Về xu hướng xã hội chủ nghĩa của các nước Mỹ Latin

vÒ Xu h−íng x· héi Chñ nghÜa<br /> cña c¸c n−íc Mü latin<br /> <br /> NguyÔn V¨n Quang(*)<br /> <br /> Mét sù kiÖn chÝnh trÞ næi bËt ®−îc thÕ giíi ghi nhËn trong<br /> n¨m 2006 lµ sù th¾ng lîi cña c¸c phong trµo c¸nh t¶ Mü<br /> Latin. Sù kiÖn nµy kh«ng chØ tiÕp tôc ®¸nh dÊu sù ®æi mÇu<br /> trªn b¶n ®å chÝnh trÞ thÕ giíi víi sù trçi dËy cña lµn sãng t−<br /> t−ëng thiªn t¶ tõ Venezuela, Chile, Argentina, Bolivia tíi<br /> Brazil, Nicaragua, Ecuador... mµ cßn chøng tá mét xu h−íng<br /> míi ®ang h×nh thµnh ë khu vùc nµy - xu h−íng ®i lªn CNXH.<br /> Bµi viÕt nµy t×m hiÓu mét sè néi dung vÒ xu h−íng x· héi chñ<br /> nghÜa cña c¸c n−íc Mü Latin.<br /> <br /> <br /> <br /> høng kiÕn sù sôp ®æ cña CNXH nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XX - ®Çu thÕ kû<br /> C hiÖn thùc ë §«ng ¢u vµ Liªn X«<br /> nh÷ng n¨m 80, 90 thÕ kû XX, nhiÒu nhµ<br /> XXI lµ th¾ng lîi liªn tiÕp cña phong trµo<br /> c¸nh t¶ ë Mü Latin vµ cã xu h−íng ®−a<br /> b×nh luËn, c¸c chÝnh trÞ gia t− s¶n trªn c¸c n−íc ë khu vùc nµy ®i lªn CNXH.<br /> thÕ giíi cho r»ng CNXH ®· lçi thêi vµ Tr−íc sù kiÖn nµy, Tinvietonline.com<br /> hÕt thêi. Sù sôp ®æ cña CNXH nh− lµ b×nh luËn: “Trªn b¶n ®å chÝnh trÞ thÕ giíi<br /> hiÖn nay, nÕu t« mµu hång cho xu h−íng<br /> mét ®Þnh mÖnh tÊt yÕu cña lÞch sö.<br /> c¸nh t¶ ®ang cÇm quyÒn l·nh ®¹o x©y<br /> Tr−íc sù kiÖn nµy, phong trµo céng s¶n<br /> dùng x· héi míi tiÕn bé vµ ph¸t triÓn,<br /> vµ phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, giai<br /> ®−îc lßng d©n th× Mü Latin lµ mét khu<br /> cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng vùc kh¸ rùc rì gam mµu nµy” (2).(∗)<br /> trªn thÕ giíi còng kh«ng khái cã sù lo<br /> ng¹i cho vËn mÖnh cña CNXH. Mü Latin, khu vùc h¬n 30 n−íc<br /> thuéc ch©u Mü, n¬i c¸c ng«n ng÷ nhãm<br /> Trong lóc t−ëng chõng toµn cÇu ho¸ R«man ®−îc sö dông mét c¸ch réng r·i<br /> kinh tÕ nh− mét xu thÕ kh¸ch quan vµ chÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c bëi nÒn v¨n<br /> kh«ng thÓ ®¶o ng−îc, mét trËt tù thÕ giíi ho¸ T©y Ban Nha vµ Bå §µo Nha. T¹i<br /> - “nhÊt siªu, ®a c−êng”, víi −u thÕ h¬n ®©y, 32% d©n sè lµ ng−êi da tr¾ng, 44%<br /> h¼n vÒ nguån vèn, khoa häc - c«ng nghÖ, lµ ng−êi lai, 11% ng−êi thæ d©n. §Æc<br /> mét thÞ tr−êng toµn cÇu, cïng víi tiÒm ®iÓm næi bËt cña miÒn ®Êt nµy chÝnh lµ<br /> lùc qu©n sù hïng m¹nh thuéc vÒ giai cÊp sù ph©n ho¸ giµu nghÌo. HÇu hÕt tµi<br /> t− s¶n, chñ nghÜa t− b¶n, chñ nghÜa ®Õ nguyªn ®Êt ®ai, dÇu khÝ, tµi chÝnh thuéc<br /> quèc trªn thÕ giíi muèn ¸p ®Æt mét trËt<br /> tù thÕ giíi theo c¸ch riªng cña m×nh -<br /> “mét thÕ giíi kh«ng céng s¶n”, th× mét sù<br /> kiÖn ®ang thu hót ®−îc nhiÒu sù quan ThS. ViÖn Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n<br /> (∗)<br /> <br /> t©m cña d− luËn quèc tÕ vµ trong n−íc tõ qu©n sù, Bé Quèc phßng.<br /> 34 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2007<br /> <br /> vÒ ng−êi da tr¾ng, cßn sù nghÌo ®ãi bÇn nhËp khu vùc; ®ång thêi lµ nguån cæ vò,<br /> cïng cã tÝnh chÊt “gia truyÒn” thuéc vÒ khÝch lÖ to lín ®èi víi c¸c phong trµo<br /> nh÷ng ng−êi thæ d©n. Sù ph©n ho¸ ®ã ®· c¸nh t¶, lùc l−îng d©n chñ tiÕn bé trªn<br /> t¹o cho nh©n d©n n¬i ®©y mét truyÒn thÕ giíi tiÕp tôc ®Èy m¹nh sù nghiÖp ®Êu<br /> thèng ®Êu tranh c¸ch m¹ng mµ linh hån tranh v× ®éc lËp d©n téc, d©n chñ, hoµ<br /> cña nã lµ Simon Bolivar (ng−êi ®−îc vÝ b×nh, ph¸t triÓn vµ tiÕn bé x· héi.