Vùng bờ biển Bắc Bộ - Định hướng quản lý tổng hợp: Phần 2
lượt xem 16
download
Phần 2 Tài liệu gồm nội dung chương 3 - Tiếp cận mô hình quản lý tổng hợp vùng bờ biển Bắc Bộ, chương 4 - Định hướng quản lý tổng hợp vùng bờ biển Bắc Bộ. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của Tài liệu.
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Vùng bờ biển Bắc Bộ - Định hướng quản lý tổng hợp: Phần 2
- 121 Ch ng III TI P C N MÔ HÌNH QU N LÝ T NG H P VÙNG B BI N B C B I. T NG QUAN V# QU N LÝ T NG H P VÙNG B BI N 1. Qu&n lý t*ng h+p vùng b0 bi2n trên th5 gi6i 1.1. Tình hình chung Qu�n lý vùng b� bi�n (CZM - Coastal zone management) ch� y�u có “ch�c n�ng s�n xu�t” nh�m k�t h�p các y�u t� ��u vào như lao ��ng, tài nguyên thiên nhiên, v�n, và th�i gian �� t�o ra các s�n ph�m mong ��i như bãi bi�n cho ngh� dư�ng công c�ng, ti�n nghi hàng h�i, ch�t lư�ng nư�c ��m b�o, các v� cá hàng n�m, b�o t�n bi�n, gi�m t�n thương do dâng cao m�c bi�n ho�c các tác ��ng ti�m tàng c�a bi�n ��i khí h�u (UNEP, 1996). Qu�n lý t�ng h�p (QLTH - intgrated management - IM) � c�p tác nghi�p �� c�p ��n s� ph�i h�p c�a t�t c� các bên có trách nhi�m v� các nhi�m v� c�n thi�t �� ho�ch ��nh và th�c thi các ho�t ��ng, ch�ng h�n ho�t ��ng qu�n lý vùng b� bi�n, bao g�m vi�c n�m gi� và phân b� các ngu�n l�c mà các bên ph� thu�c (UNEP, 1996). QLTH là m�t quá trình liên t�c qua �ó các quy�t ��nh �ư�c �ưa ra nh�m b�o v�, phát tri�n và s� d�ng b�n v�ng các khu v�c và ngu�n l�c. QLTH th�a nh�n m�i quan h� t�n t�i gi�a các ho�t ��ng s� d�ng khác nhau và tác ��ng ti�m n�ng t�i môi trư�ng. Nó �ư�c thi�t k� �� vư�t qua s� r�n v� v�n có khi ti�p c�n qu�n lý theo ngành (sectoral management), phân tích các khía c�nh phát tri�n, mâu thu�n s� d�ng, thúc ��y s� liên k�t và hài hoà gi�a các ho�t ��ng khác nhau. Trong khi �ó, qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n (QLTHVBB-Integrated Coastal zone management- ICZM) là m�t chương trình t�o d�ng nh�m qu�n lý tài nguyên vùng b� bi�n, có s� tham gia liên k�t c�a t�t c� các ngành kinh t� b� tác ��ng, các cơ quan chính ph� và các t� ch�c phi chính ph� (Clark, J.R.1996). QLTHVBB là m�u hình quan ni�m m�i nh�t v� qu�n lý các vùng b� bi�n, liên k�t ho�t ��ng ��i tác, t�p h�p các bên có quy�n l�i, là m�t quá trình ph�i h�p và các ho�t ��ng không trùng l�p. Nó bao g�m vi�c �ánh giá toàn di�n, ��t ra các m�c tiêu, quy ho�ch và qu�n lý h� th�ng vùng b� và tài nguyên, có xét ��n các ��c �i�m l�ch s�, v�n hoá và truy�n th�ng, mâu thu�n l�i ích và s� d�ng; �ó là m�t quá trình liên t�c và ti�n hoá nh�m ��t t�i s� phát tri�n b�n v�ng (UNCED, 1992). QLTHVBB là m�t quá trình ��ng và liên t�c, nh� �ó các quy�t ��nh �ư�c �ưa ra nh�m s� d�ng, phát tri�n b�n v�ng và b�o v� các khu v�c và tài nguyên b� và bi�n (Biliana Cicin-Sain, 1993). Theo C�ng ��ng Châu Âu (1997), QLTHVBB là m�t quá trình ��ng, �a n�ng và l�p l�i nh�m phát tri�n qu�n lý b�n v�ng vùng b� bi�n. Nó g�m m�t chu k� ��y �� t� thu th�p thông tin, l�p quy ho�ch (theo ngh�a r�ng nh�t), ra quy�t ��nh, qu�n lý và giám sát th�c hi�n. QLTHVBB dùng s� tham gia và h�p tác �ã �ư�c ��ng thu�n c�a t�t c� các bên có l�i ích �� ��t �ư�c các m�c tiêu xã h�i � m�t vùng b� bi�n xác ��nh và th�c thi các hành ��ng nh�m hư�ng
- 122 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) t�i các m�c �ích này. V� lâu dài, QLTHVBB ti�n t�i s� cân b�ng v� các m�c tiêu môi trư�ng, kinh t�, xã h�i, v�n hoá và ngh� dư�ng, n�m trong ph�m vi c�a quá trình t� nhiên. “T�ng h�p” � �ây mang ngh�a t�ng h�p các m�c tiêu, t�ng h�p nhi�u cách th�c c�n thi�t �� ��t m�c tiêu. Nó còn có ngh�a t�ng h�p m�i l�nh v�c chính sách, m�i ngành liên quan và trình �� qu�n lý hành chính. Nó còn có ý ngh�a t�ng h�p các ph�n bi�n và ��t li�n c�a vùng tr�ng tâm, c� không gian và th�i gian. Bên c�nh �ó, còn có khái ni�m QLTH ven b� bi�n (ICM - Integrated Coastal management theo ngh�a h�p hơn, ch� là qu�n lý các h�p ph�n c�p ngành, ví d� như thu� s�n, nông nghi�p, du l�ch, phát tri�n �ô th�, v.v. như là m�t ph�n trong h� th�ng ch�c n�ng QLTHVBB (ti�p c�n qu�n lý h� th�ng), trong �ó tr�ng tâm là ��i tư�ng s� d�ng tài nguyên thiên nhiên, ch� không ph�i ngu�n tài nguyên (United Nations, Atlas of the Ocean, GESAMP Glossary). �ó là cách ti�p c�n c�a d� án IMOLA qu�n lý t�ng h�p các ho�t ��ng thu� s�n �ang th�c hi�n � ��m phá Tam Giang - C�u Hai (Th�a Thiên-Hu�). V� b�n ch�t, QLTHVBB là qu�n lý nhà nư�c v�i cách th�c qu�n lý t�p trung. �i�u này xu�t phát t� th�c t� là hi�n nay h�u h�t các n�n kinh t� v� mô trên th� gi�i là n�n kinh t� th� trư�ng v�i cách th�c qu�n lý phi t�p trung. Trư�c �ây, n�n kinh t� c�a các nư�c xã h�i ch� ngh�a �ư�c qu�n lý theo ki�u t�p trung và bao c�p, trên th�c t� chưa thành công và �ã �� v�. Tuy nhiên, n�n kinh t� qu�n lý phi t�p trung c�ng �ã b�c l� rõ nh�ng v�n �� ph�i ��i m�t v� suy gi�m tài nguyên và suy thoái môi trư�ng, d�n ��n kh� n�ng phát tri�n không b�n v�ng, không ch� v� xã h�i, môi trư�ng mà c� v� kinh t�. Vì v�y, QLTHVBB �ư�c ��t ra như m�t t�t y�u, nhưng ti�p c�n nó là c� m�t quãng �ư�ng dài t� nh�n th�c, lý lu�n ��n th�c ti�n, t� ý tư�ng ��n thành công. Nó ch� có th� ��t �ư�c m�c tiêu v�i vai trò qu�n lý nhà nư�c v�i cách th�c qu�n lý t�p trung. QLTHVBB �ư�c coi là qu�n lý �a ngành, �a m�c tiêu và �a l�i ích, là chìa khoá c�a phát tri�n b�n v�ng vùng b� bi�n. Tuy v�y, hi�n nay ý ni�m này chưa ph�i �ã �ư�c ch�p nh�n � m�i nơi. Còn có nh�ng quan �i�m cho r�ng qu�n lý vùng b� bi�n không ph�i là cách qu�n lý t�i ưu và ch� ��o, vì khó có kh� n�ng thành công do chính các như�c �i�m t� cách th�c qu�n lý t�p trung, khó có kh� n�ng tr� thành m�t quá trình t�n t�i “ t� mình”. � �ây, vai trò qu�n lý vùng b� bi�n phi t�p trung gi�ng như trong qu�n lý kinh t� �ư�c �� cao và �� xu�t, phát tri�n các mô hình ch� ��o ki�u “��ng qu�n lý” hay “qu�n lý d�a vào c�ng ��ng”. � In�ônêsia, t�n t�i quan �i�m cho r�ng ti�p c�n qu�n lý hành chính t�p trung �ã t�o ra chính sách môi trư�ng �ư�c thi�t k� �� áp d�ng ��ng nh�t và th�c hi�n t�i t�t c� các vùng c�a ��t nư�c này, thi�u xem xét nh�ng v�n �� ��a phương và s� �a d�ng, ph�c t�p v� kinh t�, v�n hóa, xã h�i, �ã t�o ra khuôn phép n�ng n�, h�n ch� kh� n�ng suy ngh� và sáng t�o c�a chính quy�n và c�ng ��ng ��a phương và �i�u này �ã �ư�c b�c l� rõ trong th�i gian kh�ng ho�ng kinh t� - xã h�i n�m 1997. Vì v�y, Nhà nư�c �ã ban hành lu�t 22/1999 trong �ó nh�n m�nh quá trình phi t�p trung và t�ng cư�ng vai trò c�ng ��ng trong qu�n lý tài nguyên. Nh�ng s�a ��i sau �ó c�a lu�t này v�n th� hi�n rõ ràng ràng ý chí chính tr� c�a chính ph� In�onesia là phi t�p trung qu�n lý vùng b� bi�n. Trong khi �ó, t�i Malaysia, � m�c �� nh�t ��nh t�p trung hóa trong qu�n lý vùng b� bi�n ��nh hư�ng QLTH t�o �n tư�ng t�t v�i s� phát tri�n kinh t� cao, trong khi nh�ng v�n �� b�o v� môi trư�ng �ư�c quan tâm �úng m�c. Tuy nhiên, v�n �� t�p trung hóa và thi�u s� quan tâm ��nh hư�ng c�ng ��ng v�n còn là nh�ng v�n �� c�n bàn lu�n nghiêm túc (Hendra Yusran Siry, 2006). Th�c ra các cách th�c này có th� thành công và phù h�p � quy mô nh�, trong nh�ng �i�u ki�n c� th�, nhưng khó có th� áp d�ng vào nh�ng vùng ph�c t�p, c�n có s� qu�n lý h� th�ng v�i quy mô l�n. Tuy nhiên, s� ph�n bi�n này cho th�y c�ng không nên tuy�t ��i hoá QLTHVBB
