Vàng_đặc điểm và ứng dụng

Chia sẻ: Hoang Thuy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

120
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vàng là tên nguyên tố hoá học có kí hiệu Au (L. aurum) và số nguyên tử 79 trong bảng tuần hoàn. Là kim loại chuyển tiếp (hoá trị 3 và 1) mềm, dễ uốn, dễ dát mỏng, màu vàng và chiếu sáng, vàng không phản ứng với hầu hết các hoá chất nhưng lại chịu tác dụng của nước cường toan (aqua regia) để tạo thành axít cloroauric cũng như chịu tác động của dung dịch xyanua của các kim loại kiềm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vàng_đặc điểm và ứng dụng

Vàng Vàng là tên nguyên t hoá h c có kí hi u Au (L. aurum) và s nguyên t 79 trong b ng tu n hoàn. Là kim lo i chuy n ti p (hoá tr 3 và 1) m m, d u n, d dát m ng, màu vàng và chi u sáng, vàng không ph n ng v i h u h t các hoá ch t nhưng l i ch u tác d ng c a nư c cư ng toan (aqua regia) đ t o thành axít cloroauric cũng như ch u tác đ ng c a dung d ch xyanua c a các kim lo i ki m. Kim lo i này có d ng qu ng ho c h t trong đá và trong các m b i tích và là m t trong s kim lo i đúc ti n. Vàng đư c dùng làm m t tiêu chu n ti n t nhi u nư c và cũng đư c s d ng trong các ngành trang s c, nha khoa và đi n t . Mã ti n t ISO c a nó là XAU. Các đ c tính đáng lưu ý Vàng là nguyên t kim lo i có màu vàng khi thành kh i, khi d ng b t vàng nguyên ch t 100% có màu đen, h ng ng c hay tía khi đư c c t nhuy n. Nó là kim lo i d u n dát nh t đư c bi t. Th c t , 1 g vàng có th đư c d p thành t m 1 m², ho c 1 ounce thành 300 feet². Là kim lo i m m, vàng thư ng t oh p kim v i các kim lo i khác đ làm cho nó c ng thêm. Vàng có tính d n nhi t và đi n t t, không b tác đ ng b i không khí và ph n l n hoá ch t (ch có b c và đ ng là nh ng ch t d n đi n t t hơn). Nó không b nh hư ng v m t hoá h c b i nhi t, đ m, ôxy và h u h t ch t ăn mòn; vì v y nó thích h p đ t o ti n kim lo i và trang s c. Các halogen có tác d ng hoá h c v i vàng, còn nư c cư ng toan thì hoà tan nó. Màu c a vàng r n cũng như c a dung d ch keo t vàng (có màu đ m, thư ng tía) đư c t o ra b i t n s plasmon c a nguyên t này n m trong kho ng th y đư c, t o ra ánh sáng vàng và đ khi ph n x và ánh sáng xanh khi h p th . Vàng nguyên thu có ch a kho ng 8 đ n 10% b c, nhưng thư ng nhi u hơn th . H p kim t nhiên v i thành ph n b c cao (hơn 20%) đư c g i là electrum. Khi lư ng b c tăng, màu tr nên tr ng hơn và tr ng lư ng riêng gi m. Vàng t o h p kim v i nhi u kim lo i khác; h p kim v i đ ng cho màu đ hơn, h p kim v i s t màu xanh lá, h p kim v i nhôm cho màu tía, v i b ch kimcho màu tr ng, bismuth t nhiên v i h p kim b c cho màu đen. Đ trang s c đư c làm b ng các k t h p vàng nhi u màu đư c bán cho du khách mi n Tây nư c Mĩ đư c g i là "vàng Black Hills". Tr ng thái ôxi hoá thư ng g p c a vàng g m +1 (vàng(I) hay h p ch t aurous) và +3 (vàng(III) hay h p ch t auric). Ion vàng trong dung d ch s n
sàng đư c kh và k t t a thành vàng kim lo i n u thêm h u như b t c kim lo i nào khác làm tác nhân kh . Kim lo i thêm vào đư c ôxi hoá và hoà tan cho phép vàng có th đư c l y kh i dung d ch và đư c khôi ph c d ng k t t a r n. S d ng và ng d ng Vàng nguyên ch t quá m m không th dùng cho vi c thông thư ng nên chúng thư ng đư c làm c ng b ng cách t o h p kim v i b c, đ ng và các kim lo i khác. Vàng và h p kim c a nó thư ng đư c dùng nhi u nh t trong ngành trang s c, ti n kim lo i và là m t chu n cho trao đ i ti n t nhi u nư c. Vì tính d n đi n tuy t v i, tính kháng ăn mòn và các k t h p lí tính và hóa tính mong mu n khác, vàng n i b t vào cu i th k 20 như là m t kim lo i công nghi p thi t y u. Trao đ i ti n t Vàng đã đư c s d ng r ng rãi trên kh p th gi i như m t phương ti n chuy n đ i ti n t , ho c b ng cách phát hành và công nh n các đ ng xu vànghay các s lư ng kim lo i khác, hay thông qua các công c ti n gi y có th quy đ i thành vàng b ng cách l p ra b n v vàng theo đó t ng giá tr ti n đư c phát hành đư c đ i di n b i m t lư ng vàng d tr . Tuy nhiên, s lư ng vàng trên th gi i là h u h n và vi c s n xu t không gia tăng so v i n n kinh t th gi i. Ngày nay, s n lư ng khai thác vàng đang s t gi m.