Văn hóa Tết của người Việt Nam: Phần 1

Chia sẻ: Luis Mathew | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tết Nguyên Đán là ngày hội cổ truyền lớn nhất, lâu đời nhất, có phạm vi phổ biến rộng nhất từ Mục Nam Quan đến Mũi Cà Mau và là ngày lễ tưng bừng, nhộn nhịp của cả dân tộc. Tết Nguyên Đán là khâu đầu tiên và quan trọng nhất trong hệ thống lễ hội Việt Nam, nó mang đậm nét văn hóa dân tộc sâu sắc và độc đáo, phản ánh tinh thần hòa điệu giữa con người và thiên nhiên theo chu kỳ vận hành của vũ trụ. Cuốn sách "Văn hóa Tết của người Việt Nam" được biên soạn nhằm giới thiệu đến bạn đọc những nét đẹp cũng như những phong tục độc đáo của ngày hội lớn nhất của dân tộc Việt Nam nói chung cũng như Tết ở Hà Nội nói riêng. Sách được chia thành 2 phần, mời các bạn cùng đón đọc phần 1 sau đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Văn hóa Tết của người Việt Nam: Phần 1

J4£lj- BANG SON NHA XL'AT BAN T H A N H NIEN
T E T NON NirdC V I E T A i doc "Nlumg iigay tha d'u" cua nha van Nguyen H6ng chSc kho long quen duoc hlnh anh chu be con vao nhiJng ngay Tet di danh dao an tien, x6 timg d6ng xu dong, dong chinh (nira xu) bang thau vao dai rut, lung lang tru6c bung, nhimg vt den nha la bj ngudi cha nghien ngap tuoc di luon cho vao tau thuoc phien het. Ong cai nguc ay mot ddi ngheo khd va nhuc nhan, song 6 Nam Dinh, cung biet thuang yeu vo con nhung ngheo kho va nghien ngap nen m6i the... Chii be a'y se la nha van lung danh sau nay va ra di khoi cuoc d5i a ap Cau Den, viing Yen The nhimg duoc dua ve quan tai Ha Noi de moi ngudi dua ti6n. Mot hinh anh khac vui hon chiit ft do la bai tho tril tinh "danh tarn cue" ciia Hoang Cam, viet ve ngay Tet Viet Nam day say dam, c6 cau: Co bai tarn cue mep cong coiig Rut trgm rcrrn nha di rdi o Chi ggi doi cay tidu cay ma do Ket xe hong dUa chi ve que em Ghe cay bai tim hcfi toe dm Em dioig l&n nua chi diOig di Twang sT do den troi sap ngua 6 ram them dong tuoi duang thi 6
va: bien E)dng chang, khi do la md hdi nude mat de ban tang chau con, Diia ducrc chiiih cliuyeti xihi}^ xodii}^ mong mdi chau con vui mimg hanh phuc. Cd le v i the ma long ta dang day thuang cam vdi chu be Di'fa tliua dao gdngoai them... danh dao xd ddng xu vao dai rut hay chii be choi ngoai them IBai tho ra dai da lau nhimg nhiJng hinh anh day than thuong ben hien cd ddng xu thu dugc tir dam tam cue ra day. va quen thugc ay van dong lai trong h6n ngiroi, bdi cir Tet den Thdi dai mdi cd bao thay ddi. Cd bac la nghiem cam, nhimg thl cuoc chofi tarn cue lai hien ra nhu mot phep nhiem mau trong Tet den, tam cue van la trd chai lam ngay Tet sum hop tran day nhiTng gian nha am sire cua dau xuan... khdng k h i thieng lieng va au yem. Khong hieu tir bao gicf, dan ta c6 phong tuc mimg tuoi. Nhimg phien chg Tet, chg lang den chg huyen, hang vdi Nguoi gia m 6 i t u 6 i mot lo nhu cau tho: bdt, vdi cue dat nhu torn tuoi v i cd cau ca: ,- Chcfi xudn keo lie't xiidn di Ddu nam mua mud'i, ciidi ndni niua vdi Cdi gid xong xgc no thi theo saii Tet khdng the sang hang xdm xin chiit lira hay mieng vdi cho Them mot t u 6 i la mat di mot phan dcfi. Nhung la sao, them khau trau, cung khdng the vay nam mudi... Phien chg Tet vi the ma mot t u 6 i lai duoc moi ngucfi mimg cho, mirng bang lai chiic, mirng ddng nhu hdi, dit mua bijn lay ngap mat ca chan hay mua phim bang niem vui, mimg ca bang tien goi la u6n mimg tuoi. Phai nang m d tdc cdn thorn bd ket hay cd nam ndng hanh vang, vang chang con so tram la han dinh, la tdi da, nen them dugc tuoi la nhu mau hoa cai vudn que, ngudi ganh hang Tet ve toat md hdi... them niem vui trai dat ban tang ma sdrg, chu khong phai n6i buon thi trong thiing hang dd khdng the thieu td tranh ga tranh Ign, nai hay sau bi ai oan, vi th6' ma "mimg t u o i " trd thanh phong tuc tren chudi xanh qua bdng de bay mam ngu qua, chuc sgi phao hoa ca khap dat nude til hang ciing ngo hem. rimg sau niii cao den vting hoa cai, may nam nhang den nhang tram, thanh vo cliay dd hdng bidn phai an to noi 16n va thanh thi ph6n hoa tung bung... cdn cai vd la xo. The nao cung cd cd bai tam ciic, loai "bai that" Ngudi Trung Hoa va Hoa Kieu cd tuc "11 x i " nghia la mimg dugc phong k i n nhu mot thdi banh dau thorn tham m i i i mirc mui ludi bang chiec phong bao giay do, trong dung nhieu loai tien tii hd, ma chi gai giiJ bi mat den tdi ba muai mgi viec xong xudi, nhd den to cho ngudi duoc tang, mong nam mdi ngudi ay se kiem mdi m d ra, lam dan em nhay c l n g len sung sudng, dm lay cai cd duoc nhieu loai tien nhu the. Ngudi Viet Nam thuan phac khdng ba ngan ciia chi ma tham chun chut, bat ke tinh cd cd anh hang the. Quanh nam ba ta, me ta chan lam tay bun, md hdi tam ta, di xdm sang choi, dd mat then thung hd chi... cay thue, ganh mudn, bat con cua con tep, ddng tien kiem dugc Tet Viet Nam la Tet sum hop. Du ai di dau, di t i m sir chang dang la bao nen no quy vo ciing, vay ma Tet den. ta thud nghiep lay limg hay tha phuong cau thuc kiem mieng cam thien nhd, ta dugc ba. dugc me giiii vao tay nhung ddng xu ddng bdng ha, thi Tet den van cu phai t i m ve noi que cha dat td, noi chdn Idn, nhiJng td giay bac mdi linh khdng nep gap ma cd ngudi ndi vui nhau cat rdn, an biJa cd dam bac, d i tao md ngoai nghia dia, gap "cd the cao rau dugc". Gia tri cua td bac ay nhd nhoi lam sao lai cd d i chii bac, tham ngdi chua cd, sang lang ben vieng ngdi nhung y nghia ciia no lai Idn lao lam sao, la niii Thai San, la bao la 7 6
dinh CO dau dao cong vut da lay may trdi... A i khong ve duac, Mam c6 Tet da c6 phan nao khac voi truyen thong xa xua. hay la mot chuye'n do... se la niem an ban nhidu nam, la n6i Nhieu nucic la c6 mat trong do, con mon nghin nam thi ngay thuang khac khoai mong cha cua ke a ddi vdi nguai di. Me se ngong cung C O , nen no c6 phan tiii than chang ma khong xuat hien? tieng keu con chim khach ngoai hd giau, chi se dem xem may Co ai dang thanh thi muon trd ve mai Tet ngay xua trong mat may Ian, em thi thac thom vao ra nhac nha luon m6m, que huang em dem? Nha hang xom c6 go'c hai dudng c6 thu,' ngudi khac khong hieu sao cir vap vao bau cira (du bau cira quen xuan nay loe ra nhung chiec nu canh sen nhu ngon lira mai thap thuoc tu xa xua)... len cho mua xuan am ap tinh ngudi. Nhung canh hai dudng ay Cha the ma vi nguyen soai cua phong trao Tha mai da vi^t chi de hang xom sang xin, tu tim ma be chu chang bao gid ban. tha Tet, c6 cau lam muon ngudi rung dong rung rung: May bong hoa ram but do tuai nhu chiec den l6ng soi to I6'i di, mot thdi ta di ben c6 gai hoc cung lap, ta trao nhau bong hoa ay Ru do phong suang tren gdc trg ma ma ta con do han hoa. Nao da biet gi ve tinh yeu ddi liia, > Lang nhin thien kg don xudn sang chac la miia xuan nhuom hong dong muu nen ma hai ta cung (TheLu) do. Tet nay, c6 gai ngan xa d dau, c6 tay bdng tay mang, c6 nhd ngudi ban cu vanlang thang thanh thi? Thien ha la ai vay? Tai sao lai ru ao nhu the? Va lang nhin Co ai len chiia xin canh khe' c6 ma'y qua mong nude nhu thach la the nao? Cii doc ma thuang thay canh c6 don ciia ngudi 10 thti thiic sir kien tri cai ludi, va cd ai la c6 gai trong tha Nguyen Binh: xa nha khong ve kip Tet. Hoi clieo lang Dang di ngang ngo Thdi dai mdi da sang trang that dep. Kinh t6' ma ra mot chan Me bdo tlidn Dodi lidt toi nay... trdi. Nhung mimg va tiii xen nhau, dan cai khQ tranh. Thanh pho Dam cheo ay da phan tan de'n neo dudng ddi mil mit nao, Te't ngay nay hiem tim ra mot be'p lira than dem cho noi banh chung soi nay c6 di chuye'n tau hoa cudi nam, chuye'n xe khach cudi cting... luc buc nhu cuai. Nhieu lang hoa, lang trong dao da bi san phang de vugt nhutig dam dudng suang biia, ve nha cho kip giao thira? lam khu cong nghiep. Nghl gan thi cam ao gao tien can hon thii chd hoa. Nhung nghl xa thi sao day? Phong tuc, net hao hoa van Ta cd la mot trong so do khong khi hdn ta bdng mang niem hien cua nghin nam se ra sao day? Chung ta khong cuang duoc cai thuang nhd mot ta ao trang ciing chiec that lung hoa dao tren mdi, hon nua, van hoa la bat bien la luon tir thay doi... ma nhung con dudng ngap tim c6 may, dan budc len chiia nghi ngiit nhang nam gan day ai cung nhin thay ro. tham ngay nai tran the. Tien mimg tudi cung da bien chat di nhieu. Chiec phong bi Ngoai dudng, vun vut xe lao di, ngudi vac canh dao bich (cang mong cang tot) khong phai mimg cho tre em ma la de' tra tham tuai, ngudi dm chau quat xum xue mong phat tai sinh Idc, na den an nguai lorn. Nhan danh cuoc vui, cay bai tam ciic ngudi thd banh chung di luoc thue ve, ngudi vao hieu thdi trang khong con, ma thay vao do la nhung quy quai ciia tro bai bac lay dd may tir dau thang Chap... Tet dang den rdi. Cdn nai xa pham phap ma dau teu la x6 so, 16 de... xdi kia ra sao nhi, nhirng ddi mat nao dang ngong dai. Chiec 8 9