<br /> nh− George Washington cña Mü Latin)<br /> vµ sù khÝch lÖ lín lao bëi c¸ch m¹ng Xu h−íng ®i lªn CNXH cña c¸c n−íc<br /> Cuba. Nh×n toµn c¶nh lÞch sö, chÝnh trÞ, Mü Latin lµ mét hiÖn thùc. HiÖn thùc<br /> x· héi khu vùc nµy, Noam Chomsky, nµy ®−îc biÓu hiÖn râ trªn c¸c néi dung<br /> nhµ ng÷ häc, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ cã chñ yÕu sau:<br /> danh tiÕng trªn thÕ giíi nhËn xÐt: “LÞch Mét lµ, c¸c n−íc Mü Latin ®−îc c¸c<br /> sö thùc d©n ë Mü Latin ®· ®Ó l¹i t¹i mçi chÝnh ®¶ng thiªn t¶ cÇm quyÒn cña giai<br /> n−íc mét sù ph©n ho¸ néi bé nÆng nÒ cÊp c«ng nh©n, c¸c tÇng líp nh©n d©n<br /> gi÷a mét thiÓu sè tinh hoa giµu cã vµ lao ®éng l·nh ®¹o.<br /> mét ®¹i ®a sè ng−êi nghÌo… Mèi liªn hÖ<br /> chÆt chÏ ®ã cßn tiÕp tôc ®Õn tËn b©y giê” Tuy thÊt b¹i trong ®Êu tranh giµnh<br /> (3). vµ gi÷ chÝnh quyÒn trong nh÷ng n¨m 60-<br /> 70 thÕ kû XX, nh−ng c¸c ®¶ng céng s¶n<br /> Sù kiÖn khëi ®Çu, g©y sù chó ý cña vµ phong trµo c«ng nh©n ë Mü Latin ®·<br /> thÕ giíi cuèi thÕ kû qua (n¨m 1998) lµ ®Ó l¹i nhiÒu bµi häc vµ nhiÒu nh©n vËt<br /> viÖc «ng Hugo Chavez thuéc lùc l−îng l·nh ®¹o xuÊt s¾c cho c¸c phong trµo, c¸c<br /> c¸nh t¶ tiÕn bé ®−îc nh©n d©n bÇu lµm chÝnh ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ c¸c<br /> Tæng thèng Venezuela, víi 3 nhiÖm kú tÇng líp nh©n d©n lao ®éng hiÖn nay. ë<br /> liªn tiÕp, mµ th¾ng lîi vang déi míi ®©y Venezuela cã §¶ng Phong trµo Céng hoµ<br /> nhÊt lµ vµo ngµy 3-12-2006. TiÕp ®ã, lµ thø n¨m (MVR) cña «ng H. Chavez; ë<br /> th¾ng lîi liªn tiÕp trong c¸c cuéc bÇu cö Brazil cã §¶ng C«ng nh©n (PT) cña «ng<br /> tæng thèng cña «ng Lula Da Silva ë L.D. Silva; ë Chile cã Liªn minh c¸c ®¶ng<br /> Brazil (n¨m 2002, t¸i cö 29-10-2006), cña v× D©n chñ (Concertaciãn) cña bµ M.<br /> «ng Nestor Kirchner ë Argentina (5- Bachelet; ë Bolivia cã §¶ng Phong trµo<br /> 2003), cña «ng Tabere Vazquez ë tiÕn lªn CNXH (MAS) cña «ng E.<br /> Uruguay (10-2004), cña bµ Michelle Morales; ë Ecuador cã §¶ng Liªn minh<br /> Bachelet ë Chile (1-2006), cña «ng Evo ®Êt n−íc cña «ng R. Correa; ë Mexico cã<br /> Morales ë Bolivia (21-1-2006), cña «ng §¶ng Lao ®éng Mexico; t¹i Uruguay cã<br /> Rafael Correa ë Ecuador (11-2006), cña lùc l−îng ®Êu tranh vò trang chèng c¸c<br /> «ng Daniel Ortega ë Nicaragua (t¸i cö 5- chÕ ®é ®éc tµi th©n Mü ë Montevideo…<br /> 11-2006)… l·nh ®¹o.<br /> Th¾ng lîi cña phong trµo c¸nh t¶ Mü ViÖc nh×n nhËn, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸<br /> Latin ®−îc nhiÒu nhµ quan s¸t quèc tÕ tÝnh chÊt “céng s¶n”, “c«ng nh©n” hay<br /> vµ khu vùc hoan nghªnh vµ ®¸nh gi¸ cao “nh©n d©n” cña c¸c chÝnh ®¶ng thiªn t¶<br /> vµ cho r»ng ®ã lµ c¸c cuéc bÇu cö tæng Mü Latin cßn ph¶i ®−îc tiÕp tôc nghiªn<br /> thèng ®−îc tæ chøc mét c¸ch d©n chñ, tù cøu. Trªn thùc tÕ, tuy cßn cã nhiÒu sù<br /> do vµ minh b¹ch. §−îc ®¸nh gi¸ cã ý kh¸c biÖt, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc tæ chøc,<br /> nghÜa lín lao nhÊt lµ viÖc t¸i cö cña hai nh−ng khi theo dâi ho¹t ®éng cña c¸c lùc<br /> tæng