Vai trò của tri thức khoa học trong đời sống xã hội – quan điểm của Francis Bacon

VAI TRÒ CỦA TRI THỨC KHOA HỌC TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI<br /> – QUAN ĐIỂM CỦA FRANCIS BACON<br /> <br /> LÊ THỊ HUYỀN(*)<br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Francis Bacon (1561 – 1626), nhà triết học duy vật Anh, người sáng lập chủ nghĩa duy vật kinh<br /> nghiệm Anh và ông tổ của khoa học thực nghiệm tự nhiên hiện đại, là người sáng lập tinh thần triết<br /> học mới. Ông là người đầu tiên lên tiếng đòi trả lại phẩm giá cho khoa học đã bị chìm lấp trong<br /> đêm trường trung cổ bởi thần học. Ông đã thực hiện một chương trình đồ sộ để Đại phục hồi khoa<br /> học (Instauratio Magne Scientarum / The Great Instauration of Science). Để đạt đến tri thức khoa<br /> học, Bêcơn chỉ ra những sai lầm, ảo tưởng (Idola / Idols) trong nhận thức và sự cần thiết phải xoá<br /> bỏ chúng ra khỏi lý trí của con người. Trên cơ sở làm sạch lý trí, Bêcơn đưa ra phương pháp nhận<br /> thức khoa học mới – phương pháp thực nghiệm khoa học qui nạp The Inductive Scientific<br /> Empirical Method, khẳng định của Bêcơn về vai trò của tri thức khoa học trong đời sống xã hội<br /> suốt mấy thế kỷ qua vẫn tiếp tục được triển khai bởi các trào lưu triết học ở phương Tây và được<br /> chứng minh một cách trọn vẹn ở thời đại của chúng ta – thời đại kinh tế tri thức. Việc tìm hiểu quan<br /> điểm của Ph.Bêcơn về vai trò của tri thức khoa học trong đời sống xã hội hết sức có ý nghĩa đối với<br /> chúng ta trong bối cảnh xây dựng và phát triển kinh tế tri thức.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> <br /> Francis Bacon (1561 – 1626) was a British materialist philosopher and the founder of experimental<br /> materialism and also of new philosophical spirit. He made a big project of The Great Instauration<br /> of Science. To obtain scientific knowledge, Bacon pointed out the wrong opinions and idols in our<br /> consciousness and the necessity to move them from our reason. On the basis of making our reason<br /> clear, Bacon introduced a new method of scientific consciousness – The Inductive Scientific<br /> Empirical Method. Bacon’s confirmation of the role of scientific knowledge in social life through the<br /> last century has been continuously developed by western philosophical trend. Understanding<br /> Bacon’s viewpoint about the role of scientific knowledge in social life is very important to us in the<br /> context of building and developing intellectual economy.<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Francis Bacon (1561 – 1626), nhà triết học vĩ đại thời cận đại, được Mác coi là người sáng lập chủ<br /> nghĩa duy vật kinh nghiệm Anh và ông tổ của khoa học thực nghiệm tự nhiên hiện đại. Ông sinh ra<br /> trong gia đình quí tộc Anh, tốt nghiệp đại học Cambridge, hoạt động trong ngành ngoại giao, từng<br /> làm đến chức Thủ tướng. Sống trong thời kỳ trước cách mạng tư sản, nhưng Bêcơn là người ủng hộ<br /> mạnh mẽ những cải cách tư sản nhằm phát triển đất nước, phát triển khoa học và triết học. Nước<br /> Anh, cũng như toàn thể châu Âu ở thế kỷ XVI – XVII, diễn ra những sự thay đổi bước ngoặt trong<br /> phương thức sản xuất, dẫn đến những sự biến chuyển trong đời sống tinh thần xã hội. Đó là thời đại<br /> nối tiếp tinh thần văn hoá Phục hưng, đấu tranh chống chế độ chuyên chế phong kiến và giáo hội,<br /> từng bước hình thành phương thức sản xuất mới với vai trò lịch sử của giai cấp tư sản, đêm trước<br /> của các cuộc cách mạng tư sản. F.Bacon, từ đỉnh cao của một nhà chính trị, vị thế của một nhà tư<br /> tưởng, triết gia, bằng vốn sống và kinh nghiệm của mình, bằng năng lực nhạy bén và sáng suốt của<br /> (*)<br /> Th.S, Trường Cao đẳng Sư phạm Đồng Nai<br /> mình, đã thâu tóm được những biến đổi của thời đại và đưa ra những phương án cải cách đáp ứng<br /> nhu cầu thực tiễn của cuộc sống.