Vài nét về tín ngưỡng thờ thủy thần ở quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong đời sống tín ngưỡng của người dân ở khu vực quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng tồn tại một hệ thống tín ngưỡng thờ thủy thần với nhiều vị thần có nguồn gốc khác nhau. Nghiên cứu này nhằm mục đích nhận diện hai nhóm tín ngưỡng thờ thủy thần mang tính bản địa và phổ biến ở Đồ Sơn. Từ đó đưa ra một cái nhìn sơ lược về sự giao thoa giữa tín ngưỡng thờ thần nước trong nông nghiệp với tín ngưỡng thờ thần biển của ngư dân nơi đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vài nét về tín ngưỡng thờ thủy thần ở quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng

ÀI NÉT T N NG NG TH TH TH N QU N S N THÀNH PH H I PHÒNG Tr n Th Ma Ph ng Khoa Du l ch Email: phuongttm@dhhp.edu.vn Ngày nh n bài: 18/3/2021 Ngày PB ánh giá: 25/4/2021 Ngày duy t ng: 14/5/2021 T M T T Trong i s ng tín ng ng c a ng i d n khu v c qu n S n, thành ph H i Phòng t n t i m t h th ng tín ng ng th th y th n v i nhi u v th n có ngu n g c khác nhau. Nghi n c u này nh m m c ích nh n di n hai nhóm tín ng ng th th y th n mang tính b n a và ph bi n S n. T ó a ra m t cái nh n s l c v s giao thoa gi a tín ng ng th th n n c trong n ng nghi p v i tín ng ng th th n bi n c a ng d n n i y. khóa: S n tín ng ng th y th n SOME FEATURES OF THE WATER GOD WORSHIPING BELIEFS IN DO SON DISTRICT, HAI PHONG CIT ABSTRACT In the religious life of people in Do Son district, Hai Phong city, there exists a system of beliefs of worshiping the gods of water who have different origins. This study aims to identify the two belief groups worshiping the indigenous and popular water gods in Do Son. As a result of the study, we could have a brief view of the interference between the water god worshiping in agriculture and the sea god worshiping of the local shermen. Keywords: Do Son beliefs water gods 1. TV N S n n m phía ng nam thành tr n tránh pháp lu t hà kh c. H làm các ph H i Phòng, phía t y giáp huy n Ki n c ng vi c ánh b t cá, nu i tr ng h i s n, Th y, phía b c giáp qu n D ng Kinh, các tr ng hoa màu, khai thác v n i T phía còn l i giáp v nh B c B . S n là ó có th nh n nh r ng, trong thành ph n m t bán o, là i m ti p giáp gi a t li n d n c y có nh ng n ng d n s ng và bi n c a H i Phòng. y c ng là n i trong t li n n S n nh v ng t có các con s ng trong h th ng s ng Thái m i khai phá và sinh s ng. ng th i, B nh nh s ng C m, s ng L ch Tray có nh ng nhóm ng i là ng d n ánh cá ra bi n. Các c d n n khai phá và sinh lành ngh tr n bi n tr i d t vào S n, coi s ng S n c cho là các ng d n y là qu h ng m i c a h . Hai nhóm g c Thanh Hóa, Ngh An M t thuy t c d n này khi n v ng t m i mang khác cho r ng c d n y có ngu n g c theo ni m tin t m linh c a h c a qu c , t các gia nh H ng Y n i t m t ho c h nh thành n n S n m t h th ng tín TR NG I H C H I PH NG
ng ng th th y th n a d ng, có s giao lo li u vi c x y n th . Khi n x y xong thoa gi a tín ng ng th th n n c trong r i nh ng hi u du - t n g i c a th n còn n ng nghi p v i tín ng ng th th n bi n ch a ai bi t rõ. Sau m t tu n tr ng cúng l , c a ng d n. Trong bài vi t này, chúng t i nh n d n t m m b t trong n r i ra v . i vào nh n di n hai nhóm tín ng ng th Vài ngày sau quay tr l i li n th y m t v t th y th n t n t i khu v c S n, m t ch n chim in tr n m m b t, m i ng i hi u là tín ng ng th th y th n b n a, hai là ra t n g i c a v th n là i m T c. Sau ó tín ng ng th th y th n ph bi n Vi t nh n d n t u l n tri u nh, c nhà vua Nam. ban th n hi u là i m T c Chi th n (v th n v t ch n chim) 1 . Ho c có m t cách 2. K T QU NGHIÊN C U k khác c u chuy n v t n c a v th n ó 2.1 Các d tích g n tín ng ng th là sau khi nh n d n c th n báo m ng th th n b n a x y d ng n th tr n núi Tháp ( a ph n x Ng c Xuy n). Ngày h m sau ng i ó 211 n ghè, nh g c u n l n núi th th y m t àn chim s qu n l n Tín ng ng th th n i m T c c trong ch c lát r i bay ra bi n, chính v v y nh c n trong th n s c c a ba x S n, nh n d n S n cho l p n th tr n núi H i, Ng c Xuy n T ng S n, Ph Tháp th th n i m T c, t c v th n Ki