thèng L.D. Silva ë Brazil vµ H. l−îng c¸nh t¶ l·nh ®¹o c¸c n−íc n¬i ®©y,<br /> Chavez ë Venezuela - hai quèc gia cã nhiÒu nhµ chÝnh trÞ x· héi, còng nh− nhµ<br /> tiÒm lùc kinh tÕ hµng ®Çu ë Mü Latin. x· héi häc Marcos Novaro (§¹i häc<br /> §©y sÏ lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy xu Buenos Aires Argentina) x¸c nhËn cã hai<br /> thÕ t¨ng c−êng ®oµn kÕt, liªn kÕt vµ héi c¸nh t¶: C¸nh “d©n chñ x· héi «n hoµ”<br /> VÒ xu h−íng x· héi chñ nghÜa… 35<br /> <br /> nh− L.D. Silva ë Brazil, M. Bachelet ë cña thÕ kû XXI”, «ng H. Chavez còng ®·<br /> Chile, N. Kichner ë Argentina vµ T. nhÊn m¹nh r»ng “chñ nghÜa x· héi ph¶i<br /> Vasquez ë Uruguay vµ c¸nh “d©n tuý, nh©n b¶n”. Vµ míi ®©y th«i, ngµy 29-1-<br /> chèng ®Õ quèc, chèng Mü vµ chèng chñ 2007, ph¸t biÓu trªn sãng ph¸t thanh vµ<br /> nghÜa t©n tù do” nh− H. Chavez ë truyÒn h×nh Chñ nhËt hµng tuÇn «ng H.<br /> Venezuela, E. Morales ë Bolivia vµ Lopez Chavez ®· kh¼ng ®Þnh: kh«ng cã thÕ lùc<br /> Obrador ë Mexico (3). Xu h−íng liªn nµo cã thÓ ng¨n chÆn ®−îc quyÕt t©m<br /> minh, hîp nhÊt vµ thèng nhÊt c¸c lùc x©y dùng “chñ nghÜa x· héi thÕ kû XXI”<br /> l−îng c¸nh t¶ nµy trong thêi gian qua ®· ë Venezuela, bëi v× nh©n d©n ®ang<br /> trë nªn râ nÐt h¬n. Tiªu ®iÓm næi bËt cña muèn tho¸t khái chñ nghÜa t− b¶n. ¤ng<br /> nã lµ ngµy 29-1-2007 võa qua, ë kªu gäi tÊt c¶ c¸c tÇng líp chÝnh trÞ - x·<br /> Venezuela, Tæng thèng H. Chavez ®· héi ®i theo CNXH, ®ang ®−îc t¹o dùng<br /> hîp nhÊt ®¶ng cña m×nh vµ h¬n 20 ®¶ng b»ng “tÊt c¶ nç lùc, bµn tay, khèi ãc vµ<br /> kh¸c ®Ó thµnh lËp nªn mét chÝnh ®¶ng tr¸i tim” cña ng−êi d©n n−íc nµy (6). §Ó<br /> duy nhÊt - §¶ng x· héi chñ nghÜa Thèng truyÒn b¸ réng r·i t− t−ëng XHCN, «ng<br /> nhÊt Venezuela, mét ®¶ng mµ theo lêi H. Chavez cßn cho x©y dùng c¸c trung<br /> «ng Chavez: “Venezuela cÇn mét ®¶ng t©m th«ng tin vÒ CNXH ®Ó nh©n d©n<br /> cÇm quyÒn phôc vô phong trµo c¸ch ®Õn “t×m hiÓu” vÒ lý t−ëng cña CNXH vµ<br /> m¹ng vµ phôc vô nh©n d©n, chø kh«ng häc nghÒ. T¹i Brazil, «ng L.D. Silva vµ<br /> ph¶i phôc vô c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ” lùc l−îng c¸nh t¶ ®ang nhÊt qu¸n thùc<br /> (4). thi ®−êng lèi ®éc lËp, d©n téc, d©n chñ<br /> cïng nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi tiÕn bé<br /> Hai lµ, nhiÒu ®¶ng cÇm quyÒn ë Mü nh»m x©y dùng ®Êt n−íc giµu m¹nh,<br /> Latin cã ®−êng lèi vµ ®Þnh h−íng ®i lªn xo¸ ®ãi nghÌo, bÊt b×nh ®¼ng x· héi (7).<br /> CNXH. Cßn ë Bolivia, ngay tõ ngµy ®Çu lªn lµm<br /> tæng thèng (22-1-2006), «ng E. Morales<br /> Tiªu biÓu cho ®−êng lèi vµ ®Þnh ®· tuyªn bè “ChÝnh phñ x· héi chñ<br /> h−íng ®i lªn CNXH ë c¸c n−íc Mü Latin nghÜa cña m×nh sÏ ®Þnh h×nh l¹i ®Êt<br /> tr−íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn Céng hoµ n−íc Bolivia”, mµ theo ®ã lµ “ph¶i thay<br /> Venezuela. Tõ khi lªn n¾m quyÒn l·nh ®æi lÞch sö... ph¶i chÊm døt t×nh tr¹ng<br /> ®¹o ®Êt n−íc (1998), Tæng thèng H. c−íp bãc c¸c nguån tù nhiªn cña ®Êt<br /> Chavez ®· ®−îc nhiÒu b¸o giíi vµ chÝnh n−íc, ®ång thêi cam kÕt chÊm døt t×nh<br /> kh¸ch n−íc ngoµi “b×nh chän lµ hiÖn tr¹ng bÊt c«ng vµ bÊt b×nh ®¼ng”.