[1] V i s tăng trư ng m nh c a các n n kinh t trong th k 20, và s gia tăng trao đ i qu c t , d tr vàng th gi i và th trư ng c a nó đã tr thành m t nhánh nh c a toàn b các th trư ng và các t l trao đ i ti n t c đ nh v i vàng đã tr nên không th duy trì. đ u Th chi n I các qu c gia tham gia chi n tranh đã chuy n sang m t b n v vàng nh , gây l m phát cho đ ng ti n t c a mình đ có ti n ph c v chi n tranh. Sau Th chi n IIvàng b thay th b i m t h th ng ti n t có th chuy n đ i theo h th ng Bretton Woods. B n v vàng và tính chuy n đ i tr c ti p c a các đ ng ti n sang vàng đã b các chính ph trên th gi i hu b , b thay th b ng ti n gi y. Thu Sĩ là qu c gia cu i cùng g n đ ng ti n c a mình v i vàng; vàng h tr 40% giá tr c a ti n cho t i khi Thu Sĩ gia nh p Qu Ti n t Qu c t năm 1999.[2] Vàng nguyên ch t quá m m đ có th đư c s d ng như ti n t hàng ngày và nó thư ng đư c làm c ng thêm b ng cách thêm đ ng, b c hay các lo i kim lo i cơ s khác. Hàm lư ng vàng trong h p kim đư c xác đ nh b ng cara (k). Vàng nguyên ch t đư c đ nh danh là 24k. Các đ ng xu
vàng đư c đưa vào lưu thông t năm 1526 t i th p niên 1930 đ u là h p ch t vàng tiêu chu n 22k đư c g i là vàng hoàng gia, vì đ c ng. Đ u tư Nhi u ngư i s h u vàng và gi chúng dư i hình th c các th i nén hay thanh như m t công c ch ng l i l m phát hay nh ng đ t kh ng ho ng kinh t . Tuy nhiên, m t s nhà kinh t không tin vi c gi vàng là m t công c ch ng l m phát hay m t giá ti n t .[3] Mã ti n t ISO 4217 c a vàng là XAU. Các th i vàng hi n đ i cho m c đích đ u tư hay c t tr không yêu c u các tính ch t cơ khí t t; chúng thư ng là vàng nguyên ch t 24k, dù American Gold Eagle, gold sovereign c a Anh, và Krugerrand c a Nam Phi ti p t c đư c đúc theo ch t lư ng 22k theo truy n th ng. Đ ng xu Canadian Gold Maple Leaf phát hành đ c bi t có ch a lư ng vàng nguyên ch t cao nh t so v i b t kỳ th i vàng nào, m c 99.999% hay 0.99999, trong khi đ ng xu Canadian Gold Maple Leaf phát hành ph thông có đ nguyên ch t 99.99%. Nhi u đ ng xu vàng nguyên ch t 99.99% khác cũng có trên th trư ng. Australian Gold Kangaroos l n đ u tiên đư c đúc năm 1986 như Australian Gold Nugget. Ch đ kangaroo c a nó xu t hi n năm 1989. Ngoài ra, có nhi u đ ng xu thu c serie Australian Lunar Calendar, và Austrian Philharmonic. Năm 2006, United States Mint b t đ u s n xu t đ ng xu vàng American Buffalo v i đ nguyên ch t 99.99%. N trang Vòng c vàng Moche v i các hình đ u mèo. B sưu t p B o tàng Larco Collection. Lima-Peru Vì tính m m c a vàng nguyên ch t (24k), nó thư ng đư c pha tr n v i các kim lo i căn b n khác đ s d ng trong công nghi p n
trang, làm bi n đ i đ c ng và tính m m, đi m nóng ch y, màu s c và các đ c tính khác. Các h p kim v i đ cara th p, thư ng là 22k, 18k, 14k hay 10k, có ch a nhi u đ ng, hay các kim lo i cơ b n khác, hay b c hay palladium hơn trong h n h p. Đ ng là kim lo i cơ s thư ng đư c dùng nh t, khi n vàng có màu đ hơn. Vàng 18k ch a 25% đ ng đã xu t hi n đ trang s c th i c đ i và đ trang s c Nga và có ki u đúc đ ng riêng bi t, dù không ph i là đa s , t o ra vàng h ng. H p kim vàng-đ ng 14k có màu s c g n gi ng m t s h p kim đ ng, và c hai đ u có th đư c dùng đ ch t o các bi u trưng cho c nh sát và các ngành khác. Vàng xanh có th đư c ch t o b i m t h p kim v i s t và vàng tía có th làm b ng m t h p kim v i nhôm, dù hi m khi đư c th c hi n tr khi trong trư ng h p đ trang s c đ c bi t. Vàng xanh giòn hơn và vì th khó ch tác hơn trong ngành trang s c. Các h p kim vàng 18 và 14 carat ch pha tr n v i b c có màu xanh-vàng nh t và thư ng đư c g i là vàng xanh. Các h p kim vàng tr ng có th đư c làm v i palladium haynickel. Vàng tr ng 18 carat ch a 17.3% nickel, 5.5% k m và 2.2% đ ng có màu b c. Tuy nhiên, nickel là ch t đ c, và đ gi i phóng c a nó b lu t pháp qu n lý châu Âu. Các lo i h p kim vàng tr ng khác cũng có th th c hi n v i palladium, b c và các kim lo i tr ng khác,[4] nhưng các h p kim palladium đ t hơn các h p kim dùng nickel. Các h p kim vàng tr ng có đ nguyên ch t cao có kh năng ch ng ăn mòn hơn c b c nguyên ch t hay b c sterling. H i tam đi m Nh t Mokume-gane đã l i d ng s tương ph n màu s c gi a màu s c các h p kim vàng khi dát m ng đ t o ra các hi u ng ki u th g . Yt Th i Trung C , vàng thư ng đư c xem là ch t có l i cho s c kho , v i ni m tin r ng m t th hi m và đ p ph i là th t t cho s c kho . Th m chí m t s ngư i theo ch nghĩa bí truy n và m t s hình th c y t thay th khác coi kim lo i vàng có s c m nh v i s c kho .