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 123 cho m�i nơi, m�i hoàn c�nh và c�n có s� ph�i h�p các cách th�c � quy mô phù h�p. QLTHVBB �ã có quan tâm ��n s� tham gia c�a c�ng ��ng, m�c dù, trong nhi�u trư�ng h�p, s� tham gia này còn có tính hình th�c, phong trào nh�t th�i, chưa có quy ch� ch�t ch� �� vi�c tham gia mang tính b�n ch�t. Vi�c ban hành s�c l�nh qu�n lý vùng b� bi�n n�m 1972 t�i Hoa K� là m�c quan tr�ng trong l�ch s� qu�n lý t�ng h�p vùng b� và ��i dương. Lý lu�n và th�c ti�n qu�n lý vùng b� bi�n �ã �ư�c ph� bi�n ��n các vùng mi�n nh� s� tr� giúp qu�c t�. Cho ��n ��u th� k� XXI th� gi�i �ã có kho�ng 380 ��a �i�m qu�n lý vùng b� bi�n (Chua et al. 2000). Như v�y, sau ba th�p k� th�c hành, qu�n lý vùng b� bi�n �ã thu �ư�c nhi�u thành t�u, �áp �ng �ư�c m�c tiêu phát tri�n b�n v�ng vùng b� bi�n. ��n nh�ng n�m 90 và ti�p sau, nhi�u d� án song phương liên quan ��n qu�n lý tài nguyên và môi trư�ng vùng b� bi�n �ã �ư�c th�c hi�n v�i tài tr� c�a JICA, USAID, Danida, DANCED, NORAD, EU, CIDA, Sida, ESCAP, UNDP và các t� ch�c ngân hàng �a phương như ADB và WB. Qu� Môi trư�ng Toàn c�u GEF c�ng �ã h� tr� nhi�u cho qu�n lý môi trư�ng bi�n và ven b�. Ph�n l�n các chương trình t�p trung vào môi trư�ng các vùng bi�n �ông Á và các h� sinh thái bi�n l�n như Hoàng H�i, Bi�n �ông và bi�n Sulu-Celebes. Vào nh�ng n�m 80 �ã có ba chương trình khu v�c h� tr� c�a Hoa K�, Cana�a và Úc cho các nư�c ASEAN, t�p trung vào qu�n lý h�p lý tài nguyên bi�n và ven b�. Ch� riêng � Philippines, m�i n�m 25 tri�u USD � các d�ng khác nhau ��u tư cho các d� án qu�n lý vùng b� bi�n (Chua Thia-Eng, www.coastman.net.co/publicaciones/mizc/(0079).pdf). Hình 3.1. Chu trình QLTHVBB (GESAMP, 1996; Olsen S.B., Lowry K. and Tobey J., 1999) Nhóm các nư�c phát tri�n g�m B�c M�, Châu Âu, Úc và Nh�t B�n có không gian phát tri�n kinh t� bi�n ch� y�u � ph�n l�c ��a ven bi�n, nơi hình thành các �ô th� l�n, c�ng và khu công nghi�p và coi vùng bi�n trong quy�n tài phán là ngu�n d� tr� qu�c gia v� tài nguyên thiên nhiên. Do �ó, nhu c�u QLTH s�m hơn, ph�m vi QLTH r�ng l�n hơn và luôn g�n li�n qu�n lý
- 124 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) vùng b� bi�n v�i ��i dương. Do �ó, h� xây d�ng chính sách qu�n lý vùng b� bi�n và ��i dương s�m hơn QLTH. �i�n hình cho cách ti�p c�n này là Hoa K�. V�n �� QLTHVBB chú tr�ng �ng x� tai bi�n t� nhiên b�ng k� thu�t công trình b� b�o v� các cơ s� kinh t� quan tr�ng, các công trình v�n hoá, l�ch s� lâu ��i, phát tri�n b�o t�n t� nhiên và ph�c h�i các h� sinh thái �ã b� t�n thương. Quá trình th�c hi�n QLTHVBB thư�ng �ư�c b�t ��u b�ng h� th�ng tư li�u v� h� sơ VBB ��ng b� và liên t�c v�i �� tin c�y cao và các t� ch�c phi chính ph� (NGO) �ư�c coi tr�ng và gi� vai trò nh�t ��nh. Quá trình th�c hi�n QLTHVBB thư�ng �ư�c th�c hi�n theo các chu trình, m�i chu trình g�m 5 bư�c (hình 3.1. và b�ng 3.1). B ng 3.1. Các ho�t ��ng ch� ��o g�n v�i các bư�c c�a m�t chu trình QLTHVBB � kh�i các nư�c phát tri�n (Olsen S.B., Lowry K. and Tobey J., 1999) B c Các ho t ng u tiên Bư�c 1: - �ánh giá nh�ng v�n �� cơ b�n v� môi trư�ng, xã h�i, t� ch�c và các m�i liên quan. - Xác ��nh các bên có l�i ích và quy�n l�i c�a h�. Xác ��nh v�n �� và - M�i ph�ng v�n �� �ánh giá. �ánh giá - L�a ch�n các v�n �� �� ��nh hư�ng qu�n lý t�p trung vào. - Xác ��nh m�c tiêu cho ��nh hư�ng qu�n lý. Bư�c 2: - Ti�n hành nghiên c�u khoa h�c t�p trung vào các v�n �� �òi h�i qu�n lý l�a ch�n. - Minh ch�ng các �i�u ki�n cơ b�n Chu�n b� k� ho�ch - Th�c hi�n chương trình giáo d�c c�ng ��ng và liên k�t các bên có l�i ích vào quá trình l�p k� ho�ch. - Phát tri�n k� ho�ch qu�n lý và cơ c�u t� ch�c �� th�c hi�n ti�p theo. - Xây d�ng b� máy và n�ng l�c t� ch�c th�c hi�n. - Th�m tra các chi�n lư�c th�c hi�n � quy mô th� nghi�m. Bư�c 3: - Có �ư�c cam k�t chính quy�n cho quy ho�ch và qúa trình hình thành chính sách. Chính th�c - Có �ư�c s� xác nh�n chính th�c v� chính sách, k� ho�ch và quy�n h�n c�n thi�t cho thông qua vi�c th�c hi�n chúng. và tài tr� - Có �ư�c tài tr� cho th�c hi�n chương trình. Bư�c 4: - S�a ��i các chi�n lư�c cho chương trình n�u c�n thi�t. Th�c hi�n - M� r�ng s� ��ng thu�n v�i các chính sách c�a chương trình. - T�ng cư�ng cơ c�u t� ch�c và quy�n l�c pháp lý cho qu�n lý - Th�c hi�n các cơ ch� ph�i h�p gi�a các �ơn v� tham gia. - T�ng cư�ng n�ng l�c hành chính và k� thu�t cho b� máy chương trình. - Xúc ti�n xây d�ng và duy trì k�t c�u h� t�ng v�t ch�t c�n thi�t. - �n ��nh s� tham gia c�a các bên có l�i ích chính. - Th�c hi�n các th� t�c phân gi�i mâu thu�n. - Duy trì tính ưu tiên c�a chương trình d�a vào các h�i ngh� m� r�ng. - Giám sát vi�c th�c hi�n và các xu hư�ng xã h�i, sinh thái, môi trư�ng. Bư�c 5: - �ánh giá các tác ��ng c�a chương trình ��i v�i các v�n �� qu�n lý �ư�c nh�n m�nh. �ánh giá - Ch�nh s�a chương trình theo hoàn c�nh riêng và các �i�u ki�n xã h�i, môi trư�ng �ang thay ��i. - Th�c hi�n các �ánh giá t� bên ngoài t�i các m�c cơ b�n trong ti�n trình c�a chương trình.
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 125 Các nư�c nhóm �ang phát tri�n v�i kinh t� bi�n ch� y�u d�a vào khai thác ti�m n�ng tài nguyên ph�n l�c ��a ven bi�n và ph�n bi�n nông ven b�, thư�ng hi�u qu� kinh t� th�p và thi�u b�n v�ng v�i các v�n �� tài nguyên và môi trư�ng b�c xúc, ��c bi�t là suy gi�m �a d�ng sinh h�c và ngu�n l�i thu� s�n, suy gi�m ch�t lư�ng môi trư�ng, ô nhi�m thu� v�c ven b�, ��ng th�i phát sinh mâu thu�n l�i ích s� d�ng, nhi�u khi d�n ��n xung ��t. M�t chương trình hay phương án QLTHVBB thư�ng ch� �ư�c xây d�ng sau khi có h� sơ môi trư�ng VBB �ư�c thành l�p trên cơ s� d� li�u hi�n có thư�ng chưa ��y �� và c�n có thêm tư li�u kh�o sát b� sung. Ho�t ��ng QLTHVBB thư�ng chú tr�ng thu hút s� tham gia c�a c�ng ��ng và g�n li�n v�i s� nghi�p phát tri�n c�ng ��ng. Quá trình th�c hi�n QLTHVBB thư�ng �ư�c th�c hi�n theo các chu trình, m�i chu trình g�m 6 bư�c (hình 3.2 và b�ng 3.2). Hình 3.2: Chu trình QLTHVBB theo PEMSEA th�c hành t�i các nư�c �ang phát tri�n khu v�c �ông Á (Theo: Huming Yu. and Ms. Nancy A. Bermas, 2009) QLTHVBB c�n �ư�c k�t n�i � ba m�c chính quy�n: ��a phương, t�nh và trung ương hài hòa v�i lu�t pháp và quy ch� c�a các t� ch�c chính quy�n (UNESCO, 1994). Trên th�c t� �ã hình thành nên ba mô hình QLTHVBB � c�p qu�c gia, c�p t�nh và c�p ��a phương. Mô hình c�p qu�c gia có th� coi �ã là thành công � m�t s� nư�c như Thu� �i�n và Singapor. �ó là nh�ng qu�c gia có di�n tích nh� ho�c dân s� nh�.