n Th y, t nh Ki n An, hi n n m trong v t ch n chim s . m ng th n tích, th n s c c a kho tài li u Qua kh o sát khu v c núi R ng ngày Hán N m Vi n nghi n c u Hán N m mang nay, chúng t i th y có nh Ng c Xuy n và kí hi u ADA.12/5. T ng c ng có t t c 16 n Nghè là n i th i m T c Chi th n. o th n s c c a các tri u i vua khác Tr c Cách m ng Tháng 8 S n t ng nhau. T ni n hi u c Long th 6 (1634) có các ng i nh: nh C ng sau chuy n th i L Trung H ng n ni n hi u C nh thành nh hàng t ng. M i làng u có Th nh th 4 (1796) th i T y S n. Trong ó m t nh ri ng, nh nh làng ng, nh có 14 o s c th i L Trung H ng và 2 o làng Nam, nh làng oài, nh x H i, s c th i T y S n. N i dung các th n s c nh x Ng c Xuy n. nh Ng c Xuy n này nói n vi c ng i d n ba x S n, tr c kia còn có t n là nh Ng c Tuy n H i, Ng c Xuy n thu c t ng S n v làng n m b n c nh su i Ng c Tuy n. th th n i m T c 8 . Theo sách ng nh c g i theo t n a danh làng x Khánh d a chí th t ng truy n ng i Ng c Xuy n, nay là ph ng Ng c Xuy n, d n S n s ng b ng ngh chài l i, hàng qu n S n. T nh ng n i dung trong ngày ph i i m t v i nhi u hi m h a n i th n s c có th th y th n i m T c c bi n c . Do ó h h ng ni m tin vào s coi nh v th n c a c v ng S n, là v ph h tr c a th n thánh và mong mu n th n Thành Hoàng c a làng x . Theo th i l p m t n th . M t ngày n , có ng l o gian, ngày nay ch còn nh Ng c Xuy n là c v th y th n hi n l n báo m ng, th n t n t i, ti p t c c ng vi c ph ng th th n khuy n ng và d n làng h y l p n i th t còn l i 5 ng i nh c a nh ng làng x x a ch n núi. Sáng h m sau ng l o thu t l i trong v ng u kh ng còn. c u chuy n v i ng i d n và l p t c c ng B n c nh di tích nh Ng c Xuy n, còn T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
có n Nghè c ng n m trong ph m vi khu sáng ngày 11, c t ng làm l t th n. Ng i v c núi R ng, là n i th th n i m T c ta ch con tr u o t gi i nh t ra Hòn c và L c v Ti n C ng - nh ng ng i có c ng (n i có v c xoáy) ném xu ng bi n “ úng khai phá v ng S n. n Nghè thu c n i Bà ngày x a b d m ch t” hi n ph ng V n H ng. Ng i n n m v sinh th làng m i y n. T c l này sau trí hi n nay c tr ng tu khang trang kh ng còn. p ph c v cho vi c cúng t th n i m Bà t ng truy n là m t c gái xinh T c. B i g n v i v th n này là t c l ch i p k t duy n v i th y th n. Sau tr v tr u, nay c kh i ph c tr thành l h i m t t, c có mang, b làng ph t v , em ch i tr u S n c s c. T c ch i tr u c ra d m ch t Hòn c. D n chúng t trong l h i th th n i m T c xu t phát ó l p mi u th 7, 205 . Ngoài ra còn có t c u chuy n, vào m t m có ng i i d b n c a c u chuy n v Bà , yc ngang qua n th th b t g p hai con tr u gái có hoang thai v i chúa Tr nh, v kh ng ang ch i nhau quy t li t, th y ng, c hai th k v cái thai v i d n làng, n u kh ng con theo nhau nh y xu ng bi n bi n m t. c làng b chu di. N n c gái hàm oan b T ó hàng n m ng i d n m h i vào d p d n làng d m xu ng bi n n i Hòn c. tháng 8 m l ch trong ó có t c ch i tr u Có th th y, chi ti t ng i con gái b d m t th n. Qua chi ti t trong huy n tho i, xu ng bi n c nh c n trong huy n vi c i tr u ch i nh y xu ng bi n c tho i ph i ch ng là t c hi n sinh ph n xem nh t c hi n sinh khá ph bi n trong cho th y th n. Sau này t c hi n sinh ng i các l h i d n gian. Con v t em hi n sinh d n c thay th b ng t c hi n sinh tr u. nh y xu ng bi n ho c b ném xu ng bi n cho th y vi c làm này nh m m c ích cúng Xa x a t c l hi n sinh trong các tín t th y th n, c u cho bi n l ng sóng m ng ng, t n giáo là i u ph bi n. T vi c ng i ng d n an t m ra kh i. B n c nh hi n sinh ng i s ng b ng các h nh th c ó, trong l h i kh ng th thi u i nghi l gi t ch t em t th n, ch n s ng theo ch r cn ct n Nghè. Sau l t , n c s nh n coi nh ng i ph c v th gi i b n c l y t ngu n t i n, chia v các nh kia Cho n vi c hi n sinh ng v t ph c v cho nghi l trong l h i ch i tr u. trong nghi l c a ng i Do Thái, ng i C Nh v y v c b n chúng t i phác h a c, h th ng gi t c u trong các d p l c tín ng ng th th n i m T c c a m nh 3 Trong l ch s Vi t Nam, v ng S n, y là m t v th y th n c vi c hi n sinh ng i c ng t ng c p, coi nh Thành Hoàng c a v ng S n, c u chuy