binh huong va chan nen bang d6ng va bang g6 son then da dirac che lat giang, va hy hue luoc banh sudt dem, ngon lira chay lau chui, con ch5 gi nfra ma khong ngiit ngan khoi nhang va anh bung bung, ngirai ngdi canh banh la trai thanh gai lich hen nen... c6 le chi c6 cho ngirai, chd ngirdi v6 an Tet, ngay Tet Viet nhau, sat vai nhau sudt dem ben bep lira, mac ke ngoai trai mua Nam thuan phac thieng lieng, ngay H6n Dan Toe cho ta tat ca phiin gid ba'c hay cai ret tai te... Sang hom sau vcft banh, bdc va ta hoa vao hon dan toe that tha thiet dam say... chiec banh dau tien dat len ban thd dang len tien td ong ba td long thanh ki'nh bie't on. 1-2004 Cd cau ca dao ndi va phong tuc Tet: Tliit ind dua liaiili can doi do Neil cao traiig plido hdnli chioig xaiih Can Tet, ngoai dinh trdng cay neu cao nha't lang, ngoai chija trdng cay phudn, cac gia dinh cung trdng cay neu bang cay T E T N G U Y E N D A N tre cao va thang nha't cua bui tre nha minh, tren dd treo la cd ngu sac, con chim chiec ca bang sir, qua chuong nhd cung X I T A V A N A Y nhimg dai lua mau, den ngay miing 7 Tet goi la khai ha mdi ha neu, coi nhu da xong mot cai Tet d6 bat tay vao lao dong, ai v6 que an Tet thi lai ra di tiep tuc cong viec ciia minh nhCmg chdn ' ' I 'et Nguyen Dan la mot ngay thieng lieng vai tat ca moi xa xoi. Nude ta vdn ngheo sudt bao thai gian, nen Tet den, dam J- nguai Viet Nam da tir hang ngan nam nay, ca khi thang ba nha chung nhau nga mot con Ian d6 chia nhau an Tet, tuc dd cung nhir luc tram. Tet khong chi la dip mung don mua xuan goi la "an dung". Vi the, ma cd mdn thit ma. Bdi thjt ma d6 ngay, moi lai ve ma con la dip mimg sum hop gia dinh, gia toe, mong nen rau cd trdng ra, trong dd cd loai hanh cii dem nen vira chua vira dat nuac va xa hoi tot dep hon, mong ai cung duoc du day hanh man, \\x hang thang trudc Tet. Tren mam cd Tet cd dia dua hanh; phiic vi the ma ai cung nao nuc, cho du ban ron hon han ngay non bdc trang tinh xen lan mau vang rue ra, nd se gidn san sat giua thuong thi moi nguori van hang hai va phan khoi chuan bi va an hai ham rang, lam cai ngay cua thit ma phai tieu tan. Tet choi Tet cho that dang hoang vui ve. Ngay Tet, trong nha cd mam cd Tet, cd banh chung xanh, Qua cac thir tich ngu6i xua de' lai va qua 15i ke cac cu cao cd dua hanh vang, thi cung khong th6 thieu duac nhOng doi cau nien thi Tet nhihig ngay xa xua c6 nhi6u diem khac ngay nay. doi tren hai cot nha, cd khi son son thep vang, cd khi tren lua do Phong tuc goi banh chimg lam banh day da c6 tir thdi cac va binh dan hon chi la nhung td giay hdng dieu duac doc ra, viet vua Hung mo nude, do chang hoang tir Lang Lieu di lai. Phong nhiing Idi hay y dep va treo len vach. Phong tuc choi cau doi do tuc ay van duoc day tri cho den ngay nay. nha ai cung phai goi cd rat lau ddi, tu khi cha ong ta biet viet chu, ca chu Han va chQ banh chimg Tet, nao vo gao, dai d6, m6 Ion, mua la dong rimg, Nom. Cdn nhd mot doi cau ddi ciia Nguyen Cong Triir: 10 11
Toi ba mucri ng hoi tit mil, Kieng khong noi tuc, khong lam do va, khong danh mdng dong chat cm, duoi tlidng ban ra ngo cac em tha, phai c6 ngudi vao xong nha thi nguai trong nha mai duac ra khoi nha, goi la "xuat hanh" tuy theo ngudi chu nha va Sang inimg mot, ma then tqo hod, each tinh tu6i ma di vt nam hay sang bac, di theo hudng dong dUa hai tay bong ong Phitc vao nha. hay tay... Tuc mirng tuoi cung c6 tir lau, khong phai la ki6u cho Trong nha ngoai san d6u sach se khang trang, thi cung khong tiin vao phong bao do, goi la l i x i , kieu nay nguyen ciia nguai the' thieu duac nhOng trang phao chuot cua cac em be tha ngay, chi Trung Quo'c va Hoa K i 6 u . Con chiing ta, mimg tudi bang nhilng choi trong ba ngay Tet, vira vang r6n vara thorn mui khoi phao. dong xu dong hao hoac nhirng td gia'y bac con m6i tinh, va dua Nha tho V u D i n h Lien, vao thap ky bon muoi ciia the ky tan tay ngu5i duac miTng tuoi. Kha gia han, c6 khi mimg tuoi X X CO bai tho Ong Do rat hay viet v6 cac cu do Nho viet cau doi bang tat ca cac loai ti6n tir to den nho, d^ mong ngu5i nhan sang ngay Tet, c6 doan: nam mdfi se c6 the thu nhan duac tat ca cac loai tien nhu the. MSi nam hoa ddo iid Tir chieu miing mot cac vai gia da len chiia 16 Phat, cac cu ong ra dlnh thap nhang tru6c thanh. Lai thdy ong do gid Bay mUc tdii giay do Nhung ngay Tet deu la ngay v u i , di tham nhau, chiic Tet nhau, r6i danh du, danh ca ngudi, danh trong quan, thi dd't phao, Giiia pho dong ngudi qua xem chpi ga, danh tam ciic... va mot doan ket qua buon, dii la su that: Ho Xuan Huang c6 bai tha Danh du day ly thu, c6 nhung cau: Nam nay ddo Igi na Trai du gdi hqc khom khom cat Khong thdy ong do xi(a Gdi udn lUng ong ngUa ngUa long Nhilng ngudi miion nam cu Bdn mdnh quan hong bay phdp phdi Hon addu bay gid?... Hai hang chdn ngpc dudi song song... Mot net dac biet ciia Tet xua la sum hop. A i di dau thi Tet Tet nhung thcfi do con c6 rat nhifiu phong tuc hay va dep. den cung co ve sum hop gia dinh, tham hp hang, que huang. Ngay gan Tet phai tdng ve sinh toan bo tir nha den san va loi Cha me mong con, anh chi em mong nhau, den hang xom cung ngo. Co cau tuc ngu: "Daw nam mua mudi cudi nam mua voi" la hoi tham, neu c6 ngudi ve thi cung chia se niem vui a'y... noi v^ chuyen do. Dau nam khong the sang hang xom x i n may hat muoi. Con cuoi nam mua voi de lay nude voi quet cac biic Trai qua bao bi6'n thien, mot th5i bao cap kho khan, Tet vSn vach da qua mot nam mua gio nang noi, con diing nuoc voi hoac duac duy t r i 6 miic c6 the, de ai cung c6 Tet, khong tung bung voi bot rac ra san ra ngo, khong chi rac nhu gieo hat ma con ve thi cung pha'n chan. thanh cac hinh nhu tron tuong trimg cho trdi, vuong tuong trimg Tir vai chuc nam nay, chiing ta bu6c sang th5i ky doi m d i cho dat, ve ca cung ten voi mui ten chi ra ngoai nham xua dudi da CO rat nhieu thay doi, ke ca dieu hay net t6t iSn nhung nuoi moi loai ta ma, khong cho chiing den quay nhidu. tiec hoac con gay nhieu ban khoan trong tap tuc. 12 13
