Về bộ sưu tập đĩa hát hiện đang lưu giữ tại Thư viện Khoa học xã hội và một số đề xuất trong việc bảo quản, khai thác

VÒ Bé S−u TËp §Üa h¸t hiÖn ®ang l−u gi÷<br /> t¹i Th− viÖn khoa häc x· héi<br /> vµ mét sè ®Ò xuÊt Trong viÖc b¶o qu¶n, khai th¸c<br /> <br /> TrÇn thÞ kiÒu nga(*)<br /> NguyÔn Lª Ph−¬ng Hoµi(**)<br /> <br /> <br /> Th− viÖn khoa häc x· héi (Th− viÖn KHXH) hiÖn ®ang l−u gi÷ bé s−u tËp<br /> ®Üa h¸t cã néi dung ®a d¹ng kh«ng chØ vÒ ©m nh¹c mµ cßn nhiÒu chñ ®Ò<br /> kh¸c nh− t«n gi¸o, chÝnh trÞ, ng«n ng÷, nghÖ thuËt... Sè l−îng ®Üa tuy<br /> kh«ng nhiÒu nh−ng bé s−u tËp còng gãp phÇn lµm phong phó thªm nguån<br /> t− liÖu t¹i Th− viÖn. Trªn c¬ së kh¶o s¸t thùc tÕ vµ nghiªn cøu néi dung bé<br /> s−u tËp ®Üa h¸t nµy, c¸c t¸c gi¶ bµi viÕt xin giíi thiÖu ®Õn ng−êi dïng tin<br /> nh÷ng nÐt ®éc ®¸o, ®ång thêi ®−a ra mét sè ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao hiÖu<br /> qu¶ b¶o qu¶n, khai th¸c vµ ph¸t huy gi¸ trÞ bé s−u tËp trong ®iÒu kiÖn<br /> hiÖn nay ë Th− viÖn KHXH.<br /> <br /> <br /> 1. ¢m nh¹c cæ ®iÓn - chñ ®Ò träng t©m cña bé s−u tËp Lan, Hungary, Ph¸p, Anh, T©y Ban<br /> Nha. Cã nh÷ng ®Üa, th«ng tin trªn ®Üa<br /> Bé s−u tËp ®Üa h¸t hiÖn ®ang l−u<br /> ®−îc ghi b»ng 2 hoÆc 3 thø tiÕng. Mét sè<br /> gi÷ t¹i Th− viÖn KHXH gåm 959 ®Üa ®Üa kh«ng cã nh·n ®Üa, kh«ng cã tªn ®Üa,<br /> (NguyÔn Lª Ph−¬ng Hoµi, 2012, tr.1), néi dung ®Üa ®−îc viÕt tay.(*)PhÇn lín<br /> néi dung thuéc nhiÒu chñ ®Ò kh¸c nhau,<br /> c¸c ®Üa ®−îc s¶n xuÊt tõ tr−íc n¨m<br /> trong ®ã chiÕm tû lÖ nhiÒu nhÊt ph¶i kÓ<br /> 1977. §Üa vÒ ©m nh¹c cæ ®iÓn ®−îc s¶n<br /> ®Õn lµ nhãm ®Üa h¸t thuéc chñ ®Ò ©m<br /> xuÊt bëi c«ng nghÖ thu thanh analog, cã<br /> nh¹c cæ ®iÓn. VÒ h×nh thøc, h¬n 300 ®Üa<br /> ©m thanh stereo hoÆc stereo-mono, cã<br /> ©m nh¹c cæ ®iÓn trong bé s−u tËp ®Òu lµ kÝch th−íc ®−êng kÝnh ®Òu lµ 12 in, tèc<br /> ®Üa than. Mçi ®Üa ®−îc b¶o vÖ trong vá<br /> ®é quay cña ®Üa lµ 33 vßng/phót hoÆc<br /> ®Üa hoÆc hép ®Üa. Trªn mÆt ®Üa cã c¸c 1<br /> 333 vßng/phót... VÒ néi dung, c¸c t¸c<br /> th«ng tin vÒ tªn, néi dung ®Üa h¸t, t¸c<br /> phÈm trong c¸c ®Üa ©m nh¹c cæ ®iÓn cña<br /> gi¶ b¶n nh¹c/bµi h¸t, n¬i s¶n xuÊt,<br /> bé s−u tËp lµ do c¸c nhµ so¹n nh¹c tiªu<br /> nhµ/h·ng s¶n xuÊt, n¨m s¶n xuÊt, kÝch<br /> biÓu cña c¸c thêi kú Baroque, Cæ ®iÓn,<br /> th−íc ®Üa, c«ng nghÖ ghi ©m, c«ng nghÖ<br /> L·ng m¹n vµ HiÖn ®¹i s¸ng t¸c.<br /> s¶n xuÊt ®Üa, tèc ®é quay cña ®Üa. C¸c<br /> th«ng tin nµy ®−îc thÓ hiÖn ë nhiÒu<br /> ng«n ng÷ kh¸c nhau nh− tiÕng Nga, Ba (*)<br /> vµ (**) ThS., ViÖn Th«ng tin KHXH.<br /> VÒ bé s−u tËp ®Üa h¸t… 43<br /> <br /> * Thêi kú Baroque (1600-1700) hay ®µn d©y c¸c cung. VÒ nh¹c giao h−ëng<br /> cßn gäi lµ thêi kú TiÒn cæ ®iÓn: Opera cã c¸c Concerto cho cello vµ nhµ h¸t<br /> xuÊt hiÖn vµ ®−îc −a chuéng, bªn c¹nh (DS0294), c¸c Sonata vµ b¶n Carnival<br /> ®ã lµ nh÷ng thÓ lo¹i thanh nh¹c míi phÇn 9 (DS0257); 6 ®Üa cña W. A.<br /> nh− cantata vµ oratorio. Thêi kú nµy næi Mozart ®−îc xuÊt b¶n ë Nga, Ba Lan, cã<br /> lªn c¸c tªn tuæi nh− Arcangelo Corelli, ng«n ng÷ m« t¶ song song 2 thø tiÕng<br /> Alessandro Scarlatti, Domenico Nga vµ tiÕng Anh hoÆc tiÕng Ba Lan.