Vi sinh đại cương P1

Chia sẻ: Mr Yo Ko | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

113
lượt xem 59
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đối tượng và lược sử ngành vi sinh học

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vi sinh đại cương P1

®¹i häc cÇn th¬ - khoa n«ng nghiÖp gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y trùc tuyÕn §êng 3/2, Tp. CÇn Th¬. Tel: 84 71 831005, Fax: 84 71 830814 Website: http://www.ctu.edu.vn/knn email: dminh@ctu.edu.vn, vtanh@ctu.edu.vn Vi sinh ®¹i c−¬nG Ch−¬ng 1: ®èi t−îng vµ l−îc sö ngµnh vi sinh häc
Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 1 CHÆÅNG I ÂÄÚI TÆÅÜNG VAÌ LÆÅÜC SÆÍ NGAÌNH VI SINH HOÜC **** I. ÂÄÚI TÆÅÜNG NGAÌNH VI SINH HOÜC : Vi sinh hoüc laì ngaình khoa hoüc nghiãn cæïu vãö cáúu taûo vaì âåìi säúng cuía vi sinh váût. (Vi sinh váût = microorganism Vi sinh hoüc = microbiology, microbiologie). Vi sinh váût laì nhæîng sinh váût ráút nhoí, âån baìo hoàûc âa baìo nhæng ráút keïm phán hoïa. Tuìy theo sæû tiãún hoïa cuía tæìng nhoïm chuïng ta xãúp loaûi chuïng vaìo caïc nhoïm, låïp, bäü, hoü khaïc nhau cho dãù nghiãn cæïu. Trong hãû thäúng phán loaûi täøng quaït, vi sinh váût âæåüc xãúp vaìo caïc nhoïmì vi sinh váût nhán nguyãn (prokaryotic) gäöm vi khuáøn, xaû khuáøn, mycoplasma, taío lam, ..., vi sinh váût nhán thæûc (eukaryotic) gäöm náúm, taío, ... vaì sau naìy thãm nhoïm viruït laì caïc vi sinh váût coï mæïc âäü tiãún hoïa tháúp nháút. Vi sinh hoüc hiãûn âaûi âi sáu nghiãn cæïu tæìng nhoïm âäúi tæåüng riãng biãût trãn vaì âaî tråí thaình nhæîng män hoüc chuyãn sáu nhæ : viruït hoüc (virology), vi khuáøn hoüc (bacteriology), khuáøn hoüc hay náúm hoüc (mycology), taío hoüc (algology)... Màût khaïc vi sinh hoüc hiãûn âaûi cuîng âi sáu nghiãn cæïu nhæîng tênh cháút riãng biãût cuía vi sinh váût vaì hçnh thaình caïc chuyãn ngaình nhæ tãú baìo hoüc, phán loaûi hoüc, sinh lyï hoüc, sinh hoïa hoüc, di truyãön hoüc cuía vi sinh váût. Vãö màût æïng duûng ngaình vi sinh hoüc gäöm coï caïc chuyãn ngaình nhæ : vi sinh hoüc cäng nghiãûp, vi sinh hoüc thæûc pháøm, vi sinh hoüc y hoüc, vi sinh hoüc thuï y, bãûnh lyï thæûc váût (plantpathology), vi sinh váût âáút, vi sinh hoüc næåïc, vi sinh hoüc khäng khê, vi sinh hoüc dáöu hoía ... vaì ngaìy nay coìn thãm vi sinh hoüc ngoaìi traïi âáút (exomicrobiology). II. SÅ LÆÅÜC LËCH SÆÍ PHAÏT TRIÃØN NGAÌNH VI SINH HOÜC : Xeït qua lëch sæí phaït triãøn, ngaình vi sinh hoüc traíi qua 3 giai âoaûn chênh :