<br /> t−îng trong ®êi sèng chÝnh trÞ khu vùc<br /> Mü Latin” v× nh÷ng t− t−ëng vµ tuyªn Kh«ng chØ cã ®−êng h−íng vµ c¸c<br /> bè ®−a ®Êt n−íc m×nh ®i lªn CNXH. T¹i ho¹t ®éng loan b¸o, tuyªn tuyÒn, mét sè<br /> DiÔn ®µn x· héi thÕ giíi lÇn thø 5 (1- n−íc Mü Latin cßn cã c¶ mét kÕ ho¹ch<br /> 2005), «ng loan b¸o x©y dùng mét “chñ thùc sù ®Ó ®æi tªn n−íc m×nh thµnh<br /> nghÜa x· héi míi, chñ nghÜa x· héi thÕ n−íc XHCN. ¤ng Escarra, mét thµnh<br /> kû XXI”, mµ ë ®ã ph¶i bít nhµ n−íc - viªn cña ñy ban c¶i c¸ch hiÕn ph¸p cña<br /> tËp trung h¬n. Trong diÔn v¨n vµo gi÷a Venezuela cho biÕt: “Mét trong c¸c ®Ò<br /> n¨m 2006, «ng ®Þnh nghÜa CNXH cña xuÊt lµ thay ®æi tªn gäi cña ®Êt n−íc<br /> thÕ kû XXI ph¶i dùa trªn c¸c nguyªn chóng t«i tõ Céng hoµ Venezuela<br /> t¾c: §oµn kÕt, b¸c ¸i, yªu th−¬ng, c«ng Bolivarian thµnh Céng hoµ Bolivarian<br /> lý, tù do vµ b×nh ®¼ng. CNXH ®ã ®−îc vµ x· héi chñ nghÜa. Ch¼ng h¹n, chóng<br /> x©y dùng tõng ngµy chø kh«ng ph¶i t«i muèn xo¸ bá c¸c cÊu tróc nhµ n−íc<br /> “®Þnh tr−íc” (5). Tr−íc ®ã, t¹i Liªn hoan cò, quan liªu vµ thay thÕ chóng b»ng<br /> thanh niªn vµ sinh viªn thÕ giíi (WFSY) c¸c c¬ quan cña nh©n d©n” (8). §©y<br /> ë Caracas th¸ng 8-2005, trong cuéc héi chÝnh lµ mét minh chøng cho thÊy,<br /> th¶o vÒ “C¸ch m¹ng Bolivar vµ CNXH ®−êng lèi vµ ®Þnh h−íng ®i lªn CNXH ë<br /> 36 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2007<br /> <br /> c¸c n−íc Mü Latin lµ mét hiÖn thùc vµ hoµ hîp, gãp phÇn cñng cè sù æn ®Þnh<br /> kh«ng thÓ phñ nhËn. Mµ b»ng chøng khu vùc, nhÊt lµ t¨ng c−êng hîp t¸c<br /> míi ®©y lµ trong mét cuéc tr¶ lêi pháng toµn diÖn, bÒn v÷ng vµ ®oµn kÕt trong<br /> vÊn cña t¹p chÝ Times, «ng H. Chavez ®· lÜnh vùc n¨ng l−îng, víi môc tiªu chung<br /> kh¼ng ®Þnh: “T«i nghÜ r»ng kh«ng thÓ cã lËp mét kh«ng gian kinh tÕ kiÓu Liªn<br /> con ®−êng thø ba. ChØ cã CNXH mµ th«i” hiÖp ch©u ¢u, cã mét ®ång tiÒn chung<br /> (9). cao h¬n ®ång USD vµ nh÷ng c¬ chÕ kinh<br /> tÕ - th−¬ng m¹i thèng nhÊt, xo¸ bá hoµn<br /> Ba lµ, c¸c ®¶ng c¸nh t¶ cÇm quyÒn toµn sù phô thuéc vµo hÖ thèng kinh tÕ,<br /> thùc hiÖn ®−êng lèi ®éc lËp d©n téc, tho¸t tµi chÝnh t− b¶n do Mü kiÓm so¸t.<br /> khái sù ¸p ®Æt cña thÕ giíi t− b¶n, sù lÖ<br /> thuéc vµo Mü, t¨ng c−êng hîp t¸c khu vùc, Mét sù kiÖn ®Æc biÖt quan träng<br /> hîp t¸c víi phong trµo kh«ng liªn kÕt, c¸c chøng tá sù t¨ng c−êng hîp t¸c khu vùc<br /> n−íc XHCN, nhÊt lµ víi Cuba. mét c¸ch chÆt chÏ h¬n, ®ã lµ viÖc c¸c<br /> nhµ l·nh ®¹o 3 n−íc Bolivia, Cuba vµ<br /> MÆc dï vÊp ph¶i sù ph¶n ®èi m¹nh<br /> Venezuela ®· ký hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i<br /> mÏ tõ c¸c thÕ lùc c¸nh h÷u, c¸c c«ng ty,<br /> ba bªn (ALBA) nh»m trao ®æi th−¬ng<br /> tËp ®oµn ®a quèc gia vµ c¸c n−íc t− b¶n<br /> m¹i vµ hç trî lÉn nhau cïng ph¸t triÓn<br /> chñ nghÜa, nhÊt lµ Mü, c¸c n−íc ®−îc lùc<br /> vµ lµm ®èi träng víi khu vùc MËu dÞch<br /> l−îng c¸nh t¶ l·nh ®¹o ë Mü Latin ®·<br /> tù do ch©u Mü (FATT). Trong khu«n<br /> tiÕn hµnh c¶i c¸ch chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n<br /> khæ ALBA, Dù ¸n liªn kÕt n¨ng l−îng<br /> ho¸, x· héi s©u réng vµ thËn träng,<br /> Petro Caribe vµ hîp t¸c n¨ng l−îng<br /> nh−ng ®Òu nç lùc quyÕt t©m tõng b−íc<br /> Nam Mü ®· ®−îc h×nh thµnh, nh»m<br /> xo¸ bá tµn d− cña chñ nghÜa thùc d©n,<br /> khai th¸c, hç trî lÉn nhau cïng sö dông<br /> ®Õ quèc ®ang ®Ì nÆng lªn c¸c quèc gia<br /> hiÖu qu¶ nguån n¨ng l−îng khu vùc.