<br /> Scarlatti vµ Antonio Vivaldi, Dietrich Néi dung gåm c¸c b¶n symphony,<br /> Buxtehude vµ Heinrich Schutz, Henry sonata vµ concerto nh− Symphony sè 39<br /> Purcell, Jean Baptiste Lully, Jean cung mi gi¸ng tr−ëng, Symphony sè 32<br /> Philippe Rameau vµ hai nhµ so¹n nh¹c cung son tr−ëng (DS0164); c¸c sonata<br /> vÜ ®¹i ng−êi §øc cuèi thêi Baroque lµ viÕt cho flute vµ piano (DS0330); C¸c<br /> Johann Sebastian Bach vµ George Concerto cho piano vµ nhµ h¸t<br /> Frideric Handel. (DS0268); vµ 26 ®Üa cña Beethoven<br /> trong bé s−u tËp gåm c¸c b¶n tam tÊu,<br /> Nhãm c¸c ®Üa h¸t thuéc thêi nµy<br /> tø tÊu, symphony vµ c¸c b¶n sonata.<br /> gåm 3 ®Üa cña Arcangelo Corelli, 8 ®Üa<br /> Trong ®ã, ®Æc biÖt kÓ ®Õn c¸c b¶n giao<br /> cña Antonio Vivaldi, 16 ®Üa cña Johann<br /> h−ëng “§Þnh mÖnh”, “Bi tr¸ng”, “¸nh<br /> Sesbastian Bach vµ 4 ®Üa cña George<br /> tr¨ng”, “Khóc ®am mª”; c¸c sonata cho<br /> Frideric Handel. Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn 4<br /> vÜ cÇm nh− “Mïa xu©n”; c¸c Piano<br /> ®Üa Tæ khóc bèn mïa cña Antonio<br /> Concerto “Hoµng ®Õ”, c¸c Violin<br /> Vivaldi (DL0125, DL0126, DS0236,<br /> Concerto vµ c¸c khóc më mµn Overture<br /> DS0279), hay nh÷ng b¶n cantata,<br /> Coriolan, Leonore, Egmont... §©y ®Òu lµ<br /> nh÷ng bµi hîp x−íng, nh÷ng partita,<br /> nh÷ng t¸c phÈm kiÖt xuÊt cña<br /> passion, nh÷ng tæ khóc nh− Kaffee<br /> Beethoven.<br /> Kantate (DL0065), tæ khóc “The last<br /> summer rose”, c¸c tæ khóc cho ®éc tÊu * Thêi kú l·ng m¹n (1800–1910):<br /> (DS0327) vµ nhiÒu giao h−ëng kh¸c cña Bé s−u tËp cã 86 ®Üa h¸t cña c¸c t¸c gi¶<br /> Johann Sesbastian Bach vµ c¸c tæ khóc næi tiÕng nh−: Franz Liszt (6 ®Üa),<br /> T©y Ban Nha næi tiÕng (DS0319) cña Johannes Brahams (12 ®Üa), Franz<br /> George Frideric Handel. Shubert (8 ®Üa), Robert Schumann (9<br /> ®Üa), Frederic Chopin (13 ®Üa), Johann<br /> * Thêi kú cæ ®iÓn (1730-1820): Giai<br /> Strauss (2 ®Üa), Alexander Boridin (3<br /> ®o¹n ph¸t triÓn ®Ønh ®iÓm cña ©m nh¹c<br /> ®Üa), Antonin Dvorak (3 ®Üa), Nikolai<br /> cæ ®iÓn thêi kú nµy lµ vµo cuèi thÕ kû<br /> Rimsky Korsakov (5 ®Üa) vµ Peter<br /> XVIII khi mét nhãm c¸c nhµ so¹n nh¹c<br /> Tchaikovsky (25 ®Üa).<br /> ®−îc biÕt ®Õn nh− “Tr−êng ph¸i cæ ®iÓn<br /> Vienna”, mµ næi bËt nhÊt cã Joseph Néi dung nh÷ng ®Üa nµy trong bé<br /> Haydn, Wolfgang Amadues Mozart, s−u tËp ®Üa h¸t gåm c¸c b¶n nh¹c thuéc<br /> Ludwig Van Beethoven. Bé s−u tËp cã: nhiÒu thÓ lo¹i. Giao h−ëng cã thÓ kÓ tíi<br /> 10 ®Üa gåm c¸c t¸c phÈm cña Joseph c¸c t¸c phÈm: Giao h−ëng Mïa xu©n<br /> Haydn ®−îc s¶n xuÊt ë Hungary vµ Nga (DL0098), Giao h−ëng S«ng Rhenish<br /> trong kho¶ng thêi gian nh÷ng n¨m (DL0100)... cña Robert Schumann; Giao<br /> 1970. VÒ nh¹c thÝnh phßng cã c¸c tø tÊu h−ëng “ThÕ giíi míi” (DS0196) cña<br /> 44 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014<br /> <br /> <br /> Antoni Dvorak; Giao h−ëng “Thèng s−u tËp cã rÊt nhiÒu c¸c s¸ng t¸c thuéc<br /> thiÕt” (DT0022), Giao h−ëng “GiÊc m¬ thÓ lo¹i ©m nh¹c d©n gian c¸c n−íc nh−<br /> ngµy mïa ®«ng” (DT0016)... cña Peter Hungary, Rumani... (DL0160; DL0150),<br /> Tchaikovsky. Giao h−ëng th¬ cã Giao c¸c giao h−ëng cho ®éc tÊu piano, cho<br /> h−ëng th¬ sè 3 cña Liszt (DL0163). C¸c piano vµ dµn nh¹c, cho bé d©y, bé gâ<br /> khóc më mµn cã 24 khóc d¹o ®Çu dµnh (DL0149; DL0147) vµ c¸c tø tÊu<br /> cho piano cña Chopin (DS0214) vµ Khóc (DL0168), ngò tÊu (DL0165)... Zolt¸n<br /> më mµn Scherzo vµ Finale cña Kod¸ly – nhµ so¹n nh¹c ng−êi Hungary,<br /> Schumann (DL0157). C¸c t¸c phÈm theo cïng víi BÐla Bartãk lµ nh÷ng nhµ s¸ng<br /> tr−êng ph¸i d©n téc cã c¸c nh¹c phÈm lËp nÒn ©m nh¹c d©n gian Hungary.