intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Về gốc nguồn Lý Công Uẩn (Qua danh hiệu “ Hiển Khánh Vương” và “Gốc người Mân”

Chia sẻ: Cothumenhmong Cothumenhmong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

32
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu về vấn đề “gốc Mân” của Lý Công Uẩn; danh hiệu “Hiển Khánh vương” và những gợi ý đến gốc gác, địa bàn hoạt động của Hiến Khánh vương thân sinh của Lý Công Uẩn và đến chính Lý Công Uẩn trước khi vào triều đình Hoa Lư.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Về gốc nguồn Lý Công Uẩn (Qua danh hiệu “ Hiển Khánh Vương” và “Gốc người Mân”

VE G6C/!\GU6I\ LY C6I\G rA]\<br /> (QUA DANH HIEU " HIEN KHANH VlfffNG' VA "GOCNGmMAN')<br /> <br /> <br /> NGUYfiN HAI Kt<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ly Cong U^n goc "ngUdi Man" v i n tiep tuc<br /> \. VE VAN DE 'GOC MAN" CUA LY<br /> dUdc cac sd gia Trung Quoc de cap) (3).<br /> CONG UAN<br /> Trong cuo'n Ly ThUdng Kiet. Lich sit Trong khi do, co mot thUc te la: Cac Bg<br /> ngogi giao vd tong gido trieu Ly cong bo bien nien sU thdi phong kie'n cua Viet Nam<br /> nam 1949, Phan thii nha't, chUdng VII, quen thuoc nhu Viet sit lugc cua tac gia<br /> Hoang Xuan Han sau khi trich dan biic thu chua r5 ten cuoi the ky XIV, Bgi Viet sit ky<br /> cua Tif Ba TUdng gdi cho vua Ly vao nam todn thu cua Ngo Sy Lien va sd than trieu<br /> 1076 trong do c6 cau: "Tien the (Ddi trUdc Le (tii the ky XV) den Viet sd thong gidm<br /> cua) dgi vUUng uo'n ngUdi ddt Mdn, toi nghe cUang muc cua Quo'c sd quan trieu Nguyen<br /> ndi cong khanh d Giao Chi cung nhieu cuoi the ky XIX deu khong de cap de'n<br /> ngUdi dd't Mdn" (1), da c6 mot chu thich ma thong tin nay... thi v6i chii thich nay nhU<br /> tru6c khi ha but "Cho nen Ly Cong Udn rdt Id lan ddu tien ngUdi Viet Nam de cip den<br /> cd the Id con chdu mgt ngUdi Mdn" Hoang thong tin: Ly Cong Uan nguon gS'c Man!<br /> Xuan Han da neu cac tien de: Trong gicli han chu de Hoi thao "Nhijtng<br /> 1. Vd chdng nUdc ta bac-thugc trong phat hien khao co hoc d Dong Anh va van de<br /> nghin ndm, ngUdi Trung Qud'c hoac sang que hUdng Nha Ly", de "Gop phan nhan dien<br /> budn bdn hoac sang lam viec quan, roi sinh lai que hUdng nha Ly" co 'T)oi dieu ve nguon<br /> con cdi d ddt ta rdt nhieu. goc cua Ly Thai To", GS. Nguyen Quang<br /> Ngoc, Th.s Nguyen Ngoc Phuc cung da nhSc<br /> 2. Mgt dieu chdc chdn Id ddi Tdng, ngUdi lai va cu the them nhiing thong tin tif biic thU<br /> Tdng diu nhdn Ly gdc Mdn, khong nhdng<br /> cua Td Ba TUdng, va cua Tham Quat.<br /> Tii Bd Tudng ndi the md thoi, md sach<br /> Mong khe but ddm cung noi the (2). Tinh hinh do tUdng chifng van de go^c<br /> nguon Ly Cong Uan chi tap trung quanh<br /> (Nhan day, cung phai viet them: Khong<br /> van de que noi, ngoai cua NgUdi, va dUdc<br /> chi CO Tii Ba Tudng viet nam 1076 va dUdc<br /> ban bac nhieu hdn trong vong thap nien<br /> Tuc tu tri thong gidm cua Ly Dao dSn vao<br /> (2000-2010) khi chuan bi tien t6i Dai le ky<br /> cuoi the ky XII, hay Tham Quat viet Mong<br /> niem 1000 nam Thang Long-Ha Noi.<br /> Khe but ddm the ky XI, ma nhQng nam 80<br /> cua the ky XX, roi dau the ky XXI, van de ThUc ra khong phai chi co the!