<br /> <br /> Ông là người đầu tiên lên tiếng đòi trả lại bản chất thực sự cho khoa học đã bị chìm lấp trong đêm<br /> trường trung cổ bởi thần học. Ngay từ rất sớm, (1592), khi ở nấc thang danh vọng của sự nghiệp<br /> chính trị, F.Bacon đã đưa ra một lời hứa, được coi là mục đích của cuộc đời ông, đó chính là việc cải<br /> tổ sinh hoạt khoa học, nhằm xác định vai trò, mục đích của khoa học là hướng đến phục vụ cuộc<br /> sống thực tiễn của con người. Tinh thần phê phán và khám phá của triết học F.Bacon đã ảnh hưởng<br /> sâu rộng đến nền triết học Anh và Tây Âu thế kỷ XVII – XVIII. Đặc biệt, tuyên bố của ông “Tri<br /> thức là sức mạnh” đã trở thành tuyên ngôn của thời đại. Đoạn tuyệt với triết học kinh viện và các<br /> hình thức tri thức trung cổ, các nhà khoa học và triết học hướng sự nghiên cứu của mình vào việc<br /> phục vụ nhu cầu thực tiễn. Những phát minh khoa học ra đời được ứng dụng rộng rãi, nhằm nâng<br /> cao sức sản xuất xã hội. Các tổ chức, thiết chế khoa học được thiết lập (Institutes of Society). Tri<br /> thức khoa học từng bước giúp con người nhận thức giới tự nhiên, chinh phục tự nhiên, khẳng định<br /> quyền lực con người trước tự nhiên. Với vai trò mở đường cho tinh thần triết học mới, F.Bacon đã<br /> tạo ra một thời đại sôi động và cách mạng trong triết học, trở thành ngọn cờ tư tưởng của giai cấp tư<br /> sản trong cuộc đấu tranh chống lại trật tự phong kiến và giáo hội và những uy quyền tư tưởng trung<br /> cổ.<br /> <br /> 2. NỘI DUNG<br /> <br /> Trước hết, chúng ta tìm hiểu những yếu tố lịch sử và những tiền đề lý luận trực tiếp tác động đến<br /> quá trình hình thành quan điểm triết học của F.Bacon, đặc biệt là quan điểm về tri thức khoa học.<br /> Tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của nước Anh và tác động của nó đến sự hình thành triết học<br /> F.Bacon thể hiện những thay đổi mang tính bước ngoặt của nước Anh cũng như châu Âu cuối thế kỷ<br /> XVI đến đêm trước cách mạng tư sản Anh. Ở phương diện kinh tế, phương thức sản xuất tư bản,<br /> vốn hình thành từ trong lòng xã hội phong kiến, từng bước trở thành phương thức sản xuất thống trị.<br /> Tại nước Anh, nền kinh tế tư bản chủ nghĩa hình thành từ tự phát đến hệ thống, tạo nên những biến<br /> đổi tích cực trong các ngành kinh tế, từ công nghiệp đến thương nghiệp và nông nghiệp. Về chính<br /> trị, xã hội, dưới tác động của quá trình tích lũy tư bản và sự khẳng định từng bước quan hệ sản xuất<br /> mới, cơ cấu giai cấp có những biến đổi cơ bản. Cùng với sự ra đời của giai cấp tư sản, trong tầng lớp<br /> quí tộc đã hình thành quí tộc mới có khuynh hướng tư sản. Sự liên minh giữa giai cấp tư sản và tầng<br /> lớp quí tộc mới tạo nên bước chuyển trong tương quan lực lượng xã hội tại nước Anh. Những biến<br /> đổi trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội đã tác động đến đời sống sinh hoạt tinh thần tại Anh, đặc<br /> biệt là sinh hoạt tôn giáo. Sự xung đột giữa Anh giáo, một tôn giáo mang tính cải cách, nhưng quá lệ<br /> thuộc vào nhà vua, với Thanh giáo, thể hiện ý thức hệ của giai cấp tư sản, đã phản ánh tính phức tạp<br /> trong sinh hoạt tinh thần của nước Anh thời kỳ chuyển tiếp. Sự thay đổi còn diễn ra trong môi<br /> trường sinh hoạt khoa học, văn hóa, thể hiện bước quá độ từ chế độ phong kiến sang chủ nghĩa tư<br /> bản, mà Anh là nước tiên phong.