Vận dụng kỹ thuật 5W1H trong phát triển tư duy phản biện của sinh viên

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL<br /> ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY<br /> Số 64 (4/2019) No. 64 (4/2019)<br /> Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: https://tapchikhoahoc.sgu.edu.vn<br /> <br /> <br /> VẬN DỤNG KỸ THUẬT 5W1H<br /> TRONG PHÁT TRIỂN TƯ DUY PHẢN BIỆN CỦA SINH VIÊN<br /> Applying the 5W1H technique in developing students’ critical thinking<br /> <br /> ThS.NCS. Bùi Ngọc Quân<br /> Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Quá trình dạy học đại học hiện nay không chỉ nhằm mục tiêu trang bị kiến thức căn bản cho sinh viên,<br /> mà điều quan trọng hơn là nâng cao năng lực tư duy, phát huy tiềm năng sáng tạo của họ trong học tập<br /> nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội. Trong đó, vận dụng kỹ thuật 5W1H - một trong những kỹ thuật tư duy<br /> tích cực và hữu hiệu, nhằm phát triển tư duy phản biện của sinh viên là yêu cầu tất yếu khách quan<br /> nhằm nâng cao chất lượng dạy học đại học. Bài viết này sẽ trình bày và luận giải việc vận dụng kỹ thuật<br /> 5W1H trong phát triển tư duy phản biện của sinh viên.<br /> Từ khóa: kỹ thuật 5W1H, sinh viên, phát triển tư duy phản biện, tư duy phản biện<br /> Abstract<br /> The process of teaching and learning at university nowadays is not only aimed at equipping students<br /> with basic knowledge, but more importantly, improving their thinking capacity and promoting their<br /> creative potential in learning to meet social needs. In particular, the application of 5W1H technique, one<br /> of the positive and effective techniques to develop students' critical thinking, is an objective requirement<br /> to improve the quality of teaching at university. This article will present and interpret the application of<br /> the 5W1H technique in the development of students' critical thinking.<br /> Keywords: 5W1H technique, students, developing critical thinking, critical thinking<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Mở đầu yêu cầu đó, đòi hỏi giảng viên cần có sự<br /> Trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại vận dụng linh hoạt, sáng tạo các phương<br /> học hiện nay, vấn đề đổi mới phương pháp pháp dạy học theo hướng phát triển TDPB<br /> dạy học theo định hướng phát triển tư duy của sinh viên. Trong đó, phương pháp dạy<br /> phản biện (TDPB) của sinh viên đã và học sử dụng kỹ thuật đặt câu hỏi ứng dụng<br /> đang là yêu cầu cấp thiết để nâng cao chất 5W1H là một phương pháp hữu ích để hình<br /> lượng và hiệu quả đào tạo đại học. Ngoài thành, bồi dưỡng và phát triển TDPB của<br /> việc trang bị kiến thức cho sinh viên, giảng sinh viên một cách bền vững, nhằm phục<br /> viên phải chú tâm đến phát triển năng lực vụ tốt nhất cho quá trình học tập, nghiên<br /> tư duy, TDPB của họ nhằm đạt hiệu quả cứu trong môi trường giáo dục đại học.