<br /> <br /> <br /> PCS. TSKH. TrUdng Dai hoc KHXH&NV - DHQGHN<br /> Rghien ciru Lich sijr, sd 12.2009<br /> <br /> The ky XIV, khi Le Tdc sau khi sang ngucfi Phap Marcel Gernet trong Le Monde<br /> Trung Hoa, bien soan An Nam chi lugc Chinois (The gidi Trung Hoa) khi M.<br /> muc Gia the hg Ly (quyen 12) viet "Ly Cong Gernet dua ra go'c gac cua nha Dudng<br /> Uan, ngUdi Giao Chau (co ke bao la ngUdi Trung Hoa (VII-X) la Semi Turc (nda<br /> Phuc Kie'n, Khong dung !) (4). Tuyec) ma dong ho Doc co (doc la Turco) la<br /> Theo do, it nha't de'n the ky XIV: mot vi du. Song khi len ngoi, Ly Uyen roi<br /> Ly The Dan (Dudng Thai Tong) da sai cac<br /> - O Trung Hoa luc do c6 du luan rang Ly su no viet lai ly lich nha minh la go'c tif Ly<br /> Cong Uan la ngifdi Phuc Kie'n; Dam, Ly Nhi, - tiic Lao Td, nha Triet hoc vi<br /> - Le Tac da cho la "khong dung"! nhung dai cua thdi thudng cd Trung Hoa!" (6).<br /> khong tha'y dUa ra chiing c6 phu dinh.<br /> Trd lai chu thfch cua Hoang Xuan Han,<br /> Sau chu thfch cua Hoang Xuan Han, vdi thong tin dUa ra nhu Tif Ba Tudng viet<br /> Tran Quoc Vudng cung hdn mot lan nhac "Nay nghe noi nhieu cong khanh quy nhan<br /> lai van de nay: a Giao Chi cung nhieu ngUdi Man"; hoac<br /> nhu Hiia Thien ThSng tif nam Dai Diic thii<br /> + 10 nam sau khi c6 cuo'n Ly ThUdng<br /> 11 (1307) luc viet Tua cuo'n An Nam chi<br /> Kiet, nam 1959, khi dich va chii thfch Viet<br /> luge: "Cac danh tudng, ThU su, Do doc<br /> sd luge, Tran Qudc Vudng chu thfch tUdng<br /> ngUdi Trung Qudc tdi lam quan d xii Nam<br /> tu Hoang Xuan Han, co them "gio'ng nhu<br /> Giao, trudc sau tdi vai tram ngUdi ma hang<br /> tien to Ho Quy Ly, tUdng Tran Lam (1<br /> trii danh hdn he't la cac ong Ma Vien, Sy<br /> trong 12 sii quan) deu la goc Bac chay sang<br /> Nhie'p, Dao Khan, Chd Toai Ludng.... du<br /> dat Viet tranh loan ddi Ngii dai" (5).<br /> niia, ve hang ngUdi bi luu trich ciing phan<br /> + Thang 9 nam 1995 khi chuan bi hoi nhieu la bac danh si c) Trung trieu,... (7). dii<br /> thao "Thdi Trdn vd HUng Dao dgi vUOng kho khan, v i n co the kiem dinh, dUdc chi<br /> Trdn Quo'c Tuan tren que hUOng Nam ra cu the, chang han. Chi mdi tho'ng ke tif<br /> Hd", GS. Tran Quo'c Vudng lai mot Ian: "ci An Nam chi luge, thi danh muc da co de'n<br /> cuon Ly ThUdng Kiet cua GS. Hoang Xuan 158 vien Do hg, Thii sd. Thai thii. Do doc...<br /> Han, CO cong bdbiic thu cua Tie'n si Td Ba va it nhat 34 "NhUng ngUdi toi cdc ddi sang<br /> Tudng (Trung Qudc - Tdng) cung noi vua ky ngul O Giao Chau thdi Bac Thuoc trong<br /> Ly ngUdi dat Man va trong trieu dinh Ly do cung CO hang chuc nhan vat ciing mang<br /> CO nhieu ngUdi gdc Man". Nhan ban ve ho Ly (8).<br /> viec ho Tran nhan gdc Man, GS. Tran<br /> Quo'c VUdng viet: Nhung tii cac nguon tai lieu hien co nay,<br /> sd lUdng do dii co Idn, cu the de'n bao nhieu,<br /> "Trong sach Viet Giang (tUc Tay giang - tiec thay ciing chi mdi la cho phep gdi y<br /> TQV) luu VUc nhdn ddn sit cua GS. Tii gian tie'p, chii khong true tie'p chiing minh<br /> Tung Thae (nay d dai hoc Princeton My) "nguon go'c Man" Ly Cong Uan.