- 126 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) B ng 3.2: Các giai �o�n trong m�t chu trình QLTHVBB t�i các nư�c �ang phát tri�n (Huming Yu. and Ms. Nancy A. Bermas, www2.unitar.org/hiroshima) Giai �o�n Các ho�t ��ng ưu tiên Giai �o�n 1: T�p trung thi�t l�p các cơ ch� qu�n lý d� án phù h�p. Tham kh�o ý ki�n ban ��u v�i Chu�n b� các bên có l�i ích, thành l�p các v�n phòng qu�n lý d� án và chu�n b� làm vi�c và k� ho�ch tài chính. Hình thành các khái ni�m, ti�p c�n, phương pháp và hình th�c th�c hành QLTHVBB �ào t�o m�t ph�n cho cán b� nòng c�t c�a các bên tham gia. Giai �o�n 2: Thành l�p h� sơ môi trư�ng, �ánh giá sơ b� r�i ro, chi�n lư�c vùng b� bi�n và k� Kh�i ��ng ho�ch truy�n thông. Thi�t l�p qu�n lý thông tin h� th�ng t�ng h�p. Phân ��nh và ưu tiên các v�n �� bao g�m qu�n lý ch�t th�i, du l�ch b�n v�ng, phát tri�n c�ng, thu� s�n / b�o v� habitat, b�o t�n các h� th�ng r�ng ng�p m�n và mâu thu�n s� d�ng �a ngành yêu c�u ph�i h�p qu�n lý. Giai �o�n 3: Ho�t ��ng thu th�p tài li�u bư�c ��u và tham v�n ý ki�n các bên có l�i ích. Hoàn Phát tri�n thành các tư li�u quan tr�ng như các k� ho�ch chi�n lư�c th�c hi�n ven bi�n và / ho�c k� ho�ch qu�n lý môi trư�ng chi�n lư�c (SEMP), nh�n m�nh các v�n �� ưu tiên �ư�c xác ��nh trong giai �o�n trư�c và k� ho�ch hành ��ng cho các khu v�c ��c bi�t bao g�m c� quy ho�ch s� d�ng vùng ven b� bi�n. Thi�t l�p h� th�ng quan tr�c và �ánh giá môi trư�ng. Giai �o�n 4: Thông qua chính th�c chi�n lư�c QLTHVBB và các k� ho�ch hành ��ng khác có liên Thông qua quan ��n chính quy�n ��a phương. Hoàn thành s�p x�p th�c hi�n, bao g�m c� cơ ch� t� ch�c và tài chính, cơ h�i ��u tư. Giai �o�n 5: Th�c hi�n các ho�t ��ng có trong các chi�n lư�c ven bi�n và/ho�c các k� ho�ch Th�c hi�n hành ��ng. Vi�c �ánh giá và quan tr�c môi trư�ng �ư�c thi�t l�p trư�c �ó s� �ư�c s� d�ng �� hư�ng d�n vi�c th�c hi�n các ho�t ��ng d� án có thay ��i, �i�u ch�nh và s�a ch�a c�n �ư�c ti�n hành. Giai �o�n 6: �ánh giá, cung c�p hư�ng d�n cho các chu trình QLTHVBB ho�c th� h� ti�p theo Ch�n l�c và c�a m�t chu trình m�i, và nh�ng thay ��i v� các v�n �� ưu tiên liên quan ��n qu�n lý c�ng c� và môi trư�ng Mô hình Thu� �i�n Th�y �i�n là m�t nư�c B�c Âu khá thành công v� mô hình qu�n lý vùng b� bi�n ti�p c�n QLTH. ��t nư�c này có kho�ng 9 tri�u dân, có b� bi�n Kattegatt phía Tây Nam và b� bi�n Ban Tích � phía �ông. T�ng GDP (2008) 348,6 t� USD, bình quân ��u ngư�i 38.500USD. Nông nghi�p ch� chi�m hơn 1,4%, công nghi�p là 29,2% trong khi 69,4% là d�ch v�. ��c trưng cơ b�n c�a mô hình qu�n lý vùng b� bi�n Thu� �i�n là s� d�ng �a ngành (Ackefors Hans, Kjell Grip, 1995). �ó là nuôi tr�ng thu� s�n, b�o t�n thiên nhiên, các ho�t ��ng gi�i trí ngoài tr�i, cá bi�n, tàu bi�n, khai thác d�u và khoáng s�n, cơ s� và ho�t ��ng quân s�, �ư�ng cáp - �ng d�n và n�ng lư�ng t� bi�n. Vùng ven b� bi�n còn là b�n ch�a, ti�p nh�n các ch�t ô nhi�m. Vì v�y r�t c�n s� d�ng cân b�ng hơn các tài nguyên ��t và nư�c vùng b� bi�n và gi�i quy�t các mâu thu�n phát sinh. Trong các mâu thu�n, có mâu thu�n gi�a con ngư�i và m�t s� ��ng v�t sinh s�ng, ch�ng h�n v�t bi�n, chim c�c và h�i c�u �e do� nuôi tr�ng và �ánh b�t thu� s�n. �� th�c hi�n, c�n xây d�ng và v�n hành m�t h� th�ng t� ch�c, cơ s� h� t�ng và lu�t pháp tương x�ng s� qu�n lý c�p ��a phương, vùng và c�p qu�c gia. Qu�n lý bi�n và b� � Thu� �i�n là v�n �� �a ngành, tuy nhiên ngành quy ho�ch n�i lên hàng ��u. Lu�t pháp, giám sát và nghiên c�u là nh�ng gi�i pháp ch� ��o cho qu�n lý vùng b� bi�n. D�a vào lu�t pháp, ��t nư�c này r�t coi tr�ng �ánh giá tác ��ng môi trư�ng và v�n �� c�p gi�y phép. M�c tiêu c�a giám sát là �� phát hi�n các bi�n ��ng môi trư�ng ho�c nh�ng v�n ��
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 127 ��c bi�t c�n ra quy�t ��nh; mô t� và giám sát xu th�, phương th�c bi�n ��ng; t�o thông tin cơ b�n cho �ánh giá vùng; hi�u quá trình cho m�c �ích nghiên c�u; xem xét hi�u qu� c�a các �o ��c ��nh k� ho�c các quy�t ��nh chính tr� liên quan ��n môi trư�ng; ki�m tra vi�c th�c hi�n các quy ��nh ��c bi�t. Quan �i�m nghiên c�u khoa h�c và �ng d�ng công ngh� ph�c v� qu�n lý vùng b� bi�n không dàn tr�i, mà t�p trung vào 5 khía c�nh ch� ��o: 1- Kh�o sát, phân tích và giám sát nh�ng bi�n ��i v� môi trư�ng; 2- Ki�m tra tác ��ng c�a nh�ng bi�n ��i �y; 3- H� tr� phát tri�n quan tr�c �� phòng ch�ng l�i và ng�n ng�a nh�ng bi�n ��i b�t l�i v� môi trư�ng; 4- Tìm cách s� d�ng tài nguyên thiên nhiên theo phương cách b�n v�ng; 5 - Cung c�p thông tin liên t�c v� các k�t q�a nghiên c�u và ý ngh�a c�a chúng. Là m�t nư�c nh� nhưng phát tri�n m�nh, chi�n lư�c b�o v� môi trư�ng Thu� �i�n có quan tâm ��n nh�ng v�n �� toàn c�u như: 1- tác ��ng khí ��n bi�n ��i khí h�u trái ��t; 2- s� phá hu� t�ng ô zon; 3- a xit hoá ��t và nư�c; 4- các ch�t oxy hoá quang hoá và ozon l�p sát m�t trái ��t. tuy nhiên, nh�ng n�i dung khác c�a chi�n lư�c thì l�i r�t c� th�, phù h�p v�i �i�u ki�n c� th� và trình �� phát tri�n c�a ��t nư�c này: 1- nhi�m b�n không khí và ti�ng �n �ô th�; 2- phì dư�ng h�, bi�n và dòng ch�y sông su�i trên ��t li�n; 3- ô nhi�m kim lo�i; 4- các ch�t h�u cơ ��c h�i; 5- phát sinh và phân tán các ch�t h�u cơ t�ng h�p và các loài ngo�i lai; 6- b�o v� t� nhiên và tài nguyên thiên nhiên; 7- s� d�ng �á, cu�i, than bùn và khoáng s�n; 8- khai thác ��t và nư�c cho gia �ình, các khu công nghi�p và cơ s� h� t�ng; 9- rác th�i và dư lư�ng các ch�t ��c h�i. 1.2. Qu n lý t ng h p t i các n c trong khu v c a. S� h� tr� c�a các nư�c và các t� ch�c qu�c t� T�i khu v�c �ông Nam Á, vào nh�ng n�m 80 �ã có ba chương trình khu v�c h� tr� c�a Hoa K�, Cana�a và Australia cho các nư�c ASEAN, t�p trung vào qu�n lý h�p lý tài nguyên bi�n và ven b�. - D� án ASEAN/Australia v� tài nguyên sinh v�t ven b� �ã xây d�ng m�t h� th�ng cơ s� d� li�u và k� thu�t kh�o sát khá t�t v� các h� sinh thái ch� y�u như r�n san hô, r�ng ng�p m�n và th�m c� bi�n. D� án ASEAN/Cana�a v� khoa h�c bi�n �ã t�ng cư�ng n�ng l�c khu v�c v� giám sát và �ánh giá ch�t lư�ng nư�c. D� án ASEAN/US �ã t�o ra m�t môi trư�ng chính sách thông thoáng cho chính sách và công vi�c qu�n lý tr�ng tâm vào mâu thu�n s� d�ng tài nguyên. - Chính ph� �an M�ch thông qua t� ch�c H�p tác Môi trư�ng và Phát tri�n �an M�ch (DANCED) trong nh�ng n�m 1996-2000 �ã h� tr� chính ph� Malaysia, ��i di�n là Ban K� ho�ch Kinh t� (EPU) th�c hi�n d� án QLTHVBB v�i các pilot t�i các ti�u bang Penang, Sarawak và Sabah �� hư�ng d�n chi�n lư�c qu�n lý vùng b� bi�n liên bang. - � Campuchia, t� n�m 1997 chính ph� �an M�ch thông qua DANIDA c�ng tr� giúp B� Môi trư�ng Campuchia th�c hi�n d� án qu�n lý môi trư�ng � vùng b� bi�n (EMCZ). - Trong nh�ng n�m 2000-2006 chính ph� Hà Lan thông qua vai trò c�a C�c Môi trư�ng, B� KHCN&MT th�c hi�n d� án QLTHVBB v�i các �i�m trình di�n t�i Nam ��nh, Th�a Thiên- Hu� và Bà R�a - V�ng Tàu. - V�i s� h� tr� c�a GEF/ UNDP/IMO, PEMSEA �ã xây d�ng m�t h� th�ng các d� án trình di�n QLTHVBB (ICZM) t�i m�t s� nư�c �ông Á (Tin t�c PEMSEA (1/2008) (hình 3.3. và b�ng 3.3).