<br /> <br /> Xét một cách tổng thể, mâu thuẫn giữa cải cách và bảo thủ, giữa tiến bộ và phản động, giữa cái mới<br /> và cái cũ trong các lĩnh vực của đời sống xã hội nước Anh, tác động đáng kể đến F.Bacon. Dù là<br /> một nhà quí tộc, song F.Bacon đã nhạy bén nắm bắt cái mới, đứng về phía các lực lượng cách tân,<br /> khẳng định khát vọng của lý trí trước cái phi lý. Khát vọng này đã thể hiện một cách sinh động trong<br /> triết học của ông, nhất là phần lý luận nhận thức.<br /> <br /> Về tiền đề lý luận và khoa học tự nhiên của sự hình thành quan điểm Bêcơn về tri thức khoa học,<br /> thể hiện ở ba nhân tố sau đây: một là, truyền thống Anh với những tên tuổi lớn tác động đến nội<br /> dung và tính chất của triết học F.Bacon như R.Bêcơn – người đề xướng khoa học thực nghiệm và<br /> phê phán gay gắt chủ nghĩa kinh viện, W.Ockham – đại diện tiêu biểu của chủ nghĩa duy danh, nhấn<br /> mạnh sự tự do trong nghiên cứu khoa học, T.More – nhà nhân đạo duy lý, một trong những người<br /> sáng lập chủ nghĩa nhân đạo không tưởng (gợi mở ý tưởng cho “New Atlantis” của F.Bacon); hai là,<br /> văn hoá nhân văn Phục hưng và xu hướng cải cách từ chính trị đến tôn giáo, một nền văn hóa mà<br /> theo F. Engels “đã sản sinh ra những người khổng lồ”; ba là, các phát minh khoa học thời đại Phục<br /> hưng gắn liền với tên tuổi của N. Copernicus, G. Bruno, G. Galilei, J.Kepler,v.v. những người đã<br /> làm “cuộc cách mạng trên trời”, báo trước một cuộc cách mạng trong các quan hệ xã hội, phá vỡ<br /> những chuẩn mực của phong cách tư duy kinh viện, mở đường cho phong cách tư duy sáng tạo, để<br /> làm nên thời đại của khám phá, phát minh mà Bêcơn là một trong những người mở đường về mặt lí<br /> luận. Những phát minh khoa học vào thời Phục hưng ở Tây Âu, đã đặt nền móng cho sự hình thành<br /> phương pháp tư duy và quan niệm mới về tri thức. Nhu cầu khẳng định quyền lực của con người<br /> trước tự nhiên và các lực lượng xã hội tự phát đã thúc đẩy quá trình tìm kiếm phương pháp nhận<br /> thức phù hợp.<br /> <br /> Có thể thấy rằng, khi đưa ra cụm từ tri thức khoa học (Scientific Knowledge), F.Bacon đối lập nó<br /> với cụm từ tri thức kinh viện (Scholatic Knowledge) mà ông gọi là thứ tri thức sách vở trống rỗng,<br /> xa rời cuộc sống. Để phục hồi vị trí, danh dự của tri thức khoa học trong đời sống xã hội, làm cho tri<br /> thức trở thành sức mạnh giúp con người làm chủ tự nhiên, làm chủ xã hội và làm chủ bản thân mình,<br /> theo F.Bacon, cần đưa ra chương trình tổng thể, chương trình đó được biết đến là “Đại phục hồi<br /> khoa học” (Instauratio Magne Scientiarum/ The Great Instauration). F.Bacon đã trình bày một cách<br /> cô đọng nội dung và mục đích của “Đại phục hồi khoa học”. Mục đích của “Đại phục hồi khoa học”<br /> là: thứ nhất, khôi phục lại vị trí của khoa học trong đời sống xã hội; thứ hai, xác định nhiệm vụ của<br /> khoa học trong điều kiện lịch sử mới, chỉ ra khả năng của “thế giới trí tuệ” phù hợp với những biến<br /> đổi