D d i song kinh te da kham kha hon, thanh thi khong con lo Tet ciia ngay nay, mam c6 khSng con la quan trong nhat nira. cai an cai mac qua vat va. Khong can chat bop hang thang tr5i Ngu5i ta coi choi Tet quan trong nhu an Tet, c6 khi con coi trong de sam timg ti mot, ma chieu ba muoi Tet. cam may noi, a 16 vai hon an Tet. Tet la dip nhirng nguoi giau khoe ciia, con nguoi ngheo cau la du day hang Tet (duong nhien la phai c6 tien). V I vay, ma thi cung mat mat, v i the khong la gi, sang miing mot Tet, cac hang con rat it gia dinh goi banh chimg, nguoi ta mua dam bay chiec bun rieu bun 6c c6 vi chua cay da dong nguoi ngoi an, chinh la vi la xong. The la mat di nhirng dem luoc banh chung tran day ho ngay nhirng mon c6 Tet roi, ngay thuong muon c6 mam c6 nhu khong k h i Tet. Chi mot viec nho la ft nha ai con mua la cay rau ngay Tet thi cQng chi vai chuc phut goi nha hang la c6 ngay... mui gia dun nu6c tam, ngudi ta dCing my pham, cac thir nuoc Thai gian da di qua dan toe chting ta hang ngan nam. Cac hoa cho tien. May ngay Tet, cac thanh phan trong gia dinh con phong tuc deu duac sang loc. Tet Nguyen Dan la mot ngay 16 dac coi thucfng viec sum hop, tir mam c6 tat nien den mam c6 ciing biet, CO thay doi gi chang nifa thi no v i n duoc duy tri tren nhirng sang miing mot. Nhieu ngudi rii nhau di nha hang, di hat, di dir net dai the, do cung la tinh dan toe, bai nguoi Viet Nam song c6 an nhirng tro chai m d i t i i nuoc ngoai du nhap vao nude ta, cung it nghla, thiiy chung, ton trong nhirng truyen thong dan tpc. Do cung ai con an nhung mon "thit m o " nhu tru6c nua. Co ngudi chudc la mot didu dang tran trong dii ngay nay da c6 khong biet bao rugu nhau den say x i n , ma loan la rugfu dat tien, coi lang phi nhu nhieu thay doi trong d5i song tir van hoa den chinh tri va kinh te. mot chuyen thong thuong. Miia xuan cii quay lai nhu v6 tu. Nhung vdi chung ta, mua Tir ngay Nha nu6c ta cam phao, da dep duoc nhi6u tai nan xuan cang vat them nhieu suy nghl de xay dung hien tai va bong chay. Do la mot chii truong dung cho thai nay. Phong tuc tuong lai, n t o chiic mimg miia xuan m6i la ni6m \i ron ra. ciing bai to tien, c6 gia dinh don gian di nhieu nhung c6 noi lai phuc h6i mot each thai qua, phuc hoi ca cai hay l l n dieu do, trong do ca boi loan, di doan. Tien mimg tuoi la de chia vui ngay xuan, mong cho nhau lam an tan tcfi, mtmg nhau vira diroc them mot tuoi trdi. Tuy nhien tuc le nay ciing c6 liic bi nguoi ta lam dung, cho ti6n vao phong bao, mot so tidn nao do de diit lot, tra on, mong nho cay sau nay chii khong con la ni6m vui nho nho va v6 tu... Lau nay da hinh thanh mot net moi. Cac thanh pho Ion nhu Ha T A O MO TRirdC X U A N Noi, thanh pho H6 Chi M i n h , Hue, Hai Phong chang han, dem giao thira, ngucfi nguoi tu hop nhau quanh mot quang truong nao C do CO do rong Ion de don giao thira, nghe tho chiic Tet cua Bac Ho hung ta ai cung c6 t6 tien, ong ba, cha me. Ma 16 tien, 6ng hoac Chii tich nirdc, roi \i xong nha cho gia dinh minh, vdti nhirng ba, cha me kh6ng s6ng dai ddi kiep kiep v6i m6i chung ta. mot quan ao sang trong, dep de va c6 k h i con quai dj la liing Thudng chi con nam mo c6 vang hiu hat nhu nep thdi gian dong ntra, nhung vi la ngay Tet, nen khong ai noi gi nhau... lai va tan pha. CQng kh6ng phai liic nao chung ta ciing c6 the ra 14 16
ngoi mp se se kia ma khoi huong khan khua v i cu6c ddi v6'n Khdng di tao mO thi khdng the y6n tam, c6 cam giac minh nhieu song gio va ban r6n, ta phai lam nghla vu con ngucfi, la diia con bat hi6'u, diia chau v6 on, chua lam tron bdn phan vdi nghla vu cong dan, con phai nudi day con cai cho chung nen ngu5i xua, ma chang may trong nam sau chuyen lam an c6 gi so ngudi... V i the ma nhan dan ta c6 tuc tao mo. say thi cang an han v i minh da c6 di6u khong phai vcti ong ba. Theo Nguy6n Du viet trong truyen Kieu t h i : T6t den, nha ai cung bSn b^ c6ng viec, nao dong gao n6'p, mua la dong, mua d6, nao goi banh chung, mua mut T6t, rupu Thanh minh trong tiet thdng ba Tet, nao sam quan ao moi cho lu tre, nao di Tet thay, tham ban Li la tao mo hoi la dap thanh C O t r i , nao cong tac cong doan, tham hoi, nao seu Tet cho con M i i n g ba thang ba am lich, tiet tr5i trong sang, moi ngudi hoac bieu qua thong gia, nao tong ket cuoi nam... viec nao cung thirong to chuc ngay hoi tao mo, va ngay ay, lua dong da xanh, can thi6't ca. Nhung hau nhu ai cung thay viec di tao m6 vao cQ CO cung da ciing xanh, xanh den chan trai nen m d i goi la dap cuoi thang Chap la can thiet nhat, la mot nghla vu phai lam d ^ thanh, nghla la di tren c6 xanh. khong an han gi ve b6n phan lam ngudi. N6'u khong t h ^ ca gia dinh cung di tao mo, thi chi it cung M o t nam vura troi qua, biet dau day, tran bao thang bay, co vai ba ngudi, ngudi mang 16 vat g6m vang giay, hucfng therm, lu thang sau, r6i mua ndng sut siii ong a, tre chan trau mai choi, trau ruou va chiit it hoa qua, ngudi cam chiec cuoc de sira CO th6 ngoi mp nha minh bi sut mdt goc, hay dam c6 van che't sang phan mo, suot nam qua, c6 ch6 nao sut \b thi dap lai. mat mot mang... can phai sira sang, lap cai hang chupt d6ng, Phong tuc hay da c6' tir lau dcfi va a khap m o i noi. Ke ca nhCmg i trong them vang c6 m 6 i , dat bong hoa tuoi, cung c6 the tr6ng nghla trang liet si, noi nhihig ngudi con iru tu ciia To quoc da mot khom cay hoa cue van thp hay khom cay la dau, loai cay yen giac nghin thu... - nay sC'ng ben b i , vuot qua mua nang... Cling ton tai vdi phong tuc tao mo thang ba, nhan dan ta i Bon ben hang x o m , it k h i c6 ai trach moc la khong d i tao con CO phong tuc tot dep la tao mo trudc xuan. V a o c O 2 3 thang mp. Chi minh minh biet, do la luong tam ngudi lam con lam Chap, 16 ti6n ong Cong ong Tao I6n trdi, m o i gia dinh the nao chau, la thuc hien mot nghla vu thieng lieng va cung la thuc cung phai thu x6'p lay mot ngay di tao mo. * hien mot phong tuc ciia nghin xua truyen lai. Nguoi thanh pho, dii c6 doi chiit tau xe vat va, nhimg v6i Thdng thudng tao mp, thap huong khan vai td tien, thi cung tarn long thanh, nh6 on tien to da khuat, ai cung ho hoi sam thap d d i ba nen huong cho nhung ngdi mp xung quanh. N g u d i sanh 16 vat d^ c6 mot ngay tao m6. Co the ve qu6 huong ban song cd hang xdm, lang gieng. Ngudi khuat noi chin sudi cung quan a mot vung xa nao do, noi con tir duong dong ho, noi con cd xdm gi6ng, ma cu the ta nhin thay dupe trudc mat, nhCrng ng6i mo t6, c6n c6 di ehii bac, nhan the tham hoi hp hang, bi6'u ngdi mp nam san sat b6n nhau day. chiit qua Tet de' to long dura con diia chau xa que... Cung c6 t h ^ len nghia trang thanh pho 6 Y6n K y , Thanh Tudc, dudng c6 xa Chi may hdm nua la ngay T6t, con chau vira tao mp cung vira nhung xe dua don tan noi, chi phai sap xep thi gidf cho trpn ven. la mdi ngudi xua ve an Tet vdi chau con. Ban thd d nha da cd ddi 16
cay mia voi mau tim buoc hai ben ban thd, lam gay ong vai, di t6 Ngudi phu nu mua dong vui long liii vao tudi minh phieu lang, tien CO cai gay chong ma di duong xa, roi mung bon Tet, hoa vang, nhudng tat ca nitm ddi cho tudi hoa nien. Tuy nhien, trudc khi di d con chau se tidn td tien ve coi vinh hang, va hen sang nam lai don an ngudi dan ba hao phong va v6 tu kia da kip cho c6 gai bao dieu v6 va cQng xin song khon, chet thieng, to tien, cha me ve phu ho ky dieu. Mot rimg hoa dao hoa mai nd ro, mot miia tho dang tung cho con chau lam an phat dat, khoe manh, hoc hanh tan tdi... bimg phap phdi bay len tir hdn thi si, nhung nui c6 ban, mot trdi Neu cuoi nam da tao mo thi con chau cam thay long minh nhang khdi tam linh, mot vung bao la que xa de ma hudng v6 hoai da thanh than, yen tam lam an, ra Gieng, ngay thanh minh c6 di niem nhd thuong... Miia dong da kip lam tat ca. Chi cdn chd... chd tao m6 Ian nua hay khong, cung khong phai ban khoan an han. tudi mdi an nap dudi Ian tdc mai tren nhung khudn mat nhu hoa, khuon mat nhu tinh... lat nira thoi, tudi mdi se hien len nhu hdn hd Thanh pho, ddi song ban ron, nhieu ngudi vi mai lam an ma nu Lieu Trai trudc thu sinh da tinh t h k thorn... quen bang mot phong tuc dep c6 16 cung nen n h k nha de phong tuc dep nay khoi mai mot voi thdi gian: Tuc tao mo truac xuan. Sang nay ba muoi, bua com tat nien cd may mdn la, tan dung nguyen lieu ciia cd ban. Nem ran, mien xao, chao Idng, banh Chung dau tien da thap huong xong... The ma da trua roi. Canh dao dot gdc, ngu toa trong binh bat dau nhu rung rinh cua quay de canh hoa chao ddi bang mau sac. Nhung cha hoa Hang Luge va chg hoa dudng Au Co - Lac Long Quan cdn dang thim thiet dong vui. Hoa dang lam cuoc du hanh tren moi loai xe vi viit de de'n khap 500 phudng phd. Van cdn nhieu doi ngudi ngam nghia HA NOI BA MX/dl TET lira chon canh hoa, cay hoa cho miia xuan minh lenh lang duyen to..., ong chii vudn dao van lui hiii danh vdng bd gdc bang giay xi mang va sgi lat tre che voi de hoa di den nai ve den chdn. Hang M ua dong Ha Noi nhu