<br /> cña c¸c tªn tuæi nh−: Frederic Chopin; Nh÷ng nh¹c phÈm cña Zolt¸n Kod¸ly<br /> Franz Liszt; Nikolai Rimsky Korsakov trong bé s−u tËp ph¶i kÓ tíi c¸c b¶n viÕt<br /> vµ Franz Schubert víi c¸c vò khóc cho piano (DL0155), tæ khóc Hary Janãs<br /> Hungary, c¸c tæ khóc T©y Ban Nha (DL0153) vµ nh¹c phÈm næi tiÕng Ave<br /> (DS0231). Opera cã 2 vë “Hå Thiªn nga” Maria (DL0151).<br /> vµ vë “KÑp h¹t dΔ næi tiÕng cña Igor Stravinsky - nhµ so¹n nh¹c<br /> Tchaikovsky (DS0185). C¸c t¸c phÈm ng−êi Nga - næi tiÕng víi 3 b¶n ba-lª:<br /> viÕt cho piano gåm C¸c d¹ khóc, Khóc L'Oiseau de feu (Con chim löa),<br /> luyÖn tËp (DS0325) cña Frederic Petrushka vµ Le Sacre du printemps<br /> Chopin; C¸c ph©n ®o¹n dÔ cho trÎ em (Nghi lÔ mïa xu©n). Bé s−u tËp cã 2 ®Üa<br /> ch¬i piano (DS0354) cña Robert nh¹c phÈm balª “Nghi lÔ mïa xu©n”<br /> Schumann; Tæ khóc bèn mïa (DS0198) (DS0300; DT0032), 1 ®Üa gåm c¸c b¶n<br /> cña Peter Tchaikovsky; c¸c Fantasy giao h−ëng cho piano (DT0033) vµ 1 ®Üa<br /> (DS0331) vµ c¸c Sonata viÕt cho piano gåm c¸c vò khóc Nga (DL0122). Dmitri<br /> (DS0345) cña Franz Schubert. Shostakovich - nhµ so¹n nh¹c ng−êi<br /> * Thêi kú hiÖn ®¹i (1890-1975): cã Nga. 10 ®Üa nh¹c phÈm cña<br /> 52 ®Üa. Trong ®ã cã 2 ®Üa ©m nh¹c cña Shostakovich: vÒ thÝnh phßng cã Tam<br /> Claude Debussy, 4 ®Üa cña Igor tÊu, tø tÊu piano (DT0026); VÒ giao<br /> Stravinsky, 25 ®Üa cña Bartãk BÐla, 3 h−ëng cã Giao h−ëng cho violin vµ nhµ<br /> ®Üa cña Zoltan Kodaly, 10 ®Üa cña h¸t (DS0207), Giao h−ëng “Th¸ng M−êi”<br /> Dimitri Shostakovich vµ 9 ®Üa cña (DS0344), Giao h−ëng viÕt cho soprano,<br /> Sergei Prokofiev. bass vµ dµn nh¹c (DS0280), Giao h−ëng<br /> “N¨m 1905” (DS0224; DS0077;<br /> Claude Debussy - nhµ so¹n nh¹c<br /> DS0078); C¸c b¶n “Trªn quª h−¬ng”,<br /> ng−êi Ph¸p ®−îc coi nh− nhµ s¸ng t¸c<br /> “MÆt trêi chiÕu s¸ng” (DS0131); VÒ nh¹c<br /> næi bËt nhÊt trong tr−êng ph¸i ©m nh¹c phim cã c¸c b¶n nh¹c trong phim “The<br /> Ên t−îng. 2 ®Üa ©m nh¹c cña Debussy Gadfly” (DS0217) vµ nhiÒu b¶n dµnh<br /> trong bé s−u tËp cã c¸c nh¹c phÈm so¹n cho piano, violin kh¸c do c¸c nghÖ sÜ næi<br /> theo ý th¬ Baudelair. tiÕng tr×nh bµy nh− nghÖ sÜ violin<br /> BÐla Bartãk - nhµ so¹n nh¹c lín Guidon Kremer, nghÖ sÜ piano Andrei<br /> ng−êi Hungrary - ®−îc xem nh− nhµ Gavrilov... Sergei Prokofiev - nhµ so¹n<br /> c¸ch t©n lín cña ©m nh¹c ch©u ¢u thÕ nh¹c ng−êi Nga. C¸c t¸c phÈm cña «ng<br /> kû XX. 25 ®Üa nh¹c BÐla Bartãk trong bé cã trong bé s−u tËp hÇu hÕt lµ c¸c b¶n<br /> VÒ bé s−u tËp ®Üa h¸t… 45<br /> <br /> nh¹c giao h−ëng nh− Giao h−ëng cho nh÷ng ®Æc tr−ng nh− s¸ch th«ng th−êng<br /> cello vµ piano (DS0303), C¸c tæ khóc cho nh−ng c¸ch thøc khai th¸c kh«ng ph¶i<br /> cello (DS0259)... b»ng m¾t mµ b»ng tai. §ã lµ nghe.