to lớn đang diễn ra trong xã hội; thứ ba, xác lập phương pháp khoa học giúp con người đi tới<br /> khám phá cõi bí hiểm của tự nhiên, mở ra thế giới mới của mình. Mục đích cao nhất của tri thức<br /> khoa học, xét đến cùng, là đem đến cho con người phương tiện hiện thực và năng lực biến đổi thế<br /> giới. Theo F.Bacon, hai khát vọng của con người – khát vọng tri thức và khát vọng quyền lực – đều<br /> ngang bằng nhau. Có tri thức ắt có quyền lực, sức mạnh. “Tri thức là sức mạnh” (“Knowledge is<br /> Power”) – tư tưởng chủ đạo của triết học F.Bacon, cũng là tuyên ngôn của thời đại mới. “Đại phục<br /> hồi khoa học” cũng chính là nhằm làm sao để tri thức khoa học thực sự trở thành sức mạnh, hữu<br /> dụng đối với con người. Thực chất quan điểm mới của F.Bacon về vai trò của tri thức khoa học là ở<br /> chỗ tri thức đó phải bám sát nhu cầu của thực tiễn, gắn liền với khát vọng chiến thắng của lý trí<br /> trước cái phi lý đang tồn tại ở nước Anh do sự thống trị của hình thức tri thức trung cổ. F.Bacon<br /> tuyên bố rằng để tri thức khoa học phát huy hiệu quả thực tiễn của mình, cần vượt qua những chuẩn<br /> mực, giới hạn cũ xưa, mở ra những vùng đất mới cho nghiên cứu, tìm tòi và phát minh của con<br /> người.<br /> <br /> Để thực hiện sự cải tổ đối với khoa học thời bấy giờ, F.Bacon đã phác thảo một chương trình đồ sộ<br /> gồm sáu phần, song cốt lõi của nó tập trung ở ba phần chính: phần phủ định, phần thiết kế (hay xây<br /> dựng) và phần ứng dụng vào trong đời sống. Cả ba phần này liên kết với nhau thể hiện quan điểm<br /> xuyên suốt của triết học F.Bacon, và tuyên ngôn của cả thời đại - “tri thức là sức mạnh”. Trong đó,<br /> F.Bacon vĩ đại chính là ở chỗ ông đã thực hiện sự phê phán các ảo tưởng trong nhận thức và xác lập<br /> phương pháp nhận thức khoa học. Các ảo tưởng (Idolas) thực chất là những chướng ngại làm lệch<br /> lạc quá trình nhận thức của con người. Những lệch lạc đó một phần do điều kiện bên ngoài, thói<br /> quen ý thức, môi trường giáo dục, một phần do sự thống trị của triết học kinh viện, của hình thức tri<br /> thức trung cổ, hay nói như F.Bacon, của “uy quyền tư tưởng”. Phê phán các ảo tưởng, F.Bacon chủ<br /> trương xây dựng phương pháp nhận thức khoa học nhằm khắc phục thực trạng tri thức của thời đại,<br /> vượt qua chủ nghĩa bảo thủ, giáo điều trong nhận thức, vạch trần quá trình “Arixtốt hóa” tri thức<br /> kinh viện. Phương pháp luận của F.Bacon là phương pháp luận thực nghiệm – qui nạp. Đó là đóng<br /> góp quan trọng của F.Bacon trong lý luận về phương pháp, bởi vì theo ông, chỉ có phương pháp qui<br /> nạp khoa học (The Scientific Inductive Method) - qui nạp kiểu con ong mới giúp con người đạt đến<br /> tri thức đúng đắn, thứ tri thức hữu dụng biến thành sức mạnh, giúp con người khẳng định quyền lực<br /> của mình trước tự nhiên. Cũng như R.Descartes, phương pháp luận của F.Bacon tỏ ra phiến diện,<br /> siêu hình. Hạn chế lịch sử đó đã được các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác vạch ra trong tác phẩm<br /> “Gia đình thần thánh” và các tác phẩm khác. Tuy nhiên, xét theo quan điểm lịch sử – cụ thể, lí luận<br /> về phương pháp giúp con người vươn đến chân lý do F.Bacon khởi xướng có ý nghĩa tích cực và<br /> tiến bộ trong thời đại các cuộc cách mạng tư sản, và có tác dụng kích thích, gợi mở đối với thời đại<br /> chúng ta.