<br /> học tập cao nhất trong quá trình học tập và TDPB đã được nghiên cứu nhiều trong<br /> thực tiễn công tác sau này. Thực hiện được lĩnh vực giáo dục ở các nước phương Tây,<br /> Email: ngocquan20@gmail.com<br /> 96<br /> BÙI NGỌC QUÂN TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> và hiện nay đang trở thành từ khóa thông lực thực tiễn của sinh viên, đáp ứng mục<br /> dụng trong nghiên cứu, ứng dụng vào thực tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao<br /> tế giáo dục đại học Việt Nam. Nó liên tục với đầy đủ các tiêu chí. TDPB giúp sinh<br /> được bổ sung, phát triển như một nhu cầu viên: vượt ra khỏi cách suy nghĩ theo<br /> tất yếu của việc dạy và học một phong cách khuôn mẫu, thói quen, truyền thống có sẵn;<br /> tư duy hữu hiệu nhằm đào luyện nên thế hệ tạo lập cách nhìn đa chiều, với những cách<br /> trẻ Việt Nam ưu việt hội nhập tốt hơn với giải quyết khác nhau; sẵn sàng lắng nghe<br /> khu vực và quốc tế. Ở nước ta, gần đây đã và tôn trọng ý kiến người khác khi tranh<br /> có một số công trình và báo cáo bàn về luận, tránh được các rào cản tâm lý như<br /> TDPB. Mặc dù chưa trở thành hệ thống lý thành kiến, tự ái; có phương pháp tư duy<br /> luận khoa học mang tầm khái quát, song độc lập, sáng tạo, biết nhận diện những hạn<br /> những công trình đó đã góp phần phát triển chế, điểm yếu trong quá trình tư duy của<br /> da dạng các cách tiếp cận, luận giải về chính mình; chủ động cập nhật, lựa chọn<br /> TDPB và đề xuất các giải pháp ứng dụng thông tin cần thiết, có giá trị.v.v. Ngoài ra,<br /> thực tiễn mang tính hiệu quả cho nền giáo thông qua quá trình phát huy TDPB của<br /> dục nước nhà. Có thể kể đến các công trình sinh viên, giảng viên còn thu thập được<br /> liên quan của các tác giả như Trần Thị những thông tin phản hồi hữu ích, nâng cao<br /> Tuyết Oanh (2009), “Hình thành tư duy phê năng lực sư phạm, năng lực tư duy, TDPB<br /> phán cho sinh viên trong quá trình dạy học của mình, từ đó điều chỉnh phương pháp<br /> ở đại học”, Huỳnh Hữu Tuệ (2010), “Tư dạy học theo hướng tích cực, thiết thực và<br /> duy phản biện trong học tập đại học”, Đỗ hiệu quả hơn.<br /> Kiên Trung (2012), “Về vai trò của tư duy Thực tế giáo dục đại học hiện nay cho<br /> phản biện và những yêu cầu cho việc giảng thấy, sinh viên thường gặp khó khăn hay<br /> dạy ở Việt Nam”, Dương Thị Hoàng Oanh lúng túng ở cách tiếp cận và giải quyết các<br /> và Nguyễn Xuân Đạt (2015), “Tư duy biện vấn đề trong học tập. Nguyên nhân chủ<br /> luận ứng dụng”, Trịnh Chí Thâm (2018), yếu là do họ còn thiếu và yếu về kỹ năng<br /> “Một số chiến lược nhằm phát triển tư duy đặt câu hỏi khoa học - một yếu tố, mắt<br /> phản biện cho sinh viên Đại học”.v.v. Nhìn xích quan trọng trong quá trình tư duy của<br /> chung, các tác giả trên đây đều có hướng sinh viên. Kỹ năng đặt câu hỏi theo các<br /> tiếp cận và luận giải về TDPB ở góc độ dạng khác nhau có liên quan mật thiết đến<br /> nhấn mạnh đến khía cạnh logic, lập luận để việc rèn luyện TDPB của sinh viên ở các<br /> đi đến một hay nhiều giải pháp tốt hơn cấp độ khác nhau. Do đó, trong giảng dạy<br /> hướng về chân lý của kiến thức. đại học cần thiết phải có biện pháp giúp<br /> Dựa trên những kết quả nghiên cứu đó, họ phát triển năng lực tư duy, TDPB<br /> theo chúng tôi, TDPB là khả năng tiếp cận thông qua việc sử dụng kỹ thuật đặt câu<br /> vấn đề một cách đa chiều, dựa trên kiến hỏi 5W1H hay kỹ thuật tư duy 5W1H<br /> thức đã biết, tìm ra lập luận sai, dẫn chứng (Bình, 2010). Đây là một trong những kỹ<br /> không chính xác, từ đó lập luận logic và thuật tư duy tích cực và hữu hiệu góp<br /> đưa ra cách giải quyết hiệu quả vấn đề của phần hiện thực hóa mục đích của TDPB<br /> chủ thể nhận thức. Đây là loại hình tư duy trong quá trình dạy và học ở bậc đại học<br /> rất cần thiết cho việc phát triển trí tuệ, năng hiện nay.