi §øc x¸c nhËn c¸i thuyÕt cho r»ng "ph¸i BÐc-stanh quyÕt hai bµi b¸o ®¨ng trong sè 10 chØ ®éc nãi ®Õn nh÷ng ®iÒu mµ t¹p liÖt nhÊt ®øng trªn lËp tr−êng ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« chÝ "B×nh minh" vµ b¸o "Tia löa" c«ng kÝch tê "Sù nghiÖp c«ng s¶n ®Ó gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n vÒ kinh tÕ vµ vÒ chÝnh trÞ", th× nh©n" th«i). Mµ nh− thÕ th× lµm sao gi¶i thÝch ®−îc ®iÒu kú l¹ nh− thÕ lµ hoµn toµn kh«ng hiÓu g× nh÷ng ®iÒu ®ang diÔn ra nµy lµ: tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®· lu«n lu«n kiªn quyÕt tõ tr−íc m¾t tÊt c¶ mäi ng−êi*. chèi mäi sù ®oµn kÕt víi chñ nghÜa BÐc-stanh, mµ l¹i chØ cã thÓ tù biÖn hé cho m×nh b»ng c¸ch nãi tèt cho "ph¸i BÐc-stanh * CÇn chó ý r»ng vÒ chñ nghÜa BÐc-stanh trong ®¶ng §øc, tê "Sù nghiÖp quyÕt liÖt nhÊt" vµ ñng hé tù do phª b×nh? HoÆc lµ nh÷ng ng−êi c«ng nh©n" lu«n lu«n chØ thuËt l¹i mét c¸ch ®¬n thuÇn nh÷ng sù viÖc, mµ bÞ xóc ph¹m mét c¸ch kh«ng chÝnh ®¸ng l¹i lµ nh÷ng ng−êi hoµn toµn "kh«ng ®−a ra" mét nhËn xÐt nµo cña m×nh vÒ nh÷ng sù viÖc ®ã c¶. VÝ dô, xem sè 2 - 3, tr. 66, nãi vÒ §¹i héi Stót-ga25: tÊt c¶ mäi sù bÊt ®ång ngoµi cuéc. ThÕ th× v× cí g× mµ kh«ng nªu tªn hä ra? ý kiÕn ®Òu quy vÒ vÊn ®Ò "s¸ch l−îc", vµ ng−êi ta chØ x¸c nhËn r»ng tèi ®¹i Nh− vËy, chóng ta thÊy tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" vÉn ®a sè vÉn trung thµnh víi s¸ch l−îc c¸ch m¹ng ®· ®Ò ra tr−íc kia. HoÆc sè tiÕp tôc ch¬i c¸i trß hó tim mµ t¹p chÝ Êy vÉn ch¬i tõ khi 4 - 5, tr. 25 vµ c¸c trang tiÕp theo, chØ thuËt l¹i mét c¸ch ®¬n gi¶n nh÷ng míi ra ®êi (chóng t«i sÏ chØ râ ë ®o¹n sau). Vµ sau n÷a, diÔn v¨n ®äc t¹i §¹i héi Han-n«-v¬, vµ ®¨ng l¹i nghÞ quyÕt cña Bª-ben; cßn xin chó ý ®Õn viÖc ¸p dông thùc tiÔn lÇn ®Çu tiªn c¸i "tù tr×nh bµy vµ phª b×nh BÐc-stanh th× l¹i ho·n l¹i (nh− trong sè 2 - 3), hÑn sÏ nãi trong mét "bµi b¸o ®Æc biÖt". §iÒu kú l¹ lµ ë trang 33, trong sè 4 - 5, chóng ta do phª b×nh" næi tiÕng Êy! ThËt ra th× sù tù do Êy ®· ®−a ®Õn l¹i ®äc thÊy: "...nh÷ng quan ®iÓm, do Bª-ben tr×nh bµy, ®−îc ®¹i ®a sè trong ®¹i héi ñng hé", vµ sau ®ã mét chót: "...