Vi sinh váût hoüc âaûi cæång Chæång 1 1. Giai âoaûn phaït hiãûn ra vi sinh váût : Âáy laì buäøi ban âáöu cuía ngaình vi sinh hoüc. Ngæåìi âáöu tiãn nhçn tháúy vaì mä taí vi sinh váût laì Lå-ven-huïc (Leeuvenhook, tãn hoü nguyãn veûn laì Antoni Van Leeuvenhook, 1632-1723) ngæåìi Haì Lan. Lå-ven-huïc laì ngæåìi âáöu tiãn chãú taûo ra nhæîng chiãúc kênh hiãøn vi thä så våïi âäü phoïng âaûi tæì 270-300 láön vaì quan saït thãú giåïi vi sinh váût quanh äng nhæ næåïc säng häö, næåïc ao tuì, næåïc cäúng vaì ngay caí trong bæûa ràng cuía äng. Äng xuáút baín quyãøn "Phaït hiãûn cuía Låvenhuïc vãö nhæîng bê máût cuía giåïi tæû nhiãn" vaì nàm 1695, mä taí toaìn bäü caïc quan saït cuía Äng vãö vi sinh váût. Hçnh 1.1: Kênh hiãøn vi âáöu tiãn cuía nhán loaûi Tiãúp theo sau Låvenhuïc coï nhiãöu ngæåìi âaî mä taí âæåüc ráút nhiãöu loaìi vi sinh váût, song caïc nghiãn cæïu thåìi báúy giåì chè chæïng minh coï sæû hiãûn diãûn cuía thãú giåïi vi sinh váût, mä taí vaì phán loaûi chuïng mäüt caïch ráút thä så. Trong quyãøn "Hãû thäúng tæû nhiãn", Linã (Carl Linne, 1707-1778), nhaì phán loaûi thæûc váût näøi tiãúng trãn thãú giåïi âaî xãúp vi sinh váût vaìo mäüt chi (genus) goüi laì "Chaos", coï nghéa laì häùn loaûn. Maîi âãún cuäúi thãú kyí 18, nhæîng hiãøu biãút vãö vi sinh váût måïi dáön dáön phong phuï hån vaì läi cuäún nhiãöu nhaì baïc hoüc lao vaìo nghiãn cæïu thãú giåïi nhoí beï naìy vaì âæa dáön chuïng ra aïnh saïng, cho tháúy chuïng våïi âåìi säúng con ngæåìi gàõn boï våïi nhau ráút chàût cheî. 2. Giai âoaûn vi sinh hoüc thæûc nghiãûm våïi Pasteur : Louis Pasteur (1822-1895), ngæåìi Phaïp, laì ngæåìi âaî khai sinh ra ngaình vi sinh hoüc thæûc nghiãûm. 74
Vi sinh váût hoüc âaûi cæång Chæång 1 Qua quaï trçnh nghiãn cæïu vaì thæûc nghiãûm, Pasteur âaî chæïng minh vi sinh váût khäng thãø "tæû sinh" hay "ngáùu sinh" nhæ nhiãöu nhaì baïc hoüc cuìng thåìi chuí træång. Äng laìm thê nghiãûm våïi bçnh cäø cong coï uäún khuïc hçnh chæî U, trong chæïa næåïc canh thët âaî âun säi (hçnh 1.2). Bçnh naìy âãø yãn láu ngaìy váùn khäng hæ thäúi, nhæng nãúu âáûp våî cäø bçnh thç êt láu sau næåïc canh thët seî hæ thäúi vç nhiãùm vi khuáøn coï sàôn trong khäng khê. Hçnh 1.2: Hçnh caïc loaûi bçnh cäø cong maì Pasteur âaî duìng âãø baïc boí thuyãút tæû sanh. Pasteur coï cäng ráút låïn våïi phán loaûi vç âaî giaíi quyãút âæåüc phæång phaïp táøy âäüc ræåüu vang (âun âãún 60oC vaì giæî trong chai âáûy kên), âæa âãún phæång phaïp táøy âäüc sæîa, thæûc pháøm váùn coìn aïp duûng âãún nay.. Ngoaìi ra Äng giaíi quyãút âæåüc dëch bãûnh tàòm gai (bãûnh Peïbrine) mäüt dëch bãûnh laìm ngaình nuäi tàòm cuía Phaïp bë suy suûp bàòng caïch chæïng minh bãûnh naìy do vi sinh váût gáy ra vaì truyãön tæì tàòm bãûnh sang tàòm maûnh. Äng coìn chæïng minh dëch bãûnh than åí cæìu laì do vi khuáøn gáy ra vaì lan truyãön tæì con bãûnh sang con maûnh. Äng tçm ra âæåüc vaccin ngæìa bãûnh cho cæìu âãø chäúng laûi bãûnh than naìy. Ngoaìi ra, äng coìn chãú âæåüc caïc loaûi vaccin tuû huyãút truìng gaì, bãûnh heo bë âoïng dáúu, ... Cäng lao låïn nháút cuía Pasteur âäúi våïi nhán loaûi laì viãûc chãú ra vaccin ngæìa vaì trë bãûnh choï daûi laì bãûnh nan y luïc báúy giåì. Nàm 1885, láön âáöu tiãn Pasteur âaî duìng vaccin trë cho mäüt em beï chên tuäøi bë choï daûi càõn, thoaït khoíi bãûnh. Ngaìy nay khàõp thãú giåïi âãöu coï caïc viãûn Pasteur âãø chãú vaccin ngæìa bãûnh choï daûi vaì chêch cho moüi ngæåìi bë choï càõn phaíi. 75