<br /> <br /> <br /> 97<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 64 (4/2019)<br /> <br /> <br /> 2. Nội dung nghiên cứu Những dạng câu hỏi 5W1H hướng đến<br /> 2.1. Vai trò của kỹ thuật 5W1H trong việc khai thác thông tin đầy đủ, đa chiều,<br /> hoạt động dạy và học hệ thống giúp sinh viên sẽ tiếp nhận vấn đề<br /> Trong hoạt động dạy và học, việc xem một cách sâu sắc nhất và toàn diện nhất.<br /> xét bản chất của TDPB bao giờ cũng phải Qua đó, họ sẽ được hướng dẫn triển khai,<br /> đặt trong mối tương quan với các phương mở rộng câu hỏi theo các chiều hướng và<br /> pháp giải quyết vấn đề, với một số phương mức độ khác nhau xung quanh vấn đề học<br /> pháp tư duy khác như phương pháp đánh tập. Đặc biệt, vận dụng kỹ thuật 5W1H sẽ<br /> giá mục tiêu, quá trình dạy học của Bloom giúp sinh viên xóa bỏ được tình trạng thụ<br /> (Thang cấp độ tư duy Bloom), phương động trong tiếp nhận kiến thức, phụ thuộc<br /> pháp “Sáu chiếc nón tư duy”, phương vào sự truyền dạy của giảng viên. Đồng<br /> pháp “Động não”, phương pháp lập “Bản thời, khuyến khích họ chủ động xác lập các<br /> đồ tư duy”, “Sơ đồ Ishikawa” (Nguyễn câu hỏi thích hợp trong lĩnh hội kiến thức<br /> Thị Hoà, 2017, tr. 27). Trong những nhằm đào sâu vấn đề, nâng cao khả năng<br /> phương pháp dạy học đó, phương pháp sử phân tích, tổng hợp, đánh giá, kết luận các<br /> dụng Bản đồ tư duy với kỹ thuật đặt câu vấn đề, qua đó thực hiện mục tiêu của<br /> hỏi 5W1H có vai trò quan trọng cho việc TDPB. Kỹ thuật 5W1H còn tạo dựng sự tự<br /> cải thiện khả năng TDPB. Đó là “nền tảng tin trong việc nắm bắt, phân tích, xử lý<br /> TDPB” (Dương Thị Hoàng Oanh, 2015, nhanh chóng, chính xác, sáng tạo và thiết<br /> tr. 75) giúp người dạy và người học tranh lập cách thức giải quyết hiệu quả các vấn<br /> luận, phản biện, trao đổi và học tập lẫn đề học tập đặt ra.<br /> nhau trong môi trường học tập tích cực và Đối với giảng viên, vận dụng hiệu quả<br /> chủ động. kỹ thuật 5W1H sẽ khắc phục những hạn chế<br /> Kỹ thuật 5W1H hiện được sử dụng về cách thức đặt câu hỏi trong giảng dạy như<br /> rộng rãi và mang tính ứng dụng cao trong câu hỏi chỉ tập trung vào việc tái hiện lại các<br /> quá trình học tập của sinh viên. Kỹ thuật kiến thức đã học, thiếu tính kích thích tư duy<br /> này được xác lập bằng cách đưa ra các câu của sinh viên; câu hỏi quá trừu tượng, xa rời<br /> hỏi tư duy như: Cái gì? (What); Tại sao? thực tiễn hoặc khó giải đáp trong khuôn khổ<br /> (Why); Ở đâu? (Where); Lúc nào? (When); giảng dạy, không phù hợp với đối tượng tiếp<br /> Ai? (Who); Làm thế nào? (How). nhận.v.v. Đây cũng là những rào cản lớn đối<br /> với quá trình phát triển TDPB của sinh viên.