<br /> <br /> Về nội dung của “New Atlantis” – một công trình chưa kịp hoàn thành của F.Bacon trong quan điểm<br /> của F.Bacon về vai trò của tri thức khoa học đã được hiện thực hóa một cách lí tưởng. Tri thức khoa<br /> học đi vào cuộc sống thể hiện sức mạnh của mình ở mọi lĩnh vực, từ kinh tế đến chính trị. Có thể<br /> nói, thông qua “New Atlantis”, F.Bacon đã bày tỏ thông điệp về một xã hội mà ở đó tri thức khoa<br /> học không chỉ trở thành tài sản vô giá của con người mà còn là quyền lực thực sự, chi phối và định<br /> hướng cho sự phát triển xã hội. Lại một lần nữa F.Bacon tỏ ra không tưởng và phiến diện trong cách<br /> đánh giá về tri thức khoa học, song những vấn đề đặt ra từ “New Atlantis” có ý nghĩa lịch sử đặc<br /> biệt. Trước hết, không tưởng khoa học của F.Bacon có ý nghĩa gợi mở và kích thích đối với khát<br /> vọng của con người, thúc đẩy sự vận động xã hội; thứ hai, quan điểm của F.Bacon về tri thức khoa<br /> học và vai trò của nó đã báo trước kỉ nguyên mới – kỉ nguyên phát triển mạnh mẽ của khoa học và<br /> công nghệ, khẳng định quyền lực thực sự của tri thức trong đời sống của chúng ta. Thứ ba, trong<br /> “New Atlantis”, F.Bacon nhìn cuộc sống bằng đôi mắt của nhà triết học và nhà chính trị. Từ kinh<br /> nghiệm quyền lực của một người từng làm đến chức Thủ tướng, F.Bacon nắm bắt khá đầy đủ và<br /> chính xác những đòi hỏi bức thiết của xã hội, đồng thời lại dung hoà những ước muốn hợp lý với<br /> trật tự chính trị – xã hội hiện hành. Thứ tư, bức tranh xã hội của “New Atlantis” còn làm nổi bật vai<br /> trò hoà giải của khoa học; xem khoa học là cầu nối hòa bình và hữu nghị giữa các dân tộc. Chuyển<br /> giao công nghệ và chuyển giao tri thức giữa các quốc gia, tư tưởng đó được thai nghén trong “New<br /> Atlantis”, dù chỉ là những dự phóng còn chưa rõ nét. Thứ năm, nội dung của không tưởng khoa học<br /> trong “New Atlantis”, với vai trò hàng đầu của khoa học tự nhiên thực nghiệm, là xuất phát từ cơ sở<br /> thế giới quan duy vật của F.Bacon. Vấn đề là ở chỗ trong quan điểm triết học của ông, giới tự nhiên<br /> có tính tích cực nội tại, vận động theo quy luật khách quan, mà con người chỉ nhận thức được nó,<br /> khám phá bí mật của nó, làm chủ nó, nếu được trang bị một năng lực “giải thích đúng bản chất sự<br /> vật”, một phương pháp khoa học. Phương pháp đó là phương pháp thực nghiệm quy nạp. Như vậy,<br /> triết học F.Bacon, từ phần lí thuyết đến phần thực hành, từ phần phê phán đến phần thiết kế, đều<br /> tuân theo một nguyên tắc thống nhất, đó là: để làm chủ giới tự nhiên, con người cần tiếp cận nó, giải<br /> thích đúng về nó; để giải thích đúng về nó, cần xác lập phương pháp nhận thức mới, vượt qua lối<br /> mòn truyền thống; mà để có được điều này, không có gì khác hơn là loại bỏ mọi chướng ngại do tri<br /> thức kinh viện để lại, hướng con người đến cách hiểu mới về tri thức và vai trò thực sự chân chính<br /> của nó trong đời sống. “New Atlantis” là sự kết thúc lô gích tư duy ấy của F.Bacon.<br /> <br /> Cùng với việc tạo ra chủ nghĩa duy vật kinh nghiệm Anh thế kỷ XVII – XVIII, triết học F.Bacon, cụ<br /> thể là lí luận nhận thức, trong đó có vấn đề tri thức khoa học, thể hiện xu thế vận động của tư tưởng<br /> thời đại mới. Mặt khác, gợi mở của F.Bacon về xã hội lí tưởng được xác lập dựa trên “quyền lực<br /> của tri thức” đưa đến sự hình thành các học thuyết kỹ trị (Technocracy) trong thế kỷ XX, khi khoa<br /> học phát triển như vũ bão, làm thay đổi tư duy con người, cách thức tiếp cận về tiêu chuẩn của tiến<br /> bộ xã hội. Dấu ấn F.Bacon trong các học thuyết kĩ trị trở nên rõ ràng từ những năm 20 của thế kỷ<br /> XX.