[5] M t s lo i mu i th c s có tính ch t ch ng viêm và đang đư c s d ng trong y t đ đi u tr ch ng viêm kh p và các lo i b nh tương t khác.[6] Tuy nhiên, ch các mu i và đ ng v c a vàng m i có giá tr y t , khi là nguyên t (kim lo i) vàng trơ v i m i hoá ch t nó g p trong cơ th . th i hi n đ i, tiêm vàng đã đư c ch ng minh là giúp làm gi m đau và sưng do th p kh p và lao.[6][7] Các h p kim vàng đã đư c s d ng trong vi c ph c h i nha khoa, đ c bi t là răng, như thân răng và c u răng vĩnh vi n. Tính d u n
c a các h p kim vàng t o đi u ki n thu n l i cho vi c t o b m t k t n i răng và có đư c các k t qu nói chung t t hơn các lo i khác làm b ng s . Vi c s d ng thân răng vàng v i các răng có s lư ng nhi u như răng c a đã đư c ưa chu ng m t s n n văn hoá nhưng l i không đư c khuy n khích các n n văn hoá khác. S pha ch vàng keo (ch t l ng g m các phân t nano vàng) trong nư c có màu r t đ , và có th đư c th c hi n v i vi c ki m soát kích c các phân t lên t i m t vài ph n ch c nghìn nanomét b ng cách gi m vàng chloride v i các ion citrate hay ascorbate. Vàng keo đư c s d ng trong nghiên c u y khoa, sinh h c và khoa h c v t li u. K thu t mi n d ch vàng (immunogold) khai thác kh năng c a các ph n t vàng h p th các phân t protein lên các bên m t c a chúng. Các ph n t vàng keo đư c bao ph v i các kháng th riêng bi t có th đư c dùng đ phát hi n s hi n di n và v trí c a các kháng nguyên trên b m t c a t bào.[8] Trong các ph n siêu m ng c a mô đư c quan sát b i kính hi n vi electron, các đo n immunogold xu t hi n v i m t đ c c l n bao quanh các đi m v trí c a kháng th .[9] Vàng keo cũng là hình th c vàng đư c s d ng như sơn vàng trong ngành g m s trư c khi nung. Vàng, hay các h p kim c a vàng và palladium, đư c áp d ng làm l p d n cho các m u sinh h c và các v t li u phi d n khác như plastics và kính đ đư c quan sát trong m t kính hi n vi electron quét. L p ph , thư ng đư c t o b i cách th i v i m t argon plasma, có ba vai trò theo cách ng d ng này. Tính d n đi n r t cao c a vàng d n đi n tích xu ng đ t, và m t đ r t cao c a nó cung c p năng lư ng ch n cho các electron trong chùm electron, giúp h n ch chi u sâu chùm electron xâm nh p vào trong m u. Đi u này c i thi n đ nét c a đi m và đ a hình b m t m u và tăng đ phân gi i không gian c a hình nh. Vàng cũng t o ra m t hi u su t cao c a các electron th hai khi b b c x b i m t chùm electron, và các electron năng lư ng th p đó thư ng đư c dùng làm ngu n tín hi u trong kính hi n vi quét electron.[10] Đ ng v vàng-198, (bán rã 2.7 ngày) đư c dùng trong m t s phương pháp đi u tr ung thư và đ đi u tr m t s lo i b nh.[11] Th c ph m và đ u ng Vàng có th đư c s d ng trong th c ph m và có s E 175.[12]
Vàng lá, bông hay b i đư c dùng trên và trong m t s th c ph m cho ngư i sành ăn, đáng chú ý nh t là các đ bánh k o và đ u ng như thành ph n trang trí.[13] Vàng lá đã đư c gi i quý t c th i châu Âu Trung C s d ng như m t th đ trang trí cho th c ph m và đ u ng, dư i d ng lá, bông hay b i, ho c đ th hi n s giàu có c a ch nhà hay v i ni m tin r ng m t th có giá tr và hi m s có l i cho s c kho con ngư i. Lá vàng và b c th nh tho ng đư c dùng trong các đ bánh k o Nam Á như barfi.[14] Goldwasser (nư c vàng) là m t đ u ng th o m c truy n th ng đư c s n xu t t i Gdańsk, Ba Lan, và Schwabach, Đ c, và có ch a nh ng bông vàng lá. Cũng có m t s lo i cocktail đ t giá (~$1000) có ch a bông vàng lá.[15] Tuy nhiên, b i vàng kim lo i trơ v i m i ch t hoá h c trong cơ th , nó không mang l i hương v cũng không có hi u qu dinh dư ng nào và không làm thay đ i gì cho cơ th .[16] Công nghi p Viên g ch vàng 220 kg đư c trưng bày t i B o tàng Vàng Chinkuashi, Đài Loan,Trung Hoa Dân Qu c