<br /> GS. Tit khi khao sat ve cac dong hg d ha<br /> luu khu VUc song nay co nhan xet rang, ra't IL VE DANH HIEU "HIEN KHANH<br /> VU'ONG"<br /> nhieu ddng ho gdc thd dan (indigenom)<br /> nhung do khuynh hudng tam ly "Nam Viet sd luge - bo bien nien dau tien de<br /> nhan, Bac hudng" ho cii khai trong gia pha cap ve Ly Cong Uan va trieu Ly con lai de'n<br /> gdc Hoa gdc Bac... nha Trung Qudc hoc ngay nay, ghi:<br /> Ve goc/ngugn Ly C6ng Uan...<br /> <br /> "Huy la Uan, ho Nguyin (Ly) ngUdi Co Nam 2004, khi viet ve Ly Thai To, Le<br /> Phap, Bac Giang. Me la Pham Thi, Vua khi Van Lan ghi chii: "trong nhieu van canh, y<br /> con b6 da thong minh, khi do rong rai, du nghia bieu trUng cua danh hieu "Hien<br /> hoc ci chua Luc To". Khanh" chinh la de danh cho nhUng ngUdi<br /> R5 rang nguon goc Ly Cong U^n trong va trudng hdp dUdc ton vinh nhUng than<br /> bo svi nay hoan toan khong co mgt chut gi nhan khong ro rang, hoac khong co thUc"<br /> la hoang dUdng! (10).<br /> <br /> , Chi CO tinh than khi chuan bi cho Ly CQng nam nay, khi trci lai va'n de nhd<br /> Trdn vd con ngUdi thdi Trdn, Tran Quo'c<br /> Cong Uan len ngoi mdi co su tuyen truyen<br /> VUdng dat cau hoi: "Hien Khanh, thuy to<br /> vdi sa'm ky cua Phat, Dao cua thdi ky a'y!<br /> (nha Tran) go'c d Hien Khanh". Vay Hien<br /> Ciing chinh Viet sit lUOc chep: mua Dong Khanh la dau? Cac cu chac quen Hien<br /> thang 11, vua len ngoi, dai xa thien ha, do't Khanh la mot tudc hieu con truy phong cho<br /> he't hinh cu, va sau khi c6 Ton hieu thi cac cha khi len la'm vua nhu Ly Cong Uan Thai<br /> viec ngay do, thU tU la: To truy phong cho cha lam Hien Khanh<br /> + Truy ton cha la Hien Khanh vUdng, vUdng" Tran Thai Tong khi cha mat (nam<br /> me la Minh Diic Thai hau, 1234) la'y anh rugt la Thai uy Tran Lieu<br /> lam phu chinh, sach phong lam Hien<br /> + Cac con trai, con gai Hoang. Tuy viet "Hien Khdnh chUa chdc Id<br /> + Anh ruot vua la Mo lam Uy Vii vUdng, mgt dia danh"\ NhUng, chinh Tran Quoc<br /> em la Due Thanh vUdng... Vudng ciing da vie't them: "cac cu tra cuon<br /> Cdc tong xd danh bi lam d ddu the ky XIX<br /> Day la mot doan s\i, ham chiia CO nhac t6i mot dia danh Hien Khanh la xa<br /> nhieu thong tin hien minh va an tang Hien Khanh thuoc tong Hien Khanh huyen<br /> quan trong! Vu Ban tinh Nam Dinh, chi each TUc Mac<br /> Hoang Xuan Han hoan toan diing khi vai kyl6m6t va ciing nam tren mot trien<br /> viet: "Xem vay Cong Uan biet cha la ai va song v6i TUc Mac. Danh Muc cdc ldng xa.<br /> CO du ho hang". Chi de'n/tii bo Dgi Viet sd Bdc Ky cua Ngo Vi Lien ciing c6 ten xa<br /> ky todn thu cua Ngo Sy Lien va sU than Hien Khanh, Vu Ban, Nam Dinh" (11).<br /> trieu Le-Bo sU ma T r i n Quo'c Vudng cho<br /> Khao sat them mot chiit niia, tha'y Hien<br /> rang "ddc" (lecture) sach nay khong phai<br /> Khanh khong chi la mot tUdc hieu ma con<br /> de, ddi hoi mot each doc co suy xet theo<br /> la mot dia danh c6 that!