<br /> Who What Đồng thời, chính quá trình vận dụng kỹ<br /> thuật 5W1H còn gợi mở cho giảng viên một<br /> phương pháp đặt câu hỏi hiệu quả, phù hợp<br /> 5W1H trong hoạt động giảng dạy, qua đó nâng cao<br /> How Where<br /> năng lực sư phạm, năng lực sư phạm phản<br /> biện của bản thân.<br /> 2.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu<br /> Why When quả vận dụng kỹ thuật 5W1H trong phát<br /> triển TDPB của sinh viên<br /> Để vận dụng hiệu quả kỹ thuật 5W1H<br /> Kỹ thuật đặt câu hỏi 5W1H<br /> trong phát triển TDPB của sinh viên, cần<br /> <br /> <br /> 98<br /> BÙI NGỌC QUÂN TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> thiết phải thực hiện một số giải pháp sau: câu hỏi yêu cầu người học phải phát huy<br /> 2.2.1. Nâng cao hiệu quả sử dụng kỹ tính tích cực, độc lập, phản biện và sáng<br /> thuật đặt câu hỏi 5W1H của giảng viên tạo khi tiếp nhận và giải quyết vấn đề trong<br /> theo hướng phát triển TDPB của sinh viên học tập. Giảng viên có thể sử dụng một số<br /> Dạy học bằng phương pháp đặt câu hỏi loại câu hỏi theo kỹ thuật 5W1H nhằm<br /> cho người học đã được biết đến từ lâu với kích thích TDPB của sinh viên như dạng<br /> kỹ thuật đặt câu hỏi của Socrates. Kỹ thuật câu hỏi: Tại sao? Thông tin này ở đâu? Bản<br /> này thể hiện ở việc thiết kế một loạt câu chất vấn đề đó là gì? Nếu thế này/thế kia<br /> hỏi để giúp một người hay một nhóm thì sao? Hoặc dạng câu hỏi đánh giá: Em<br /> người có thể xác định được niềm tin cơ bản có đồng ý với luận điểm đó không? Em có<br /> vào kiến thức của họ. Socrates tin rằng, phát hiện ra vấn đề gì không? Em có ý kiến<br /> việc luyện tập đặt các câu hỏi sâu sắc theo khác không? Tại sao em nghĩ vậy? Hãy<br /> nguyên tắc giúp người học nghiên cứu các trình bày ý kiến của em? Ngoài ra, giảng<br /> ý tưởng một cách logic và xác định được viên cần khuyến khích sinh viên suy nghĩ<br /> giá trị của chúng. Theo đó, việc sử dụng kỹ độc lập, đặt ra các câu hỏi khác nhau trước<br /> thuật đặt câu hỏi là công cụ hiệu quả để một vấn đề, đánh giá vấn đề, chủ động lập<br /> giảng viên có thể thúc đẩy TDPB của sinh luận, chứng minh thuyết phục cho quan<br /> viên trong học tập, cũng như giúp giảng điểm của mình.<br /> viên thu nhận được khả năng phản hồi về 2.2.2. Phát huy tính tích cực, độc lập<br /> kiến thức và cách giải quyết vấn đề của và sáng tạo của sinh viên trong việc tiếp<br /> sinh viên. Vì vậy, giảng viên cần phải có cận và giải quyết vấn đề học tập trên cơ sở<br /> sự kết hợp linh hoạt, sáng tạo giữa kiến vận dụng kỹ thuật 5W1H<br /> thức truyền thụ và kỹ năng đặt câu hỏi một Những câu hỏi mang tính TDPB là<br /> cách khoa học. Đó cũng là nghệ thuật sư một phần không thể thiếu của quá trình học<br /> phạm hữu hiệu nhất giúp lan tỏa tri thức và hỏi và sáng tạo của sinh viên. Do đó, họ<br /> kỹ năng TDPB trong mỗi sinh viên. Người nên tự đặt ra những câu hỏi, tìm kiếm câu<br /> giảng viên vun đắp TDPB của sinh viên trả lời và đưa ra kết luận về vấn đề học tập.<br /> bằng cách đưa ra những câu hỏi 5W1H Quá trình này dẫn dắt họ xây dựng ý tưởng<br /> kích thích tư duy, là điều cốt lõi trong việc mới làm nền tảng phát triển tư duy sáng tạo<br /> kiến tạo tri thức, năng lực cho thế hệ trẻ và giải quyết hiệu quả các vấn đề đặt ra.