Thanh vàng l n nh t th gi i n ng 250 kg. B o tàng Toi, Nh t B n. M t c c vàng t nhiên đư ng kính 5 mm (đáy) có th đư c dát m ng b ng búa thành m t lá vàng kho ng 0.5 mét vuông. B o tàng Toi, Nh t B n. Hàn vàng đư c dùng đ g n k t các thành ph n vàng trang s c b ng ch t hàn c ng nhi t đ cao hay đ ng thau. N u công vi c
đòi h i ch t lư ng ch ng nh n, vàng hàn ph i có cùng tr ng lư ng carat, và công th c h p kim đư c ch t o theo h u h t tiêu chu n tr ng lư ng carat công nghi p màu s c đáp ng vàng vàng và tr ng. Hàn vàng thư ng đư c th c hi n ít nh t ba đi m nóng ch y đư c g i là D , Trung bình và Khó. B ng cách s d ng m c kh , ban đ u đưa nó t i đi m nóng ch y, ti p đó ngư i hàn s d n h th p đi m nóng ch y, th vàng có th l p ráp các đ v t ph c t p v i nhi u đi m hàn riêng bi t. Vàng có th đư c ch t o thành s i ch và đư c dùng trong thêu thùa. Vàng m m và có th u n, có nghĩa nó có th đư c ch t o thành s i dây r t m ng và có th đư c dát thành t m r t m ng g i là lá vàng. Vàng t o màu đ sâu khi đư c dùng làm tác nhân màu trong ngành thu tinh. Trong ch p nh, các ch t li u màu b ng vàng đư c dùng đ chuy n đ i màu c a các đi m tr ng và đen trên gi y nh thành màu xám và xanh, hay đ tăng s n đ nh c a chúng. Đư c dùng trong in tông nâu đ , ch t màu vàng t o ra các tông đ . Kodak đã công b các công th c cho nhi u ki u tông màu t vàng, s d ng vàng như chloride.[17] B i vàng là m t ch t ph n x t t v i b c x đi n t như h ng ngo i và ánh sáng nhìn th y đư c cũng như các sóng radio, nó đư c dùng làm l p ph b o v cho nhi u v tinh nhân t o, trong các t m b o v nhi t h ng ngo i và mũ c a các nhà du hành vũ tr và trên các máy bay chi n tranh đi n t nhưEA-6B Prowler. Vàng đư c dùng như l p ph n x trên m t s đĩa CD công ngh cao. Ô tô có th s d ng vàng đ t n nhi t. McLaren s d ng vàng lá trong khoang đ ng cơ model F1 c a mình.[18] Vàng có th đư c s n xu t m ng t i m c nó dư ng như trong su t. Nó đư c dùng trong m t s c a s bu ng lái máy bay đ làm tan băng hay ch ng đóng băng b ng cách cho m t dòng đi n ch y qua đó. Nhi t t o ra b i kháng tr c a vàng đ đ khi n băng không th hình thành.[19] Đi n t S t p trung các electron t do trong kim lo i vàng là 5.90×1022 cm−3. Vàng có tính d n đi n r t cao, và đã đư c dùng làm dây d n đi n trong m t s thi t b tiêu th nhi u đi n năng (b c
th m chí có đ d n đi n trên th tích cao hơn, nhưng vàng có ưu đi m ch ng ăn mòn). Ví d , các dây d n đi n b ng vàng đã đư c s d ng trong m t s th c nghi m nguyên t thu c D án Manhattan, nhưng nh ng dây d n b c dòng l n cũng đư c s d ng trong các nam châm tách đ ng v calutron c a d án này. Dù vàng b chlorine t do t n công, tính d n đi n t t c a nó và kh năng ch ng ôxi hoá và ăn mòn nói chung trong các môi trư ng khác (g m c kh năng kháng axít không chlorine) đã khi n nó đư c s d ng r ng rãi trong công nghi p đi n t b i ch m t l p ph vàng m ng có th đ m b o k t n i đi n m i d ng, vì th đ m b o đ k t n i t t. Ví d , vàng đư c dùng làm thi t b n i c a các dây d n đi n đ t đ , như audio, video và cáp USB. L i ích c a vi c s d ng vàng làm kim lo i k t n i so v i kim lo i khác như thi c đang b tranh lu n d d i. Các k t n i vàng thư ng b các chuyên gia nghe nhìn ch trích là không c n thi t v i h u h t khách hàng và b coi ch đơn gi n là m t trò marketing. Tuy nhiên, vi c s d ng vàng trong các thi t b đi n t ki u trư t khác trong các môi trư ng r t m ư t và ăn mòn, và cho các ti p xúc v i chi phí hư h ng l n (m t s máy tính, thi t b thông tin, tàu vũ tr , đ ng cơ máy bay ph n l c) v n r t ph bi n.[20] Bên c nh ti p xúc đi n ki u trư t, vàng cũng đư c dùng trong ti p xúc đi n b i nó có kh năng kháng ăn mòn, đ d n đi n, m m và không đ c.[21] Các công t c ki u b m nói chung d b ăn mòn hơn công t c trư t. Các dây d n b ng vàng m ng đư c dùng đ k t n i các thi t b bán d n v i gói thi t b c a chúng qua m t quá trình đư c g i là k t n i dây. [s a]Hoá h c Vàng b t n công và hoà tan trong các dung d ch ki m hay natri cyanide, và cyanide vàng là ch t đi n phân đư c dùng trong k thu t m đi n vàng lên các kim lo i cơ s và k t t a đi n. Các dung d ch vàng chloride (chloroauric acid) đư c dùng đ ch t o vàng keo b ng cách kh v i citrate hay ascorbate ions. Vàng chloride và vàng oxide đư c dùng đ ch t o thu tinh màu đ hay thu tinh có giá tr cao, mà, như ch t l ng keo vàng, có ch a các phân t nanovàng v i kích c đ ng đ u.[22] Đơn v đo lư ng Xem thêm H đo lư ng kim hoàn