- 128 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) Hình 3.3: Ho�t ��ng QLTHVBB t�i �ông Á (Chua Thia-Eng, 2001 ) B ng 3.3. Các �i�m trình di�n d� án theo h� th�ng c�a PEMSEA v�i s� h� tr� c�a GEF/ UNDP/IMO TT �i�m trình di�n K�t qu� cơ b�n 1 Campuchia - Thu hút c�ng D� án th� nghi�m d�a vào c�ng ��ng t�i làng s� 1, Shianoukville ��ng qu�n lý Sangkat 4: làm s�ch làng xóm, thu gom ch�t th�i r�n thô, ch�t th�i r�n h� th�ng phí s� d�ng, các trung tâm tái ch�, thông tin. (SWM). Nghiên c�u th� nghi�m thành công quy mô toàn xã có 1.155 gia �ình. 2 Hàn Qu�c - Duy trì h� K� ho�ch qu�n lý �ư�c áp d�ng �� c�i thi�n ch�t lư�ng Shihwa Shihwa nư�c h� nhân t�o v�i tư cách là khu qu�n lý ��c bi�t. Xây d�ng và phát tri�n m� r�ng thi�t b� x� lý ch�t th�i �ư�c; trao ��i nư�c trong h� �ư�c c�i thi�n nh� v�n hành m�t c�ng dư�i ��p và nhà máy �i�n th�y tri�u. 3 In�ônêsia - Bali B�o v� bãi kh�i 12% b� bi�n Bali b� xói l� do phát tri�n không ki�m soát, xói l� và thích dâng cao m�c bi�n, nư�c dâng bão và ng�p l�t; tác ��ng �ng v�i bi�n ��i ��n v�n hóa Bali và công nghi�p du l�ch. Sơ �� phân khí h�u vùng s� d�ng b� bi�n thông qua n�m 2005, h�n ch� các tác ��ng thiên nhiên và nhân sinh, g�m b�o v� và ph�c h�i r�ng ng�p m�n và r�n san hô.
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 129 4 Malaysia - Klang Hài hòa l�u v�c D� án bao trùm lên hai sông g�n k� nhau là Klang và sông và vùng Langat. Thông qua k� ho�ch th�c hi�n chi�n lư�c vùng ven b� bi�n b� bi�n Port Klang. Các quy ho�ch ch� ��o lưu v�c sông nh�n m�nh tác ��ng � vùng ven b� là: làm gi�m xói l�, sa b�i, ô nhi�m, b�o t�n �a d�ng sinh h�c và phân vùng s� d�ng t�ng h�p ven b�. T� ch�c k� ho�ch th�c hi�n và giám sát môi trư�ng t�ng h�p. 5 Philippines: Chính sách và Thông qua m�t s� chính sách qu�c gia, trong �ó có chi�n Batangas, th�c ti�n qu�n lý lư�c qu�c gia cho phát tri�n b�n v�ng tài nguyên môi Bataan, Cavitae, VBB và ��i trư�ng bi�n và vùng b� bi�n. Th�c hi�n chương trình v�nh Manila và d�ơng t�t � QLTHVBB trên cơ s� t� ch� - t� qu�n Batangas; Gi�m ô Puerto Galera Philippines nhi�m (tái ch� v�t li�u, thu gom và x� lý ch�t th�i, thu phí s� d�ng môi trư�ng v.v.). Ph�c h�i habitat và b�o t�n �a d�ng sinh h�c; S� d�ng và qu�n lý ngu�n nư�c; An ninh th�c ph�m và sinh k�; Qu�n lý tai bi�n thiên nhiên và nhân tác. 6 Tri�u Tiên - C�i thi�n ��i Ngu�n nư�c u�ng �nh hư�ng ��n v� sinh và s�c kh�e Nampho s�ng thông qua c�ng ��ng. D� án c�p nư�c �ã �ư�c th�c hi�n cung c�p ngu�n n��c an ngu�n nư�c an toàn và b�n v�ng cho 150 nghìn dân toàn và ��y �� (2005). 7 Trung Qu�c - Làm s�ch h� Thành ph� ��u tư 350 tri�u Nhân dân t� c�i t�o m�t h� b� H� Môn Yuangdang ô nhi�m (1989 – 1999) là m�t ph�n c�a chương trình QLTHVBB và khu v�c �ư�c chuy�n thành khu xã h�i, v�n hóa và khuôn viên vư�n c�a H� Môn. 8 Thái Lan - B�o v�, ph�c h�i B�o v� và ph�c h�i tài nguyên bi�n �ư�c phát tri�n trong Chonburi và qu�n lý các các nhóm c�ng ��ng, ngư dân, các trư�ng ��i h�c. Ho�t . habitat t� nhiên ��ng ��a phương thành công b�o t�n rùa bi�n, ph�c h�i và tài nguyên r�ng ng�p m�n, b�o v� gi�ng cua bơi xanh, tri�n khai các thiên nhiên. r�n nhân t�o, gi�m ô nhi�m, ph�c h�i các khu v�c ven b� b� suy thoái. 9 Vi�t Nam: Bi�n �à N�ng Xây d�ng và v�n hành h� th�ng thu gom và san l�p rác �à N�ng thành thành ph� th�i r�n; phương ti�n x� lý nư�c th�i công nghi�p và �ô môi tr��ng th�. M� r�ng vùng xanh �ô th�. T� ch�c chương trình ngày Ch� nh�t Xanh - S�ch - ��p �� xây d�ng ý th�c và s� tham gia c�a c�ng ��ng. Xây d�ng m�t trung tâm �ào t�o QLTHVBB Qu�c gia nh�m h� tr� các chương trình QLTHVBB Qu�c gia m�i liên k�t 14 t�nh ven bi�n. b. Ho�t ��ng qu�n lý t�ng h�p c�a các nư�c trong khu v�c Mô hình Singapo Singapo là qu�c ��o �ã m� mang lãnh th� b�ng san l�p bi�n, nh� �ó di�n tích �ã t�ng t� 581,5km² � th�p niên 1960, ngày nay lên 697,25km², x�p x� di�n tích ��o Phú Qu�c c�a Vi�t Nam. Dân s� Singapo 4.553.009 ngư�i (2007), GDP (2006) 138,6 t� USD, bình quân ��u ngư�i 31.400USD. Trong kinh t� (2006), công nghi�p chi�m 34,8% và d�ch v� 65.2% (2006). ��t nư�c này h�u như không có tài nguyên, nguyên li�u ��u ph�i nh�p t� bên ngoài, không có nư�c ng�t và ��t canh tác h�p. Tuy nhiên, nh� tài nguyên v� th�, Singapo có cơ s� h� t�ng và m�t s� ngành công nghi�p phát tri�n cao hàng ��u châu Á và th� gi�i như: c�ng bi�n, công nghi�p
- 130 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) �óng và s�a ch�a tàu, công nghi�p l�c d�u, ch� bi�n và l�p ráp máy móc tinh vi. Singapo còn là trung tâm l�c d�u và v�n chuy�n quá c�nh hàng ��u � châu Á. Vùng b� bi�n Singapo �ư�c qu�n lý theo phương th�c t�ng h�p và �a ngành trên n�n t�ng b�n v�ng �� phát huy cao �� giá tr� c�a ngu�n tài nguyên khan hi�m dài h�n vì l�i ích c�a c� dân t�c này. Nh�ng v�n �� s� d�ng tài nguyên liên quan ��n quy ho�ch s� d�ng ��t, khai hoang ven b� bi�n, ��nh cư, giao thông và truy�n thông, công nghi�p, thương m�i, du l�ch và ngh� dư�ng, an ninh qu�c phòng, nông nghi�p, khoa h�c bi�n và giáo d�c. Trong qu�n lý vùng b� bi�n, v�n �� quy ho�ch �ư�c ��t lên hàng ��u và tài nguyên �ã �ư�c s� d�ng thông minh trên cơ s� t�ng h�p và b�n v�ng. Vi�c th�c hi�n qu�n lý vùng b� bi�n �ã gi�i quy�t �ư�c nh�ng nhi�m v� cơ b�n như: hoà nh�p vào �ư�c các k� ho�ch phát tri�n qu�c gia và ��a phương; phát tri�n chi�n lư�c qu�n lý; t�ng cư�ng quy ch�; tài chính; �i�u ch�nh k� ho�ch (ph�n h�i); �ào t�o nhân s� qu�n lý và giáo d�c c�ng ��ng. M�c tiêu cơ b�n c�a qu�n lý vùng b� bi�n Singapo là qu�n lý theo phương th�c t�ng h�p và �a ngành trên n�n t�ng b�n v�ng �� phát huy cao �� giá tr� c�a ngu�n tài nguyên khan hi�m, dài h�n vì l�i ích c�a c� dân t�c. Nh�ng ch� �� quan tr�ng nh�t ��i v�i qu�n lý VBB �ã �ư�c xác ��nh là: 1- Mâu thu�n s� d�ng tài nguyên là hàng ��u - trong �ó ô nhi�m bi�n và suy thoái môi trư�ng ven b� là tr�ng tâm c�a mâu thu�n các l�i ích s� d�ng khác nhau; 2- Ô nhi�m ven b�: ô nhi�m bi�n, ch�t th�i r�n, ô nhi�m không khí và s� m�t �i ch�t lư�ng v� ��p c�nh quan; 3-Tai bi�n t� nhiên và tai bi�n do con ngư�i. S� thành công c�a qu�n lý vùng b� bi�n Singapo là nh� s� h� tr� m�nh m� và s� cam k�t c�a c�ng ��ng và chính quy�n (Chia Lin Cien, 1992). Tuy nhiên, có th� th�y Singapo thành công trong qu�n lý VBB theo ki�u cai qu�n (governance) b�ng lu�t ��nh nghiêm ng�t, hơn là theo phương th�c qu�n lý t�ng h�p ph� bi�n. Vì v�y, kinh nghi�m c�a Singapo c�n �ư�c nghiên c�u thêm. Mô hình H� Môn, Trung Qu�c T�i Trung Qu�c, �ã có m�t s� �i�m trình di�n QLTHVBB, trong �ó thành công nh�t là mô hình H� Môn. T�i H� Môn, t� 1994, hàng n�m GDP t�ng 9-25% mà không suy gi�m ch�t lư�ng môi trư�ng. Thành ph� H� Môn, thu�c t�nh Phúc Ki�n có chi�u dài b� 234km, di�n tích bi�n 340km2, ��t li�n 1565km2 và dân s� 2,2 tri�u ngư�i. Như v�y quy mô di�n tích, dân s� và tính ch�t phát tri�n tương t� thành ph� H�i Phòng. GDP c�a H� Môn n�m 1994 là 18,7 t� NDT n�m 1994 t�ng lên 88,3 t� NDT n�m 2004, trong �ó giá tr� công nghi�p bi�n chi�m 23,44% GDP (2003). Quá trình QLTHVBB �ã tr�i qua hai pha (chu trình). Pha 1 (chu trình 1) vào 1994 -1998, là nơi trình di�n d� án GEF/UNDP/IMO v� QLTHVBB. Pha 2 (chu trình 2) vào 2001-2005 v�i s� h� tr� c�a Hi�p h�i Qu�n lý Môi trư�ng bi�n �ông Á PEMSEA (Partnerships in Environment Management for the Sea of East Asia). Chương trình QLTHVBB nh�m xây d�ng n�ng l�c cho thành ph� H� Môn s� d�ng h� th�ng QLTHVBB �� ng�n ng�a, gi�m thi�u và qu�n lý các v�n �� ô nhi�m trên cơ s� t� l�c. Khung hành ��ng và chương trình hành ��ng 6 bư�c v�i k� ho�ch chi ti�t c�a mô hình �ã �ư�c áp d�ng. QLTHVBB H� Môn nh�m c�i thi�n quy ho�ch phát tri�n thông qua các ho�t ��ng như: 1- Tìm hi�u ��y �� và toàn di�n tài nguyên và tính b�n v�ng trong hoàn c�nh ch�u tác ��ng c�a con ngư�i; 2- T�i ưu hóa s� d�ng tài nguyên �a m�c �ích qua l�ng ghép thông tin kinh t�, xã h�i và môi trư�ng; 3- Khuy�n khích ti�p c�n �a nguyên t�c, h�p tác liên ngành và hình thành chi�n lư�c phát tri�n t�ng h�p; 4- H� tr� ��a phương nâng cao hi�u qu� s�n xu�t �� ��t các m�c tiêu phát tri�n v� kinh t� - xã h�i - môi trư�ng, h� tr� kinh nghi�m qu�c t� v� b�o v� môi trư�ng bi�n và ven bi�n.