<br /> Cã thÓ nãi, h¬n 300 ®Üa ©m nh¹c cæ * Chñ ®Ò chÝnh trÞ - LÞch sö: Cã 11<br /> ®iÓn trong bé s−u tËp ®Üa h¸t hiÖn ®ang ®Üa chÝnh trÞ, 18 ®Üa lÞch sö. C¸c ®Üa<br /> l−u gi÷ t¹i Th− viÖn KHXH ®· gãi gän chÝnh trÞ gåm nh÷ng bµi diÔn thuyÕt cña<br /> ®−îc 4 thêi kú lÞch sö cña ©m nh¹c cæ Kalinin vÒ chñ nghÜa Marx-Lenin,<br /> ®iÓn tõ thêi kú Baroque ®Õn thêi kú nh÷ng bµi diÔn thuyÕt tr−íc cö tri Nga,<br /> hiÖn ®¹i. Sè l−îng ®Üa cho mçi thêi kú nh÷ng bµi ph¸t biÓu vÒ t−íng Antonio,<br /> tuy kh«ng nhiÒu nh−ng còng héi tô nh÷ng bµi ®äc nãi vÒ cuéc ®êi vµ sù<br /> trong ®ã nh÷ng nh¹c phÈm tiªu biÓu nghiÖp cña Lenin. PhÇn lín th«ng tin<br /> cña nh÷ng nhµ so¹n nh¹c ®iÓn h×nh mçi cña 11 ®Üa nµy mang tÝnh ca ngîi. ChØ<br /> thêi kú. §©y cã thÓ xem lµ nguån t− liÖu cã duy nhÊt 1 ®Üa tiÕng T©y Ban Nha<br /> t−¬ng ®èi phong phó ®Ó c¸c nhµ s−u th«ng tin vÒ cuéc ®êi vµ ®−a ra nh÷ng<br /> tÇm, nhµ nghiªn cøu ©m nh¹c, nh÷ng c¸ nhËn ®Þnh vÒ t−íng Antonio - vÞ t−íng<br /> nh©n, tæ chøc yªu thÝch t×m hiÓu, cã c«ng lao trong c¸ch m¹ng Cuba.<br /> nghiªn cøu.<br /> C¸c ®Üa lÞch sö còng ph¶n ¸nh chñ<br /> 2. C¸c chñ ®Ò kh¸c - ®a d¹ng néi dung bé s−u tËp ®Ò chÝnh trÞ: 18 ®Üa b»ng tiÕng Nga kÓ<br /> Khi nãi ®Õn ®Üa h¸t, ng−êi ta th−êng vÒ tiÓu sö cña Lenin. §ã lµ nh÷ng ®Üa<br /> nghÜ tíi ©m nh¹c. Tuy nhiªn trong bé kÓ vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña Lenin, ë<br /> s−u tËp ®Üa h¸t hiÖn ®ang l−u gi÷ t¹i ®ã, ng−êi nghe thÊy ®−îc mét giai ®o¹n<br /> Th− viÖn KHXH cã tíi 284 ®Üa cã chñ ®Ò ph¸t triÓn lÞch sö ë Nga vµ cña C¸ch<br /> thuéc c¸c lÜnh vùc: t«n gi¸o, v¨n häc, m¹ng th¸ng M−êi Nga. §Üa ®−îc tr×nh<br /> chÝnh trÞ vµ néi dung tæng hîp. VÒ mÆt bµy d−íi d¹ng nh¹c kÞch hoÆc nghÖ<br /> ng«n ng÷, 284 ®Üa nµy ®a d¹ng c¸c thø thuËt kÓ chuyÖn.<br /> tiÕng nh−: ViÖt, Nga, §øc, Anh, Ba Lan<br /> * Chñ ®Ò t«n gi¸o: Cã 3 ®Üa tiÕng<br /> vµ T©y Ban Nha. VÒ mÆt h×nh thøc,<br /> ViÖt vµ 1 ®Üa tiÕng Anh. §Üa tiÕng ViÖt<br /> phÇn lín lµ ®Üa nhùa, cã mµu xanh, ®á,<br /> 3 gåm nh÷ng bµi kinh Adi®µ v·n sinh,<br /> ghi, kÝch th−íc 44 in hoÆc 7 in, tèc ®é<br /> 1 kinh Ngäc hoµng cÇu b×nh yªn duyªn<br /> quay 33 vßng/phót hoÆc 333 vßng/phót,<br /> thä, kinh b¸t nh·. §ã lµ nh÷ng bµi kinh<br /> c«ng nghÖ thu thanh analog, cã ©m<br /> PhËt gióp v·n sanh nh÷ng ng−êi l©m<br /> thanh stereo hoÆc stereo-mono. Ngoµi<br /> chung, cÇu nh÷ng ®iÒu tèt lµnh cho mäi<br /> ra cßn cã mét sè ®Üa ®−îc s¶n xuÊt ë<br /> ng−êi. §Üa tiÕng Anh lµ nh÷ng lêi r¨n<br /> d¹ng ®Üa than, ®−êng kÝnh 12 in, tèc ®é<br /> cña ®¹o PhËt trong ®ã nh÷ng lêi r¨n d¹y<br /> 33 vßng/phót. VÒ mÆt néi dung, gåm thÓ<br /> tu d−ìng ®¹o ®øc cña ®¹o PhËt l¹i ®−îc<br /> lo¹i truyÖn, th¬, kinh kÞch, ®Üa phôc vô<br /> tr×nh bµy b»ng tiÕng M«n-Khmer.<br /> tù häc tiÕng n−íc ngoµi cã kÌm s¸ch bµi<br /> tËp vµ h−íng dÉn, bµi diÔn thuyÕt... * Chñ ®Ò ng«n ng÷: Cã 147 ®Üa lµ<br /> Ngo¹i trõ nh÷ng ®Üa phôc vô häc ngo¹i nh÷ng bé ®Üa häc tiÕng Nga, tiÕng Anh,<br /> ng÷ cã chøc n¨ng minh häa vµ dÉn tè cho tiÕng Ba Lan, tiÕng ViÖt, tiÕng Trung vµ<br /> ng−êi nghe b¾t ch−íc häc ph¸t ©m, tiÕng §øc. C¸c bé ®Üa ®Òu kÌm theo s¸ch<br /> nh÷ng ®Üa cßn l¹i ë d¹ng tµi liÖu cã h−íng dÉn häc. C¸c ®Üa trong bé ®Üa häc<br /> 46 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014<br /> <br /> <br /> tiÕng mang néi dung minh häa c¸ch s−u tËp. §ã lµ c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt<br /> ph¸t ©m, h−íng dÉn ph¸t ©m, ng÷ ®iÖu d©n gian truyÒn thèng cña ViÖt Nam<br /> vµ dÉn tè cho ng−êi häc, c¸ biÖt cã ®Üa