Trong ngành kim hoàn Vi t Nam, kh i lư ng c a vàng đư c tính theo đơn v là cây (lư ng hay l ng) ho c ch . M t cây vàng n ng 37,50 g. M t ch b ng 1/10 cây vàng. Trên th trư ng th gi i, vàng thư ng đư c đo lư ng theo h th ng kh i lư ng troy, trong đó 1 troy ounce (ozt) tương đương 31,1034768 gram. Tu i (hay hàm lư ng) vàng đư c tính theo thang đ K (Karat). M t Karat tương đương 1/24 vàng nguyên ch t. Vàng 99,99% tương đương v i 24K. Khi ta nói tu i vàng là 18K thì nó tương đương v i hàm lư ng vàng trong m u x p x 75%. Hi n nay Vi t Nam ngư i ta thư ng kinh doanh vàng dư i d ng các bánh, th i, nh n, dây chuy n, vòng, l c v i hàm lư ng vàng ch y u là 99,999% hay 99,99%, 99,9%, 99% hay 98%. Vàng dùng trong ngành trang s c thông thư ng còn g i là vàng tây có tu i kho ng 18K. [s a]L ch s B n đ Gi y cói Turin M t n tang l c a Tutankhamun
Jason returns with the golden fleece on an Apulian red- figurecalyx krater, ca. 340–330 BC. Vàng đã đư c bi t t i và s d ng b i các ngh nhân t th i Chalcolithic. Các đ t o tác b ng vàng Balkans xu t hi n t thiên niên k th 4 trư c Công Nguyên, như nh ng đ v t đư c tìm th y t i Varna Necropolis. Các đ t o tác b ng vàng như nh ng chi c mũ vàng và đĩa Nebra xu t hi n Trung Âu t thiên niên k th 2 trư c Công Nguyên trong Th i đ đ ng. Egyptian hieroglyph ngay t năm 2600 BC đã miêu t vàng, mà vua Tushratta c a Mitanni tuyên b là "nhi u hơn cát b i" t i Ai C p.[23] Ai C p và đ c bi t là Nubiacó các ngu n tài nguyên đ bi n h tr thành các trung tâm ch t o vàng trong h u h t l ch s . B n đ s m nh t đư c bi t t i là B n đ gi y cói Turin và th hi n sơ đ c a m t m vàng t i Nubia cùng v i nh ng ch d n đ a lý đ a phương. Các phương th c ch bi n ban đ u đã đư c Strabo miêu t và g m c vi c nung ch y. Nh ng m l n cũng hi n di n trên kh p Bi n Đ nơi hi n là R p Saudi. Truy n thuy t v b lông c u vàng có th đ c p t i vi c dùng lông c u đ khai thác b i vàng t tr m tích cát vàng th gi i c đ i. Vàng thư ng đư c đ c p t i trong C u ư c, b t đ u v i Kh i huy n 2:11 (t i Havilah) và g m trong v i các quà t ng c a magi trong nh ng chương đ u tiên c a Tân ư c c a Matthew. Sách Kh i huy n 21:21 đã miêu t thành ph Jerusalem M i có các đư ng ph "làm b ng vàng nguyên ch t, sáng như pha lê". Góc tây nam c a Bi n Đen n i ti ng v i vàng. Vi c khai thác đư c cho là đã b t đ u t th i Midas, và vàng đây đóng vai trò quan tr ng trong vi c hình thành cái có th là đ ng ti n đúc đ u tiên
t i Lydiakho ng năm 610 trư c Công Nguyên.[24] T th k th 6 hay th 5 trư c Công Nguyên, nhà Chu đã cho s d ng Ying Yuan, m t ki u đ ng ti n xu vàng. Ngư i La Mã đã phát tri n các k thu t m i đ khai thác vàng quy mô l n b ng các phương pháp khai m thu l c, đ c bi t t i Tây Ban Nha t năm 25 trư c Công Nguyên tr v sau và t i Romania t năm 150 sau Công Nguyên tr v sau. M t trong nh ng m l n nh t n m t i Las Medulas León (Tây Ban Nha), nơi b y c ng d n nư c dìa cho phép tháo h u h t tr m tích b i tích l n. Các m t i Roşia Montană Transylvania cũng r t l n, và cho t i t n g n đây, v n đư c khai thác b ng các phương pháp đúc l thiên. Các m nh hơn t i Anh cũng đư c khai thác, như các tr m tích cát vàng và đá c ng t i Dolaucothi. Nhi u phương pháp h s d ng đã đư c Pliny già miêu t k lư ng trong bách khoa toàn thư c a mình Naturalis Historia đư c vi t vào kho ng cu i th k th nh t sau Công Nguyên. Đ ch Mali t i châu Phi n i ti ng kh p C u th gi i v tr lư ng vàng l n c a mình. Mansa Musa, nhà cai tr đ ch (1312–1337) tr nên n i ti ng kh p c u th gi i v cu c hành hương c a mình t i Mecca năm 1324. Ông đã đi qua Cairo tháng 7 năm 1324, ông đư c t là đã đư c tháp tùng b i m t đoàn l c đà v i hàng nghìn ngư i và g n m t trăm con l c đà. Ông đã cho đi r t nhi u vàng t i m c vàng gi m giá Ai C p trong hơn m t th p k .[25] M t s gia R p đương th i đã bình lu n: Vàng đang có giá cao Ai C p cho t i khi h t i năm “ y. Mithqal không dư i 25 dirhams và nói chung là hơn, nhưng t th i đi m y giá tr c a nó đã gi m và m c giá th p này v n còn t i ngày nay. Mithqal không vư t quá 22 dirhams hay ít hơn. Đây là m c giá trao đ i trong kho ng mư i hai năm cho t i hi n t i b i s lư ng vàng l n mà h đã mang t i Ai C p và chi tiêu t i đó [...] ” —Chihab Al-Umari[26] Cu c thám hi m châu M c a ngư i châu Âu đã đư c kích thích m t ph n l n b i nh ng báo cáo v các đ trang s c b ng vàng đư c trưng bày kh p nơi b ingư i b n x châu M , đ c bi t t i Trung M , Peru, Ecuador và Colombia. Ngư i Aztec coi vàng theo nghĩa đen là s n ph m c a th n thánh, g i nó là "phân c a thánh" (teocuitlatl trong Nahuatl).[27]