n huy n tho i v v c ng chúa t c l ch i tr u g n v i nghi l cúng th n là nhà Tr n su t n a ph i l n giàn h a thi u nét v n hóa c s c c a a ph ng. theo cái ch t c a ch ng là vua ng i Ch m pa. Nh v y trong ngu n g c c a l h i 212 n Bà ch i tr u S n, vi c d n gian cho ch ng Trong m t s huy n tho i v l h i ch i x p nhi u l p huy n tho i v t c hi n sinh tr u nh nh c n b n tr n, chúng t i còn t th n mà y là v th y th n cho th y th y có li n h v i huy n tho i Bà . Theo li n h gi a m i tr ng t nhi n và x các c cao ni n, tr c kia còn có m t c h i l n nh n th c t m linh c a nh n d n. t c g n v i h i ch i tr u ó là sau ngày h i, Ng i con gái b em d m ch t d i bi n TR NG I H C H I PH NG
hay sau này gi t con tr u th ng cu c em Ngoài ra, còn m t truy n thuy t khác t th n bi n nh m m c ích c u cho bi n c d n gian l u truy n v v th n tr n l ng sóng m. o Dáu. Th i nhà Tr n sau tr n chi n v i i v i d n gian, s linh thi ng khi n qu n M ng Nguy n tr n s ng B ch ng, Bà tr thành m t v th n c nh n d n m n nh n d n th y m t thi th kh ng ph ng th . Chi ti t trong huy n tho i v u tr i d t vào o, tr n ng i m c trang vi c Bà b oan, sau này c nh n d n ph c võ quan i Vi t. Sáng h m sau, gán cho ch c n ng y là v th n gi i oan, ng i d n ra ch thi hài v võ t ng nh là n i con ng i trút n i oan khi n c a làm l mai táng th th y m i n thành m nh. Ng i n th Bà c x y d ng ng i m l n. t lòng thành, nh n d n ngay d i ch n núi c c a ph ng Ng c l p ng i mi u tranh th . V sau này, v H i, qu n S n, sát mép bi n, g n ó là th n th ng hi n linh ph giúp cho ng i nh ng v ng ánh b t cá c a ng d n. D n d n chài l i trong v ng, nh n d n t n g i d n, d n gian khoác th m m t l p ngh a ngài là Nam H i Th n V ng. 4 cho t c th v th n này, Bà tr thành n Hàng n m t i n th Nam H i Th n th n có ngu n g c th y th n ph h cho V ng ng i d n ph ng V n H ng, ng i d n v n kh i ánh b t b i thu. S n l i ti n hành t ch c l h i t m ng 1 213 n am H h n ng n m ng 10 tháng 2 m l ch. Chính h i là vào ba ngày m ng 8 n m ng 10, trong n th Nam H i Th n V ng n m ó m m ng 9 r ng sáng m ng 10 là l tr n o Hòn Dáu. Hòn o nh này n m t quan tr ng c u cho m a thu n gió hòa. kh ng xa v ng t li n c a S n, kho ng 15 phút i tàu. T i y có m t khu r ng Theo quan ni m c a d n gian r ng t có nguy n sinh t i t t bao b c l y o. Vào th c ng s ng có hà bá, b t k v ng t n m 1892 ng i Pháp cho x y d ng ng n nào, con ng i có th c trú m t cách h i ng d n ng cho thuy n bè i l i y n n th h u ph i cúng t cho v th n quanh v ng bi n này. C ng v i h i ng cai qu n n i ó. N u tr n d t li n ó là Hòn Dáu, khu r ng nguy n sinh và ng i th n t, th n núi th tr n các v ng bi n và n th Nam H i Th n V ng làm n n h i o ó là các v th n n c, th n s ng c nh quan c a o Dáu. Truy n thuy t v bi n. Nh ph n tích trong t c th th n v th n o c k r ng, vào m t m t i i m T c, th Bà g n v i h i ch i tr i, ngày m ng 9 r ng sáng ngày m ng 10 tr u S n, mà trong nghi l th cúng in tháng 2 m l ch, xác m t c già r u tóc b c m d u n c a vi c th cúng th n bi n. ph c ng v i c n c u và cái r ng tr i d t Trong l h i th Nam H i Th n V ng c a vào o. Ng i d n bèn em l n b , bàn o Dáu vào m m ng 9 nh n d n t ch c nhau mai táng cho c vào sáng h m sau. l th èn, th thuy n k t b ng gi y. Chi c Nh ng h m sau, khi ra n n i th th y thuy n là c ng c kh ng th thi u c a ng m i n t l p kín thi hài c thành m t d n v n kh i bám bi n, nh ng ng ng l n. Nh n d n cho ó là i m thi ng th i là ph ng ti n g n v i v th y th n. bèn l p mi u, a c c n c u, r ng cá vào Th m n a, trong c hai cách k v huy n th trong mi u, t n hi u v th n là Nam tho i v th n nh c n b n tr n, khi l c H i L o o Th n V ng. các chi ti t huy n o i th b n ch t ngu n T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