<br /> trong thời đại mới. Sinh viên cần quan tâm đến những câu<br /> Trong giảng dạy, giảng viên cần sử hỏi thiết yếu: Cái gì? Nó đề cập đến vấn đề<br /> dụng thường xuyên và hợp lý hệ thống câu gì? Nó có ý nghĩa gì? Có những gì khác có<br /> hỏi đặt ra theo hướng TDPB. Mỗi câu hỏi liên quan (xác định vấn đề); Ai đã nói thế?<br /> phải được tính toán kỹ lưỡng và thực sự Đó có phải là người mà bạn có thể tin<br /> cần thiết, phù hợp với nhận thức của sinh tưởng? Vấn đề trình bày ở đâu? Thời điểm<br /> viên; tránh đặt câu hỏi quá khó sẽ tạo hiệu nào? (lựa chọn dữ liệu); Tại sao nghiên cứu<br /> ứng ngược của sinh viên như gây tâm lí vấn đề? (phân tích vấn đề một cách sâu<br /> căng thẳng, sợ sệt, cản trở việc tiếp nhận sắc, xem xét các lý do); Ai đã nghiên cứu<br /> nội dung học tập. vấn đề này? Như thế nào? (xem xét quá<br /> Quá trình thực hành kỹ thuật 5W1H, trình thực hiện, phương pháp giải quyết<br /> giảng viên nên xác lập hệ thống các loại vấn đề); Thế thì sao? (đưa ra đánh giá, kết<br /> <br /> <br /> 99<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 64 (4/2019)<br /> <br /> <br /> luận và thể hiện quá trình phản ánh những đề, những câu hỏi “vì sao” và “như thế<br /> tác động của lý thuyết đến thực tiễn giải nào” để phân tích và giải thích, những câu<br /> quyết vấn đề)… (Dương Thị Hoàng Oanh, hỏi “thế thì sao” đưa ra các đánh giá về<br /> 2015). Những câu hỏi này đòi hỏi sinh viên mức độ đúng, sai của vấn đề… Các nhóm<br /> phải trả lời và xây dựng các lập luận để bảo câu hỏi này mang tính chất liệt kê và có thể<br /> vệ quan điểm của mình, đến lượt các lập được sử dụng trong bất cứ hoàn cảnh nào<br /> luận ấy phải dựa trên các tiêu chí đánh giá khi cần giải quyết một vấn đề. Các bước trả<br /> rõ ràng, phù hợp với góc nhìn khách quan, lời câu hỏi 5W1H nhằm đưa ra ý tưởng<br /> toàn diện nhất. Mô hình câu hỏi như vậy có mới, tạo cơ sở phát triển tư duy sáng tạo,<br /> thể sử dụng thông qua nhiều cách thức với khuyến khích sinh viên xem xét cân nhắc<br /> các bước khác nhau. Khi cần xác định một tất cả mọi khía cạnh của vấn đề, lập luận<br /> hay nhiều vấn đề chủ yếu, cần chú ý đến logic, chặt chẽ để giải quyết vấn đề một<br /> mục đích giải quyết thấu đáo vấn đề đang cách toàn diện, sâu sắc và thuyết phục nhất.<br /> học tập. Thao tác đặt câu hỏi cũng giúp Khi giải quyết vấn đề trong học tập,<br /> sinh viên tự định hướng trả lời, với các sinh viên nên thường xuyên tự đặt câu hỏi<br /> cách thu thập và xử lý thông tin theo nhiều mới và tìm cách giải quyết những câu hỏi<br /> chiều khác nhau, phân biệt thông tin đúng, đó. Giải pháp này giúp tăng cường tính chủ<br /> sai và các yếu tố gây nhiễu, đặc biệt trong động của họ trong quá trình học tập tương<br /> thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay. tác, kích hoạt TDPB và làm cho kỹ năng<br /> Trong quá trình học tập, dưới sự TDPB của họ dần dần được nâng cao hơn.<br /> hướng dẫn của giảng viên, sinh viên cần Có thể nói, đây chính là phương cách<br /> tham gia tích cực vào giải quyết các tình chung góp phần hình thành TDPB, thông<br /> huống có vấn đề. Điều này đòi hỏi họ phải qua những kiến thức được tích lũy, khả<br /> chuẩn bị kiến thức, kỹ năng, phương pháp năng lập luận, phản biện khoa học và<br /> để bắt đầu tìm hiểu tình huống có vấn đề, nghiên cứu hướng giải quyết hiệu quả vấn<br /> đặc biệt là trả lời được câu hỏi xem xét đề sẽ tạo nên sự thành công trong học tập<br /> thực chất vấn đề. Trên cơ sở đó, giúp họ của sinh viên.