tr−íc ®©y trªn kh¾p ba miÒn, nh÷ng vë<br /> ng«n ng÷ kÌm theo mét sè tÊm phim. nh¹c kÞch, nh÷ng bµi th¬ ®−îc ng©m,<br /> Nh÷ng néi dung ®Üa häc ng«n ng÷ ®−îc kÞch nãi, kinh kÞch ®−îc biÓu diÔn b»ng<br /> h−íng tíi nh÷ng ®èi t−îng cô thÓ nh− tiÕng ViÖt, tiÕng Ba Lan, tiÕng Nga,<br /> ng−êi míi häc, tiÕng Nga dµnh cho tiÕng Trung Quèc. Nh÷ng ®Üa mang chñ<br /> ng−êi ViÖt Nam. ®Ò nghÖ thuËt tr×nh bµy chñ yÕu theo c¸c<br /> lo¹i h×nh nghÖ thuËt: ca trï, tuång cæ,<br /> * Néi dung tæng hîp: ®ã lµ bé b¸ch<br /> chÌo, c¶i l−¬ng vµ mét sè lo¹i h×nh kh¸c.<br /> khoa th− Y häc (Sv 54375) gåm 34 ®Üa<br /> tiÕng Nga. - Ca trï: ®−îc tr×nh bµy trong c¸c<br /> ®Üa h¸t theo c¸c lèi h¸t. §ã lµ nh÷ng lèi<br /> * Chñ ®Ò v¨n häc - NghÖ thuËt: Cã<br /> h¸t nh− h¸t cæ ®µo ¶ phiÒn, h¸t ®µo<br /> 86 ®Üa v¨n häc vµ 104 ®Üa nghÖ thuËt.<br /> th«ng thuéc lèi h¸t ¶ ®µo xa x−a vµ<br /> PhÇn lín c¸c ®Üa v¨n häc lµ diÔn ca c¸c<br /> nhiÒu lèi h¸t cña ca trï kh¸c hiÖn ®·<br /> t¸c phÈm th¬, truyÖn, kÞch theo lèi h¸t<br /> mai mét nh− h¸t trèng quan, h¸t dÞp<br /> cæ ®µo ¶ phiÒn, h¸t håi tiÕu hoÆc ng©m<br /> ®uæi, h¸t sa lÖch, h¸t s¾p dÑp ®uæi.<br /> theo lèi ng©m th¬ ®−îc c¸c kÐp cã tªn<br /> §iÓm næi tréi cña lèi h¸t nãi trong ca<br /> tuæi tr×nh bµy theo nghÖ thuËt ca trï.<br /> trï lµ cã thÓ kÕt hîp v¨n ch−¬ng nhuÇn<br /> Bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng trÝch ®o¹n<br /> nhuyÔn víi ©m nh¹c. Do ®ã c¸c t¸c<br /> ch−¬ng håi cña c¸c ®iÓn lÖ næi tiÕng<br /> phÈm ca trï ®−îc thÓ hiÖn trong néi<br /> chuyÓn thÓ cho kÞch, chÌo, tuång, c¶i<br /> dung ®Üa nh¹c mang chñ ®Ò nghÖ thuËt<br /> l−¬ng do c¸c nghÖ sÜ næi tiÕng tr−íc n¨m<br /> phÇn lín lµ nh÷ng bµi th¬ ®−îc tr×nh<br /> 1945 tõ B¾c vµo Nam tr×nh bµy nh−<br /> bµy theo lèi h¸t, lèi nãi cña ca trï. C¸c<br /> TruyÖn KiÒu, Lä n−íc thÇn, Chinh phô<br /> nghÖ sÜ biÓu diÔn ca trï gäi lµ kÐp. Trªn<br /> ng©m... C¸c ®iÓn lÖ nµy cã gi¸ trÞ nhÊt<br /> mÆt ®Üa, th«ng tin c¸c lèi h¸t do kÐp nµo<br /> ®Þnh trong v¨n häc vµ nghÖ thuËt tuång<br /> tr×nh bµy.<br /> cæ cña ViÖt Nam (VÝ dô: DIS 24 Th¬<br /> “Chiªu Hæ viÕng Tæng Cãc” do kÐp NghÞ - Tuång cæ: cßn ®−îc gäi lµ h¸t bé,<br /> tr×nh bµy theo lèi h¸t than gèc h¹c, dµn h¸t béi hay lu«ng tuång. Tuång cæ ViÖt<br /> nh¹c Ly vµ §øc). Ngoµi ra cßn cã truyÖn Nam cã hai lo¹i gäi lµ tuång pho vµ<br /> kÓ cho thiÕu nhi, chuyÖn ®äc ng−êi lín, tuång ®å. Tuång pho diÔn nh÷ng vë theo<br /> t¸c phÈm th¬, truyÖn kÓ vÒ cuéc ®êi vµ d¹ng kinh ®iÓn kÞch lÖ. §ã lµ nh÷ng vë<br /> sù nghiÖp cña Lenin. Nh÷ng t¸c phÈm ®−îc lÊy tõ nh÷ng ®iÓn tÝch kinh ®iÓn<br /> v¨n häc ®−îc tr×nh bµy theo lèi kÓ trong sö s¸ch cña Trung Quèc hoÆc ViÖt<br /> chuyÖn vµ dÉn d¾t ng−êi nghe mét c¸ch Nam. Tuång ®å lµ nh÷ng vë tuång ®−îc<br /> nhÑ nhµng. C¸c t¸c phÈm v¨n häc viÕt b»ng ch÷ N«m vµ ch÷ quèc ng÷, lÊy<br /> th−êng ®−îc c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt tõ v¨n ch−¬ng ViÖt Nam råi c¶i biªn<br /> chuyÓn thÓ thµnh c¸c vë diÔn trong thµnh tuång. Tuång ®å mang tÝnh gi¶i<br /> nghÖ thuËt cña m×nh. Do ®ã trong bé trÝ, hµi h−íc vµ phï hîp víi lèi gi¶i trÝ<br /> s−u tËp ®Üa h¸t, chñ ®Ò v¨n häc lång vµo cña giíi b×nh d©n. C¸c vë tuång ®−îc<br /> chñ ®Ò nghÖ thuËt. C¸c ®Üa chñ ®Ò nghÖ tr×nh bµy trong nh÷ng ®Üa h¸t thuéc bé<br /> thuËt, chiÕm h¬n 