<br /> kieu tu duy hien dai. Vi sach nay chiia<br /> khong it each nhin (quan diem) meo mo cua + Theo Idi chua cua Viet sd thong gidm<br /> nha nho thdi Le mdi co them doan: "me ho cUc/ng muc: Huyen L/ng Phong thuoc tinh<br /> Pham di chdi chiia Tieu Sdn ciing v6i than Nam Dinh. Xua la huyen Hien PQianh, Nha<br /> nhan giao hdp roi co chiia sinh ra vua..." Ly doi lam iTng Phong, Nha Trin doi lam<br /> (ma sau nay bo Viet sit thong gidm cUOng Kie'n Hung khi thuoc Minh doi lam phu<br /> muc ciing ghi theo nhU vay...) (9). Kie'n Binh nha Le goi la phu Nghia Hung...<br /> (12).<br /> Do chfnh la dieu ma theo Hoang Xuan<br /> Han, chi'nh bo Todn thU da lam cho Ly + Dgi Nam nhdt tho'ng chi viet: "Phu<br /> Cong Uan trd thanh "cdn v6 thifa nhan". Nghia Hung, nguyen trudc la huyen Hien<br /> Rghien ciJru Ljch siSr, s6' 12.2009<br /> <br /> Khanh (nay huyen Thien Ban cdn co tong ca't lam Than ve Dien Tien chi huy sii suo't<br /> Hien Khanh) ddi Ly doi lam huyen Ung thdi Long Dinh - nhU chiic vu cua chinh<br /> Phong" va "Mieu thd Ly Nhan Tong tai xa than sinh Long Dinh - Le Hoan trUdc do.<br /> Hien Khanh huyen Thien Ban" (13). The nhUng, ngay ca khi ong vua "to'i tam<br /> ngoan nganh" - Ngoa Trieu da chet, cac con<br /> Trong d a n h m u c c a c di t i c h lien<br /> Long Dinh thi cdn nho, ciing la liic het<br /> q u a n d e n thcfi T r a n c u a N a m D i n h (14)<br /> Thien sU Van Hanh - nhan danh sam<br /> phan huyen Vu Ban co ghi Dien An Phong<br /> truyen - du luan, phan tich "Nha Le tat<br /> - thuoc thon Dao, va Dien thon Hanh Lam<br /> phai mat, ma nha Nguyen (Ly) ta't phai<br /> thuoc xa Hien Khanh.<br /> len. Ho Nguyln nhan tit khoan dung nhu<br /> Noi each khac, tat ca cac chi d i n tren ong, lai dUdc long dan...", roi de'n Dao Cam<br /> cho tha'y de'n hien nay, Hien Khanh v i n la Moc Cling noi: "bach than khong ndi dUa,<br /> mot dia danh co that d viing Nam song ha dan nhao nhao, muo'n tim ngUdi chiia"<br /> Hong, nam d vung giiia hai con song Day Ly Cong Uan van "sd nhiing Idi iy bi tiet<br /> va song Hong thuoc huyen Vu Ban tinh 16" nen vdi Van Hanh thi bao "den an nau 6<br /> Nam Dinh ngay nay. Ba Sdn", con vdi Cam Moc thi "sd rang noi<br /> Dieu lUu y la: 16 ra thi bi giet ca".<br /> <br /> Tho'ng ke qua Viet si? lUUc (co khai thae 2. v a i thang sau len ngoi, ciing vdi cai<br /> va bd sung thong tin tii Dgi Viet sd ky todn nguyen nien hieu thanh Thuan Thien<br /> thu - in nghieng trong bang tho'ng ke - xem nam d i u , roi chuyen d6 ra Thang Long,<br /> bang 1) qua 4 ddi vua dau trieu Ly, trii cac Ly Cong U i n cung cho thay ten mgt loat<br /> lan vua phai "than cim quan" chinh phat, cac dia phudng: Hoa Lu thanh TrUdng<br /> con cac l i n ra khdi Kinh thanh Thang Long Yen, Bac Giang thanh Thien Diic giang,<br /> nhu di kinh ly, du ngoan, tham thii, cac dia C6' Phap thanh phii Thien Diic... roi nam<br /> phUdng, cho tha'y: 1014 ddi L/ng Thien thanh Nam Kinh<br /> (Huyen Hien Khanh ciing doi ten vao thdi<br /> + Tii vua Ly Cong Uan, Ly Phat Ma de'n<br /> ky nay chang?).<br /> het vua Ly Can Diic, co it nha't 29 dia diem:<br /> + Trong 29 dia diem do, cac Hanh cung 3. Viec phong vUdng den thdi Ly Cong<br /> chiem nhieu nha't (10/29) Uan, tuy chUa c6 nhieu nhung da co cac<br /> loai sau:<br /> + Trong ddi lam vua, Ly Can Diic (Ly<br /> Nhan Tong) - chat cua Ly Cong Uan de'n + Nha To'ng phong theo dia danh nhU<br /> 19 lin ngii gia cac hanh cung thi 11 lan ve "An Nam quan vUdng" (Dinh Bo Linh)<br /> Hanh cung L/ng Phong - Hien Khanh! "Nam Viet vUdng" (Dinh Lien).