mot nguori phu nu dutig tudi, day kinh nghiem song, van giu nguyen ve dep thanh tan th5i con gai, du doi khi phang phat mot chut buon la dang cua net trieu mau hoa da yen vi vdi bao ngudi, ca hoa mai vang tuai rdi dugc chuyen tir Nam ra Bac cho Tet ron rang... Va chieu ba muoi sap tdi. Chi cdn kiem tra xem thieu du the' nhan duoi mat, ma net nhan ay la chiec la bang roi mau do, la nao. Gid nay, nhilu cira hang Idn, sieu thi Idn da ddng cua cho rang cay com nguoi da triit het la vang, la mat nude hd Guom nhan vien ve an Te't sdm, trua mung mot ho da rdi bd c6 gai duong hom gid mua Dong Bac Ian tan thdi giat may ve phia Hang thi ten goi miia xuan, dung vao vi tri. Ban thd da den nen sang Khay, bd Nam long hd tram mac... choang. Nhang tram da du, nhang vdng toa khdi, cay nhang sao Ngirdi phu nu ay ngam dat tay c6 gai duong thi vao h6i. C6 dung uy nghi cdn chd phut trit tich linh thieng mdi bat dau song gai duong thi ten goi mua xuan. Hoi chinh la Nguyen Dan. Chi con thuc ddi minh. Hinh nhu binh thuy tien bat dau dong day. Xac hoa mot budc nua la cdng chao ngay Hoi md ra. Hom nay ba muoi Tet. bat dau don hdn, hay hdn hoa dang dgi chut hdi sinh, loai hoa dai 18 Ivr^Jr 19
Nang con gai duong thi ron ren got hai dang de'n. Bua c6 tat cac, trong trang, bang trinh va huong thorn cung khe khang so nien hinh nhu nha ai cung da xong. Tuan tra cung da tan doi ba lam lay dong thi nhan mat y tho ma buong but... Ian che nude sdi boc khoi. Va dot khdi nhu con lu dd ve, tir tir Mam c6 tat nien thinh soan da xong. Me da mac ta'm ao dai, rdi cuon cudn... khdng hieu ngudi d dau ma dd ra dudng dong cha thi doi khan, dong ao nghiem chinh khac han ngay thuong de'n vay. Quanh cac pho dan den hd Guom da cd nhung tam rao xue xoa, mdc mac. chan ma luc nay thdi, chung an vao gdc nao, khdng ai chii y. Khu vuc hd Tay, Quang trudng Lang Bac Hd, cdng vien Thong Hinh nhu c6 mdt su kien phi thircmg xay ra. Nguoi dan ba Nhat, dudng Thanh Nien tiic dudng Co Ngu (con tau xanh mang ten miia dong chua di han, vSn dang ngap nghe phi'a tang khdng bao gid dam cii noi len giua Idng hai con ho ky dieu)... tat cay, nai goc pho, canh h6 Tay, ho Girom, ch6 viron hoa c6 la co ca da bat dau xao dong vdi chan ngudi, tieng ngudi, bong ngudi... dai, CO hoi, c6 cay neu va nhiitig ta'm tranh c6 dong... Sir kien do la chua bao gia c6 mot khoang th5i gian Ha Noi thua vang khap Nhung khdng dau dong bang khu vuc hd Hoan Kiem. Mot cac dudng pho nhu luc nay. A i can mua sdm cung da xong, ai vdng hd hai nghin met, anh den nd ra tren khap cac tang cay, tir can tlm ban da tim thay hoac danh cam nin quay ve. Ai chuain bi cay sau toa trdn, den cay sua het mua hoa, cay sua chua kip nu, cho gia dinh thi dang chuain bi... Gi5 nay la gid ciia gia dinh, gio cay nhdi cdi can, cay bang lang mai me lam qua, cay bang say cua tam linh, gi6 ciia sum hop, gid ciia doi chct... day la liic sua triit la, cay lidu cu budng rem, cay gao gio nhCrng cang tay chuong nha thd Idn vira danh xong 6 tieng va sir kien nay se con gan gudc ra ddn suong trdi, cay tre nga than mau vang dung dua keo dai khoang tren mot tieng nua. la da nhu nhd mot que huong... tat ca d6u no hoa, hoa khap canh cao canh thap, dii cac mau xanh, dd, tim, vang, hong, trang... Da len den, nhung den chieu sang dau phai cho ngudi. Den Them may cay den cao ap mau hdng lam mat ngudi nhu vira chi6u cho mat du5ng phong quang, den chieu cho cay xanh do nhap chut men cay, chiit men xuan, chiit men tinh yeu do tudi buon hiu quanh. Ba tram sau muoi nham ngay, m6i 24 gid trong mdi ban cho, do ngudi con gai duong thi lay tir ban tay ngudi nam, hinh nhu chi c6 khoang thoi gian nay nguoi moi nhuong duong pho cho gio. Cho hoa da c6 them mot thanh phan moi, phu nu mang ten mua ddng, ban cho... cac chi cong nhan moi trudng keo le chiec choi can dai vao cho. Vudn hoa Chi Linh (nghe noi se la noi dung tuong dai vua Nhieu hang hoa chi con nhOng la canh viit bo. Cai dep da ra di Ly Thai To) cd biing binh trong toan cay quat chiu chit tren nen het, noi each khac, cai dep da ve nha het. Can t6ng ve sinh de lat cd, khdng phai la cd ma la toan hoa pang-xe, tfm chen vang, nifa thoi, muon van buoc chan ngudi qua day deu duoc thanh vang pha tim At lat nira giao thira, chiing hoa than thanh dan thoi, dat nang xuan den ben. budm tung bay... Nhirng gdc dao nam ngoai, hoa nhu chiim Ngay ca cau The Hiic, chiec luge hong chai vao toe biec chim mdi cudi cung da ddn anh den va nghe dugc cau cudi rue song xanh va lilu rii, nhiJng thanh g6 mat cau cung du6i dai rich, nhip thd xdn xang, nghe dugc Idi hd hen va mong mdi: trong tich mich, con 15 doi chan cau cam xuong day h6 cung tu mua xuan nay, ta se... hoi sao b6ng con dudng vao Dai Nguyet Lau la khu6n c6ng den Thdi gian bay gid khdng do bang ddng hd ma do bang long Ngoc Son, khong mot am vang got chan ngudi... 21
nguoi, bang cho doi, bang guong mat ban tinh, ban hoc. May xuan hiJu hinh thi mua xuan da den dau cau Long Bien, da den san khau ca nhac ngoai trcfi, nghe nhac hay khan gia nghe nhau, 6 Cau Giay, Cau Gien, da den den Quan 'ITianh cd pho tuong cQng da nhu timg vong song tan ra bon phia mat h6, mat ho day ddng nang bdn tan, da den con dudng cao tdc Lang - Hoa Lac... la duang pho, t i j Dinh Tien Hoang sang Le Thai To, vong qua nang dang rai hoa va thdi gian xudng dai phan each, xuong Hang Khay, v6 Trang Tien, con tran sang cac duomg ngang ben tham cd, xudng tung d cira m d i gia dinh, xudng timg long ngudi canh. Noi goc hai cay loc vimg rat Ha N o i cQng khong con ch6 chd dai sudt may thang nay... trong. Va the la dac k i n chan nguoi. May thay, dong the ma Chat mot chiit i m lang, t h i ra tren song phat thanh, tieng khong va cham, khong cai nhau. phao vira ran, chi6ng trdng dang noi va Idi chiic Tet ciia v i dung Nguoi ta phai nghieng minh de tranh, tranh c6 gai thdi dau Nha nude bat dau... Ngudi dan ba mang t6n mua ddng bien trang, tranh chang trai to dep, tranh ong gia khoac tay ba lao, ca mat, ra d i han, trd v6 cdi u minh, ba da ban giao cuoc ddi cho hai deu mang to san diing mot Ha N o i xua, nay, mai toe bac pho ngudi con gai tdc muat, m d i do, ma hdng, budc chan son va ma guong mat hien t i j , h6 hai... Chac ho di don giao thira de ky thudt tha ta ao: Mua Xuan. niem 16 cudi vang, 16 cuoi bac b6n nhau, de gop minh vao Ha M o t ngay cudi nam da khep lai hay mot ngay dau nam da N o i , d6 tham Ha N o i vao minh... md. Khdng rd nua v i nd la ddng thdi, la mot khoanh khac day D o i k h i CO nhung doan duang pho, khong con ai cat dugc linh thieng Ha N o i . Ha N o i Idn them va ta say them. budc chan. Mot cay lam chang nen non. d day la hang chuc van 2004 cay cung cap, hao hoa, thanh lich cua mot Ha Noi qua nghin giao thua am vang chieng trong, ngat thom nhang khoi... Khong ke nam c6 ban phao hoa thi quanh bd hd Guam thanh bien song gam. Giao thira binh thudng la mot ky quan rieng Ha N o i c6 m 6 i nam chi mot lan. It lau nay, canh thanh nien di be cay hai loc da van. Co nhung ngudi buon mia, loai mia de ca canh la xanh non, than TET HIEN DAI mau ti'm, c6 the lam gay ong vai, dimg ban a nhieu nga tu. M i a C mua lam canh l6c, mia de tang nhau... that vui long, duac viec... ach day may nam, va nay v l n con, cd nhieu ngudi cii Te't D o i ba luc c6 tieng no gon khong am vang. Thl ra nhiJng den la di rude ve cay thong Nd-en bang nhua xanh la mat. qua bong cham vao dau thudc la. Khong sao ca, em be c6 bat Cd ngudi nhac nhe thi ngudi kia ndi rang the mdi la hien dai. d i n thi canh day, hang chuc hang dung ban, me san sang mua Chao ai hien dai! Ta thieu gi canh dao tuai dep, ta thieu gi canh qua bong khac cho em... mai vang, canh hai dudng, nhung bdng cue dai doa, nhung doa Ngudi dan ba miia ddng dang di nhung budc cudi cdng. hong rue rd, ke ca hoa pang-x6 tinh ti'r, chau thuy ti6n dai cac, Nang con gai thanh tan cQng dang vdi va. Hinh nhu neu mua chau dd quy6n hay bd thuac duac dam tham cd tir lau d d i , 22 23