§a-vÝt ®· bªnh vùc nh÷ng giai cÊp...". Nh÷ng dßng ®ã viÕt vµo th¸ng Ch¹p 1899 vµ ®Õn th¸ng ChÝn quan ®iÓm cña BÐc-stanh... Tr−íc hÕt, §a-vÝt ®· cè g¾ng chøng tá r»ng... 1901, tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" cã lÏ ®· kh«ng tin t−ëng r»ng nh÷ng lêi nãi BÐc-stanh vµ c¸c b¹n h÷u, tuy thÕ (sic! 1)), vÉn ®øng trªn lËp tr−êng ®Êu tranh cña Bª-ben lµ ®óng n÷a, nªn ®· lÆp l¹i quan ®iÓm cña §a-vÝt coi nh− cña b¶n th©n m×nh ! 1) — ®óng thÕ!
18 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 19 chç kh«ng nh÷ng hoµn toµn kh«ng cã phª b×nh g× c¶, mµ cßn c) Ph¸i phª b×nh ë Nga hoµn toµn kh«ng cã c¶ sù nhËn xÐt ®éc lËp n÷a. Còng tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" Êy ®· lµm thinh, nh− giÊu mét bÖnh kÝn §Æc ®iÓm c¨n b¶n cña n−íc Nga vÒ vÊn ®Ò trªn lµ ë chç (theo lêi nãi rÊt chÝnh x¸c cña Xta-r«-ve26), kh«ng nãi g× ®Õn chÝnh ngay b−íc ®Çu, mét mÆt cña phong trµo tù ph¸t cña c«ng viÖc cã mét chñ nghÜa BÐc-stanh Nga, l¹i ®Ò nghÞ trÞ bÖnh Êy nh©n, vµ mét mÆt kh¸c cña sù chuyÓn biÕn cña d− luËn c«ng b»ng c¸ch chÐp l¹i tõng ch÷ c¸i ®¬n thuèc §øc míi nhÊt dµnh chóng tiªn tiÕn h−íng theo chñ nghÜa M¸c, ®· ®−îc ®¸nh dÊu riªng ®Ó ®iÒu trÞ c¸i lo¹i bÖnh Êy ë §øc! §¸ng lÏ lµ tù do phª b»ng sù tËp hîp cña nh÷ng phÇn tö râ rµng lµ kh«ng thuÇn b×nh, th× l¹i b¾t ch−íc mét c¸ch n« lÖ,... tÖ h¬n n÷a: b¾t ch−íc nhÊt d−íi cïng mét ngän cê ®Ó ®Êu tranh chèng kÎ thï chung nh− khØ! Nh÷ng biÓu hiÖn cña chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ hiÖn (mét thÕ giíi quan ®· lçi thêi vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi). Chóng ®¹i thay ®æi tïy theo ®Æc ®iÓm d©n téc, nh−ng chñ nghÜa c¬ t«i muèn nãi ®Õn thêi kú tr¨ng mËt cña "chñ nghÜa M¸c hîp héi th× bÊt cø ë ®©u, còng gièng hÖt nh− nhau vÒ néi dung x· ph¸p". §ã nãi chung lµ mét hiÖn t−îng hÕt søc kú l¹ mµ trong héi vµ chÝnh trÞ. ë n−íc nµy, nh÷ng ng−êi c¬ héi chñ nghÜa nh÷ng n¨m 80, hoÆc trong kho¶ng ®Çu nh÷ng n¨m 90, thËm tËp hîp nhau l¹i tõ l©u d−íi ngän cê riªng biÖt; ë n−íc kia, hä chÝ kh«ng ai tin lµ sÏ cã ®−îc. Trong mét n−íc qu©n chñ l¹i coi th−êng lý luËn, vµ trªn thùc tiÔn, tiÕn hµnh chÝnh s¸ch chuyªn chÕ, n¬i mµ b¸o chÝ hoµn toµn