g c c a th n có li n quan tr c ti p n a này. V i lòng bi t n và tri n v thánh có bàn bi n o c a a ph ng. C th , trong c ng truy n ngh cho ng i trong v ng, cách k th nh t c a huy n tho i có chi ti t nh n d n l p n th , hàng n m có cúng các ng c nh c n c u, cái r ng ctm t , c u xin s che ch ph h . th y b n thi hài ng l o tr i d t vào o. T i khu v c S n, d n c ch y u y v th n c cho là m t d n chài làm ngh ánh b t cá do v y có m t v t ch t thi ng n n c nh n d n t n th là ngh cá c nh n d n th ph ng chung quan ni m t m linh ph bi n, vi c cúng t là i u d hi u. N i di tích ng ch n s làm y n linh h n kh ng ph ng h i ph ng V n H ng, hay còn có cách g i n i s ng c a h . ng th i, nh n d n d n gian là V ng H ng, là m t v n chài c ng mong mu n vi c th th n s nh n l i c a v ng S n x a kia. V th n c th s ph h tr t i i s ng c a h . Còn n có v hi u là Nam H i Thánh S , b c sau này, d n gian ti p t c khoác th m t m t ng th th n c t c trong t th ng i màn l ch s cho nh n v t m nh ph ng th tr n ngai, khoác tr n m nh áo, m c a m t c ng là i u ph bi n trong tín ng ng th v quan, y là m t cách m ph ng ph th n c a ng i d n. Trong cách k th hai, bi n h nh nh các v thánh th n. V hi u ng i ta th y có s li n h c a v th n v i Nam H i Thánh S c a th n có danh t tr n th y chi n tr n s ng B ch ng th i Nam H i c ng xu t hi n trong t n g i c a k nhà Tr n ch ng qu n x m l c M ng v th n o Dáu - Nam H i Th n V ng. Nguy n. V ng t S n, H i Phòng là Có l danh t này ch v th n ng tr n i ti p giáp gi a s ng và bi n, t i y v ng bi n phía nam, mà m t h ng ra bi n có c a các con s ng trong h th ng s ng c a khu v c S n chính là phía ng và Thái B nh ra bi n. Ngày nay khi i phía Nam. tr n ng giáp bi n, t khu v c n Bà ph ng Ng c Xuy n ra, chúng t i 2.2 Các d tích g n tín ng ng th th y kh ng xa là c y c u B ch ng v i ba th th n ph b n V t Nam c t tr s ng s ng nh cao n i H i Phòng 221 n n Chà và tín ng ng th Qu ng Ninh, b n d i chính là n i ra v hánh ng bi n c a con s ng l ch s n m x a. i u này ph n nào có th l gi i v sao có chi n V n Chài là t n y c a n ti t xác ng i ch t tr n t s ng B ch ng Chài, xa x a là nh Chài thu c th n tr i d t n v ng bi n o c a S n, Ng n Hà, x S n, nay là ph ng V n nh n d n th y li ng thi ng th l p n th H ng, qu n S n. Ng i d n V n tr n o Dáu. H ng x a ch y u làm ngh chài l i ánh b t h i s n, ch có m t b ph n nh 214 n hánh gh Cá c d n làm ru ng và tr ng tr t khai thác Th T ngh hay còn g i là th Thánh v n i. C d n V n H ng t nhi u n i s , Ti n s t c là ng i có c ng sáng n nh Ngh An,Thanh Hóa, Hu , trong t o hay truy n d y m t ngh nào ó cho ó có m t b ph n ng i d n làng Ng n nh ng ng i i sau 6 . i v i nh ng Hà, Thái B nh ánh cá b gió b o d t vào ng i sinh s ng trong c ng ng có c ng n i y, mang theo Thành hoàng là m t ngh s t n th lo i h nh tín ng ng T v Thánh N ng th ph ng. Các TR NG I H C H I PH NG
v thánh này c th t i n Chài ngày ó, bi n kh i là m t n i y b t tr c, ti m nay 2, 2-3 . Tín ng ng th T v Thánh n nhi u hi m nguy mà ngay c nh ng N ng ph bi n kh p các làng ven bi n ng i gan d nh t c ng ph i dè ch ng t B c vào Nam. Ngoài ra còn c th y nh ng con sóng d , nh ng tr n b o bi n. các làng ven s ng l n n m s u trong Do ó vi c c u mong s ph h t các th ng b ng. Nh ng ph bi n h n c là l c thi ng s c ng c tinh th n, chí c a v ng ven bi n mi n Trung mà trung t m ng i ng d n. ng th i, vi c th cúng c a tín ng ng là n C n, Ngh An. V các v th n d là ng i ngo i bang c ng v y có th m m t gi thuy t n a v vi c t i xu t phát t truy n th ng nh n ái ng i sao tín ng ng này l i t n t i S n Vi t t bao i nay. chính là do nh ng c d n ng i Ngh An, Hi n nay di tích n V n Chài n m Thanh Hóa em n. khu v c B n Th c, S n, d i tán c a 5 V th n tích T v Thánh N ng, nhi u g c g o c th c cho là có tu i i l n d b n u th ng nh t lai l ch c a h là các n tr m n m v ng này. B n c nh n hoàng h u và c ng chúa nhà T ng b ch t V n Chài chính là n th Thánh T Ngh tr n bi n, sau tr i d t vào c a C n H i- Cá tr nh bày b n tr n. n Chài ngày Ngh An. Các v hi n linh c nh n d n nay là m t c ng tr nh ki n trúc c l p n th ph ng, c vua phong là Nam tr ng tu s a ch a l i, sau nh ng th ng tr m H i Phúc Th n, phàm c d n s ng ven bi n c a l ch s và hai cu c kháng chi n. T i u th . Theo th ng k s b tr n kh p y hàng n m nh n d n cho kh i ph c v ng bi n mi n Trung có Ngh An là n i có l i sinh ho t nghi l c u Thánh M u ph h nhi u làng th M u C n, kho ng 30 làng. cho c m a t m cá, i s ng nh n