khong ai nhdt no c6 mat tir khi nao, nhimg no thanh mot phan Co ngudi chi dam mua mot canh hoa gia lam bang giay v6 cua Tet dan t6c, Te't c6 truyen. chcri Tet. Thi cho rang do la ngudi v i ngheo ma phai tiet kiem, nhimg cd ngudi lai cu thich di cay ddi Idng may cho gidng cd dam, Troi A u M y , cud'i nam bang gia. Mau xanh bie'n hau het. cd M y , cd ngudi Y, ngudi Anh, hoac td mdi cho gidng ngudi nude Chi con cay thong nen ngucfi ta phai t i m la'y mot canh, m6t gdc khac, ma khdng biet den cau noi ngudi xua rang: Mat trdng da mdi nho cho CO sir song trong nha. Tai sao ta lai bat chu6c ho mdt thdm xi de noi ve nhung ke vong an bdi nghia, lira thay phan ban. each thieu ban ITnh nhu the nhi? Toe den la n i ^ m tir hao ciia ngudi chau A , tdc mudt dai la Nghe don 6 thii d6 nu6c Phap la Pari va nhi^u noi khac nua, ni^m dep ciia con gai Viet Nam, nhieu nude mo udc cung chang ngay Tet Nguyen Dan ciia ta, c6 du thir, kh6ng kem g i Ha N o i , duoc, the ma cd lam cd nhan danh hien dai, dem cat cut liin lam chi CO dieu nhieu thir gia. La dong de goi banh chung la bang cho no bu xu nhu con dien, lai cdn nhupm chd vang, chd do, nhua. Lat giang la day chat deo. Hoa dao bang nhua not. Nhang thap bang chat hoa hoc. chd xanh day quai d i . . . Cd thanh ra ngudi nude nao vay. Hay la cac cd gidng td tien ta, m d i tir rimg xanh sau tham trd ve ??? Nhimg ngudi xa que, mang long sau sii, danh cha'p nhan n i ^ m vui lam bang sir gia vd iy. Con ta le nao, nhan danh hien Mot thdi dai, dan ta cd thu choi cau ddi ma nha tho V i i dai, lai d i chudc lay cai gia kech com vao nha. Dinh Lien da cd bai tho Ong Do bat hii. Tet, cd ddi cau ddi m d i , can nha dep han len, va nghl ve cau ddi la nhd ngay de'n Tet, v i Co nguofi noi diia, neu hien dai the sao con goi banh chung, the ma trong k h i tha huong d phucmg trdi phia Nam. Nguyen hay la cu an banh ga to thoi nhe... Binh nhd v6 ngay Te't que huong khi nhin thay cau ddi do: Dung la chiing ta dang song trong thcfi dai th6ng thuomg toan Cot nhd hdng xom len cdu doi the gicri. Vat chat du nhap, trao doi thi di kem luon canh no la van Em doc tuong tUgii/a gid'y hong... hoa. Van hoa c6 hay va chua hay. Co phii hop va khong phii hop. Ta theo ai, theo cai g i , chinh la ban sac cua ta, la ban llnh ciia ta. Budn cudi cho cai choi hien dai, ngudi ta khdng dan cau ddi Tet ta pha am tra sen, tra moc cau ngon biet chung nao, ha I ma chud'c toan nhiing hinh anh ca si nude ngoai, cau thii bdng c6 g i lai di pha c6'c tra Lipton nhat nheo, chi c6 mau ma kh6ng da, ke hd rdn, ngudi Id diii non, chang tenh henh, nang td ho. huong khong v i . Sao the' nhi? Hien dai ma l i ! Tai sao khong mua it mut hat sen t r ^ n , mot san pham quy, Khdng hieu da ai nhin thay ngudi ta ngdi vao mam cd Tet cd hoan toan Viet Nam ma cu Hai Thuong Lan Ong da viet ve no mdn gid lua, mang ninh, ga ham, nom chua ngot, muc xao, canh trong cuon sach NQ cong Tlidng Idm, ma cur chuoc lay keo xiic mien, ca kho... ma ngudi an khdng diing dua chi diing dao va dla cu la, banh Thai Lan, hay keo chua ruou cua chau Au? Chang le nhu ngudi Tay, nhu trong ddi ba phim truyen hinh. Cd nhu the mdi uong tra sen, tra nhai, tra Tan Cuong ham vdi mut sen, muft quat, sang, mdi gidng Tay, chii neu diing dua thi dau cdn la hien dai. lai la lac hau r6i chang, da den liic chad cha me bang Held, Dem giao thira, cd lam thanh nien nam nir, khdng can biet d Giitbai m d i la hien dai chang? nha, ba hoac cha me chuan bi mam cd ciing trdi dat, ciing Id thien 24 25
ra sao, cu cho phep mlnh di "don xuan" than dem, tha ho nhay V i CO nhirng ngudi nhu the m i c6 nhieu gia dinh an Tet Roc, Pop, uong rupu say men, quay pha, va nhat djnh khong ve nha theo kilu Tay: Ga lam sin, c i kho to dung trong hop nhua. Banh trudc giao thira de sang miing mot Tet, nha don khach xong nha. chung di thira may chiec, tra goi, tra hop, tra day. Hoa qui, gia Ho cho ring ve sang mung mot Tet, nha don khach xong nha. Ho vi trong tii lanh. Nuoc La Vie c6 may hom cho con con bia chai, cho ring ve tru6c giao thua nhu the, don khach xong nha nhu the la bia hop cho bo no... Tet la nhanh gon, can thi nudng may cai lap lac hau, la c6 hu, la me tin, la lam mat tu do ciia thanh nien. Thanh xuong trong 16 vi song. Khdng mat thi gi5 chiit nio, de thi gi6 nien la phai choi, phai nhay, phai uong, phai "lac", gidng nhu cac ay di \t chiia, boi qua, xin xam... ciu t i i cau loc c6 ich Ipi hon... chuong trinh ca nhac MTV tren truyen hinh goi la ca nhac quoc te Tham chi c6 ngudi khong can thdi com vi no each rich an danh cho tudi tre. Chic khong can binh luan them. da it, lai ton dien (vi dien lien tuc len g i i ) cii mua trir it binh mi COng da xay ra nhieu truorng hop cuai ra nirdc mat. Cha me la xong. Thieu thi boc binh chung mua sin l i on... Rat it n h i chuan hi ban thd, bay mam ngu qua c6 buoi, bong, chuoi xanh, c6n CO vai dua, hinh nen... phat thu, qua quit, qua cam... thi may c6 cau choai choai gat di, chi Hien dai! Hien dai dang Ian chiem mot phan dcd song. Nen nhu yeu cau dep bo ban ghe de lam sin nhay dam dem giao thira. Chai the'nao, chic khong binh luan thi ai cQng c6 the tim ra cau ket luan. ruou C l i n g ir? Vo ich. Hay sim chai ruou ngoai cho boc lira... Cung Cong bang ma noi, ben canh nhiing sir q u i tron thi thdi hien khong hieu trong gia dinh do, se n6 ra dieu gi? Chien tranh hay hoa dai, cQng cd nhieu thuan tien cho x i hoi. binh? Cha me chiu thua, nhuong bo, liii nep song dan toe vao sau Neu trudc kia ngudi phu nCr, ngudi chii gia dinh phai lao cho nep song hien dai thing the hay l i m the nio? Xin chiu! tam khd tir, cd khi c i thing trdi, thi nay, ddi song kha gia, ca Nhieu c6 gai dep ngay nay, qua la dep, dep tir khuon mat den che thi trudng, chi can lo mot ngiy l i cd Te't ding hoing diy dii, ban tay, dep tu than the den ban chan, dang di, giong noi, anh mit, tham chi cd chiec m i y dien thoai, chi mot v i i gid, moi thu da cir chi, ham rang... qua la giai nhan xuat the, lam me man cuoc doi. duoc mang de'n tan nha. Rieng ndi binh chung, ca n h i ban rpn Nhung hau truong the nao? Co chua he vo gao vi so lam hong mong nao vo gao, rira l i , canh bep... may ngiy dem. Nay thira may tay moi phet mau, chua he xe con cua vi so cai cang cua no cip lam chiec, mot cudc dien thoai l i xong, v i n cd the ngon lanh. nhan da tay, chua he nhat cong rau vi so nhua rau lam hong da. Tat Mot dieu ding hoan nghenh thdi hien dai l i da cd the ca ra chp la xong tuot. Cai gi ngoai cho cung da lam sin, cho vac khic phuc dupe canh "no don ddi gdp", khong an cung mua, tiii mang mong. Tir con g i , con c i , m6 mang, den ngon rau, cii toi, cung sim. Khong can cQng cir chudc ve, an khdng het, de goi muoi vimg, m6 dua chua... V i the ma gia chanh l i di6u khong thiu de mdc, bo di thi tiec, an vio thi de mic benh (nhat la can den nua, la vo bo, la vo tich sir, la mat thi gid... trudc, ching n h i ai cd tu lanh) gap mua ndm den sdm thi Co ba me khuyen con gai: Con oi, tap lam di, keo sau nay diing l i tai hoa, che kho bi thiu, gid lua chay nude, fhit ddng bi ve nhi chong thi... Co con gai dap lien: Me oi, ba cu Khot oi, vua, canh mang chua loet, binh chung cQng thiu... Nay can de'n me chong phai so nang dau chir viec gi nang dau phai sp me dau mua den day, mung hai Tet chp da hpp, mua tuoi ve an chdng. Hon nira c6 tien, thue 6-sin la xong... ngay, khdng can du tru... 26 27