<br /> (Xem bang 1) (15). + Vua Le Hoan phong "vUdng" cho cac<br /> Xin luu y may dieu: con, em vita dat theo chiic nang d6'i vdi<br /> trieu dinh Hoa Lu, viia theo dia danh ma<br /> 1. Ban than diic L^ Cong Ua'n - khi Le<br /> VUdng dd cai quan, nhU:<br /> Long Viet bi Le Long Dinh giet (nam 1006)<br /> q u i n than deu trd'n chay, v i n duy mot + Long Dinh coi vung Phong Chau<br /> minh dam 6m thay Long Viet ma khoe! (Phin Sdn Tay - Ha Noi va Phii Tho) la<br /> khien chinh Long Dinh khen la trung, roi Khai Minh vUdng.<br /> Ve g6"c/ngu6n Ly Cong Qan...<br /> <br /> Bang 1: Thong ke cac lan 4 vi vua dau trieu Ly xa gia tdi cac dia diem<br /> ngoai Kinh t h a n h Thang Long<br /> <br /> Cac dja d i e m B o n do'i v u a d a u t r i e u Ly<br /> Stt n g o a i Kinti t h a n h<br /> Thang Long Ly C o n g U a n Ly P h a t Ma Ly N h a t Ton Ly Can DOfc<br /> (Thai To: 1009- (Thai Tong: (Thanh Tong: ( N h a n Tong:<br /> 1028) 1028-1054 1054- 1072) 1072-1127 )<br /> 1 Co P h a p 1010: ban tien lua<br /> cho ddn ldng<br /> 2 Cosa 1016: ban danh<br /> (Dan PhUdng-Ha hieu cho Thdn<br /> Noi)<br /> 3 0 Lo [Dieu 16] 1030: xem gat Ilia<br /> (co le la viing H u n g<br /> Yen c h a n g )<br /> 4 Do Dong giang [Tin 1032; cay tich<br /> hU0ng](Thanh Oai) dien<br /> 5 Chau Lang 1032 : bdt voi<br /> 6 Chua Triing Tien - 1034: r a c h d i<br /> niii Tien Du 1041: Xem lam<br /> vien Tu thi thien<br /> phiic<br /> 7-1 Hanh cung Ai 1035 Tluot yen<br /> Chau qudn thSn<br /> 8-2 H a n h c u n g Hoan 1036: xay dung<br /> Chau<br /> 9-3 Bo Uki K h a u (Thai 1038: cay tich 1064 Xay hanh<br /> Birih) dien cung<br /> 1065: cay tich dien<br /> 10 Ciia bien Gia [Kha] 1042: cay tich<br /> Lam (co 16 la viing dien<br /> Q u a n g Ninh ?)<br /> 11 Chiia CO T i n g Sdn 1043<br /> chau VQ Ninh<br /> 12-4 Hanh dinh Co<br /> Lam (Co P h a p )<br /> 13 Ciia bien Dai Bang<br /> (viing Hai Phong)<br /> 14 Cua bien Ba Lo 1058 n h a n cho ngu, 1106:<br /> (viing Do Sdn - Hai xay t h a p<br /> Phong) 1059: Ban ten<br /> Tudng Long<br /> 15 Song Nam B m h - 1059 di san, den 1092 bat voi<br /> Lang chau (viing dat nha Than Canh<br /> Bac Giang-nam Nguyen<br /> Lang Sdn)<br /> 16 Ciia bien Giao Hai 1060 ra, doi ten<br /> (Giap Ninh B i n h - t h a n h Thien Phil<br /> T h a n h Hoa)<br /> 17-5 H a n h c u n g Giao 1060: xay de xem 1072 :<br /> Dam (Ho Tay) danh ca 1096: xem danh<br /> • ca, CO Le Van<br /> Thinh<br /> 18 Dam Phil Long (?) 1065: xem danh ca<br /> 19 Tan Vien (Nui Ba 1072: di le<br /> Vi-Ha Noi)<br /> 20-6 H a n h c u n g Ciiu 1065:<br /> Lan [Canh Hung]<br /> C)<br /> 21-7 Hanh cung Khai 1067 : xem gat 1092: xay hanh<br /> Thuy(? ) cung<br /> 1117: xem gat<br /> Rghien euu Lich sic, s6' 12.2009<br /> <br /> 22-8 H a n h c u n g Ly N h a n 1067 : xem gat, 1077: xem gat<br /> [Phu N h a n ) dua t h u y e n 1080: xem gat<br /> (Ly N h a n - Ha N a m ) 1101: 2 lan: t h a n g 2 vk<br /> t h a n g 9 xem d a n h ca<br /> <br /> 23 CCla bien Long T h u y 1077<br /> 24 Ciing Giang 1080: xem d a n h ca<br /> 1101: 2 lan: t h a n g 2 va<br /> t h a n g 9 xem d a n h ca<br /> 25 Lara Sdn 1087: Dai yen q u a n t h i n<br /> t r e n niii, l a m thd<br /> 1094; chiia lam xong, vua<br /> b a n ten, de bien<br /> <br /> 27-9 Hang cung Ung 1101: xem cay ruong.