d n Ti p n huy n Hoàng Hóa, Thanh Hóa có c m no. kho ng 20 n i th T v Thánh N ng. L h i n Chài c t ch c vào d p H i Phòng, có tr n d i 10 i m th nh tháng Gi ng hàng n m có s tham gia c a V nh B o, Th y Nguy n nh ng s li u nhi u ng i d n trong và ngoài a ph ng. này do B o tàng thành ph H i Phòng Nghi l ti u bi u trong h i n Chài là l th ng k c trong n m 2012. Nh v y, r c n c, thuy n ch y t n ra bi n theo có th suy oán r ng, nh ng ng i d n h ng Cát Bà, n c c l y gi a bi n Ngh An, Thanh Hóa khi n khai phá và em n làm l m c d c. Ngoài ra còn có sinh s ng V n H ng, S n mang nghi l r c ki u bát c ng, ki u võng c theo t n hi u c a v Thành Hoàng qu Thánh M u. Khi ng ki u bát c ng là các c n làm Thành Hoàng v ng t m i. trai t n, ki ng ki u Thánh M u là các n M c d , T v Thánh N ng là nh ng v ng trinh. L v t d ng l n các Thánh M u th n có xu t th n ng i ngo i bang nh ng có l n, gà, x i, m có thuy n r ng, linh v n c nh n d n t n x ng làm th n n c v t, còn có l phóng sinh t m cá. Sau ph n Nam. i u này có l xu t phát t quan l trang nghi m, thành kính là ph n h i v i ni m c a d n gian cho r ng linh h n ng i nhi u trò ch i thi u th hi n s c kh e, ch t u th d n c ó ph i cúng t , tài n ng c a ng i d n, c bi t có thi b i h n c y n, kh ng qu y phá hay làm thuy n r ng. Cu c thi u di n ra gi a các ph ng h i n i s ng c a h . Th m vào giáp trong làng và các v n chài khác c ng T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
tham gia, m t thuy n có 36 mái chèo, b n tr n mi n th ng ó là C Chín Th ng ch huy. Theo ghi chép th so v i các l h i Ngàn, c có tài tr b nh b ng n c su i. trong v ng b y gi S n th h i thi b i C Chín Th ng Ngàn c th nhi u thuy n r ng n Chài là quy m và ng n i nh n C Chín ng M L ng S n, vui nh t. n C Chín Th ng B c Giang, n C Chín T y Thi n 2 2 2 n C Chín su R ng và tín ng ng th M u am Ph , Ph n C Chín S n có t n ch là Long S n, n m d i ch n núi R ng n i Tín ng ng th M u Tam Ph , T Ph có m ch n c su i quanh n m trong mát, là lo i h nh tín ng ng ph bi n trong d n do v y d n gian c ng g n lu n t n su i gian. Theo tín ng ng này, d n gian quan v i t n n. Qua các hóa th n c a C ni m v tr c ph n chia thành các c c p có th th y xu t th n ngu n ph do Thánh M u cai qu n. Ban u là g c c a C có lúc là Thi n Ph , có lúc quan ni m Tam Ph , g m Thi n Ph do là Ph Th ng Ngàn và chúng t i cho M u Th ng Thi n cai qu n, Tho i Ph r ng c còn xu t th n t Tho i Ph . B i do M u Tho i và a Ph do M u a. v , các n i th c u b n các m ch Sau này b sung th m m t mi n th t là n c t nhi n trong lành, ch y quanh Nh c Ph do M u Th ng Ngàn cai qu n. n m, d i s cai qu n c a c . Lúc giáng C Chín là m t trong các v th n thu c ng c múa qu t, th u hoa, ban n c hàng thánh C trong tín ng ng Tam Ph , su i ch a b nh cho con nhang t .V T Ph . 5 v y, có th x p C Chín su i R ng C Chín có nhi u hóa th n, trong s S n là m t trong s các v th y th n c ó C Chín Gi ng c th n Chín nh n d n n i y th ph ng, nh các Gi ng, Thanh Hóa là n i ti ng h n c . th n i m T c, Nam H i Th n V ng, T n c a ng i n này b t ngu n t vi c T v Thánh N ng, Thánh t ngh cá có 9 mi ng gi ng quanh n m có n c mát b n tr n. Tín ng ng th M u Tam Ph , n l n b n tr n m t t b n d i là m t T Ph lu n t n t i và phát tri n kh ng dòng su i t nhi n ch y qua n Sòng ng ng trong i s ng ng i Vi t th c và n Chín Gi ng. S tích k r ng C ch t xu t phát t chính nhu c u c a h . là con gái Ng c Hoàng, là ti n c giáng H mu n t m n các v th n thánh có tr n. C có nhi u phép thu t th n th ng th ban phát may m n, tài l c cho hi n qu ng i, tài xem bói ngh n qu , th i t i i u mà h c n nh t, kh ng ph i là chi n tranh lo n l c, C ti n oán s con ng gi i thoát kh i kh au ki p vi c giúp vua th ng tr n. T c ng lao to sau, th gi i khác nh giáo l các t n l n ó, vua cho nh n d n l p n th , C giáo c p. i v i ng i d n lao ng, ng trong n cai qu n chín mi ng gi ng nh ng mong m i c a h là khá th c t , t nhi n tr c c a n. C Chín còn hóa nh c m a t m cá, c m a lúa, th n n Sòng S n, là m t cung n tr n bu n may bán t, do v y h t m n tín thi n nh, do ánh v chén ng c mà b ng ng th M u - nh ng v n th n mà giáng xu ng tr n theo h u Thánh M u ch c n ng c b n c a ng i n là làm Li u H nh. Có hóa th n khác c a c cho sinh s i, làm cho nh n l n. TR NG I H C H I PH NG