<br /> có thể vận dụng những phương pháp khác 3. Kết luận<br /> nhau nhằm xác lập, khám phá, phát huy Việc hiểu rõ vai trò của kỹ thuật đặt<br /> điểm mạnh và khắc phục điểm yếu của câu hỏi ứng dụng 5W1H và vận dụng nó<br /> chính mình. Việc sử dụng các câu hỏi một một cách hợp lý có ý nghĩa quan trọng<br /> cách linh hoạt, khéo léo, thông minh sẽ trong phát triển TDPB của sinh viên. Do<br /> giúp sinh viên có suy nghĩ sâu sắc về vấn đó, đối với giáo dục đại học hiện nay, để<br /> đề, tạo ra những thay đổi tích cực trong tư nâng cao hiệu quả quá trình vận dụng kỹ<br /> duy. Từ đây cũng rèn luyện cho họ thói thuật 5W1H, cần thiết phải phát huy tính<br /> quen tìm tòi các phương án, góc nhìn và tích cực, chủ động, sáng tạo của giảng viên<br /> cách tiếp cận vấn đề khác nhau, xây dựng và sinh viên, nhằm đạt đến mục tiêu làm<br /> lối tư duy mở, hữu hiệu hơn. chủ tri thức, “phát triển toàn diện năng lực<br /> Ngoài ra, sinh viên cần xem xét mối và phẩm chất” (Đảng Cộng sản Việt Nam,<br /> quan hệ giữa các câu hỏi, những điều cần 2016, tr. 27), đặc biệt là năng lực TDPB<br /> làm và những chức năng được thực hiện, đáp ứng yêu cầu xây dựng nguồn nhân lực<br /> như những câu hỏi “cái gì” để miêu tả vấn chất lượng cao cho xã hội.<br /> <br /> <br /> 100<br /> BÙI NGỌC QUÂN TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> Nguyễn Lăng Bình (Chủ biên) và Đỗ Hương Trà. (2010). Dạy và học tích cực. Một số<br /> phương pháp và kỹ thuật dạy học. Hà Nội: NXB Đại học Sư phạm.<br /> Đảng Cộng sản Việt Nam. (2016). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. Hà<br /> Nội: NXB Chính trị quốc gia.<br /> Nguyễn Thị Hoà. (2017). “Bàn về tư duy phản biện trong giáo dục đại học”. Tạp chí Khoa<br /> học - Trường Đại học Đồng Nai, (5), 23-30.<br /> Dương Thị Hoàng Oanh và Nguyễn Xuân Đạt. (2015). Tư duy biện luận ứng dụng. Hồ Chí<br /> Minh: NXB Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Trần Thị Tuyết Oanh. (2009). “Hình thành tư duy phê phán cho sinh viên trong quá trình<br /> dạy học ở đại học”. Tạp chí Giáo dục, (213), 14-16.<br /> Trịnh Chí Thâm. (2018). “Một số chiến lược nhằm phát triển tư duy phản biện cho sinh<br /> viên Đại học”. Tạp chí Giáo dục, (423), 23-26.<br /> Đỗ Kiên Trung. (2012). “Về vai trò của tư duy phản biện và những yêu cầu cho việc giảng<br /> dạy ở Việt Nam”. Tạp chí Phát triển và hội nhập, (5), 80-83.<br /> Huỳnh Hữu Tuệ. (2010). “Tư duy phản biện trong học tập đại học”, Bản tin Đại học Quốc<br /> gia Hà Nội, (232), 14-16.<br /> Roy Van Den Brink - Budgen. (2017). Tư duy phản biện dành cho sinh viên. Hồ Chí Minh:<br /> NXB Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Richard Paul và Linda Elder. (2015). Cẩm nang tư duy phản biện - Khái niệm và công cụ.<br /> Hồ Chí Minh: NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 11/3/2019 Biên tập xong: 15/4/2019 Duyệt đăng: 20/4/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 101<br />