Dù giá c a m t s nhóm kim lo i platinum cao hơn nhi u, vàng t lâu đã đư c coi là kim lo i đáng thèm mu n nh t trong các kim lo i quý, và giá tr c a nó đã đư c s d ng làm b n v cho nhi u ti n t (đư c g i là b n v vàng) trong l ch s . Vàng đã đư c s d ng như m t bi u tư ng cho s thanh khi t, giá tr , s vương gi , và đ c bi t các vai trò ph i h p c ba đ c tính đó. Vàng như m t d u hi u c a s giàu sang và danh v ng đã b Thomas More đem ra ch nh o trong chuyên lu n Utopia. Trên hòn đ o tư ng tư ng đó, vàng quá dư th a t i m c nó đư c dùng làm xi ng xích cho nô l , đ ăn và đ toilet. Khi các đ i s t các qu c gia khác t i, đeo nh ng b đ trang s c b ng vàng, ngư i dân Utopia tư ng h là nh ng k h u h , và ch t lòng kính tr ng v i nh ng ngư i ăn m c xoàng xĩnh nh t trong đoàn. Có m t truy n th ng t lâu là vi c c n vàng đ th nó. Dù đây ch c ch n không ph i là m t cách chuyên nghi p đ th vàng, vi c c n đ th có th đ l i d u v t vì vàng là m t kim lo i m m, như đư c ch ra b i đi m c a nó trong b ng đ c ng khoáng s n Mohs. Vàng càng nguyên ch t thì càng d t o d u. Chì đư c sơn có th đánh l a vi c th này b i chì m m hơn vàng (và có th gây ra m t nguy cơ ng đ c chì nh n u m t lư ng chì đ l n b h p th trong l n c n). Vàng th i c đ i v m t đ a ch t khá d đ có đư c; tuy nhiên 75% t ng lư ng vàng t ng đư c khai thác đã đư c khai thác t năm 1910.[28] Ư c tính r ng t ng lư ng vàng t ng đư c khai thác s t o ra m t kh i 20 m (66 ft) m i c nh (tương đương 8000 m3).[28] M t m c đích chính c a các nhà gi kim thu t là t o ra vàng t các d n xu t khác, như chì — đư c cho là qua tương tác v i m t ch t bí n đư c g i là đá c a nhà tri t h c. Dù h không bao gi thành công trong n l c này, các nhà gi kim thu t đã khi n ngư i ta quan tâm hơn vào cái có th th c hi n đư c v i các ch t, và đi u này đã đ t ra n n t ng cho ngành hoá h c ngày nay. Bi u tư ng c a h cho vàng là vòng tròn v i m t đi m tâm (☉), cũng là bi u tư ng chiêm tinh và ch cái Trung Qu c c cho M t tr i. V i vi c t o ra vàng nhân t o th i hi n đ i b ng cách b t neutron, xem T ng h p vàng. Trong th k 19, nh ng cu c đ xô đi tùm vàng đã x y ra b t kỳ khi nào nh ng tr m tích vàng l n đư c phát hi n. L n khám phá đ u tiên ra vàng t i Hoa Kỳ đư c ghi l i là t i M Vàng Reed g n Georgeville, B c Carolina năm 1803.[29] Cu c đ xô đi tìm vàng đ u tiên Hoa Kỳ di n ra t i m t th tr n nh phía b c Georgia tên là Dahlonega.[30] Nh ng cu c đ xô đi tìm
vàng khác di n ra t iCalifornia, Colorado, Black Hills, Otago, Australia, Witwatersrand, và Klondike. B i giá tr cao t trong l ch s c a nó, đa s vàng đã đư c khai thác trong su t l ch s v n đang đư c lưu chuy n dư i hình th c này hay hình th c khác. Occurrence C c vàng t nhiên 156-ounce (4.85 kg) này đư c m t ngư i tìm qu ng tìm th y Sa m c Nam California b ng m t máy dò kim lo i. S nguyên t 79 c a vàng khi n nó là m t trong nh ng nguyên t có s nguyên t l n nh t x y ra trong t nhiên. Gi ng m i nguyên t v i các s nguyên t l n hơn s t, vàng đư c cho là đã hình thành t m t quá trình t ng h p h t nhân sao siêu m i. Nh ng v n sao siêu m i tung b i có ch a kim lo i (g m c các nguyên t n ng như vàng) vào trong vùng không gian sau này đ c l i thành h m t tr i và Trái đ t c a chúng ta.[31] Trên Trái đ t, b t kỳ khi nào nguyên t vàng phát sinh, dư ng như nó s luôn như là m t dung d ch đ c c a vàng và b c, ví d m t h p kim vàng b c. Các h p kim này thư ng có hàm lư ng b c 8–10%. Qu ng vàng b c là vàng nguyên t v i hơn 20% b c. Màu s c c a qu ng vàng b c thay đ i t màu vàng-b c t i b c, ph thu c vào hàm lư ng b c. Càng nhi u b c, nó càng có tr ng lư ng riêng th p.