<br /> khu vôc nµy.<br /> Tr−íc sù kiÖn nµy, Chñ tÞch Fidel<br /> Tr−íc t×nh h×nh quèc tÕ cã nhiÒu Castro nhËn ®Þnh: “Trong lÇn ®Çu nµy<br /> biÕn ®éng phøc t¹p vµ toµn cÇu ho¸ chØ cã ba chóng t«i. Nh−ng t«i tin r»ng<br /> ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, c¸c n−íc Mü mét ngµy nµo ®ã, tÊt c¶ c¸c n−íc Mü<br /> Latin ý thøc râ ®−îc sù cÇn thiÕt ph¶i Latin cïng gãp mÆt ë ®©y” (2).<br /> t¨ng c−êng ®oµn kÕt, hîp t¸c vµ liªn kÕt<br /> khu vùc nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn Tuy ch−a hoµn toµn tho¸t khái sù lÖ<br /> cña mçi quèc gia vµ cña c¶ khu vùc, gi÷ thuéc vµo Mü, nh−ng ®−êng lèi ®èi<br /> v÷ng ®éc lËp d©n téc, cã ®ñ kh¶ n¨ng ngo¹i cña c¸c n−íc khu vùc nµy ®· thÓ<br /> ®−¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc cña hiÖn râ xu thÕ mong muèn cã ®éc lËp<br /> thêi ®¹i. §ã lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña nhiÒu h¬n. §oµn kÕt, ñng hé Cuba, ph¶n<br /> ®−êng lèi chÝnh trÞ míi trong nh÷ng ®èi chÝnh s¸ch bao v©y cÊm vËn cña Mü<br /> n¨m qua ë khu vùc nµy. ®èi víi Cuba vµ h−íng theo con ®−êng<br /> cña hßn ®¶o tù do nµy lµ mét chÝnh s¸ch<br /> Tinh thÇn t¨ng c−êng ®oµn kÕt, hîp thèng nhÊt cao cña c¸c n−íc Mü Latin.<br /> t¸c vµ liªn kÕt khu vùc ®−îc thÓ hiÖn Trong thêi gian qua, nh©n d©n vµ b¶n<br /> trong Tuyªn bè míi ®©y cña Héi nghÞ th©n nhiÒu tæng thèng, chÝnh kh¸ch c¸c<br /> cÊp cao lÇn thø hai Céng ®ång c¸c n−íc n−íc c¸nh t¶ lu«n tá ra vµ kh«ng bao giê<br /> Nam Mü (CSN) tæ chøc t¹i Cochabamba che giÊu sù ng−ìng mé ®èi víi c¸ch<br /> (Bolivia) ngµy 9-12-2006, víi sù tham m¹ng Cuba vµ Fidel Castro. ChÝnh phñ<br /> gia cña c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ ®¹i diÖn cÊp c¸nh t¶ nhiÒu n−íc trong khu vùc ®·<br /> cao 12 n−íc, trong ®ã nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt lËp l¹i quan hÖ ngo¹i giao ®Çy ®ñ<br /> thiÕt ph¶i thiÕt lËp c¸c liªn minh chiÕn víi Cuba vµ ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng ®èi<br /> l−îc dùa trªn cam kÕt d©n chñ, t¨ng ngo¹i kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi víi c¸c<br /> c−êng ®èi tho¹i, t¹o kh«ng gian hîp t¸c n−íc thuéc Phong trµo kh«ng liªn kÕt,<br /> VÒ xu h−íng x· héi chñ nghÜa… 37<br /> <br /> c¸c n−íc XHCN. §Æc biÖt, Bolivia, nhËn 1,6% GDP. Tõ n¨m 1990-2003, sè<br /> Venezuela, Nicaragua ®· t¨ng c−êng hîp ng−êi nghÌo tõ 200 triÖu ®· t¨ng lªn 225<br /> t¸c toµn diÖn víi Cuba v× lîi Ých chung triÖu (chiÕm 44% d©n sè khu vùc). Tû lÖ<br /> cña nh©n d©n mçi n−íc trong cuéc chiÕn thÊt nghiÖp t¨ng tõ 7,5% n¨m 1990 lªn<br /> chèng chñ nghÜa tù do kiÓu míi vµ chñ h¬n 10% trong n¨m 2001" (12).<br /> nghÜa ®Õ quèc.<br /> Nh»m trao ®æi kinh nghiÖm, phèi<br /> hîp hµnh ®éng cña c¸c tæ chøc, c¸c HiÖn nay, cã kho¶ng 325 triÖu/550<br /> phong trµo x· héi d©n sù chèng chñ triÖu d©n Mü Latin sèng cïng c¸c chÝnh<br /> nghÜa tù do míi, chèng l¹i sù thèng trÞ phñ c¸nh t¶ mµ hä ®· bÇu lªn. Tõ khi<br /> cña ®Õ quèc, t− b¶n, phÊn ®Êu x©y dùng lªn n¾m chÝnh quyÒn, c¸c chÝnh phñ<br /> mét x· héi lÊy con ng−êi lµm trung t©m, c¸nh t¶ ë Mü Latin ®· tiÕn hµnh hµng<br /> c¸c ®¶ng céng s¶n, c¸nh t¶, tiÕn bé Mü lo¹t chÝnh s¸ch vÜ m« cã tÝnh chÊt tiÕn<br /> Latin ®· lµ nh÷ng nh©n tè rÊt tÝch cùc tæ bé, −u viÖt vÒ qu¶n lý nhµ n−íc ®èi víi<br /> chøc nhiÒu diÔn ®µn, héi th¶o quèc tÕ t¹i nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch<br /> khu vùc nµy. Tiªu biÓu lµ DiÔn ®µn Sao ®−îc lßng d©n nhÊt lµ quèc h÷u ho¸ c¸c<br /> Paulo, thu hót ®−îc h¬n 140 ®¶ng vµ c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña ®Êt<br /> tæ chøc chÝnh trÞ trªn thÕ giíi tham gia. n−íc ®Ó chèng ®ãi nghÌo, ®Çu t− cho c¸c<br /> Qua ®ã, c¸c ®¹i biÓu tham dù ®· trao ®æi, ch−¬ng tr×nh x· héi, bÊt chÊp ph¶n øng<br /> ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ch©u lôc, lµm râ c¸c tiªu cùc cña ph−¬ng T©y, mµ Venezuela<br /> hÖ luþ cña chñ nghÜa tù do míi, ho¹ch vµ Bolivia lµ c¸c tr−êng hîp ®iÓn h×nh.<br /> ®Þnh chñ tr−¬ng, gi¶i ph¸p thay thÕ, Trong nhiÒu n¨m qua, ChÝnh phñ<br /> ®ång thêi th«ng qua c¸c nghÞ quyÕt Venezuela ®· tiÕn hµnh mét lo¹t c¶i c¸ch<br /> chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, ñng hé ®Êu vÒ thÓ chÕ, th«ng qua nhiÒu ®iÒu luËt,<br /> tranh v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc. ®Æc biÖt lµ luËt ®Êt ®ai cã lîi cho ng−êi<br /> Bèn lµ, c¸c môc tiªu d©n sinh, d©n nghÌo; quèc h÷u ho¸ ngµnh dÇu khÝ - trô<br /> chñ vµ c«ng b»ng dÇn ®−îc hiÖn thùc ho¸ cét kinh tÕ cña ®Êt n−íc; xo¸ ®ãi, gi¶m<br /> trong ®êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ë nghÌo, n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, x©y thªm<br /> c¸c n−íc Mü Latin. nhiÒu tr−êng häc, c¶i thiÖn dÞch vô y tÕ…<br /> §Ó ®Þnh h−íng døt kho¸t cho nÒn kinh tÕ<br /> Trong nh÷ng n¨m 80 vµ 90 thÕ kû cña m×nh, trong lÔ tuyªn thÖ nhËm chøc<br /> XX, viÖc ¸p dông å ¹t “chñ nghÜa tù do cña c¸c thµnh viªn chÝnh phñ nhiÖm kú<br /> míi”, mét m« h×nh qu¶n lý kinh tÕ - x· 2007 - 2013 (ngµy 8-1-2007) t¹i thñ ®«<br /> héi t− b¶n chñ nghÜa kiÓu Mü, tuy cã ®¹t Caracas Tæng thèng H. Chavez tuyªn bè<br /> ®−îc mét sè kÕt qu¶ “tøc thêi”, nh−ng ®−êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña<br /> nh×n chung nã ®· ®Èy nÒn kinh tÕ, chÝnh Venezuela lµ: “Nhµ n−íc ph¶i giµnh l¹i<br /> trÞ, x· héi nhiÒu n−íc ë khu vùc nµy nh− quyÒn së h÷u toµn bé c¸c khu vùc kinh<br /> Argentina, Brazil, Uruguay, Ecuador, tÕ chiÕn l−îc. TÊt c¶ nh÷ng ngµnh kinh<br /> Paraguay… l©m vµo bÕ t¾c, khñng tÕ t− nh©n ph¶i ®−îc quèc h÷u ho¸. VÒ<br /> ho¶ng. “C¸c vÊn ®Ò x· héi bøc xóc nh− x· héi, ph¶i kiªn quyÕt chèng tÖ n¹n<br /> ®ãi nghÌo, thÊt nghiÖp, bÊt b×nh ®¼ng, quan liªu, tham nhòng” (10). Khi nghiªn<br /> tham nhòng, nî n−íc ngoµi vµ khñng cøu vÒ nh÷ng chÝnh s¸ch míi ®©y cña<br /> ho¶ng x· héi diÔn ra triÒn miªn. V× vËy, Venezuela, «ng Alberto Garrdo, mét nhµ<br /> Mü Latin ®−îc coi lµ khu vùc bÊt b×nh ph©n tÝch ®éc lËp cho biÕt: “ch¾c ch¾n<br /> ®¼ng nhÊt trªn thÕ giíi. Nh÷ng ng−êi trong 14 n¨m tíi c¸c bé phËn cña nÒn<br /> giµu nhÊt chØ chiÕm 10% nh−ng l¹i së kinh tÕ hiÖn nay ë Venezuela sÏ biÕn<br /> h÷u 48% tæng thu nhËp quèc d©n (GDP), mÊt. Ch¨m sãc søc khoÎ t− nh©n vµ gi¸o<br /> trong khi 10% ng−êi nghÌo nhÊt chØ ®−îc dôc t− nh©n sÏ bÞ chÝnh phñ lo¹i bá tr−íc<br /> 38 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2007<br /> <br /> tiªn nh− mét phÇn cña b−íc tiÕn tíi tranh vò trang, tiÕn hµnh c¸c h×nh thøc<br /> CNXH” (8). b¹o