10% trong tæng sè bé s−u tËp bao gåm c¶ tuång pho vµ tuång<br /> VÒ bé s−u tËp ®Üa h¸t… 47<br /> <br /> ®å. Tuång pho gåm c¸c vë: Phông Nghi lÔ. Väng cæ còng ®−îc ®−a vµo c¶i l−¬ng<br /> §×nh, Viªn M«n TiÕt øng lu«ng, Tho¹i cïng thêi kú vµ ®· trë thµnh mét lèi<br /> Khanh - Ch©u TuÊn... Tuång ®å lµ h¸t trong nghÖ thuËt c¶i l−¬ng. C¸c bµi<br /> nh÷ng vë tuång Lam S¬n khëi nghÜa, ca väng cæ vµ vë c¶i l−¬ng næi tiÕng<br /> Tr−ng N÷ V−¬ng. Nh÷ng vë tuång nµy tr−íc n¨m 1945 vµ lµ nh÷ng vë kinh<br /> ®Òu lµ nh÷ng vë tuång ®−îc xem lµ kinh ®iÓn ®Òu ®−îc ph¶n ¸nh trong néi dung<br /> ®iÓn cña nghÖ thuËt tuång cæ ViÖt Nam. cña c¸c ®Üa thuéc thÓ lo¹i c¶i l−¬ng<br /> C¸c lèi h¸t bét, h¸t kh¸ch, h¸t nam vµ trong bé s−u tËp ®Üa h¸t. ë c¸c ®Üa h¸t,<br /> nh÷ng lèi h¸t kh¸c ®Æc tr−ng cña tuång cã ph©n biÖt râ rµng väng cæ vµ c¶i<br /> ®Òu ®−îc biÓu diÔn vµ ghi ©m trong ®Üa l−¬ng. VÝ dô: DIS 47 §¸t kû thä h×nh;<br /> nh− bé ®Üa cã ký hiÖu D0071: Tèng töu T¸c phÈm, väng cæ. D0081 Hoa r¬i cöa<br /> ®¬n hïng tÝn, ghi ©m c¸c lèi h¸t trong phËt: Vë c¶i l−¬ng. Trong sè 37 ®Üa<br /> Tuång ®å nh− nãi lèi, h¸t kh¸ch, h¸t thuéc thÓ lo¹i c¶i l−¬ng, cã tíi 26 ®Üa<br /> nam. ChÝnh sù kinh ®iÓn cña c¸c vë väng cæ vµ 11 ®Üa c¶i l−¬ng. §©y lµ<br /> diÔn tuång ®· ®em tíi gi¸ trÞ thùc sù nh÷ng vë næi tiÕng vµ ®−îc xem lµ kinh<br /> cho nh÷ng ®Üa tuång trong bé s−u tËp. ®iÓn cña nghÖ thuËt c¶i l−¬ng nh−:<br /> Nh÷ng vë tuång cæ nãi trªn ®Òu ®−îc c¸c §ªm khuya tr«ng chång (D¹ cæ hoµi<br /> nghÖ sÜ tuång cæ danh tiÕng ë ViÖt Nam lang), Hoa r¬i cöa PhËt, TriÖt giang...<br /> tr−íc n¨m 1945 tr×nh diÔn.<br /> - C¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt kh¸c:<br /> - ChÌo: cã 20 ®Üa gåm c¸c vë chÌo bao gåm th¬, kÞch, nh¹c kÞch, kinh kÞch.<br /> ®Æc s¾c vµ kinh ®iÓn cña nghÖ thuËt<br /> Trong ®ã, Th¬: cã 8 ®Üa th¬ gåm c¸c<br /> chÌo ViÖt Nam nh−: Xóy V©n gi¶ d¹i,<br /> bµi th¬ cña Ba Lan, ViÖt Nam (d©n téc<br /> VÑn c¶ ®«i ®−êng, Lä n−íc thÇn... Bªn<br /> Tµy), Nga. Nh÷ng bµi th¬ cña Ba Lan<br /> c¹nh ®ã cßn cã vë Kim KiÒu −íc thÖ<br /> vµ Nga ®−îc tr×nh bµy theo thÓ lo¹i<br /> thuéc chÌo c¶i biªn. Ngoµi ra cßn cã c¶<br /> nh¹c kÞch cã ch−¬ng håi. §ã lµ nh÷ng<br /> nh÷ng lèi h¸t ®Æc tr−ng cña chÌo cæ<br /> bµi th¬ ca ngîi sù hy sinh anh dòng cña<br /> nh−: ®iÖu bãng m¹c, ®iÖu xa m¹c. TÊt c¶<br /> nh÷ng chiÕn sÜ chèng ph¸t xÝt, tr−êng ca<br /> nh÷ng lèi h¸t vµ vë diÔn chÌo trong bé<br /> th¬ ca ngîi l·nh tô, ca ngîi non s«ng ®Êt<br /> s−u tËp ®Òu thuéc chÌo cæ cña ViÖt Nam<br /> n−íc, thÓ hiÖn t×nh yªu cuéc sèng, t×nh<br /> tr−íc 1945. HiÖn nay chÌo trªn s©n<br /> yªu løa ®«i. Nh÷ng bµi th¬ cña ViÖt<br /> khÊu ViÖt Nam lµ chÌo c¶i biªn, xuÊt<br /> Nam ®−îc tr×nh bµy theo lèi diÔn ca cña<br /> hiÖn vµo nh÷ng n¨m 1940 cña thÕ kû<br /> nghÖ thuËt ng©m th¬ cã nh¹c ®iÖu cña<br /> tr−íc. ChÝnh nh÷ng vë diÔn vµ lèi h¸t<br /> ViÖt Nam bao gåm nh÷ng t¸c phÈm th¬<br /> cña chÌo cæ trong bé s−u tËp ®Üa h¸t ®·<br /> næi tiÕng nh− Chinh phô ng©m, TruyÖn<br /> gióp b¶o tån tinh hoa cña nghÖ thuËt<br /> KiÒu, ®−îc c¸c nghÖ sÜ næi tiÕng cña ViÖt<br /> chÌo truyÒn thèng. §iÒu ®ã cho thÊy gi¸<br /> Nam tr−íc vµ sau n¨m 1945 tr×nh bµy<br /> trÞ thùc sù cña c¸c ®Üa chÌo trong bé s−u<br /> (VÝ dô: DV0016, TruyÖn KiÒu, ng©m<br /> tËp ®Üa h¸t.