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 131 Nh�ng v�n �� ưu tiên ��t ra cho qu�n lý QLTHVBB H� Môn (Kazi Shakila Islam et al., 2009) bao g�m: 1- Ng�n ng�a và gi�m thi�u ô nhi�m bi�n: C�p gi�y phép s� d�ng bi�n; S� d�ng h� th�ng phí; H�n ch� ngu�n th�i ô nhi�m; Ki�m soát ô nhi�m t� tàu thuy�n và �� th�i ch�t th�i r�n ra bi�n; Làm s�ch h� Yandang; 2- B�o v� các loài b� �e d�a: Thi�t l�p các khu b�o t�n thiên nhiên cho Branchiostoma belcheri (lư�ng tiêm) và Egretta spp. (Di�c b�ch); Sousa chinises (Cá heo tr�ng Trung Hoa) và r�ng ng�p m�n; 3- B�o t�n các th�ng c�nh: Các th�ng c�nh vùng b� Tây; Các bãi cát bi�n; Các danh th�ng v�n hóa; Th�ng c�nh v�nh Maluan; 4- Phân vùng s� d�ng bi�n: Sơ �� phân vùng ch�c n�ng vùng H� Môn l�p n�m 1997 �� qu�n lý s� d�ng bi�n �a ngành và gi�m thi�u tác ��ng x�u ��n môi trư�ng. Chu trình 1 QLTHVBB t�p trung vào: Thành l�p �y ban �i�u ph�i và Qu�n lý bi�n do Phó th� trư�ng thành ph� ��ng ��u và V�n phòng Qu�n lý bi�n (sau này chuy�n sang C�c Th�y s�n và ��i dương). Thành viên �y ban là ngư�i ��ng ��u các ngành th�y s�n, khoa h�c, môi trư�ng thành ph�; �i�u ch�nh các quy ��nh v� b�o v� và qu�n lý môi trư�ng bi�n; T�ng cư�ng nh�n th�c c�ng ��ng; Xây d�ng h� th�ng cơ s� d� li�u thông tin; T�ng cư�ng pháp ch�: gi�y phép s� d�ng không gian bi�n, phí s� d�ng.v.v.; H� tr� ��i ng� chuyên gia bi�n; thành l�p Trung tâm �ào t�o Qu�c t� v� phát tri�n b�n v�ng VBB H� Môn. Chu trình 2 t�p trung vào: t�p h�p l�i �i�n hình t�t trong chu trình 1; thúc ��y k� ho�ch t�ng th� phát tri�n kinh t� bi�n phù h�p v�i phân vùng ch�c n�ng bi�n; h� tr� khoa h�c �� �óng góp ra quy�t ��nh; t�ng cư�ng thông tin và giáo d�c nh�n th�c. Các ho�t ��ng c� th� c�a chu trình này bao g�m: ho�t ��ng c�a trung tâm �ào t�o qu�c t� v� PTBV ��i b�, Trung tâm �ào t�o qu�n lý c�a PEMSEA khu v�c; nghiên c�u chi phí và l�i ích kinh t� - xã h�i c�a chương trình và xây d�ng khung d� án cho c�a sông Jilongjiang; ch�ng nh�n và áp d�ng ISO 14001. Nh�ng thành công cơ b�n c�a mô hình QLTHVBB H� Môn là: Xây d�ng n�ng l�c QLTHVBB cho chính quy�n thành ph� và các cơ quan liên quan; Xây d�ng h� sơ môi trư�ng và k� ho�ch qu�n lý môi trư�ng chi�n lư�c �ư�c xây d�ng chi ti�t; Thi�t l�p cơ ch� �i�u ph�i �a ngành; T�o ra khung pháp ch�; Xây d�ng k� ho�ch phân vùng ch�c n�ng bi�n; T�ng cư�ng pháp ch� QLMT bi�n; Xây d�ng các chương trình quan tr�c môi trư�ng; Thi�t l�p các cơ ch� xây d�ng chính sách, h� tr� khoa h�c. T�i H� Môn v�i s� h� tr� c�a ho�t ��ng QLTHVBB, t� 1994, hàng n�m GDP t�ng 9-25% mà không suy gi�m ch�t lư�ng môi trư�ng, v�i các thành tích c� th�: Xây d�ng phong c�nh ven bi�n và b�o v� b� bi�n; N� l�c x� lý nư�c th�i; Làm s�ch h� Yandang; Xây d�ng IS0 14001 cho ��o Gulangyu; Phân vùng ch�c n�ng s� d�ng H� Môn; B�o v� môi trư�ng c�ng H� Môn; Gi�i quy�t mâu thu�n s� d�ng và nhu c�u b�o t�n bi�n Tây H� Môn; ��u tư môi trư�ng t�i v�nh Maluan; xây d�ng và phát tri�n Trung tâm �ào t�o khu v�c v� QLTHVBB. Kinh nghi�m thành công c�a H� Môn �ã �ư�c �ánh giá, ca ng�i nhi�u, tuy nhiên, c�ng c�n nh�n m�nh m�t s� ��c thù cơ b�n như sau: B�n ch�t c�a QLTHVBB là qu�n lý nhà nư�c và t�p trung. Qu�n lý t�p trung trong kinh t� � Trung Qu�c, v�i tư cách là m�t nư�c xã h�i ch� ngh�a quá kh� �ã g�p ph�i nh�ng th�t b�i n�ng n�, nhưng �ã cho các kinh nghi�m quý giá trong qu�n tài nguyên - môi trư�ng trong khuôn kh� QLTHVBB. Nh�ng kinh nghi�m �y, không d� các nư�c trong khu v�c có n�n kinh t� th� trư�ng truy�n th�ng có �ư�c và d� dàng ti�p thu �ư�c, m�c dù hi�n nay, có nh�ng nư�c mu�n tham kh�o mô hình H� Môn c�a Trung Qu�c (Kazi Shakila Islam et al., 2009). Thành công c�a mô hình QLTHVBB trư�c h�t là th�ng l�i c�a ý chí chính tr� r�t cao thông qua s� �ng h� c�a các c�p chính quy�n v� th� ch�, chính sách, tài chính và t�n d�ng tài tr� Qu�c t�, nh�m mong mu�n có m�t hình �nh t�t, m�t m�u hình t�t cho Trung Qu�c và cho c� khu v�c.