Kích thư c so sánh c a m t kh i qu ng vàng 860 kg và 30 g vàng có th l y đư c t nó. M vàng Toi, Nh t B n. Vàng đư c tìm th y trong qu ng đư c t o ra t đá v i các ph n t vàng r t nh hay c c nh . Qu ng vàng này thư ng đư c tìm th y cùng th ch anh hay các khoáng ch t sulfide như Fool's Gold, v n là m t pyrite.[32] Chúng đư c g i là "m ch" tr m tích. Vàng t nhiên cũng có dư i hình th c các bông t do, các h t hay nh ng qu ng vàng l n đã b ăn mòn kh i đá và k t thúc trong các tr m tích phù sa (đư c g i là tr m tích cát vàng). Nh ng lo i vàng t do đó luôn nhi u hơn t i b m t các m ch có vàng do ôxi hoá các khoáng ch t kèm theo b i th i ti t, và vi c r a trôi b i vào các con su i và dòng sông, nơi nó t t p l i và có th đư c ho t đ ng c a nư c liên k t l i v i nhau đ hình thành nên các c c vàng. Vàng th nh tho ng phát sinh cùng v i tellurium và các khoáng ch t calaverite, krennerite, nagyagite, petzite và sylvanite, và như bismuthide hi m maldonite(Au2Bi) and antimonide aurostibite (AuSb2). Vàng cũng phát sinh trong các h p kim hi m v i đ ng, chì, và thu ngân: các khoáng ch t auricupride (Cu3Au), novodneprite (AuPb3) và weishanite ((Au, Ag)3Hg2). Recent research suggests that microbes can sometimes play an important role in forming gold deposits, transporting and precipitating gold to form grains and nuggets that collect in alluvial deposits.[33] Các đ i dương trên Trái đ t có ch a vàng. Lư ng t p trung vàng ư c tính trong Đ i Tây Dương và Đông B c Thái Bình Dương là 50–150 fmol/L hay 10-30 ph n trên tri u lu th a b n. Nói chung, nh ng t p trung vàng trong các m u c a Đ i Tây Dương và Thái Bình Dương là tương đương (~50 fmol/L) nhưng ít ch c ch n. Nh ng vùng nư c sâu Đ a Trung H i có lư ng t p trung vàng l n hơn (100–150 fmol/L) vì b i do gió th i và/hay các con sông. m c 10 ph n trên tri u lu th a b n các đ i dương c a Trái đ t s
ch a 15,000 t n vàng[34]. Nh ng con s này nh b ng m t ph n ba s ư c tính trong tài li u trư c năm 1988, cho th y các v n đ v i d li u trư c đó. M t s ngư i đã tuyên b có kh năng khai thác vàng m t cách kinh t t nư c bi n, nhưng t t c h đ u ho c g p sai l m ho c gian l n. M t ngư i đư c g i là đáng tôn kính là Prescott Jernegan đã cho ho t đ ng m t chi c máy khai thác vàng Hoa Kỳ trong nh ng năm 1890. M t fraudster ngư i Anh cũng có m t chi c máy tương t Anh đ u nh ng [35] năm 1900. Fritz Haber (nhà phát minh ngư i Đ c v i quy trình Haber) đã nghiên c u vi c tách vàng t nư c bi n trong m t n l c giúp nư c Đ c b i thư ng chi n phí sau Th chi n D a trên các giá tr đư c công b 2 t i 64 ppb vàng trong nư c bi n m t s tách vàng m t cách thương m i kh i nư c bi n dư ng như có th thành công. Sau nh ng phân tích 4000 m u nư c bi n v i hàm lư ng trung bình 0.004 ppb m i vi c tr nên rõ ràng r ng vi c tách vàng s không th tr thành hi n th c và ông đã ng ng d án.[37] Không m t cơ c u thương m i th c s nào cho vi c tách vàng t nư c bi n đã t ng đư c xác nh n. T ng h p vàng không có tính kinh t và dư ng như cũng s luôn như v y trong tương lai Specimens of native gold "Dây vàng" t Sông Lena, C ng hoà Sakha, Nga. Kích thư c: 2.5×1.2×0.7 cm.