Hien dai, an Tet khOng con la mdi lo lang den heo ca ngudi. Kha nang den dau, an Tet choi Tet den do, tao ra sir thoai mai tea. Ngudi khach cuoi cung dem tiec ra vi. Cai chu cuoi cung cua that su... cha me chi con lo sao cho con cai khong qua sa da vao bai tho phai vat va suot dem. Cai ngay cuoi ciing cua mot thang nhutig te nan hoac circ doan nhan danh cai m6i ma quen ma't den dui, va thang cuoi cung cua mot nam: Thang Chap, sau mot nen nep gia phong... nam dang dac co gat hai va that bat, co thang cuoc va that tran, co n6ng nan va lanh bang, co chua chat va ngot ngao... >, >' i Cung v i the ma chiing ta dang diing trudc mot nga ba dudng. Cai gi la c6 h i cin bo d i hoac don gian hon? Cai gi la Cai cuoi ciing bao gio cung la chiia dung mot dudng trudng, mai can theo hoac mdi nhung lai cang mat goc can phe phan, sd thay, nhin thay cijng la khong sd thay khong nhin thay. No ngan chan... m6i gia dinh thudng gap k h i gia phong bi pha v5 v i hOu hinh va vo hinh, nhung no co sue manh Icfn lao khong kern CO nhieu em thieu ban linh, gia dinh thieu mot nep song co ban... gi cai dau tien. N o la canh cira khep l a i , phong k i n mot dieu da Nen the nao, co le con hoi s6m de ket luan, k h i cai cu va ra d i d6ng th5i la canh cira mb ra ch5 doi va hy vong. cai m 6 i dang xen ke, nhu ngay chua h6't, td'i da den, no c i i nha Thir nghi vd thang Chap ma xem. Do la thang cuoi ciing ciia nhem nhap nhoang... mot nam, Ty Siru hay Tuat Hoi... Ta se co nhung ngay nhung dem Va ta cang thay mot nen nep, tir m6i con nguoi den m6i gia binh tinh, gap mot cai gi do tira tua nhu sir tdng ket mot chuoi mat dinh va suy ra toan xa hoi, nen nep ay la v6 cung quan trong, no trcri moc va Ian, mOt soi xich that dai noi voi nhau bang timg vong la tot hay xa'u chu khong phai cQ hay mdi. mua nang, sum hop chia xa, la rung hoa khai. Co ngucfi tong ket v l mo. Ta ddi thuong dan da, ta chi vi mo 2002 nhu giot nuoc, ngon gio, chiec la, hat cat, nhung vcd ta thi giot nucic, ngon gio, chiec la, hat cat lai la tat ca nhung g i ta co, ta mang. Bon mua da qua gan het, co nam ngay lap xuan nam ngay vao chiec giudng thang Chap. Bao da lang. Nang da liii. Gio da luot. THANG CHAP Nguoi ta gap da di. Trai bong tron da vao lu6i... Ta diftjc them ngudi ban mci cai hom tinh cd gap nhau trong quan ca phe, tren san bong da ma nen ban. Ta mat ngudi ban cu bdi sau bay dam ddi C mdi chat hieu ban da re ngang sang mot nga ba lanh liing... ai gi dau tien bao g i d cung dang quy, dang nhd, dang goi thieng lieng. M o i tinh dau tien, bai tha dau tien, bong hoa M d i hdm nao la Tet, ta chon duoc canh dao theo ta la tuyet boi dau tien, dira con dau tien, mon tiSn luong dau tien... my. Ta nga ngan lang thang giua van gdc dao to, dao cdi, dao bich, dao phai, dao that thdn, dao the... ke ca cai phiit miii long Nhimg con cai cuoi ciing thi sao? M o t ddi nguoi chang timg gap cd gai ban rong canh dao e chieu ba muai Tet ma ta biet phai qua nhiJng cai cu6'i ciing ciia ddi minh lo toan vat va, vui rang nha cd con xa lam ngoai d, bua cam tat nien da don ra, tuoi, hon ho... no den tinh cd hay do sap xep, em d^m hay tan nhimg cd v l n con budc trong hy vong trao cho ai dd mot canh khoc... Phut cuoi cung cua con tau sau chuyen toe hanh, ta phai rdi dao di nhan ciia ai dd may td giay nat nhau goi la tien... 28 29
Thang Chap nay, ai se them vao so ban ta d i chon hoa dao, muon sao? Anh van dong vien u6c mudn the nao? Khong ai la g6 ai se vang birdrc chan trong cho hoa bat ngan hon hoa an hien? da. tu ngu5i c6 nha Mu 5 tang m6i xay den be ban bao rong khong Hinh nhu thang Oiap la con tau duoc lap them chiec dau biet me minh phieu bat chon nao... Thang Chap c6 ngan con mat may phia sau nen no hoi ha voi vang, lao di voi toe do chong mat, ngan doi tai nhin thay va nghe thay het, cho ngudi nay, tang ke kia, bong dang ciia no la nhCrng con gio miia vi vut, tieng ciia no la lay di ciia ngudi khac cong bang va chang v6 tu... buoc chan ngudi du6i nhau mua sam nhu mot cuoc chay dua toe Thang Chap con goi la thang Cu Mat, can ky cang, can than. do, khong nhanh chan thi giai an iii cung khong con, va hinh hai Xua nay nhung ten dao chich nao biet thuong ai, trong bong toi ciia no con la nhOtig phan tram c6 thirc hay khong c6 thuc, nam dem dong, chiing thanh cai bong xam mau cua ke ac rap rinh, coi tren to thong ke hay trong cuoc ddi thirc te... Mot, mudi, mot re ca nhCrng hien luong va thanh thien. Ta voi thang Chap phai trieu, cho den con so ty... dugc nhac den nhieu de cho de nhan, de dong long gin giu de bot di, de het di tieng khoc, tieng buon. vui de bu6n, de iron cai bung ra uong bia hay cui dau trong nao Da thay nhung ba ban rong mat hang mang kho moc nhi nuot tha dai... chi c6 thang Chap m6i thau hi6u nhimg gi no c6. nam huong. Da thay cam sanh Bo Ha xep day cong cho nhu Ta khong hoai nghi, du rang thi hao Tagore da viet: "Ni(dc K i m ty thap bang gom nung gia nau do. Cai Tet dang dan huy nguon cita sir liodi nghi xaiih xaiili thdm...'\a khoa hoc can hoai diet thang Chap nhung thang Chap khong mot chiit uu phien, nghi nhung tinh yen khong duoc may may nghi ngo. Ta chi mong san sang don nhan n6i hu v6. Tet la mo dau, la dau tien, no tiep ai viet nen con so thi dung tu doi minh, dung treu ke khac. nhan cai cuoi cung, no nhu chiec bau nhuy vui long nhan sy tan Nguai dan ba nao dang lo sam cho con manh ao mdi, khong ta cua bong hoa de ket thanh qua nhii, nhu cai dem hop can, the hoai nghi xem tiii minh phong hay det. Nha lire si hang long va nguai trinh nu rai bo mot dieu de tiep nhan dieu ky dieu khac... hang ruoi khong the biet minh phai dau v6i hang nao. A i kia di Tuy theo tam trang, hoan canh, ta mong thang Chap c i i may bo complet nhat dinh biet rang bo ao cua minh bang chat lieu cham Chap ma di hay ta mong no vun vut chong qua... de bay gi va gia tri bao nhieu ngay cong cua ngucfi cong nhan cam cui ben may nhung ca ngay ca dem rong rong mo hoi... len chap ch6i dieu ta dang ap u. Thang Chap c6 tat nien, di an mot bua cha ca tat nien, cat Dong lai mot vong quy dao. Dong lai nhung duac va chua toe ta't nien, dy tiec tat nien, tam tat nien, rieng hat khe nong dugc. Ta dang xep thang Chap vao qua khu voi tat ca n6i nidm cua chenh giong nhiJng "kao ke" thi cu- lien mien, chang ke gi mot sinh linh day met moi. Noi met moi khong vi than van, ma chi nhiJng dot gio miia lien tiep do ve bat chap ai thira ao quan hay la nhac lai mot cau trii danh nao do: "Con nguai sinh ra la de met phong phanh ngyc lep. Thang Chap do luang bao dung tat ca. moi v i lao dong. Neu khong lao dong den met moi thi con nguai Con bao nhieu ngay cuoi cung niJa nhi? Nhung sy m d dau con m6\6 ich lam sao...". Thang Chap mang bao nhieu sii menh tren cham rai ung dung 6 phia xa cuoi con duong duong hoa xuan khf. vai, chat chiia ca 11 thang trong long, no c6 met moi nhu ta? Co le thang Chap cung da run ray cam thong niem cho doi, do la Co le thang Chap cung c6 tam sy rieng minh, can phai dugc nhiJng dy dinh, u6c mo, hy vong, dpi chd dang manh nha trong se chia cimg bau ban. Nao lira banh chung sap nhom, nao dy an m6i bo nao va m6i tam hon... Co trinh nu mong gi? Chang thi nhan dang ra d d i , nao mam ngu qua cha nhau, nao ke hoach cho 30 31