bÞ n« dÞch, vµ trong mét cña ph¸i x· héi cÊp tiÕn; ë n−íc thø ba, mét sè ®¶ng viªn ®¶ng thêi ®¹i ph¶n ®éng chÝnh trÞ ®iªn cuång mµ bÊt cø mét sù bÊt c¸ch m¹ng nh¶y sang hµng ngò c¬ héi chñ nghÜa vµ cè g¾ng b×nh hoÆc ph¶n kh¸ng chÝnh trÞ hÕt søc nhá nµo nhó lªn còng ®¹t môc ®Ých cña hä, kh«ng ph¶i b»ng c¸ch ®Êu tranh c«ng ®Òu bÞ ®µn ¸p, thÕ mµ ®ét nhiªn lý luËn cña chñ nghÜa M¸c khai cho nh÷ng nguyªn t¾c vµ cho mét s¸ch l−îc míi, mµ c¸ch m¹ng l¹i lÎn ®−îc vµo s¸ch b¸o bÞ kiÓm duyÖt, vµ lý luËn b»ng c¸ch lµm cho ®¶ng hä dÇn dÇn bÞ ®åi b¹i mét c¸ch tuÇn Êy, tuy lµ tr×nh bµy b»ng nh÷ng lêi lÏ cña £-dèp1), nh−ng "tÊt tù, kh«ng thÓ c¶m thÊy ®−îc vµ kh«ng thÓ trõng ph¹t ®−îc, c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn" ®Òu hiÓu ®−îc c¶. ChÝnh phñ ®· nÕu cã thÓ nãi nh− thÕ; sau hÕt, ë n−íc thø t−, nh÷ng kÎ ®µo quen chØ coi lý luËn cña ph¸i D©n ý (c¸ch m¹ng) lµ nguy hiÓm ngò Êy dïng còng nh÷ng ph−¬ng ph¸p nh− thÕ trong c¶nh mµ kh«ng chó ý - ®iÒu nµy th−êng x¶y ra - ®Õn sù ph¸t triÓn néi ®en tèi cña sù n« dÞch chÝnh trÞ, vµ víi nh÷ng mèi quan hÖ t¹i cña lý luËn Êy, vµ l¹i vui mõng vÒ bÊt cø sù phª b×nh nµo hoµn toµn ®éc ®¸o gi÷a ho¹t ®éng "hîp ph¸p" vµ ho¹t ®éng chèng l¹i lý luËn Êy. Cho ®Õn khi chÝnh phñ tØnh ngé, cho ®Õn "bÊt hîp ph¸p" v. v.. LÊy tù do phª b×nh vµ chñ nghÜa BÐc-stanh khi c¸i ®¹o qu©n nÆng nÒ nh÷ng nh©n viªn kiÓm duyÖt vµ c¶nh lµm ®iÒu kiÖn ®oµn kÕt nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga mµ binh kh¸m ph¸ ra kÎ thï míi vµ lao th¼ng vµo nã mµ ®¸nh, th× kh«ng ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®Æc thêi gian ®· tr«i qua nhiÒu råi (nhiÒu ®èi víi ng−êi Nga biÖt cña chñ nghÜa BÐc-stanh Nga, nh− thÕ lµ nãi ®Ó kh«ng nãi chóng ta). Trong thêi gian Êy, c¸c s¸ch m¸c-xÝt ®−îc xuÊt b¶n, g× c¶. cuèn nä tiÕp cuèn kia, c¸c t¹p chÝ vµ b¸o m¸c-xÝt còng ®−îc VËy vÒ phÇn chóng ta, chóng ta h·y thö nãi lªn, dï chØ mét thµnh lËp; hÇu hÕt mäi ng−êi ®Òu trë thµnh m¸c-xÝt; ng−êi ta t¸n vµi lêi th«i, ®iÒu mµ tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®· kh«ng muèn 1) £-dèp - nhµ th¬ ngô ng«n cña Hy-l¹p cæ ®¹i nãi (hoÆc cã lÏ ®· kh«ng hiÓu ®−îc còng nªn).