<br /> th¬: Qu¸ch ThÞ Hå, ®µn ®¸y: §inh Kh¾c<br /> - C¶i l−¬ng: lµ lo¹i h×nh nghÖ thuËt Ban). KÞch: lµ nh÷ng vë kÞch ch−¬ng håi,<br /> truyÒn thèng xuÊt hiÖn tõ ®Çu thÕ kû ca ngîi c¸ch m¹ng, ca ngîi c«ng cuéc<br /> XX - lµ lo¹i h×nh kÞch h¸t dùa trªn d©n ®Êu tranh cña d©n téc vµ ca ngîi l·nh<br /> ca ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ nh¹c tÕ tô. Cã 14 ®Üa thuéc thÓ lo¹i kÞch c¸ch<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014<br /> <br /> <br /> m¹ng nãi trªn. §ã lµ nh÷ng vë kÞch - §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña<br /> thuéc thÓ lo¹i kÞch ph¸t thanh. Nh¹c Th− viÖn còng nh− phôc vô nhu cÇu tra<br /> kÞch: cã 12 ®Üa gåm nh÷ng vë nh¹c kÞch cøu cña ng−êi dïng tin, Th− viÖn<br /> ®−îc tr×nh bµy theo thÓ th¬ hoÆc tr×nh KHXH ®· cho x©y dùng c¬ së d÷ liÖu ®Üa<br /> bµy theo kÞch ch−¬ng håi b»ng tiÕng h¸t ®Çy ®ñ 7 yÕu tè m« t¶ trªn phÇn<br /> Nga. Néi dung nh÷ng vë nh¹c kÞch nµy mÒm CDSISIS for Window, míi ®©y ®·<br /> ca ngîi l·nh tô, ca ngîi cuéc chiÕn ®Êu tÝch hîp phÇn mÒm Milenium. Ng−êi<br /> chèng ph¸t xÝt cña nh©n d©n Liªn X«. dïng tin cã thÓ tra cøu t¹i hÖ thèng m¸y<br /> Kinh kÞch: cã 2 ®Üa gåm nh÷ng tÝch cæ tÝnh ë phßng ®äc hoÆc tra cøu trªn trang<br /> ®iÓn lÖ vµ vë kich kÞch hiÖn ®¹i ca ngîi http://www.opac.issi.gov.vn.<br /> t×nh ®ång chÝ, §¶ng Céng s¶n Trung KÕt qu¶ kh¶o s¸t t×nh tr¹ng vËt lý<br /> Hoa nh−: T¸c nh©n yÕu t¸c gi¸ d¹ng cña bé s−u tËp chØ ra r»ng: bé s−u tËp<br /> ®Þch nh©n, Thï hËn nhËp t©m yÕu ph¸t ®ang bÞ h− h¹i víi nh÷ng t×nh tr¹ng bÞ<br /> nha, Häc nhÜ ta t©m hång ®¶ng tr¸ng nhiÔm bôi, x−íc, mÎ, vì bÒ mÆt ®Üa, r¸ch<br /> chÝ nh− c−¬ng, HuyÕt tr¸i hoµn yÕu n¸t vá bäc, bong nh·n m¸c vµ nghiªm<br /> huyÕt lai th−êng (KKH 16). träng h¬n ®ã lµ bÞ nhiÔm “héi chøng<br /> dÊm”. 100% ®Üa ®−îc kh¶o s¸t ®Òu bÞ<br /> Tãm l¹i, cã thÓ nãi, bé s−u tËp ®Üa<br /> nhiÔm mét trong c¸c t×nh tr¹ng trªn<br /> hiÖn ®ang l−u gi÷ t¹i Th− viÖn KHXH<br /> (NguyÔn Lª Ph−¬ng Hoµi, 2012). §Üa bÞ<br /> hÕt søc phong phó víi nhiÒu chñ ®Ò.<br /> h− h¹i do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c<br /> Chóng ®· xãa nhßa suy nghÜ r»ng ®Üa<br /> nhau nh− do m«i tr−êng xung quanh<br /> h¸t chØ cã néi dung vÒ ©m nh¹c vµ cho<br /> hay do con ng−êi trong qu¸ tr×nh b¶o<br /> thÊy r»ng ®Üa chØ lµ vËt mang tin. Néi<br /> qu¶n vµ sö dông lµm ¶nh h−ëng ®Õn<br /> dung cña ®Üa còng phong phó vµ ®a<br /> ®Üa... C¨n cø vµo t×nh tr¹ng, møc ®é h−<br /> d¹ng nh− s¸ch. Sù kh¸c biÖt gi÷a hai<br /> háng cña bé s−u tËp, trªn c¬ së nghiªn<br /> lo¹i tµi liÖu trªn chÝnh lµ c¸ch thøc khai<br /> cøu, t×m hiÓu, tham kh¶o c¸ch thøc b¶o<br /> th¸c. S¸ch khai th¸c b»ng m¾t (®äc), ®Üa<br /> qu¶n, khai th¸c lo¹i h×nh tµi liÖu ®Æc<br /> khai th¸c b»ng tai (nghe). ChÝnh ®iÒu<br /> biÖt nµy ë mét sè th− viÖn vµ trung t©m<br /> Êy t¹o ra sù ®a d¹ng vµ t¹o høng thó<br /> l−u tr÷, d−íi ®©y chóng t«i ®−a ra mét<br /> cho ng−êi dïng tin trong qu¸ tr×nh khai<br /> sè ®Ò xuÊt cho viÖc b¶o qu¶n vµ khai<br /> th¸c th«ng tin vµ häc tËp, nghiªn cøu.<br /> th¸c bé s−u tËp ®Üa h¸t cña Th− viÖn.