tuong lai da dinh hinh trang cu6'i, nao cuon Ijch m6i vijra duoc xa..." lam nao long ngudi cQng lam ain long ngudi, khdng ra lenh treo len, nao chuyen tau cho ngudi ve que huong h6i h6p, nao ma khien hang trieu ngudi Ha Noi, nhung ngudi v i nhiem vu ma xem ta vi mo, nguoi khac v i m6, nao doi ngudi toe bach k i m khdng di so tan, cii bam tru vdi Ha N o i , tuan theo ram rap. ng6i ben nhau trong dem thang Chap, nham tinh xem da bao Ian Khdng hieu k h i ngoi trong ham, chi noi nhirng Idi do thi thang ay chung song ben nhau... >.; guong mat chi the nao, cang thang, nghiem nghi? Cdn ngoai M 6 i ngudi ddu c6 cai dau tien va cai cuoi ciing cija m6t ddi, ddi, luc nao cung tha'y chi tuoi cudi nhu mot bdng hoa dang ky mot nam, mot ngay, ciia tam thiic va dung di doi thuong. Thang tuoi nd. Chi Dung hoa minh vao dat trdi Ha N o i , chi trd thanh Chap theo do ma thien hinh van trang, noi theo dan da: M 6 i cay mot phan trieu, mot phan hai trieu Ha N o i , luc di xe dap tren m6i hoa, m 6 i nha m6i canh. Va ta them: M 6 i nguoi c6 rieng phd, liic di bo tay xach chiec tui vdi m d rau, con ca... thang Chap ciia minh truac k h i Tet timg bimg skp den... Ha N d i sau ba muoi nam, nhOng ai cd mat trong thang 12 nam dd, nay cdn bao nhieu nhu chi Hoa Bi'ch Dung? D i qua phd' Kham Thien, rang bang da cao va xanh, mugt ma ciing nang suang Ha N d i , Idp tre sinh ra, chua trdn ba muoi tudi han khd hinh dung nhirng cay bang non not mot thdi timg DEM T H I E N G THANG CHAP toi bdi khoi bom, mit m i l lira dan, nghe gach ngdi tan hoang, uat nghen tie'ng ngudi gpi nhau trong do nat... Dem 26, chi sau 16 Thien chua giang sinh, bao nhieu giao hixu vira r d i nha thd, Idng f 'hoat ma ba muoi nam, nghe c6 ve xa xoi nhung vdi ngudi cdn ngan vang tieng chudng tren dinh thap, tai cdn vang vang -L Ha N o i thi thang 12 nam 1972 khong bao gio v i ret mudt Idi Chiia phan truyen vi mot the gidi binh an, the ma... da b i ma phai m d trong ky tie. chim trong tan hoang do nat ciia tran bom huy diet tham -khdc Khu vuc cho Nguyen Cong Tru, c6 day nha tap the 4 tang khdng the ngd. Nguydn Cong Tru, mot khu tap the c6 sdm nhat Ha N o i (cung Dai tudng niem giira phd' Kham Thien da cd gin ba muoi vdi khu tap th6 K i m Lien), doi khi toi vSn gap mot ngudi phu n i l tu6i, moc len sau chien thang, cung it ai biet rang hai cay hoa toe trang nhu cudc, nhung dang di nhanh nhen va nhat la khuon dai xum xufe, thii huong thorn thieng lieng ciia chua c h i l n , ciia mat xinh dep va tre trung. It ai biet rang do la ba, c6 le goi la chi thanh kinh, m d i chiec la cd hinh con mat ngudi, hinh la ram, thi mdi dung, Hoa Bich Dung, mot phat thanh vien cua Dai hinh qua tram, hinh con t h u y i n thoi lam ai la ngudi thi cung cd Truyen thanh Ha N o i may chuc nam, ke' ca nhirng ngay didn ra nhilng Ian ngay nga't soi vao mat t r i am. Hai cay hoa dai dd duoc tran Dien Bien Phu tren khdng. Han nhieu ngudi con nhd cau: chie't tir gd'c dai gia trong san bai dudng Van M i e u uy nghi, ma "Dong bao chii y, doiig bao cliu y, may bay dich cdn each hinh nhu chi'nh than phu cua thi hao trac tuyet N g u y i n D u da t u Ha Noi 30 cay so..." hoac '"Dong bao cliii y, may bay dich dd bay tay trong k h i dng lam Te tudng d Thang Long. 32 33
Nam 1972 iy sao ma ret the, c6 t h ^ danh dd guc may goc mdi thang va 4 thudc vai m d i nam. NhOng con dudng dai rCing, bang c6 thu noi vu6n hoa Chi L i n h va dirong Trang T h i , va cung dan len Son Tay Hoa Lac, di ra hudng Dong cao tdc vuot Dong lam chet ca nhung dan ca trong ao, con non tre, chua biet chui Ngan de den tinh Dong, xuoi Nam qua Phap Van cao tdc bang xuong bun ma chong ret. Nhung h6i coi bao dong lien tuc sudt bang la dudng sd M o t , doc xucmg song dat nude... 12 ngay dem, chi bao yen dam phut thi r6i no lai cat len xin r l , Co ngildfi xa lau t r d ve H a N o i ma hi lac dudng. K h u vuc liic to k h i nho, luc chiing than kinh, k h i cang thang tam hdn... nha t h d L i e u Giai giira nhung khoang ruong rau mudng, nhimg lam cai ret nhu duoc tiep them gia budt... Trong anh sang m d chiec ao beo va timg day nha tranh mai ra, thirc su la mot lang m d hu ao cua suong mua ddng, ai v l n di tuan tra, phdng chi huy que, k h u vuc Thap T a m Trai ciia dng Hoang Le Mat... C u t u n nao cd anh den che k i n chi con nhu con dom ddm... va t o i , mot tieu dich la ruong rau ao beo, ca ngay khong thay... Rieng con trong sd nhihig ngudi khong r d i xa Ha N o i ngay nao, v l n theo dudng Nguydn C h i Thanh bat vao dudng L i d u Giai v d i bai c6 doi bau trdi, theo doi timg tia chop cua nhimg con rdng Thang xanh m e m ngan each da la mot trong vai con dudng dep nhat Long do rue tren thinh khong, va nhay len vui mung k h i cd thu do m d i hoan thanh nhung nam cudi the k y X X . . . nhung bd dude chay biing biing va roi xudng, mot trong nhung Luc ay, chua cd thap truyen hinh, ma mdi chi cd hai cot ang ten bo dude ay roi ngay vao giua lang Ngoc Ha, lam nat ca may Dai phat thanh Me Tri, ea hai cot cQng bi guc dd, nhung tieng ndi ludng hoa, lam s6i sue chiec ao trudc cira dinh lang cd kinh... cua dat nude Viet Nam, sue song ciia dan toe Viet Nam ben bi phi Nha toi d gan Nha thd Ham Long, chinh dem 26, khi giac M y thudng tir may nghin xuan thu, nen du ke thu gian ac den dau cQng huy diet Kham Thien, chiing toi thudng chi tranh bom bang each khong bit ndi, nen chi 5 phiit sau, khi khdi bom cdn dong dac, cat quan quanh ttr phd nay sang phd khac, va h6m ay, chung nhau ngdi bui cdn mu trdi, tieng ndi van cat len "Day Id Tieng noi Viet Nam, thu lu gam chiec cau thang. Chiec den bao dot nhien tat phut. Thi phdt thanh tCtHa Noi, Thu do nuac Viet Nam Dan chu Cong hoa." ra hoi bom, trong tieng nd bung buc, trong tieng dong co B.52 i i xen ke cung tieng c6 gai cd ten la Hoa Rich Dung.- Dong bao chu y...! nhu tieng cdi xay liia tir xa... t h e o dudng chim bay, chd toi ngdi va Thang 12 thi bao gid cQng ret, dd la quy luat dat trdi. Neu Kham Thien each nhau chua day nghin met, neu hom a'y gid doi khong cd nhilng dot ret xep hang theo nhau tan tit noi mit mil ta chieu, khong hieu toi cd nam trong sd nghin nam bat tu 265 ngudi? khong nhin khdng nghe khong thay duoc, thi han Ha N o i cung nhu Da cd nhung hdi chuong vang vong c^u hdn cho ngudi xa'u ca mien Bac mat di bao thi v i , phong v i . sd, ngudi hy sinh v i Ha N o i , ngudi gdp xuong mau ciia minh Cd mot nha van V u Bang sdng d mien Nam 30 nam, cu" miJa vao chieu sau Thu do ma cQng la chieu cao Thii do. Ba muoi dong lai rdng rdng nude mat nhd ve que cu Thii do Ha Noi, nhd hoa nam, vSn x i n kinh can nghieng minh. dao, nhd mua phCin, nhd ca kho, nhd thit dong, nhd ca vien lac rang Nhung dem chuong giao dudng vang vong cau sieu nhu the', ii U-ong chiec thung ngudi di ban rong nhung dem dong te tai... Va vi Chua Idng thanh cd cho moi con chien ciia ngudi sue tudng the' ma ngudi Ha Noi cang tu hao ve nhimg mua dong ciia minh. tuong ma bay len cung tuong lai, du tuong lai g^n hay tuong lai Lai them mot niem may man nua: Le Thien chiia giang sinh xa... ma nay, cd mot Ha N o i hoan toan khac trudc. bao gid cQng dung vao nhihig ngay ret budt. Khong hieu ngay le u-ong Khong cdn phai xem mat chdy vai de lo 13 c i n rudi gao nay triing hop hay chinh ngay le mang eai ret ve cho giao hihi. 34 35
dam bac m6t ddi. Ngudi ta bao nhau: Th5i dai mdi, ai chiu ... Chi CO hai dem timg bimg nhat trong m6i nam a d6 thanh ngheo la bat tai, la xoang xinh, la nguoi dut. Mot phan dung, me do la dem giao thira ciia Tet Ca, tuc la Tet Nguyen Dan, liic nam a. Chung con khong ngheo^nhu hang tram nam trudc, ddi ong ba cQ bat tay don mimg nam moi, ban giao m6i con nguoi cho nam noi, ong ba ngoai, d5i me cha com chudm mam man, ao va, moi, va dem Thien chiia giang sinh. chan khong... It ra chiing con cung dii an, mat mat, an hom nay Nam thanh nG lich, cu gia chong gay, bac trung nien ao khong phai lo ngay mai. Khong nha cao cira rong, khong vao marig to san phat pho ta bay, cac be hai dong tung tang dual anh hai ra han, khong gam voc lua la, khong tiec tiing son hao hai den ngoi sao trdng vang... va tren cao kia la gio la suang, la khi vi... nhimg long chung con theo Icri me cha ran day tir xua, vSn trcri lanh buot. Tir may hom truac cho den trua ngay 24 trdi ning thanh than, v6 tu, cang tu hao vi tarn h6n minh trang trong nhu vang oi a, nhimg khong hieu c6 gi thieng lifeng cao ca ma hoa bach hop, c6 hai ngon than dang bach lap nay chimg giam. chidu, bau troi van vu, may xam bay vi, troi nhu giat bac, nhu mau sua loang va gio u u th6i. Tra ret nhanh den vay, khien Rat nhieu ngudi thudng lay ngon lua ra de the thot nhe Idi, ngay 16 trong va dem thifing nay trd nen thidng liSng trong dam hay nang lai, rang: 'The c6 ngon den kia, neu toi noi doi tlii den. am, trong hoan hi, trong hanh phiic say sua... tat, toi Cling tat"... Lira thiSng, ngon lira nghin nam, trieu nami soi sang va suai am, tran the va tam linh... Da tren hai nghin mua dong, tren hai nghin dem Ha Noi noi each rieng, cung ky niem