<br /> Phong 1102: xem cay ruong<br /> 1117: 2 lan; Thang 3 xem dan<br /> cay rupng cong, thang 6 xem<br /> cay ru^ng. Tii day xem cdy<br /> xem gat id viec thUcfng hdng<br /> ndm (Cudng IVIvic)<br /> 1123; xem gat liia, b i c c i u<br /> q u a song Ba Lat,<br /> 1124; xem cay rupng tU<br /> t h a n g gieng den t h a n g hai<br /> ve c u n g<br /> 1125; 2 Ian; t h a n g sau xem<br /> cay, t h a n g 10 xem gat<br /> 28-10 Hanh cung ChUdng 1007:<br /> Sdn 1008: (xay t h a p )<br /> 1117; k h a n h t h a n h Bao<br /> t h a p Van phong<br /> 29 Long Thiiy 1123; b a t voi<br /> <br /> + Long Can coi vung Phii Lan (Van Lam nhung trUdc do hang chuc nSm, theo Viet<br /> - My Hao - Hung Yen) la NgU Bac vUdng. sd lUcfc, ngay sau khi chien t h i n g quan<br /> T6'ng, nam 1077, d i p de cl s6ng NhU<br /> + Long Tiing coi viing Ngii Huy$n giang<br /> Nguyet, thi chuyen ngU d i u tien cua Ly<br /> (Thanh Hoa) lam Dinh phien vUdng.<br /> c a n Diic la di ve phia Nam: qua he't Phii<br /> + Long Mang coi giii Vti Long (Thanh Nhan - Ly Nhan, rdi ciia bien Long Thuy<br /> Hoa) la Nam quo'c vUdng. nam 1077 s6ng Ciing Giang (nam 1080).<br /> Va, chUa vi vua nao d i u thdi Ly dac biet<br /> + NgUdi con nuoi giii viing Phii Dai (Td<br /> quan tam de'n vung phia Nam song Hdng,<br /> Ky - Hai Dudng, Vinh Bao - Hai Phong) la<br /> trong do dac biet la viing Hien Khanh -<br /> Phii Dai VUdng.<br /> tfng Phong nhu Ly Can Diic!<br /> + Long De coi giii vung Cat Lam ci bd<br /> Nhu vay, ngoai vi the dac biet quan<br /> song phia Bac (Que' DUdng, Tif Sdn - Bac<br /> trong cua viing da't nay v6i quoc gia Dai<br /> Ninh) la Hanh quan vUdng...<br /> Viet, v6i Kinh sU Thang Long, thi giiia<br /> 4. Ly Can Diic (1072-1127) con cua Y thong tin:<br /> Lan phu nhan - que ngoai 5 Bac song<br /> Hdng, Cling da tiing ngU den Lam Sdn (nam + Ly C6ng U i n phong danh hieu cho cha<br /> la Hien Khanh Vudng.<br /> 1087), cho xay thap Lam Sdn nam 1088),<br /> rdi ngii len Lang Chau xem bat voi nam + Vung d i t Hien Khanh dcfi Ly nam<br /> 1091) rdi ban ten chua, than de bien bang glQa hai s6ng Hdng, song Day - ciia Vu Ban<br /> chii trien cho chua Lam Sdn (nam 1094)... thuoc Nam Dinh, tren true dUdng giao<br /> vi g g c / n g u d n Ly Cdng U a n . . .<br /> <br /> <br /> t h o n g / t h U d n g q u a n t r o n g g i i i a H o a L u v6i n g U d i d i i n g h a n h c u n g U n g P h o n g t r e n da't<br /> T r u n g c h a u B i c B6. H i e n K h a n h , rdi ve d6 r a t n h i e u l i n !<br /> <br /> + De'n c h a t n o i L y C 6 n g U a n , L y Can Ta't c a n h i i n g d i e u d o co l i e n q u a n gi, gdi<br /> Diic - n g u d i v i i a t d c h t i c t h i n g Idi o a n h l i e t y gi de'n go'c g a c , d i a b a n h o a t d o n g c u a<br /> cuoc k h a n g chien chong xam lUdc T o n g , H i e n K h a n h v U d n g t h a n s i n h ciia Diic L y<br /> ngUdi d a n h & n t h u (vdi t h o n g t i n n e u t r e n ) C o n g U a n v a de'n c h f n h L y C o n g U a n trUdc<br /> cua Tii B a TUdng n a m 1076, lai chfnh la khi vao trieu dinh Hoa Lu chang?