2.3 M t à ánh g á h th ng tín ng ng 8 th ng có m a rào, d n gian cho r ng th th th n S n, H Phòng ó là c m a r a s n nh gi h i. Hi n t ng t nhi n này nh m t ng m báo 2 3 1 ín ng ng th th th n S nb t hi u s ng thu n c a th n linh, ban m a ngu n t s ng c a ng d n, v a mang thu n gió hòa cho nh n d n. ng th i tính tính b n a r ng và tính ph b n chung b n a trong h th ng th th y th n Hai ngu n t o l p sinh k ch y u c a S n, H i Phòng còn ph i k n t c th Bà ng i d n S n là d a vào t ai và bi n ch n Hòn c, ph ng Ng c H i. Có c . Trong ó tr c h t ph i k n khu v c nhi u cách k v huy n tho i c a Bà , i núi v i d y núi R ng làm x ng s ng th c ch t cái ch t c a v th n y nh m v n ra bi n, quanh ch n núi là nh ng b i m c ích hi n sinh cho bi n c - n c t do ph sa s ng V n c, s ng Thái B nh c u an. Sau này, nh n d n thay th b ng vi c hi n sinh con tr u th ng cu c trong b i t , xa h n m i là các b i cát ven bi n. h i ch i tr u. C ng v i ó vi c th cúng v a h nh này t o i u ki n cho c d n n th n o Dáu Nam H i Th n V ng, th khai phá, sinh s ng S n s m thích Thánh T ngh Cá là m t d ng th c th nghi v i vi c làm n ng nghi p nh c y lúa, Thành Hoàng. Thành Hoàng là v th n b o tr ng c y n qu , khai thác v n i, sau tr che tr cho m t v ng, hay là ng i có là v n kh i ánh cá. Do v y trong i c ng v i nh n d n trong v ng nh d y d n s ng t m linh c a nh n d n S nt nt i làm ngh - T ngh , c ng ánh gi c b o tín ng ng n ng nghi p nh bao làng qu v b cõi y là m típ ph bi n trong v ng ng b ng B c B khác. Ho t ng tín ng ng th th n c a ng i Vi t Nam, n ng nghi p th ng ch u s chi ph i rõ r t i v i t ng v ng s có c tr ng ri ng v c a các hi n t ng t nhi n nh th i ti t, g c tích, lai l ch và c ng tr ng c a th n. khí h u, t ai, ngu n n c V th con Nam H i Th n V ng c th o Dáu ng i gán cho chúng m t linh h n, m t v c cho là m t v t ng nhà Tr n ch t th n cai qu n. T ó h c u xin nh n c tr n tr i d t vào o, nh n d n em l p n s che ch t nh ng th l c si u nhi n này th . Kh ng ph i ng u nhi n mà ng i d n m a thu n gió hòa cho m a màng t i S n l i lan truy n s linh thi ng c a t t. y là nh n th c ph bi n nhi u d n th n o. B i hòn o hoang s này c t c. Y u t n c lu n c cho là óng vai ví nh vi n ng c c các d y núi tr n bán trò quan tr ng nh t nh trong n ng nghi p, o S n ch u v , mu n i ánh b t xa d n gian có c u “Nh t n c, nh ph n, tam kh i t t l ph i qua o. Chính v v y mà c n, t gi ng”, d n n nhóm th n n c trong l h i th Nam H i Th n V ng, s th ng xuy n c ng i d n c u vi n nh n d n th thuy n r ng b ng gi y, làm trong i s ng c a h . Th n i m T c hay l vào lúc n a m và l n nào sau khi l v th n v t ch n chim là th n n c có tính xong th sóng gió n i c n l n m t lúc r i ch t b n a c a S n, c nh n d n tan, báo hi u c th n ch ng giám. th ph ng coi nh v th n c a c T ng Vi c th T ngh c ng t n t i khu v c S n x a kia. Nghi th c t th n i m T c S n m t l n n a minh ch ng cho s là d ng l n con tr u ch i th ng cu c. Th i b t r c a tín ng ng n ng nghi p trong gian t ch c l h i cúng th n vào tháng v ng, ng th i th y s giao thoa v i T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
tín ng ng ng nghi p c a nhóm d n c tín ng ng t n t i ven bi n n i có ho t ánh cá. ng ánh cá di n ra th ng xuy n mà B n c nh ngh n ng nghi p, S n trung t m tín ng ng là v ng bi n Qu nh còn có nhóm d n c theo ngh ng nghi p. L u, Ngh An. Vi c t n th b n v n th n Nh ng ng i này có th là d n s ng trong trong tín ng ng T V Thánh N ng có khu v c t li n, d n v n ra b bi n nét t ng ng v i tín ng ng th M u t n khai thác l i ích t bi n c . Nh ng c ng có t i v c ng ph bi n trong t m th c ng i tr ng h p là ng i n t n i khác, nh ng Vi t. B n n th n c cho là linh ng tr n ng d n t mi n Trung là Thanh Hóa, Ngh kh p v ng bi n h k u c u là c tr giúp, An t m n v ng t m i sinh s ng. gi ng v i quan ni m v các Ph - các mi n Khác v i c d n l u i trong t li n, c trong tín ng ng M u do b n v Thánh M u cai qu n. Con