Vi sinh váût hoüc âaûi cæång Chæång 1 3. Giai âoaûn sau Pasteur vaì vi sinh hoüc hiãûn âaûi : Tiãúp theo sau Pasteur coï Koch (Robert Koch, 1843-1910), laì ngæåìi coï cäng låïn trong viãûc phaït triãøn caïc phæång phaïp nghiãn cæïu vi sinh váût. Äng âãö ra phæång phaïp chæïng minh mäüt vi sinh váût laì nguyãn nhán gáy ra bãûnh truyãön nhiãùm maì ngaìy nay moüi nhaì nghiãn cæïu bãûnh hoüc âãöu phaíi theo vaì goüi laì qui tàõc Koch (Postulate de Koch). Kãú âoï, hoüc troì cuía Kock laì Pãtri (Juliyes Richard Petri, 1852-1921) chãú ra caïc duûng cuû âãø nghiãn cæïu vi sinh váût maì âãún nay coìn duìng tãn cuía Äng âãø âàût tãn cho duûng cuû áúy: âéa Pãtri. Äng cuîng nãu ra caïc biãûn phaïp nhuäüm naìu vi sinh váût. Ngaìy 24-3-1882, Koch cäng bäú cäng trçnh khaïm phaï ra vi truìng bãûnh lao vaì goüi noï laì Mycobacterium tuberculosis, nguyãn nhán gáy bãûnh lao laì mäüt bãûnh nan y cuía thåìi âoï. Khaïm phaï naìy måí âæåìng cho viãûc chæîa trë bãûnh naìy ngaìy nay. Vi-nä-grat-xki (Vinogradxki S.I. , 1856-1953), ngæåìi Nga vaì Báy-ze-rinh (M.W. Beijerinck, 1851-1931), ngæåìi Haì Lan laì nhæîng nhaì vi sinh hoüc coï cäng låïn trong viãûc phaït triãøn ngaình vi sinh hoüc âáút. I-va-näp-xki (Ivanopxki, 1892) vaì Beijerrinck (1896) laì nhæîng ngæåìi phaït hiãûn ra viruït âáöu tiãn trãn thãú giåïi khi chæïng minh vi sinh váût nhoí hån vi khuáøn, qua âæåüc loüc bàòng sæï xäúp, laì nguyãn nhán gáy bãûnh khaîm cáy thuäúc laï. Ngaìy nay vi sinh hoüc âaî phaït triãøn ráút sáu våïi haìng tràm nhaì baïc hoüc coï tãn tuäøi vaì haìng chuûc ngaìn ngæåìi tham gia nghiãn cæïu. Caïc nghiãn cæïu âaî âi sáu vaìo baío cháút cuía sæû säúng åí mæïc phán tæí vaì dæåïi phán tæí, âi sáu vaìo kyî thuáût cáúy mä vaì thaïo làõp gen åí vi sinh váût vaì æïng duûng kyî thuáût thaïo làõp naìy âãø chæîa bãûnh cho ngæåìi, gia suïc, cáy träöng vaì âang âi sáu vaìo âãø giaíi quyãút dáön bãûnh ung thæ åí loaìi ngæåìi. III. CAÏCH ÂOÜC CHÆÎ LATINH Chæî La Tinh tuy khäng coìn thäng duûng trãn thãú giåïi nhæng caïc nhaì khoa hoüc váùn sæí duûng loaûi chæî náöy âãø âàût tãn cho caïc loaìi vi sinh váût. Chuïng ta cáön biãút caïch âoüc loaûi chæî náöy âãø phaït ám cho âuïng, nhæ thãú ngæiåìi khaïc måïi hiãøu âæåüc khi ta trao âäøi våïi hoü bàòng báút cæï loaûi ngän ngæî naìo. 76
Vi sinh váût hoüc âaûi cæång Chæång 1 Sau âáy laì caïch âoüc (phaït ám) cuía chæî La Tinh: Chæî La Tinh Phaït ám theo chæî Viãût Chæî La Tinh Phaït ám theo chæî Viãût a a eu ãu e ã oℑ ä-ã ae e aℑ ℑ a-ã o ä ch kh i i ph ph u u rh rr y i, uy th th oe å ng n-g- au au Taìi liãûu âoüc thãm: 1. Frobisher, M.,1968. Fundamental of Microbiology. W. B. Saunder Co..Trang 1-13. 2. Nguyãùn Thaình Âaût, 1979. Vi sinh hoüc âaûi cæång. 77