- 132 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) Vi�c th�c thi lu�t pháp và chính sách nghiêm minh �ã t�o nên s� nh�t quán xuyên su�t và ��ng l�c thúc ��y th�c thi khung hành ��ng và k� ho�ch hành ��ng QLTHVBB. S� ��ng thu�n c�a các ban ngành tham gia qu�n lý và c�a các bên có l�i ích là nhân t� c�ng r�t quan tr�ng cho thành công. S� ��ng thu�n này không ch� là t� nguy�n mà còn có th� mang tính ch� tài m�nh m� trong khuôn kh� các quy ��nh c�a lu�t pháp. ��c bi�t v�n �� thu� và phí môi trư�ng �ư�c th�c hi�n nghiêm ch�nh, t�o nên ngu�n tài chính b�n v�ng cho QLTHVBB, ��m b�o cho quá trình này phát tri�n “t� mình”. Chính quy:n C quan Bên có l+i ích ;i:u hành Nhóm & Công nghO chuyên gia (Qu&ng Tây) C@c H&i d ng QuCc gia > n v< hành chính Nhóm chuyên gia Các ho�t ��ng bên dư�i Hình 3.4. C�u trúc mô hình QLTHVBB H� Môn (Maren Lau, 2005) H� Môn có �ư�c m�t ��i ng� chuyên gia qu�n lý và các nhà khoa h�c có trình ��, tâm huy�t v�i lý tư�ng c�a nh�ng ngư�i mu�n �i ��u trong vi�c th�c thi m�t mô hình có tính ch�t m�u hình v� QLTHVBB cho phát tri�n b�n v�ng thành công v� th�c ti�n. V�i mô hình H� Môn (hình 3.4), Trung Qu�c �ư�c t� ch�c theo ki�u ��u m�i thu�c thành ph�. �ây là m�t thành ph� l�n thu�c t�nh Phúc Ki�n. Chính quy�n ��a phương thông qua Ban �i�u hành d� án �óng vai trò ch� ��o. Vai trò c�a C�c H�i dương Qu�c gia ch� th� hi�n s� qu�n lý nhà nư�c th�ng nh�t theo ngành d�c. ��c bi�t mô hình này chú tr�ng v� trí c�a các bên có l�i
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 133 ích kinh t� ��ng bên c�nh và tham gia vào quá trình QLTHVBB (Chua T-E, Yu H, Chen G, 1997. T� qu�n lý theo ngành ��n QLTHVBB: trư�ng h�p H� Môn, Trung Qu�c. Qu�n lý ��i dương và vùng b� bi�n. 37 (1): 233-251). � Trung Qu�c còn có mô hình Thư�ng H�i (hình 3.5). V�i mô hình này, h� th�ng �i�u ph�i tr�c tuy�n t� T�ng c�c H�i dương Qu�c gia ��n cơ quan qu�n lý d� án - ��n nhóm �i�u hành và - các ho�t ��ng c� th�, vai trò c�a chính quy�n ��a phương ch� là h� tr� (Shi et al. Shi C, Hutchinson SM, Yu L, Xu S, 2001. Hư�ng t�i b� bi�n b�n v�ng: Khung QLTHVBB cho Thư�ng H�i, Nư�c C�ng hoà nhân dân Trung Hoa. Qu�n lý ��i dương và vùng b� bi�n 2001: 44: 411- 427). C@c H&i d ng QuCc gia C quan qu&n lý Chính quy:n ;
- 134 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) Vi�c thông qua các d� án, chính sách qu�n lý và th�c ti�n qu�n lý vùng b� bi�n và ��i dương �ư�c th�c hi�n khá hi�u qu� � Philippin. M�t s� chính sách qu�c gia, trong �ó có EO 533 v� QLTHVBB là chi�n lư�c qu�c gia cho phát tri�n b�n v�ng tài nguyên môi trư�ng bi�n và vùng b� bi�n �ã �ư�c thông qua. Các chương trình QLTHVBB �ư�c trên cơ s� t� ch� – t� qu�n mà thành công nh�t là d� án tri�n khai t�i Batangas v�i vi�c xây d�ng cơ s� v�t ch�t, xây d�ng b�n �� s� d�ng vùng bi�n v�nh Batangas hòa nh�p v�i quy ho�ch s� d�ng ��t trên b�, xây d�ng ch� s� nh�y c�m môi trư�ng tràn d�u cho v�nh v.v. T� �ây, chương trình QLTHVBB �ư�c m� r�ng v�i t�t c� các vùng b� bi�n c�a t�nh. V�i n�i dung gi�m ô nhi�m, �ã có nh�ng thành công trong ho�t ��ng tái ch� v�t li�u � Batangas, tri�n khai d� án rác th�i Manila l�n th� ba, phát tri�n phương ti�n thu gom và x� lý ch�t th�i qua các ��i tác tư nhân - c�ng ��ng � Puerco Galera, thu phí s� d�ng môi trư�ng Puerco Galera cho qu�n lý tài nguyên b� b�n v�ng và ưu tiên x� lý ch�t th�i t�i �ây. V� ph�c h�i habitat và b�o t�n �a d�ng sinh h�c, �ã ph�c h�i và b�o v� r�ng ng�p m�n � Bataan, Batangas v.v.; rùa bi�n � Bataan; sân chim � Candaba, Pampanga. �ã thu phí s� d�ng nhi�u nơi �� b�o v� các tài nguyên ven b� g�n v�i ph�c h�i habitat và b�o t�n �a d�ng sinh h�c. V� s� d�ng và qu�n lý ngu�n nư�c, �ã ti�n hành ph�c h�i và b�o v� lưu v�c sông La Mesa. V� an ninh th�c ph�m và sinh k� �ã tri�n khai các ho�t ��ng ch�ng �ánh cá phi pháp, nuôi v�m và cá, nuôi rong bi�n, ch� bi�n th�c ph�m. V� qu�n lý tai bi�n thiên nhiên và nhân tác, �ã xây d�ng k� ho�ch �ng phó tràn d�u v�nh Manila và k� ho�ch qu�n lý r�i ro, tai bi�n cho �ô th� Manila. Qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n � Malaysia Chính ph� Malaysia coi tr�ng QLTHVBB như là m�t gi�i pháp h�u hi�u �� phát tri�n b�n v�ng vùng b� bi�n. Chính ph� �an M�ch thông qua t� ch�c môi trư�ng và phát tri�n �an M�ch (DANCED) trong nh�ng n�m 1996 - 2000 �ã h� tr� Malaysia, ��i di�n là Ban K� ho�ch Kinh t� (EPU) th�c hi�n d� án QLTHVBB v�i các pilot t�i các ti�u bang Penang, Sarawak và Sabah �� hư�ng d�n chi�n lư�c QLTHVBB liên bang (Gorm Jeppensen, Vann Monyneath, 2002). Tuy � m�c �� liên bang, các d� án �ư�c xem như là ��c l�p tương ��i t�i ba nơi, t�p trung vào các yêu c�u qu�n lý phù h�p v�i vùng b� bi�n t�ng nơi. V� cơ c�u t� ch�c, �ã hình thành �y ban �i�u hành qu�c gia EPU & DANCED, trong �ó có Nhóm Qu�n lý d� án T� ch�c Liên bang giúp vi�c. Dư�i s� �i�u hành c�a u� ban này có 4 ban QLTHVBB. Ban QLTHVBB Liên bang có trách nhi�m trao ��i kinh nghi�m gi�a các bang; t�ng cư�ng s� tham gia c�a các bang � m�c nhà nư�c và hình thành chính sách qu�c gia (hình 3.6). Ba ban QLTHVBB bang Penang, Sarawak và Sabah �i�u hành các d� án th� nghi�m trong hoàn c�nh chính sách và chi�n lư�c vùng b� bi�n qu�c gia �ang phát tri�n, theo quy ��nh riêng c�a mình t�p trung vào yêu c�u qu�n lý và phát tri�n b�n v�ng VBB c�p bang. T�i Sabah, vi�c th�c hi�n d� án ti�n hành theo 3 pha c�a QLTHVBB. Pha kh�i ��u nh�m xây d�ng nhi�m v� chi ti�t, ��ng thu�n tham gia, liên k�t xây d�ng ban k� thu�t. Pha 1 ti�n hành �ào t�o, phát tri�n m�ng lư�i và công c� �� xây d�ng chi�n lư�c, xây d�ng cơ s� d� li�u, h� thông tin ��a lý, h� sơ môi trư�ng. Trong pha 2, phát tri�n công c� và n�ng l�c, chu�n b� chi�n lư�c. D� án �ã ��t �ư�c nh�ng k�t qu� cơ b�n: nh�ng ngư�i có l�i ích có �ư�c nh�ng k�t qu� t�t nh� có tư v�n qu�c t� và ��a phương; M�t m�ng lư�i r�ng �ư�c thi�t l�p và ho�t ��ng
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 135 tích c�c trong các pha c�a quá trình QLTHVBB nh�m ph�i h�p nh�ng nhóm có l�i ích tư nhân và c�ng ��ng v� s� d�ng b�n v�ng tài nguyên, thông tin và kinh nghi�m; Chi�n lư�c QLTHVBB �ã �ư�c xây d�ng và trình liên bang; �ã liên k�t 60 viên ch�c nhà nư�c t� c�p trung ương, liên bang và nhà nư�c, 30 thương nhân, chuyên gia ho�c các t� ch�c môi trư�ng phi chính ph� và nhi�u cá nhân liên quan. ��c bi�t là d� án �ã hòa nh�p và ph�i h�p nh�ng ngư�i có l�i ích m�ng tư nhân và c�ng ��ng. • U� ban K� ho�ch Kinh t� (EPU) & T� ch�c H�p tác và Phát tri�n Môi trư�ng Wy ban ;i:u hành �an M�ch (DANCED) QuCc gia • U� ban K� ho�ch Kinh t� các bang • Các nhóm qu�n lý d� án • Các t� ch�c liên bang (h�n ch�) QLTHVBB QLTHVBB QLTHVBB QLTHVBB Penang Sarawak Sabah Liên bang • Các d� án th� nghi�m trong hoàn c�nh �ang phát tri�n • Trao ��i kinh nghi�m gi�a chính sách và chi�n lư�c vùng b� bi�n qu�c gia các bang. • Các d� án theo quy ��nh riêng t�p trung vào yêu c�u qu�n • T�ng cư�ng s� tham gia c�a lý và phát tri�n b�n v�ng VBB c�p bang các bang � m�c nhà nư�c. • Hình thành chính sách qu�c gia Hình 3.6. Mô hình t� ch�c qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n � Malaysia U� ban K� ho�ch Kinh t� Qu�c gia �óng vai trò �i�u ph�i trung �ơng, là tr�ng tâm c�a U� ban �i�u hành Qu�c gia (Chua Thia-Eng 2001). M�t d� án nghiên c�u th� nghi�m QLTHVBB � Klang, Selangor trong chương trình khu v�c GEF/UNDP/IMO/PEMSEA �ã �ư�c th�c hi�n vào nh�ng n�m 2001 - 2004. D� án bao trùm lên hai sông g�n k� nhau là Klang và Langat v�i tiêu chí chính là qu�n lý t�ng h�p lưu v�c sông và vùng ven b� bi�n. M�t k� ho�ch th�c hi�n chi�n lư�c vùng b� bi�n Port Klang �ã �ư�c H�i ��ng tư v�n t�i cao Nhà nư�c thông qua. Các quy ho�ch ch� ��o các lưu v�c sông nh�n m�nh tác ��ng � vùng ven b� như gi�m xói l�, sa b�i, ô nhi�m và b�o t�n �a d�ng sinh h�c �ã �ư�c xây d�ng. Qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n � In�ônêsia �ã có m�t d� án nghiên c�u th� nghi�m QLTHVBB (1993 - 1998) t�i Segara Anakan, mi�n Trung Java và vào n�m 2001. B� Bi�n và Ngh� cá �ã ra hai quy�t ��nh v� qu�n lý b� t�ng h�p (ICM) và qu�n lý b�n v�ng các ��o nh�. Nhưng trên th�c t�, QLTHVBB � In�ônêsia �ã b�c l�
- 136 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) nh�ng như�c �i�m theo ti�p c�n hành chính t�p trung, mang tính ��ng nh�t và t�o nên khuôn phép n�ng n�. Ti�p c�n t�p trung hóa h�n ch� kh� n�ng chính quy�n và c�ng ��ng ��a phương trong suy ngh� và sáng t�o. Chính sách môi trư�ng �ư�c thi�t k� �� áp d�ng và th�c hi�n t�i t�t c� các vùng c�a c� nư�c, thi�u xem xét nh�ng v�n �� ��a phương và s� �a d�ng, ph�c t�p v� kinh t�, v�n hóa và xã h�i. V�i s� h� tr� c�a GEF/ UNDP/IMO, PEMSEA �ã xây d�ng d� án trình di�n QLTHVBB � Bali, tr�ng tâm là b�o v� bãi kh�i xói l� và thích �ng v�i bi�n ��i khí h�u. Bali là nơi có 12% chi�u dài b� bi�n b� xói l�, tác ��ng ��n v�n hóa Bali và công nghi�p du l�ch. �ó là k�t qu� c�a phát tri�n không ki�m soát, dâng cao m�c bi�n, nư�c dâng bão và ng�p l�t. D� án �ã xây d�ng sơ �� phân vùng s� d�ng b� bi�n �ư�c thông qua n�m 2005 góp ph�n h�n ch� các tác ��ng thiên nhiên và nhân sinh, bao g�m c� b�o v� và ph�c h�i r�ng ng�p m�n và r�n san hô. Tuy nhiên, t�i In�ônêsia, qu�n lý vùng b� bi�n có xu hư�ng phi t�p trung và không �ánh giá cao vai trò c�a QLTHVBB (Hendra Yusran Siry, 2006). Lu�t 22/1999 v�i nh�ng s�a ��i sau này và lu�t RUU Pesisir th� hi�n rõ ý chí chính tr� c�a chính ph� In�ônêsia là phi t�p trung qu�n lý vùng b� bi�n và t�ng cư�ng vai trò c�ng ��ng trong qu�n lý tài nguyên. Y�u t� then ch�t cho ti�p c�n qu�n lý phi t�p trung là ��ng qu�n lý và qu�n lý d�a vào c�ng ��ng. Ti�p c�n qu�n lý d�a vào c�ng ��ng và ��ng qu�n lý d�a trên m�t s� nguyên t�c quan tr�ng và �i�u ki�n v� ��c thù ��a phương, ti�n trình, s� tham gia c�a chính quy�n, c�ng ��ng ��a phương, các t� ch�c phi chính ph� và các nhóm có l�i ích khác yêu c�u chia s� trách nhi�m và công vi�c v�i nhau như là các ��i tác trong qu�n lý VBB. Theo hư�ng này, n�m 1999 có m�t s� d� án như qu�n lý tài nguyên bi�n CRMP INTECOREEF (D� án QLTH r�n san hô); n�m 2002 th�c hi�n d� án qu�n lý tài nguyên bi�n và ven b� t�i 15 t�nh và 43 huy�n; n�m 2003 th�c hi�n d� án qu�n lý và ph�c h�i r�n san hô pha II t�i 7 t�nh và 12 huy�n. Qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n � Thái Lan Thái Lan là nư�c t� lâu �ã quan tâm ��n qu�n lý vùng b� b� bi�n, tuy nhiên theo hư�ng qu�n lý phi t�p trung v�i phương th�c ��ng qu�n lý, qu�n lý d�a vào c�ng ��ng, ít chú tr�ng và chưa có nhi�u kinh nghi�m trong QLTHVBB. V�i s� h� tr� c�a GEF/ UNDP/IMO, PEMSEA �ã xây d�ng d� án trình di�n QLTHVBB � Chonburi. M�c tiêu c�a d� án là kh�i ��ng t�i ��a phương các ho�t ��ng b�o v�, ph�c h�i và qu�n lý các habitat t� nhiên và tài nguyên thiên nhiên. Các ho�t ��ng cơ b�n c�a d� án là b�o v� và ph�c h�i tài nguyên bi�n �ư�c phát tri�n trong các nhóm c�ng ��ng, ngư dân, các trư�ng ��i h�c và ngư dân. Các ho�t ��ng ��a phương thành công �ư�c th�c hi�n cho b�o t�n rùa bi�n, ph�c h�i r�ng ng�p m�n, b�o v� gi�ng cua bơi xanh, tri�n khai các r�n nhân t�o, gi�m ô nhi�m, ph�c h�i các khu v�c ven b� b� suy thoái. Qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n � Campuchia Campuchia là ��t nư�c có di�n tích 181.035km2, dân s� kho�ng 11 tri�u; các t�nh ven bi�n có di�n tích 17.200km2 và dân s� 850.000 (1998). T� n�m 1997 DANIDA c�ng tr� giúp B� Môi trư�ng Campuchia thông qua d� án qu�n lý môi trư�ng � VBB (EMCZ). Thông qua d� án, c�u trúc qu�n lý và n�ng l�c c�p qu�c gia, t�nh và huy�n �ư�c hư�ng d�n và ki�m soát vùng ven b� �� c�i thi�n kinh t� – xã h�i ch�t lư�ng môi trư�ng và s� d�ng b�n v�ng tài nguyên thiên nhiên (Gorm Jeppensen, Vann Monyneath, 2002). Các pha qu�n lý môi trư�ng VBB � Campuchia theo d� án này bao g�m:
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 137 Pha 1 trong 1997-2000: Kh�i ��ng, xây d�ng cơ c�u t� ch�c, gi�i thi�u. ��u pha thành l�p Ban �i�u hành vùng b� qu�c gia. ��ng ��u là B� trư�ng B� Môi trư�ng. Thành viên là ��i bi�u các b� then ch�t. Nhóm làm vi�c t�i các t�nh �ư�c l�p ra t�i Kep, Kampot, Sihanoukville và Koh Kong. Pha 2 t� tháng 3 n�m 2000, v�i n�i dung t�ng cư�ng n�ng l�c qu�n lý QLTHVBB; Xây d�ng �ư�c nhóm làm vi�c c�p t�nh, t�o di�n �àn có ý ngh�a �� ph�i h�p, thương lư�ng, l�p k� ho�ch v� các ho�t ��ng th� ch�, hành chính và k� thu�t �� t�ng cư�ng EMCZ và phát tri�n b�n v�ng sinh k�. T�i hai c�ng ��ng � hai t�nh, �ã l�p k� ho�ch và ti�n hành d� án th� nghi�m �� ��u tư cho các ho�t ��ng môi trư�ng b�n v�ng kinh t� xã h�i b�n v�ng, nâng cao công ngh�, nâng cao ��i s�ng c�a các nhóm b� t�n thương nh�t. �ã th�c hi�n các ho�t ��ng nâng cao nh�n th�c, h� tr� sinh k�, nuôi th� gà v�t, v� béo cua thương ph�m, tr�ng r�ng ng�p m�n, h� tr� di d�i dân ra kh�i Vư�n Qu�c gia Ream v.v. Pha 3 b�t ��u t� tháng 8/2002, ti�p t�c xây d�ng n�ng l�c c�p qu�c gia, t�nh và xã, thi�t l�p h� thông tin tài nguyên và môi trư�ng (�ã có trang web t� tháng 7/2002); giám sát và h� tr� c�ng ��ng ven b� bi�n. Chương trình PEMSEA c�ng �ã h� tr� Campuchia th�c hi�n d� án th� nghi�m QLTHVBB quy mô nh� t�i Shianoukville v�i m�c tiêu thu hút c�ng ��ng qu�n lý ch�t th�i r�n, t�p trung vào thông tin tuyên truy�n, làm s�ch làng xóm, thu gom ch�t th�i r�n thô, th� nghi�m h� th�ng phí s� d�ng và t�o d�ng các trung tâm tái ch� lo�i rác th�i này. 1.3. ánh giá chung Sau g�n b�n th�p k�, QLTHVBB �ã thu �ư�c nh�ng k�t qu� nh�t ��nh và m�t s� nư�c �ã ��t �ư�c k�t qu� t�t � quy mô qu�c gia, ��m b�o t�ng trư�ng kinh t� nhưng v�n b�o v� �ư�c tài nguyên và môi trư�ng như Thu� �i�n hay Singapo. � �ông Nam Á, Philipin là nư�c �ã th�c hi�n nhi�u nh�t các d� án QLTHVBB, trong �ó d� án v�nh Batangas th�c hi�n trên cơ s� t� ch� - t� qu�n �ư�c coi là m�t mô hình thành công. Tuy nhiên, mô hình H� Môn (Trung Qu�c) �ư�c coi là thành công nh�t trong khu v�c. V�i s� h� tr� c�a ho�t ��ng QLTHVBB, t� 1994 GDP hàng n�m t�ng 9 - 25% mà không suy gi�m ch�t lư�ng môi trư�ng. Thành công c�a H� Môn là th�ng l�i c�a ý chí chính tr� thông qua s� �ng h� v� lu�t pháp, chính sách và tài chính c�a các c�p chính quy�n. Vi�c th�c thi chính sách và lu�t pháp nghiêm minh �ã t�o nên s� nh�t quán và ��ng l�c thúc ��y chương trình. S� ��ng thu�n c�a các �ơn v� tham gia và c�a các bên có l�i ích trên cơ s� t� nguy�n và c� tác ��ng c�a ch� tài là nhân t� quan tr�ng ��m b�o cho thành công này. Thu� và phí môi trư�ng �ã t�o nên ngu�n tài chính b�n v�ng cho QLTHVBB phát tri�n “t� l�c”. Dù có hi�u qu�, tuy�t ��i �a s� các d� án qu�n lý VBB còn ph� thu�c nhi�u vào ngu�n tài tr� và chuyên gia. �i�u này ph�n nào do thi�u ni�m tin và s� cam k�t c�a chính quy�n cho vi�c tài tr� chương trình QLTHVBB. Lý do có th� g�m: l�i ích kinh t� và sinh thái ngay l�p t�c c�a QLTHVBB chưa d� thuy�t ph�c trong ph�m vi th�i gian khá ng�n ho�c trong ph�m vi v�n phòng c�a m�t cơ quan công ch�c; thi�u n�ng l�c ��a phương; thi�u nh�n th�c v� môi trư�ng; không nh�n ra l�i ích kinh t� - xã h�i v� m�t an ninh th�c ph�m, t�o công �n vi�c làm và xoá b� �ói nghèo. Nh�ng ngư�i th�c hi�n QLTHVBB ph�i ��i m�t v�i nh�ng thách th�c như s� thay ��i ngu�n tài tr� t� d� án nư�c ngoài sang v�n trong nư�c; chính sách qu�c gia và lu�t pháp liên quan QLTHVBB và v�n �� t�ng cư�ng n�ng l�c ��a phương cho l�p k� ho�ch và qu�n lý VBB.