<br /> 3. Thùc tr¹ng vµ mét sè ®Ò xuÊt cho viÖc b¶o - T¹o vµ duy tr× nhiÖt ®é vµ ®é<br /> qu¶n, khai th¸c bé s−u tËp ®Üa h¸t Th− viÖn KHXH Èm thÝch hîp ®èi víi b¶o qu¶n ®Üa<br /> h¸t: §Üa h¸t ph¶i ®−îc b¶o qu¶n trong<br /> Qua kh¶o s¸t vÒ c«ng t¸c qu¶n lý,<br /> m«i tr−êng kh«ng cã bôi, kh«, r¸o vµ Ýt<br /> khai th¸c bé s−u tËp ®Üa h¸t hiÖn ®ang<br /> chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c nguån s¸ng,<br /> l−u gi÷ t¹i Th− viÖn KHXH, chóng t«i<br /> nguån nhiÖt. Tr¸nh tuyÖt ®èi ¸nh s¸ng<br /> thÊy:<br /> mÆt trêi. Sö dông ¸nh s¸ng nh©n t¹o<br /> - Bé s−u tËp ®ang ®−îc l−u gi÷, b¶o (mét c¸ch h¹n chÕ) trong c¸c phßng, kho<br /> qu¶n trong kho chuyªn biÖt víi ®Çy ®ñ b¶o qu¶n. B¶o qu¶n ®Üa h¸t trong bãng<br /> c¸c thiÕt bÞ t¹o nhiÖt ®é, ®é Èm cïng c¸c tèi lµ tèt nhÊt. §Ó t¹o vµ duy tr× m«i<br /> thiÕt bÞ ®¶m b¶o an toµn kh¸c nh− hÖ tr−êng khÝ hËu trong kho l−u tr÷ cã thÓ<br /> thèng thiÕt bÞ phßng ch¸y ch÷a ch¸y. dïng m¸y l¹nh vµ m¸y hót Èm.<br /> VÒ bé s−u tËp ®Üa h¸t… 49<br /> <br /> - Chèng bôi cho ®Üa h¸t: Bôi hay + Khi ph¸t hiÖn nh÷ng hiÖn t−îng<br /> « nhiÔm kh«ng khÝ trong kho l−u tr÷ cã nÊm mèc trªn ph¶i t¸ch ®Üa ®em ®i xö lý.<br /> thÓ lµm cho ®Üa h¸t bÞ x−íc vµ ph¸t<br /> - Khai th¸c sö dông ph¶i quy<br /> triÓn nÊm mèc trªn bÒ mÆt. Dïng m¸y<br /> ®Þnh rÊt râ ®èi víi nh÷ng ng−êi muèn<br /> hót bôi ®Ó lµm s¹ch sµn kho b¶o qu¶n;<br /> dïng kh¨n lau Èm ®Ó lau ®Þnh kú cho nghiªn cøu, sö dông nh−:<br /> s¹ch bôi bÈn c¸c n¾p hép, ®Üa h¸t nh»m + Ng−êi nghiªn cøu khi muèn nghe,<br /> lo¹i trõ nh÷ng bôi bÈn do m«i tr−êng vµ xem ®Üa h¸t trÝch ghi nh÷ng néi dung cÇn<br /> do con ng−êi g©y ra. thiÕt th× ph¶i ®¨ng ký vµo phiÕu yªu cÇu.<br /> - Kh¾c phôc “Héi chøng dÊm”<br /> + C¸n bé th− viÖn ph¶i theo dâi viÖc<br /> trªn ®Üa h¸t: Khi ®Üa h¸t ®· bÞ nhiÔm<br /> nghe, ghi chÐp cña ng−êi nghiªn cøu vµ<br /> “Héi chøng dÊm” ë nh÷ng biÓu hiÖn<br /> nh¾c nhë khi lµm kh«ng ®óng quy ®Þnh.<br /> nh− bèc mïi chua nh− dÊm, mäc tinh<br /> thÓ trong suèt, dÝnh −ít, ch¶y thµnh + Trong qu¸ tr×nh sö dông vËn<br /> mËt mµu ®en, cÇn thiÕt ph¶i ®ãng gãi hµnh m¸y, thiÕt bÞ ®Ó ®äc tµi liÖu d¹ng<br /> t¸ch riªng. ®Üa h¸t ng−êi nghiªn cøu kh«ng ®−îc<br /> - Khö chua cho ®Üa h¸t b»ng c¸ch vËn hµnh tù ®éng mµ ph¶i cã sù h−íng<br /> hong kh« nh»m ®Èy acid ra khái ®Üa. §Ó dÉn cña ng−êi c¸n bé th− viÖn. Tr¸nh<br /> hong kh« ®Üa h¸t, sö dông nh÷ng buång m¸y mãc bÞ háng do ng−êi sö dông
<br /> kÝn ®−îc bè trÝ th«ng giã b»ng hÖ thèng<br /> qu¹t ®iÖn thæi giã ë nhiÖt ®é vµ ®é Èm<br /> cña kh«ng khÝ. Tµi liÖu tham kh¶o<br /> - Khö nÊm mèc cho ®Üa h¸t b»ng 1. Hå SÜ Quý, V−¬ng Toµn (2011), Th−<br /> c¸ch lau Èm víi dung dÞch viÖn Khoa häc x· héi, Nxb. Khoa häc<br /> isoproplylalcohol hoÆc lau xµ phßng x· héi, Hµ Néi.<br /> trung tÝnh, lau b»ng tay víi tªta vµ cån 2. Héi khoa häc LÞch sö B×nh D−¬ng<br /> cã nång ®é 90oC khi ®Üa ë d¹ng h− háng (2012), LÞch sö ph¸t triÓn cña nh¹c<br /> nhÑ. cæ ®iÓn,<br /> - Qu¶n lý ®Üa h¸t ph¶i chó ý http://www.sugia.vn/portfolio/detail/<br /> nh÷ng ®iÓm sau: 791/lich-su-phat-trien-cua-nhac-co-<br /> + ViÖc b¶o qu¶n khi nghiªn cøu vµ dien.html. Truy cËp: 9/11/2013<br /> trong vïng kho cã ¸nh s¸ng ph¶i chó ý 3. NguyÔn Lª Ph−¬ng Hoµi (2012),<br /> nh÷ng vÕt bÈn bªn ngoµi cã thÓ dÇn dÇn “B¸o c¸o tæng quan nhiÖm vô x©y<br /> t¹o nªn c¸c vÕt x−íc trªn ®Üa.… dùng c¬ së d÷ liÖu bé s−u tËp ®Üa<br /> + KiÓm tra nhiÖt ®é vµ ®é Èm h¸t”, B¸o c¸o ®Ò tµi cÊp c¬ së, ViÖn<br /> th−êng xuyªn. Th«ng tin Khoa häc x· héi, Hµ Néi.<br />