mot ngay rieng thii ba muoi ciia Tren moi ban thd, tir tho Due Chiia Jesus den Dire Phat minh, nhd de nhac nhd, nhd de cang thay cu6c dori nay la quy gia, Thich Ca, tu cac vi Thanh Tii Bat Tu den ngai thanh hoang, ong la hanh phiic, la dang tran trong trong an sung ciia dat trcfi, vu tru... dong ven dudng, con ma cay gao... bao gid cung phai c6 chut lira thieng, khong la chiec den phSn, den toa dang thi cung la dla 12-2003 den thap bang dau trau dau vimg c6 ngon bac bang ruot c6, chi It la ngon den hoa ky thap bang dau tay, c6 chiec bong den goi la thong phong thdi bang thuy tinh thii cdng, con l i ti van vi bot khi, van nhd thi sang md mdt quang nhd xiu, van to thi mu mit Ian khdi xanh den... ANH NEN GIAO THUA Nhung CO le dep nhat, hop Idng ngudi nhat, trang trong va T thanh kinh nhat la ddi nen do, n€n trang dung hai ben bat huang CO Ian khdi bay len nhu tam than rdng luon ve trdi, ta tham nghl C o phai d^ nhd vi thuo ban diu con ngudi tim ra lira ma trong moi dip It T6t long trong, bao gi5 tren ban th5 cung CO ngon lira chay dung diing hoac lorn rom hat d6? den Idi cau nguyen, khan khua mdi dng ba cha me, thanh than ve vdi tran nhan giay lat... Con cham hai ngon nen, nen chay thanh Idi, khdng con Thua me, Tet lai ve, con xin kinh can long thanh cham len bien gidi hien tai va qua khu, tuong lai, khdng cdn phan biet hai ngon nen de mcri me vi an T6't v6i chiing con. duang gian, am the... V i n nhu thua sinh thdi ciia me, chilng con v i n thanh bach, 37 36
; Ngoai ngay Tet thi cr dau can anh den, anh nen? thi bang g6 tien, son son thep vang long la vet thdi gian, kha gia Nguyen Binh c6 cau tho kha hay trong mot doan tho mieu thi CO dor chan nen bang dong, c6 dia loe de hung het nhung ta tam trang ngudi con gai sap bu6c vao dong phong hoa chuc: dong le nen rong rong trong nong bong. Doi chan nen vai bat huong la tam sir, neu c6 them dinh dong, lo dung huang la ngQ ... Chieu dy di hai dd tra ve sU. Tet den tam su va ngu sir deu duoc tre nho trong nha diing Mink em d lai vdi buong the tra'u dung tro danh bong, sang nhu guang, rue ra nhu vang mudi... Buong the chdn chieu nguyen mui mai Thua me, chiing con khdng c6 tam su, ngu su, chi c6 doi Dot nen hong len lai tdt di... chan nen bang g6 nhu thdng le nguai ngheo, nhung ngon nen va anh lira mdri la quan trong, md'i la tam linh huySn dieu cua hau Co dau m6i do, nang trinh nu do. Ngon hong lap kia la diy due dang len tien nhan. vai tam sir, la cira ngo cuoc d5i, la mai cheo khoa vao song nude de cha con thuyen ddi c6 vuot ben sang ngang... Ngon nen sao Khong CO doi chan nen bang dong duac due tir lang Dai Bai ma thieng lieng lam vay, sao ma goi cam dang tinh lam vay. gpi n6m la lang Buai N6i ben Kinh Bac ma chi la chan nen g6 Chang thi si dong que han da nhan vao hon minh bao nhieu the tien bang cai may dap chan c6 16, cu mot chan len, mot chan ky Viet Nam liia nude vdi nha tranh va bong cau, vai mai chua xuong, cho con dao tien quay vong, nai pho c6 To Tich canh day nhang nen... m6i vie't duac ra dieu ay. pho Hang Gai, thdi trudc c6 ten nhu tieng tren d6ng ngoai ben pho Hang Tien. Ay la con doan the', chir ihuc ra con dau biet tu6i Do la mdt cue, con cue doi khang khac. Con ngudi sinh ra, va nai sinh thanh ra chiing, d Ha Noi hay d Thanh Nam, phd ngay cudi la trong dai, d6 tiep tuc duy tri va phat sinh noi giS'ng. Hang Tien ciia ong Tii Xuang chua chat dang cay bao do. Nhung dau dang kia la cai chet rap rinh, la sir vinh hang dau Thdi khac xuan sang ma diem dau giao cam la giay phut khd, tir biet dut long ai oan. giao thira, long ai khong xdn xang, nghl ve dat nude, que huong, C6 quan tai dua linh, chiec nha tang am th^m hay loc lay v6 me cha, ve con chau, ve ao cam va ca ve nhung dieu ngay am thanh ciia trong ken dua ti6n, nhung cay nen leo let la ni6m thudng khong nghl den. thuang nhd hay n6i hen ho mot kiep sau nay. Dan ong 7 ngon Tai sao lai phai thap huong, cham nen, thap den trSn ban nen tren quan tai, dan ba 9 ngon, ma bach lap la phan nhieu, thd? Ba ngay Te't, khong bao gid duoc de huang tan khoi lanh, hong lap cung duac, tuy theo. Huang an dua hCn di va don h6n ne'n tat, dem im. Sau khoi huong kia, trudc ngai thd, c6 bai vi, ve... cung CO nhiJng ngon nen bap biing ngay giQa ban ngay, ban than chu hay khong c6, thi tien nhan van hien dien nhu chinh ngay duang the thi se la ban dem am the... long ta mong moi, ma anh lira nay chung kie'n. Vui den tot ciing va dau den tot cimg cung d^u can anh lira, Ngay tren nghia trang chieu tien biet, ngudi trong tang ma thong thudng la ngon nen. quyen con chia deu bao nhieu nen nhang thom cho nhung ngoi Nhirng ngon nen da thanh thieng lieng ay dau c6 cam ngay md cQ xung quanh ngoi mo mdi, ngudi hang xom nidi. Ngudi vao mat giat tre, mat g6 tren ban thd. Da c6 doi chan nen, ngheo xua ai, anh lira don ngudi ve, ngudi con nhd chang con sOng, 38 • 39 t
b€n do, bcf de que cQ, c6 con nh6 bai cho phien ap Tet, xon xao neu sau nay doi nao muon lay nhau, lang cho phep, va ai 16 ra m6t l6 ong va r i u rft nhu ngay con tre tuu trudng... Chung con "c6 g i " khdng nhiJng khong bj phat ma con co thudng... hop mat quay quan dong du trong ngay Tet, dung theo phong T h i ra ngon lira, anh nen... la mot di^u g i ta khdng the nao tuc Viet Nam: Tet la sum hop, Tet la cua m6i gia dmh, mieng an hieu cho can ke ngon nganh. hop udng, c6 ban to nho khong quan trong ma quan trpng nMv, van la thap len ngon nen de nh6 v6 tien to ong ba cha me, nhung Ngay nay, cd nhung ban tiec, neu an trong anh den dien thi ngudi la coi ngu6n ciia m 6 i con ngucfi dang h6ng hao nude da tra tien bang mot, nhung tat dien d i , an trong anh nen thi phai khudn mat v i anh lira... tra tien gap ba gap bdn. Ngon lira nen da tao ra mot khung canh, mot the gidi day huyen hoac didm ky rdi dd... R6ng ra cuoc d d i , tai sao trieu dinh k h i khao quan thudng tudrng, lai diing diing ngoai trdi bao nhieu bo duoc khong 16 goi Thua me la Dinh lieu? Tai sao cac cuoc choi nhoi, tir may chuc the ky Da sang nam m d i , ngon nen thieng dang bap bijng, chac den nam nay, thang nay, van can ngon lira lay tir dinh niii thieng cha me hien linh chung giam long con... nai than ngir toa la dinh niii Olympia ciia nude H i Lap choij D d i thudng khdng the nao thieu anh lira. Ngay Tet, tren ban sang. Ngon lira duoc cham len, d i khap nam chau hay no se lai- thd, cang khdng the thieu. D d i ba ngudi bat hanh, khdng cd nha tro ve thien gicfi, chi de lai du vang m6t anh hao quang voi loai ma ve, khdng cd ban thd ma nhd to tien... thi ndi budn dau ay to ngudi cdn thuong yeu... bang trdi, rdng bang bian nhu cau tho The L i i : Viet Nam da timg c6 nhung dem hoi tung bimg con hem ca Ru do phong suang tren gdc tro ^ ' thSn ti6n. Do la dem ra dam lang La trong cau ca: Lang nliin thien hq don xuan sang Ben Dam ru&c Gid chua Thdy Vui till vui vgy, chang tay rdLa... hoac mdt nha tho luu vong sang trdi A u M y : Thirc tai da v i viit niem xua, nhimg long ngudi thi khdng Mo chai bia Iqnh thay earn toi nguoi n6i nh6. Do la \k hoi lang La, dem cuoi cung, cuoc te than Ngoi doc tho nhd le chi/a chan vao gib phiit long trong, trang nghiem nhat thi b6ng nhien m o i (Tho Thanh Nam) anh lira ciia den, ciia nen, ciia duoc ciia nhang tat het. Tir coi thanh ihin, m o i ngucfi t r d lai ban t h ^ con ngudi. Trong bong La thu nha ay cd dem theo anh lua nen que huong, cd Idi dem mu mit, trong huong xuan thiic giiic dam me, trong h6n ngan xua vong lai khdng? nhien tinh ai... ai quan quit, ai dam say, ai nghieng ngira... tha Thua me, con hanh phiic duoc thap len ngon nen giao thira h6. M o t canh hay bao lau, den nen lai bimg sang. Trong anh lira d ^ don me cha, ai tha huong lam sao sanh duoc. Cd the goi anh nay, ke nao con lang nhang du don thi lieu h6n, bi lang phat va n6'n dd la anh lira ddi ddi... ngay, v i day la liic thanh than trd lai. Con trong k h i lira tat kia, 2003 40 41