<br /> Cũng như F.Bacon, thuyết kĩ trị thế kỉ XX với các phương án như “thiên đường công nghệ”, “ba làn<br /> sóng”, “hội tụ”,v.v.đề cao vai trò của khoa học công nghệ trong đời sống xã hội, song đều sa vào<br /> quan điểm siêu hình và phiến diện khi tuyệt đối hóa vai trò đó, gạt sang bên những vấn đề phức tạp<br /> của các quan hệ xã hội. Những biến đổi trên thế giới hôm nay chứng tỏ rằng sự phát triển của khoa<br /> học công nghệ trở thành một trong những nhân tố của tiến bộ xã hội. Khoa học trở thành lực lượng<br /> sản xuất trực tiếp, giải phóng sức lao động của con người, cải tạo tự nhiên và cải tạo chính sức lao<br /> động của con người. Tuy nhiên, sự sùng bái khoa học công nghệ, xem nhẹ cuộc đấu tranh chính trị,<br /> tư tưởng là điều cần phê phán. Khẳng định của F.Bacon về vai trò của tri thức khoa học trong đời<br /> sống xã hội suốt mấy thế kỷ qua vẫn tiếp tục được triển khai bởi các trào lưu triết học ở phương<br /> Tây. Sau gần 400 năm, tinh thần triết học F.Bacon được chứng minh một cách trọn vẹn ở thời đại<br /> của chúng ta – thời đại kinh tế tri thức. Vào thập niên năm mươi của thế kỷ XX, sự phát triển của<br /> khoa học, kỹ thuật và công nghệ đã khẳng định một thời đại mới, thời đại mà khoa học thực sự trở<br /> thành lực lượng sản xuất trực tiếp, góp phần to lớn vào sự phát triển của xã hội. Làn sóng văn minh,<br /> trí tuệ đang lan toả toàn cầu, kéo theo nó là sự ra đời nền kinh tế tri thức. Điều đó càng chứng tỏ giá<br /> trị bền vững của tư tưởng triết học của F.Bacon về vai trò của tri thức khoa học. Một mặt, chúng ta<br /> nhận thức được rằng, ảnh hưởng của F.Bacon đã dẫn đến sự phiến diện trong cách hiểu về quyền lực<br /> ở một số trào lưu triết học. Mặt khác, tri thức khoa học đang thực sự trở thành quyền lực trong xã<br /> hội ngày nay. Vì thế, việc tìm hiểu quan điểm của F.Bacon về vai trò của tri thức khoa học trong đời<br /> sống xã hội hết sức có ý nghĩa đối với chúng ta trong bối cảnh xây dựng và phát triển kinh tế tri<br /> thức. Trên cơ sở kế thừa, chọn lọc theo tinh thần của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chúng ta nghiên<br /> cứu tư tưởng của F.Bacon với mục đích xây dựng một xã hội lý tưởng, giàu mạnh dựa trên quyền<br /> lực của tri thức.<br /> <br /> 3. KẾT LUẬN<br /> <br /> Từ quan điểm của F.Bacon về vai trò của tri thức khoa học trong đời sống xã hội, chúng ta rút ra ba<br /> bài học lịch sử như sau:<br /> <br /> Thứ nhất, chúng ta cần có quan điểm đúng đắn về tri thức nói riêng và khoa học nói chung. Tức là,<br /> tri thức phải là tri thức mang ý nghĩa thực tiễn, tri thức khoa học; khoa học phải hướng đến thực<br /> tiễn, mục đích của khoa học là phục vụ cuộc sống của con người. Chỉ với quan điểm như thế mới<br /> làm cho tri thức trở thành nhân tố tất yếu của sự phát triển xã hội. Ở thời đại F.Bacon, tri thức khoa<br /> học, giữ vị trí quan trọng, đóng vai trò hàng đầu đối với sự phát triển xã hội. Thứ hai, xuất phát từ<br /> chỗ có quan điểm đúng đối với tri thức, cần phải có chiến lược phát triển khoa học. Trước hết, phải<br /> tập hợp được đội ngũ các nhà khoa học, tạo điều kiện cho các nhà khoa học hoạt động, nghiên cứu<br /> và ứng dụng các thành tựu khoa học vào cuộc sống. Phải cải tạo sinh hoạt khoa học, đầu tư cho môi<br /> trường khoa học, từ đó để phát triển khoa học. Thứ ba, tri thức khoa học phải được vận dụng vào<br /> thực tiễn, biến nó thành sức mạnh, khẳng định quyền lực của con người, giúp con người làm chủ tự<br /> nhiên, làm chủ xã hội và làm chủ bản thân mình.