s b n - T V Thánh d n các t nh ven bi n mi n Trung s ng N ng c ng t ng ng v i b n v Thánh d a vào bi n nhi u h n. C ng v i vi c d i M u. T u chung l i, m c d tín ng ng này d t mi n Trung kh c nghi t khi n cu c có m t bi n nh h ng m c v ng s ng con ng i tr n n khó kh n h n, h bi n mi n Trung, nh ng th ng qua quá tr nh ph i t m cách i ra n i khác. T ó d n di d n n khu v c S n, H i Phòng n vi c có nh ng nhóm ng d n Thanh m t v ng bi n v n ang trong giai o n b i Hóa, Ngh An tr n ng i ánh cá, g p p, c d n v a làm ng nghi p và n ng n n, b gió b o ánh gi t vào v ng bi n nghi p an xen. n Chài th T V Thánh S n ho c h tm ng n y. N ng S n c x y d ng vào gi a S n có làng chài V n H ng c d n t th k XIX và tr i qua kháng chi n ch ng nhi u n i n, trong ó có ba dòng h n Pháp, n n m 1992 c tr ng tu nh hi n nh c t s m theo l i các c cao ni n là tr ng ngày nay. N u di tích n Chài th h Nguy n t Ngh An, h ng Thanh T V Thánh N ng là m t trong s các Hóa, h B i Hu u di chuy n t mi n tín ng ng th y th n ph bi n th n Long Trung ra. Xu t phát t nhóm d n làm ng S n hay nh n d n n i y quen g i là n nghi p này mà S n còn t n t i th m C Chín su i R ng S n, còn th m t các tín ng ng g n v i ngh i bi n. N u v th n quy n phép trong tín ng ng M u tín ng ng th T ngh Cá S n mang c a n c ta. V th n này c x p vào hàng nét ri ng c a a ph ng th tín ng ng th C . V i ng i S n, n c su i t núi T V Thánh N ng mang tính ph bi n R ng có m t giá tr c bi t, b i su i quanh chung kh ng ch có S n mà còn tr n n m cho ra ngu n n c trong mát. Mà, c n c. Tín ng ng này theo ch n nh ng n c chính là y u t quan tr ng cho tr ng ng d n bi n mi n Trung n sinh c l p tr t và ph c v cho i s ng n n cd n nghi p S n, c ng i d n coi nh gian thi ng hóa gán cho m t n th n tr ng v th n t qu h ng c n v ng n m i coi, cai qu n. Tính ph bi n t n t i trong tín tr giúp cho h v m t ni m tin tinh th n. ng ng th n th n có g c th y th n H tin b n v th n này lu n hi n linh và ph S n xu t phát t quan ni m d n gian cho h cho ng i ng d n i bi n, h tr n bi n r ng ng i n mang ch c n ng sáng t o, g p s g mà k u c u T V Thánh N ng che tr và b o v . T ó d n n vi c nh n th u linh ng. D th y y là lo i h nh d n g i g m ni m tin vào các v n th n, TR NG I H C H I PH NG
có lúc là v th n n c cai qu n ngu n n c i v i ng i d n S n y là v th n ph c v n ng nghi p, có lúc là các th n bi n ngh cá c a ng i ng d n. C d n ph h ng i d n i bi n. S n v g c gác có nhóm là c d n c trú l u n m trong t li n, h s ng ch y u 2 3 3 ín ng ng th th th n S n b ng vi c khai thác ngu n l i t i núi và là s g ao thoa g a tín ng ng th th n các b i b i ph sa tr ng tr t, bi n i n c trong n ng ngh p và tín ng ng th v i h m i ch em n nh ng ngu n l i th n b n ng ngh p nh . Tuy nhi n, ngoài nhóm d n c s ng S giao thoa gi a tín ng ng th th n d a ch y u vào n ng nghi p là nh ng n c trong n ng nghi p v i tín ng ng th nhóm làm ng nghi p thành th c, g c th n bi n c a ng d n c bi u hi n gác là nh ng dòng h t bi n mi n Trung ch , th nh t là m i li n h gi a nghi th c nh Ngh An, Thanh Hóa n sinh c l p cúng t th n i m T c g n v i t c ch i nghi p S n, h quen i bi n h n. tr u. Tr u là con v t c a nhà n ng, trong T khi có s c trú an xen c a các nhóm m tr ng n ng i d n nh n th y chúng d n này d n n vi c giao thoa qua l i v ch i nhau tr n m t bi n r i bi n m t. Hi n m t ni m tin trong i s ng c ng ng c a t ng th y tri u bi n c cho là có li n chính h . M t b n là thành t n ng nghi p hi n h u trong tín ng ng th T ngh k t h tr c ti p v i m t tr ng. y nh n d n h p v i ngh i bi n c a nhóm c d n làm khéo léo li n h gi a ba s v t hi n ng nghi p. i u áng chú , n Thánh t ng ó là tr ng - tr u - bi n t o n n tín T Ngh Cá S n c t khu v c ng ng th th n bi n i m T c - v th n nay là ph ng V n H ng, tr c kia V n v t ch n chim, v i nghi th c t l b ng con H ng v n là m t làng chài v i a s d n tr u ch i th ng cu c. C ng v i t c l hi n s ng b ng ngh ánh cá. Th ba, trong hai sinh tr u ch i trong l h i th th n i m tín ng ng th Nam H i Th n V ng và T c là li n h v i huy n tho i v Bà th T V Thánh N ng, chúng t i th y - ng i con gái