Vàng k t tinh t Mina Zapata, Santa Elena de Uairen, Venezuela. Kích thư c: 3.7×1.1×0.4 cm. Vàng lá t M Harvard, Jamestown, California, USA. Kích thư c 9.3×3.2× >0.1 cm. S n xu t Bài chi ti t: Tìm ki m vàng, Khai thác vàng, và M vàng
Khuynh hư ng khai thác vàng c a th gi i S n lư ng vàng năm 2005 L i vào m vàng ng m dư i đ t t i Victoria, Úc
Vàng nguyên ch t k t t a đư c s n xu t b i quá trình luy n nư c cư ng toan Khai thác vàng có tính kinh t nh t khi th c hi n t i các m l n, có tr m tích d khai thác. Các c p qu ng th p m c 0.5 mg/kg (0.5 ph n trên tri u, ppm) có th có tính kinh t . Các c p qu ng thông thư ng t i các m l thiên là 1–5 mg/kg (1–5 ppm); các c p qu ng ng m dư i đ t hay m đá c ngthư ng ít nh t đ t 3 mg/kg (3 ppm). B i ph i có các c p qu ng 30 mg/kg (30 ppm) đ vàng có th đư c quan sát b ng m t thư ng, t i h u h t các m vàng không th đư c nhìn th y. T nh ng năm 1880, Nam Phi đã là m t ngu n chi m t l l n ngu n cung vàng th gi i, v i kho ng 50% t t c lư ng vàng t ng đư c s n xu t có ngu n g c t Nam Phi. S n lư ng năm 1970 chi m 79% ngu n cung th gi i, s n xu t kho ng 1,480 t n. S n lư ng năm 2008 là 2,260 t n. Năm 2007 Trung Qu c (v i 276 t n) đã vư t qua Nam Phi tr thành nư c s n xu t vàng l n nh t, l n đ u tiên t năm 1905 m t ngôi v s m t.[38] Thành ph Johannesburg Nam Phi đã đư c thành l p sau Cu c đ xô đi tìm vàng Witwatersrand d n t i s phát hi n m t trong nh ng tr m tích vàng l n nh t th gi i t ng có. Các m vàng n m trong châu th các t nh Free State và Gauteng r ng v strike and dip đòi h i m t trong nh ng m sâu nh t th gi i, v i các m Savuka và TauTona hi n là nh ng m vàng sâu nh t th gi i v i đ sâu 3,777 m. Cu c chi n tranh Boer l n th hai giai đo n 1899–1901 gi a Đ ch Anh và ngư i Boer Afrikaner ít nh t m t ph n vì các quy n khai m và s h u các m vàng Nam Phi. Các nhà s n xu t vàng l n khác g m Hoa Kỳ, Australia, Nga và Peru. Các m Nam Dakota và Nevada cung c p hai ph n ba lư ng vàng s d ng
t i Hoa Kỳ. Nam M , d án Pascua Lama gây tranh cãi có m c tiêu khai thác các m vàng giàu tr lư ng t i nh ng dãy núi cao Sa m c Atacama, t i biên gi i gi a Chile và Argentina. Ngày nay m t ph n tư s n lư ng vàng th gi i ư c tính có ngu n g c t các m vàng khai thác th công hay m c nh .[39] Sau khi s n xu t ban đ u, vàng thư ng đư c tinh ch theo cách công nghi p b ng quá trình Wohlwill d a trên đi n phân hay b ng quá trình Miller, kh clo cho dung d ch. Quá trình Wohlwill mang l i đ tinh khi t cao hơn, nhưng ph c t p hơn và thư ng áp d ng cho các cơ s quy mô nh .[40][41] Các phương pháp khác đ phân tích và tinh luy n vàng g m th y phân và tách b c cũng như phương pháp cupell, hay các phương pháp tinh luy n d a trên vi c hoà tan vàng trong aqua regia.[42] th i đi m cu i năm 2006, ư c tính t t c lư ng vàng t ng đư c khai thác là 158,000 t n[43] và trong n b n tháng 1 năm 2009 c a mình, National Geographic vi t: "Trong toàn b l ch s , ch 161,000 t n vàng đã đư c khai thác, ch đ đ l p đ y hai b bơi dùng trong Olympic." Nó có th đư c th hi n b ng m t kh i v i chi u dài c nh kho ng 20.28 mét. Giá tr c a nó r t h n ch ; v i giá $1000 trên ounce, 161,000 t n vàng s ch có giá tr 5.2 nghìn t dollar. Trung bình chi phí đ khai thác vàng kho ng US$317/oz năm 2007, nhưng nó có th khác bi t r t l n ph thu c vào ki u m và ch t lư ng qu ng; s n lư ng s n xu t t i các m toàn c u đ t 2,471.1 t n.[44] Vàng r t n đ nh và có giá tr t i m c nó luôn đư c thu l i và tái s d ng. Không có vi c tiêu th vàng th c s theo nghĩa kinh t ; vi c lưu gi vàng v n là đi u thi t y u khi quy n s h u chuy n t bên này qua bên khác.[45] Tiêu th n Đ là nư c tiêu th vàng nhi u nh t th gi i, ngư i n Đ mua kho ng 25% lư ng vàng c a th gi i,[46] x p x 800 t n m i năm. n Đ cũng là nhà nh p kh u kim lo i vàng; năm 2008 n Đ nh p kh u kho ng 400 t n vàng.[47] Hoá h c Dù vàng là m t kim lo i quý, nó hình thành nhi u h p ch t. S oxi hóa c a vàng trong các h p ch t c a nó thay đ i t −1 đ n +5, nhưng Au(I) và Au(III) là hoá h p ph bi n nh t. Au(I), thư ng đư c g i là aurous ion, là tình tr ng ôxi hoá ph bi n nh t v i các ligand m m như các thioether, thiolate, vàphosphine ba. Các h p ch t Au(I) đ c trưng