<br /> <br /> <br /> <br /> CHU THICH<br /> <br /> (1). Ve noi dung biic t h u va nguyen van cau (8). Khong chi thdi Bac Thuoc, sau the ky IX, X<br /> <br /> tren, t h a m khao bcii ciia Th.s Nguyen Ngoc Phiic: ve sau tile la khi Viet Nam thdi tu chu, dong ngiidi<br /> <br /> Ngtiien ciiu di tich vd truyen ttiuyet ve nha, Ly d Hoa sang buon ban, sinh song d Viet Nam vSn tiep<br /> <br /> Dinh Bdng tBac Ninh), trong Hoi Sii hoc Wk Noi. tuc. Theo Dai Viet sd ky todn thii: trong trieu dinh<br /> Le Hoan co lam den Thai sU Hong Hien (?- 988) la<br /> Vi que hiiOng nhd Ly. Ky ye'u toa dcim khoa hoc<br /> ngUdi Trung Hoa "thong hieu kinh sii, thUdng theo<br /> NhQng phdt hien khdo co hoc a Dong Anh (Hd Noi)<br /> cac cuoc chinh phat lam quan sU cCing la khuyen<br /> vd vdn de que hiiang nhd Ly. Nxb. The gidi, H&<br /> vua len ngoi, mUu ban viec n\idc c6 cong Idn, vua tin<br /> Noi, 2009, tr. 248-268.<br /> diing nhu tam phiic "khong chi ISn vao cac nam<br /> (2). Xem: Hoang Xuan Han. Ly ThUdng Kiet, Giap Tua't (1274) nUdc Tong cl m6 Giang Nam ngUdi<br /> Lick sii ngoai giao vd tong gido triiu Ly. Nxb. Song Nguyen thUdng hay la'n danh, De'n day ho dem 30<br /> Nhi, H^ Noi, 1949, tr. 182. chien thuyen viidt bien chd ddy ciia cai vk vd con<br /> VUdt bien de'n La Cat Nguyen, de'n thang 12 dan ve<br /> (3). Chang han: xem 'L^ Thien Tich. An Nam<br /> kinh, an tn' d phudng Nhai Tuan, "Bdn ky, q 5, t 33b<br /> Ly trieu th§' gia t a n khao. Hoa kieu Hoa nhan tick<br /> "rieng quan ciia Chieu Van VUdng Trdn Nhat DuSt<br /> SI? khdo ciiu. N°l M a r 2002, tr. 56-61.<br /> CO ca ngUdi To'ng, mac ao To'ng. TrUdc kia nha Tong<br /> (4). Xem Le Tfic. An Nam chi iMc. Ban dich mdt, nhieu ngUdi Tong theo ta, NTiat DuSt thi nap<br /> cua LJy ban phien dich sii lieu Viet Nam - Vien ho, CO Trieu Tung lam gia tudng, Bdn ky, quyen 5. t<br /> Dai hoc Hue do GS. T r a n Kinh Hoa lam co vS'n. In 48 b. An Nam chi liigc ciia Le Tdc ch6p: Nam Dien<br /> nam 1960. Ban in lai ciia Nxb. ThuSn Hoa - Trung Huu thCr 7 (1320) nha Dai Nguyen dan bdn ciing d<br /> tam Van hoa ngon ngii Dong Tay, 2002. tr. 235, Hai Nam bdt con gai dan chiing dem vao An Nam.<br /> chQ Han, tr. 476. (9). Xem Viet sd thong gidm cUcmg muc, Chinh<br /> bien 2, td 7, Ban dich. Nxb. Van Sii dia, Ha Noi,<br /> (5). Xem Viet sd iMc, Trdn Quoc VUdng dich va<br /> 1957, tr. 39 .<br /> chu giai. Ban in ciia Nxb. Thuftn Hoa, 2005, tr. 118.<br /> (10). Le Van Lan. Chii thich so 1 bai. Ly Thdi<br /> (6). Trdn Quoc Vudng. Dot dieu ve nhd Trdn,- Td (974-1028) trong Danh nhdn Hd Ngi. Ha Noi,<br /> Ditc thdnh Trdn coi rl lich sii vd sii phdt trien 2004, tr. 56.<br /> trong bdi cdnh vdn hod Dai Viet the ky XHI- XIV. (11). Trdn Quoc Vudng. Doi dieu ve nhd Trdn-<br /> In trong Nhd Trdn vd con ngiidi thdi Trdn. Ha Noi, Diic Thdnh Trdn, trong Nhd Trdn vd con ngadi<br /> 2004 , tr. 46. thdi Trdn, sdd, tr. 49.<br /> <br /> (7). Xem An Nam chi liigc, sdd, tr. 41. (Xem tiep trang 30)<br /> 30 Rghien ciru Lich sic, so 12.2009<br /> <br /> (30). Dagh-register Batavia 1661, pp, 49-55, by the Dutch East India Company during the<br /> <br /> (31), VOC 1236, Hendrick Baron n a a r Batavia, Eighteenth Century (Leiden-Boston: Brill, 2005), p.