<br /> <br /> Trên tinh thần kế thừa biện chứng, trong khi tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa tư tưởng của nhân<br /> loại, trong đó có quan điểm của F.Bacon về tri thức khoa học, Đảng và nhà nước ta vẫn kiên trì<br /> những nguyên lí cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin trong định hướng phát triển đất nước. Biểu hiện<br /> sinh động trong đường lối đổi mới ở Việt Nam hiện nay là thống nhất lợi ích dân tộc, lợi ích giai cấp<br /> và lợi ích nhân loại, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với việc đề cao vai trò của tri thức<br /> khoa học. Nhà nước ta đã đề ra những giải pháp định hướng đối với việc tổ chức, quản lí và phát<br /> triển khoa học, công nghệ trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.<br /> Một là, đổi mới cơ chế quản lí của nhà nước nhằm phát huy sức sáng tạo của con người, giải phóng<br /> thực sự năng lực sản xuất của xã hội; Hai là, chăm lo phát triển nguồn lực con người, nâng cao dân<br /> trí, đào tạo và bồi dưỡng nhân tài. Nhà nước đầu tư để phát triển giáo dục, coi việc đầu tư cho giáo<br /> dục, đào tạo là một trong những hướng chính của đầu tư phát triển. Giáo dục, đào tạo phải thật sự<br /> trở thành quốc sách hàng đầu; Ba là, tăng cường năng lực khoa học và công nghệ trên phạm vi cả<br /> nước, thể hiện ở việc thực hiện các chính sách, chủ trương của nhà nước về khoa học, công nghệ;<br /> Bốn là, mở rộng quan hệ đối ngoại, mà trước hết là quan hệ kinh tế quốc tế.<br /> <br /> Trong Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá IX tại Đại hội Đảng lần thứ X,<br /> đã nhấn mạnh việc đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh tế tri thức:<br /> “Tranh thủ cơ hội thuận lợi do bối cảnh quốc tế tạo ra và tiềm năng, lợi thế của nước ta để rút ngắn<br /> quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa gắn với phát<br /> triển kinh tế tri thức, coi kinh tế tri thức là yếu tố quan trọng của nền kinh tế và công nghiệp hoá,<br /> hiện đại hoá.” (1)<br /> <br /> CHÚ THÍCH<br /> <br /> [1]. Đảng cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. Chính trị<br /> Quốc gia, Hà Nội, tr 28, 29.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. F.A.Copleston (1964), Histotry of Philosophy. Vol 4, New York.<br /> 2. Ph.D.DonathanDolhenty:A/basic/Introduction/to/the/Methods/of/Science–Part2/<br /> http://radicalademy.com/essayscience2.htm"<br /> 3. Eiseley, Loren (1973), The Man Who Saw Through Time, New York, Scribners.<br /> 4. B.Farrington (1999), Francis Bacon – Philosopher of Industrial Science, New York.<br /> 5. Gaukroger, Stephen (2001), Francis Bacon and the Transformation of Early-morden<br /> Philosophy, Cambridge, U.K, New York, Cambridge University Press.<br /> 6. Rossi, Paolo (1968), Francis Bacon: from Magic to Science, Trans, Sacha Rabinovitch, Chicago,<br /> University of Chicago Press.<br /> 7. T.V.Smith and Marjorie Grene (1940), From Descartes to Kant, The University of Chicago<br /> Press, Chicago Illinois.<br /> 8. The English Philosophers from Bacon to Mill (1939), The Modern Library.<br /> 9. The Works of Lord Bacon, Vol II (1955), London.<br />