a ph ng v có hoang các v th n này n m gi nh ng ch c n ng thai mà b em d m ch t d i bi n. Sau nh th n Thành Hoàng v th n che tr , khi l c b t các chi ti t huy n o, b n ch t b o tr cho m t v ng. N u, Nam H i Th n nghi th c kia chính là t c hi n sinh ng i V ng c coi là v th n o Dáu trong bu i u nh n th c c a con ng i v S n, xu t th n là m t ng i ánh cá ch t vi c c u an. D n d n t c này c thay th d t vào o hay m t v t ng ch t tr n tr n b ng hi n sinh con v t, có l t ng là con bi n c nh n d n an táng t i y. Th , tr u th ng cu c trong h i ch i tr u, c t c th T V Thánh N ng t i n Chài em ném xu ng v c xoáy ch hòn c ph ng V n H ng là m t th n Thành cúng th n bi n. i u này cho th y mong Hoàng qu c c a nh ng ng i ng d n mu n c u b nh y n c a nh n d n khi s ng v ng bi n mi n Trung n S n nh c n i bi n c y sóng to gió l n. Th hai, làm n i m i. Nh v y tín ng ng n ng s giao thoa còn bi u hi n tín ng ng nghi p m t l n n a g p g ni m tin c a th T ngh , m t trong nh ng tín ng ng ng i d n ng nghi p. Trong nghi l th c tr ng trong nhi u làng x n ng th n Nam H i Th n V ng o Dáu, ng i th v th n có c ng sáng t o, truy n ngh . d n th ng t ch c vào bu i m nh m T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
gi tí t c là t 23h tr i, l v t d ng cúng 3. K T LU N th n là thuy n r ng b ng gi y. c bi t Tóm l i, h th ng th th y th n ch ng i d n cho r ng th i i m l S n, H i Phòng t n t i a d ng v lo i h nh, xong t t ph i có gi ng b o n i l n m t lúc các v th n có ngu n g c t th n n c, th n nh v y m i là linh ng. Ph i ch ng y chính là m t bi u hi n c a h nh th c c u bi n, g i chung là các th y th n. Có nhóm o c u m a trong n ng nghi p, mà i tín ng ng th th y th n mang tính b n a v i ng i d n v ng bi n S n là mong và nhóm tín ng ng th y th n mang tính mu n s thu n hòa c a bi n kh i. C ng ph bi n tr n c n c. B n th n t ng lo i v i ó các nghi l trong vi c th cúng T h nh tín ng ng c nh n di n trong bài V Thánh N ng v a mang nét c u n c vi t này có s giao thoa qua l i gi a tín trong n ng nghi p v a hòa quy n v i ng ng th th n n c trong n ng nghi p ni m tin vào các v th n cai qu n tr n bi n và th th n bi n trong ng nghi p. ph giúp d n ánh cá. T c l r c n c TÀI LI U THAM KH O mà n c ph i c l y gi a dòng kh ng u t p, ng i d n cho thuy n ch y 1. B o tàng H i Phòng, H s di tích nh ra bi n h ng Cát Bà l y n c r i em Ng c Xuy n ph ng Ng c Xuy n th x S n- ng c tr v n làm l m c d c. H i thi Thành ph H i Phòng ua thuy n gi a các giáp trong l h i n 2. B o tàng H i Phòng, L l ch di tích nV n Chài là minh ch ng cho v n hóa s ng n c Chài ph ng V n H ng - qu n S n - Thành m nét trong i s ng nh n d n d n d n ph H i Phòng v n ra bi n l n. Th t , n m trong nhóm tín ng ng th th y th n ph bi n Vi t 3. B i Hoài S n (2016). “Góp bàn v t c hi n Nam c nh n d n S n t n th là C sinh trong l h i d n gian”. T p chí Di s n v n hóa, Chín su i R ng v th n b c ra t th n s 2 (55), trang 58 - 64 i n c a tín ng ng th M u Tam Ph T 4. L u Th Th y H ng (2013), ‘L h i n th Ph . Trong tín ng ng này, chúng t i nh n Nam H i i Th n V ng tr n o D u qu n th y s li n h gi a i u ki n m i tr ng S n, thành ph H i Phòng , Lu n v n Th c s V n sinh s ng c a nh n d n a ph ng ng hóa h c, tr ng i h c V n hóa Hà N i, Hà N i b ng xen k núi v n ra bi n v i ho t ng 5. Ng c Th nh (2014), o M u Tam Ph , ngh nghi p tr ng tr t, khai thác v n T Ph , Nxb D n trí, Hà N i i, ánh b t cá. H n h t là khát v ng s ng sung túc, no d i quy n n ng, s che 6. Ng c Th nh (2016), Tín ng ng c a các ch c a các v M u th n. Cu i c ng, các di d n t c Vi t Nam, Nxb Khoa h c x h i, Hà N i tích nh c t i trong nghi n c u tr n y 7. Th ch Ph ng, L Trung V (2015), 60 l c ng n m trong h th ng nhi u di tích g n h i truy n th ng Vi t Nam, Nxb T ng h p thành v i tín ng ng th th y th n c a c d n ph H Chí Minh v ng S n. Trong khu n kh bài vi t 8. Vi n Nghi n c u Hán N m, Th n s c ba x này chúng t i m i c p c n các di tích n Nghè, nh Ng c Xuy n, n Bà S n, H i, Ng c Xuy n thu c t ng S n, , n Nam H i Th n V ng, n Thánh ph Ki n Th y, t nh Ki n An T Ngh Cá, n Chài, n C Chín. TR NG I H C H I PH NG