<br /> <br /> 12 Nov, 1661, fos. 829-855; Dagh-register Batavia 95,<br /> <br /> 1661, p, 89; Generale Missiven III, pp, 450-451, (35), Li Tana, Nguyen Cochinchina, pp. 90-93.<br /> <br /> (32), Luc Dtic T h u a n , "Japan Eariy Trade (36). Generale Missiven II, pp. 651-652; Souza,<br /> Coins and the Commercial Trade between The Survival of Empire, pp. 115-120.<br /> Vietnam and Japan in the l?'*" Century", (37). VOC 1206, Tonkin comptoir n a a r Batavia,<br /> www.VietAntique.com: Whitmore, "Vietnam and 18 Nov. 1654, fos. 65-90; Buch, "La Compagnie"<br /> the Monetary Flow", pp. 363-396. Ve hoat dong (1937.), p. 139.<br /> xuat k h a u Toraisen va Shichusen de'n Dang Trong,<br /> (38). Cac ti le p h d n t r a m tren day dUdc tinh<br /> xin xem: A, van Aelst, " J a p a n e s e coins in southern<br /> toan tii so lieu trong Bang 2.<br /> Vietnam and the Dutch East India Company,<br /> 1633-1638", Newsletter (The Oriental Numismatic (39), VOC 1314, Albert Bre^incq en Tonkin<br /> <br /> Society, 109, Nov,-Dec, 1987), (n,p); Li Tana, comptoir n a a r Batavia, 19 Nov. 1675, fos. 19-22;<br /> <br /> Nguyen Cochinchina, pp. 90-90. Generate Missiven IV, p. 88,<br /> <br /> (33). Rhodes, Histoire du royaume de Tuinquin (40), Generale Missiven IV, 88, pp. I l l , 174.<br /> (Lyon: J e a n Baptiste Devenet, 1651), pp. 59-60, (41), D i n theo Shimada, The Intra-Asian Trade<br /> <br /> (34), R, L, Innes, The Door Ajar: Japan's in Japanese Copper, p, 95,<br /> Foreign Trade in the Seventeenth Century (Ph,D, (42), CUctng muc II, tr, 296; Todn thU III, tr.<br /> Diss,, University of Michigan, 1980), p, 587; Luc 260, 262, 264.<br /> Dtic Thuan, "Japan Early Trade Coins"; RNTJIO (**) L u a n van dUdc thiic hien dudi sii tai trd<br /> Sliimada, The Intra-Asian Trade in Japanese Copper ctia Dai hoc Leiden va Sumitomo Foundation.<br /> <br /> <br /> <br /> VE GOCT^GUOIV LY C 6 i \ G UA^.<br /> (Tie'p theo trang 9)<br /> <br /> (12). Cuvng mv.c (Cb), 4, 8. B.iti dich, tr. 328. Noi, khoa 1996-2000 ciing cho biet tai Hien Khanh<br /> tim tha'y nhidu di vat thdi Ly-Tran.<br /> (13). Dgi Nam nhdt thdng chi, Ban Jich, Nxb.<br /> (15). Theo Dia chi Nam Dinh. Nxb. Chinh tri<br /> T h u a n Hoa in lai, 1992, tr. 328, 353.<br /> Quoc gia. Ha Noi, 2003, tr. 219-221 thi vung<br /> (14). Xem Hung Dao dgi Vuang vd nhd Tran "Hanh cung IJng P h o n g n a m d giiia k h u vtic Minh<br /> tren que huang Nam Hd. Sd Van hoa Thong tin T h u a n va Hien K h a n h " ndi tii thdi Le ve trildc co<br /> Nam Ha, 1995. TS. Nguyen Van Nam - Giam doc xa H a n h Cung, de'n n a m 1820 doi la H a n h NTian.<br /> sd Van hoa-The thao-Du lich Nam Dinh, roi BCii Rieng 7 thon xa H a n h Cung xUa c6 de'n 39 di tich<br /> Duy H u n g trong .Minh Thuan tU truyen thdng de'n (chua ke n h a Thd Thien chiia giao) trong do noi<br /> hien dgi. Khoa luan to't nghiep Klioa Lich sU - bat la cac thon Phii Lao, Bich, HU(3ng Nghia deu<br /> TrUdng Dai hoc KHXH&NV - D,ai hoc Quo'c Gia Ha thd H a u Tac.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
10=>1