lùc vò trang giµnh chÝnh quyÒn nh−<br /> ë Nicaragua, Venezuela tr−íc ®ã, ®Õn<br /> ë Bolivia, tõ ®Çu th¸ng 6-2006, nay hä ®· chó träng vËn ®éng, thuyÕt<br /> ChÝnh phñ b¾t ®Çu chia h¬n 30.000 km2 phôc quÇn chóng nh©n d©n; ®· ®−a ra<br /> ®Êt canh t¸c cho c¸c céng ®ång n«ng d©n c¸c c−¬ng lÜnh tranh cö phï hîp víi<br /> nghÌo vµ tuyªn bè s¾p tíi sÏ thu håi nguyÖn väng cña nh©n d©n lao ®éng,<br /> thªm nh÷ng diÖn tÝch ®Êt t− kh«ng s¶n biÕt tËp hîp c¸c lùc l−îng vµ cã chÝnh<br /> xuÊt nh»m ®¹t môc tiªu ph©n phèi mét s¸ch liªn minh réng r·i; t¨ng c−êng<br /> phÇn diÖn tÝch ®Êt trong nh÷ng n¨m tíi ®oµn kÕt, liªn kÕt c¸c phong trµo c¸nh<br /> (11). T¹i Brazil, ®ang triÓn khai ch−¬ng t¶ vµ tiÕn bé kh¸c nhau trong n−íc vµ<br /> tr×nh x· héi “Kh«ng cã ng−êi ®ãi”. §©y khu vùc, ®Êu tranh nghÞ tr−êng víi c¸c<br /> lµ ch−¬ng tr×nh x· héi ®−îc coi lµ lín môc tiªu hÊp dÉn cö tri.<br /> nhÊt thÕ giíi tõ tr−íc ®Õn nay, trî cÊp<br /> 325 triÖu USD hµng th¸ng cho 45 triÖu Tuy cßn cã sù quan niÖm ch−a thèng<br /> /tæng sè 185 triÖu ng−êi d©n, gióp hµng nhÊt vµ kh¸c nhau vÒ mÇu s¾c cña<br /> triÖu trÎ em nghÌo ®−îc ®i häc vµ ch¨m CNXH, con ®−êng vµ biÖn ph¸p h−íng<br /> sãc y tÕ. tíi CNXH ë c¸c n−íc khu vùc nµy, nh−ng<br /> Víi nh÷ng nç lùc trªn cña c¸c chÝnh mét nÐt chung kh¸c biÖt cña phong trµo<br /> ®¶ng thiªn t¶ cÇm quyÒn, n¨m 2006 lµ c¸nh t¶ ë Mü Latin víi c¸c n−íc thuéc<br /> n¨m thø t− liªn tiÕp, kinh tÕ khu vùc §«ng ¢u vµ Liªn x« cò lµ kh«ng cã sù<br /> nµy tiÕp tôc t¨ng tr−ëng æn ®Þnh. Theo dËp khu«n, sao chÐp, gi¸o ®iÒu vµ xÐt l¹i<br /> b¸o c¸o cña ñy ban kinh tÕ Mü Latin vµ ®èi víi CNXH, tr¸i l¹i hä rÊt mÒm máng,<br /> Caribe (CEPAL), “n¨m 2006 nÒn kinh tÕ linh ho¹t, s¸ng t¹o vµ kiªn tr× cho c¸c<br /> khu vùc nµy cã thÓ ®¹t møc t¨ng tr−ëng môc tiªu XHCN cña m×nh.<br /> 5,3% n¨m. Trong ®ã, Argentina, Cuba<br /> §Ó cã thÓ ®−a c¸c n−íc ë khu vùc Mü<br /> vµ Venezuela sÏ ®¹t møc t¨ng tr−ëng<br /> Latin h−íng tíi CNXH, nhiÒu chÝnh<br /> cao nhÊt, kho¶ng 8%. Riªng Cuba<br /> kh¸ch, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ b¸o giíi<br /> kho¶ng 12,5%, tiÕp ®Õn Peru, Panama<br /> trªn thÕ giíi ®· chØ ra, c¸c chÝnh ®¶ng<br /> vµ Chile kho¶ng 6%; nÒn kinh tÕ hµng<br /> c¸nh t¶ n¬i ®©y cßn ph¶i v−ît qua nhiÒu<br /> ®Çu khu vùc lµ Brazil sÏ ®¹t møc t¨ng<br /> khã kh¨n, th¸ch thøc. Tr−íc tiªn, lµ ph¶i<br /> tr−ëng 3,5%. Nhê kinh tÕ t¨ng tr−ëng<br /> ®ång t©m hiÖp lùc chèng l¹i chiÕn l−îc<br /> vµ ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh chèng ®ãi<br /> toµn cÇu cña Mü nãi chung vµ chiÕn l−îc<br /> nghÌo cña c¸c chÝnh phñ c¸nh t¶ mµ tû<br /> coi Mü Latin lµ “s©n sau” cña m×nh, bëi<br /> lÖ ng−êi nghÌo ë Mü Latin ®· gi¶m<br /> lÏ ch¾c ch¾n Mü sÏ t×m mäi c¸ch chèng<br /> xuèng cßn 39,8% n¨m 2006. Riªng ë<br /> ph¸, ng¨n c¶n c¸c lùc l−îng c¸nh t¶ lªn<br /> Venezuela gi¶m tõ 50% xuèng cßn 38%,<br /> cÇm quyÒn, hay ng¨n c¶n c¸c chÝnh phñ<br /> Argentina tõ 57% xuèng cßn 31,4%.<br /> tiÕn bé thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, kÕ<br /> Brazil ®· cã h¬n 6 triÖu ng−êi tho¸t<br /> ho¹ch, môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi<br /> nghÌo vµ gÇn 8 triÖu ng−êi cã viÖc lµm<br /> cña m×nh. Bªn c¹nh viÖc chó träng c¸c<br /> míi” (12).<br /> biÖn ph¸p chèng ph¸ truyÒn thèng, mét<br /> Bªn c¹nh nh÷ng nguyªn nh©n kinh ©m m−u thñ ®o¹n hÕt søc th©m ®éc hiÖn<br /> tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, nguyªn nh©n chñ nay ®−îc Mü ®ang thùc hiÖn lµ “®¸nh b¹i<br /> quan mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh t¹o nªn c¸c l·nh tô c¸nh t¶ b»ng chÝnh cuéc ch¬i<br /> nh÷ng th¾ng lîi liªn tiÕp cña phong trµo cña hä”, “n−íc Mü cã thÓ göi ®i nh÷ng<br /> c¸nh t¶ Mü Latin vµ ®−a c¸c n−íc ë khu dÊu hiÖu cho thÊy hä s½n sµng g©y ¸p lùc<br /> vùc nµy theo h−íng XHCN lµ lùc l−îng ®èi víi bÊt kú chÝnh s¸ch nµo c¶n trë c¸c<br /> c¸nh t¶ ë ®©y ®· ®æi míi t− duy vµ cö tri cña Mü Latin” (9). TiÕp ®ã, lµ ph¶i<br /> ph−¬ng ph¸p ho¹t ®éng. Thay cho ®Êu t×m ra nh÷ng ph−¬ng s¸ch hiÖu qu¶ tËn<br /> VÒ xu h−íng x· héi chñ nghÜa… 39<br /> <br /> dông sù ñng hé cña c¸c bé phËn tiÕn bé http://www.nhandan.com.vn/tinbai/<br /> trong c¸nh h÷u, nh−ng ®ång thêi còng ?top=45&sub=82&article=86403<br /> ph¶i n©ng cao c¶nh gi¸c, ®Êu tranh cã 5. Gregory Wilpert. The Meaning of 21st<br /> hiÖu qu¶, c« lËp, lµm tª liÖt c¸c thÕ lùc Century Socialism for Venezuela.<br /> c¸nh h÷u ph¶n ®éng c©u kÕt chÆt chÏ víi Venezuelanalysis.com (11-6-2006).<br /> Mü, lu«n t×m c¸ch ph¸ ho¹i sù nghiÖp<br /> c¸ch m¹ng cña nh©n d©n Mü Latin. Sau 6. B¸o Hµ Néi Míi, ngµy 30-1-2007.<br /> cïng, ®iÒu cã tÝnh chÊt quan träng nhÊt<br /> lµ c¸c lùc l−îng c¸nh t¶ n¬i ®©y cÇn kh¾c 7. B×nh Nguyªn. Th¾ng lîi cña d©n chñ<br /> phôc sù ph©n t¸n, ch−a cã ngän cê ®ñ vµ tiÕn bé ë Brazil.<br /> m¹nh, uy tÝn tËp hîp lùc l−îng, ®Æc biÖt http://www.nhandan.com.vn/tinbai/<br /> ph¶i kh¾c phôc nh÷ng khuynh h−íng ?top=45&sub=83&article=77863<br /> kh¸c nhau trong ban l·nh ®¹o, nh÷ng t−<br /> t−ëng kh¸c nhau trong chÝnh phñ liªn 8. Theo VietnamNet: “Tæng thèng<br /> minh cÇm quyÒn, h−íng tíi thµnh lËp Chavez vµ con ®−êng x· héi chñ nghÜa<br /> mét chÝnh ®¶ng thèng nhÊt thËt sù cña ë Venezuela”.<br /> giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao http://www.hagiang.gov.vn/RSS/ne<br /> ®éng. ws.show,php?pegeid=0000001815&to<br /> picid=171<br /> <br /> 9. Thu HuyÒn. Hugo Chavez “ChØ cã<br /> Tµi liÖu tham kh¶o CNXH mµ th«i.<br /> http://www.suctrevietnam.com/Web<br /> 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn<br /> /TinTuc/Content.aspx?distid=30491<br /> §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX.<br /> H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 2001.<br /> 10. §ç Chuyªn. Venezuela ®i theo con<br /> 2. Theo C«ng an nh©n d©n: “C¸nh t¶ ®−êng x©y dùng CNXH.<br /> ®ang th¾ng thÕ”. http://saigon.vnn.vn/read.php?id=14<br /> http://www.tinvietonline.com/10/0/ 121<br /> 2006/12/064734/<br /> 11. S.N (Theo Reuters, BBC). Bolivia<br /> 3. Danh §øc. Ch©u Mü Latin vµ CNXH chia ®Êt cho n«ng d©n nghÌo.<br /> cña thÕ kû 21. http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/<br /> http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/ Index.aspx?ArticleID=141804&Chann<br /> Index.aspx?ArticleID=183435&Chann eID=2<br /> elID=2 12. S«i ®éng Mü Latin.<br /> 4. B×nh Nguyªn. Nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch http://www.nhandan.com.vn./tinbai<br /> cùc ë Venezuela. /?top=45#sub=83article=82708<br />