- 138 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) Nhi�u n� l�c qu�n lý b� t�i nhi�u nơi trong khu v�c chưa th�c s� b�n v�ng. V� t�ng th�, nh�ng r�i ro d� án có th� do ba nhóm v�n �� (Huming Yu & Nancy A. Bermas, www2.unitar.org/hiroshima): Do thi�u ý chí chính tr�: Vi�c thi�u ý chí chính tr� hay y�u v� cam k�t chính tr� có th� x�y ra � các c�p chính quy�n. Các nhà ho�ch ��nh chính sách c�p cao có th� không h� tr� ��y ��, thích h�p cho các chương trình v� chính sách và pháp ch�, trong khi các chính quy�n ��a phương có th� không phân b� ngu�n l�c �� h� tr� và duy trì ho�t ��ng c�a d� án. Do mâu thu�n l�n gi�a các �ơn v� tham gia là rào c�n th� hai cho th�c hi�n thành công chương trình QLTHVBB. �ó là mâu thu�n gi�a các ban ngành t�o nên s� r�n n�t hay các n� l�c thi�u ph�i h�p �� phát tri�n b�n v�ng VBB. Mâu thu�n như v�y c�ng s� làm h�n ch� hi�u qu� liên k�t các bên có l�i ích trong vi�c ra các quy�t ��nh, chính sách. Do s� thay ��i v� chính quy�n. R�i ro th� ba liên quan ��n các thay ��i trong chính quy�n c� � c�p qu�c gia và ��a phương. M�c dù Các d� án kh�i ��ng c�a QLTHVBB nh�n �ư�c s� �ng h� c�a các nhà lãnh ��o chính tr� hi�n t�i, nhưng quá trình lâu dài thì chưa ch�c. Ch�ng h�n, các ��ng chính tr� m�i th�ng c� không ch�p nh�n QLTHVBB có th� d�ng nh�ng n� l�c QLTHVBB m�i �ư�c b�t ��u. Nh�n th�c �ư�c nh�ng r�i ro này, có th� gi�m thi�u chúng và vư�t qua các rào c�n cho khung hành ��ng và quá trình QLTHVBB. Trong m�i quan h� này, nh�ng n� l�c thư�ng xuyên v� nh�n th�c c�ng ��ng và tham v�n c�a các bên có l�i ích là c�n thi�t. Trong �i�u ki�n Vi�t Nam, v�i v�n �� th� nh�t, r�i ro có th� xu�t hi�n liên quan ��n thi�u phân b� ngu�n l�c t� chính quy�n ��a phương. V�n �� th� hai là nh�y c�m và d� xu�t hi�n. ��i v�n �� th� ba, Vi�t Nam s� thu�n l�i hơn do s� lãnh ��o xuyên su�t c�a ��ng C�ng s�n c�m quy�n, tuy nhiên � các c�p ��a phương, s� thay ��i chính quy�n qua các nhi�m k� c�ng có th� tác ��ng ��n ti�n trình QLTHVBB. Ngoài ra, trong nhi�u trư�ng h�p, s� tham gia c�a c�ng ��ng còn mang tính hình th�c và phong trào, chưa góp ph�n t�o ra ��ng l�c cho QLTHVBB. Do v�y, nhi�u nơi QLTHVBB chưa �ư�c coi là cách qu�n lý ch� ��o, vì khó thành công, khó có kh� n�ng t�n t�i “t� mình” do các như�c �i�m phát sinh t� cách th�c qu�n lý hành chính t�p trung. Cách qu�n lý này �ư�c coi là t�o ra chính sách môi trư�ng th�c hi�n ��ng nh�t t�i t�t c� các vùng c�a m�t ��t nư�c, thi�u xem xét nh�ng ��c thù ��a phương v�i s� �a d�ng, ph�c t�p v� kinh t�, v�n hóa và xã h�i. Nó hình thành nên khuôn phép n�ng n�, h�n ch� kh� n�ng sáng t�o và n�ng ��ng c�a chính quy�n và c�ng ��ng ��a phương. Do v�y, qu�n lý vùng b� bi�n phi t�p trung �ư�c coi tr�ng hơn v�i các mô hình “qu�n lý theo ngành”, “��ng qu�n lý” hay “qu�n lý d�a vào c�ng ��ng”. Lu�t 22/1999 th� hi�n rõ ý chí chính tr� c�a In�ônêsia là phi t�p trung qu�n lý vùng b� bi�n và t�ng cư�ng vai trò c�ng ��ng trong qu�n lý tài nguyên. Thái Lan t� lâu �ã quan tâm ��n qu�n lý vùng b� b� bi�n, nhưng thư�ng v�i phương th�c ��ng qu�n lý ho�c qu�n lý d�a vào c�ng ��ng. 2. Qu&n lý t*ng h+p vùng b0 bi2n \ ViOt Nam Ti�p c�n QLTHVBB � Vi�t Nam �ã tr�i qua hơn 10 n�m k� t� khi �� tài c�p Nhà nư�c KHCN.06-07 “Nghiên c�u xây d�ng phương án qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n Vi�t Nam góp ph�n ��m b�o an toàn môi trư�ng và phát tri�n b�n v�ng” do Vi�n Tài nguyên và Môi trư�ng bi�n ch� trì th�c hi�n trong th�i gian 1996-1999 v�i 2 tr�ng �i�m VBB �� Sơn - Cát Bà - H� Long và VBB �à N�ng. �ây là �� tài khoa h�c và công ngh� c�p nhà nư�c ��u tiên nghiên c�u v� QLTHVBB � Vi�t Nam nh�m gi�i quy�t m�t trong ba nhi�m v� cơ b�n c�a chương trình
- Ch ng III. Ti�p c�n mô hình qu�n lý t�ng h�p vùng b� bi�n B�c B�. 139 Nhà nư�c KHCN.06 v� �i�u tra nghiên c�u bi�n giai �o�n 1996-2000. Qua phân tích h� th�ng th� ch�, chính sách và �ánh giá th�c tr�ng qu�n lý tài nguyên và môi trư�ng b�, �� tài �ã phân tích nh�ng v�n �� s� d�ng tài nguyên và b�o v� môi trư�ng b�t h�p lý và �ã l�a ch�n hai vùng nghiên c�u tr�ng �i�m là �� Sơn - Cát Bà - H� Long và �à N�ng �� xây d�ng phương án QLTHVBB. K�t qu� ��t �ư�c c�a �� tài tuy còn h�n ch� � bư�c kh�i ��u, nhưng có ý ngh�a c� v� th�c ti�n và lý lu�n, kh�i ��u cho m�t lo�t d� án tri�n khai QLTHVBB � Vi�t Nam, k� c� các d� án có s� giúp �� qu�c t�. Sau �ó, m�t s� d� án �i�m v� QLTHVBB �ã �ư�c tri�n khai � Vi�t Nam v�i s� h� tr� qu�c t�. Dư�i �ây là các d� án chính �ã �ư�c th�c hi�n: D� án t�ng cư�ng n�ng l�c qu�n lý ��i b� c�p t�nh (1995-1998) do t� ch�c Sida (Thu� �i�n) tài tr�, Ban Biên gi�i Chính ph� làm ��u m�i th�c hi�n và C�c Môi trư�ng tham gia. Nhi�m v� Nghiên c�u xây d�ng phương án QLTHVBB Nam Trung B� Vi�t Nam v�i tr�ng �i�m VBB t�nh Bình ��nh theo Ngh� ��nh thư h�p tác Vi�t Nam (Vi�n H�i dương h�c) - �n �� (Vi�n H�i dương h�c qu�c gia) giai �o�n 2000-2002 (N.T. An và nnk, 2003). D� án �i�m trình di�n qu�c gia v� QLTHVBB t�i thành ph� �à N�ng trong khuôn kh� chương trình h�p tác khu v�c v� qu�n lý môi trư�ng các bi�n �ông Á (PEMSEA) giai �o�n 2000-2006 v�i s� giúp �� chuyên gia c�a T� ch�c Hàng h�i th� gi�i (IMO). Tho� thu�n v� giai �o�n 2 �ã �ư�c ký k�t ngày 26/3/2009 gi�a PEMSEA và UBND thành ph� �à N�ng. D� án Vi�t Nam - Hà Lan v� QLTHVBB Vi�t Nam (VNICZM) giai �o�n 2000-2006 h�p tác gi�a C�c Môi trư�ng (B� Tài nguyên và Môi trư�ng, Vi�t Nam) và T�p �oàn Tư v�n NEDECO (Hà Lan) v�i s� tài tr� c�a Chính ph� Hà Lan. D� án �ư�c th�c hi�n � ba �i�m trình di�n - VBB các t�nh Nam ��nh, Th�a Thiên - Hu� và Bà R�a - V�ng Tàu. Các d� án liên quan ��n QLTHVBB Qu�ng Ninh và H�i Phòng trong khuôn kh� h�p tác gi�a IUCN Vi�t Nam, Hoa K� (NOAA) và Vi�t Nam b�t ��u t� th�i gian 2003-2004 ��n nay (Nguy�n Chu H�i và nnk, 2005). D� án �i�m song song v� QLTHVBB t�nh Qu�ng Nam (2005-2006) v�i �i�m trình di�n qu�c gia v� QLTHVBB thành ph� �à N�ng (2000-2006) trong khuôn kh� Chương trình h�p tác v� qu�n lý môi trư�ng các bi�n �ông Á (PEMSEA). D� án áp d�ng bư�c 3, 4, 5 mô hình QLTHVBB cho t�nh Qu�ng Nam. �ây là mô hình QLTHVBB c�p t�nh l�n ��u tiên do các nhà Khoa h�c Vi�t Nam xây d�ng, c� th� là Vi�n H�i dương h�c và UBND t�nh Qu�ng Nam ph�i h�p xây d�ng trong th�i gian 2006-2008. D� án QLTH các ho�t ��ng trên ��m phá Tam Giang - C�u Hai (IMOLA) do FAO tài tr� và Italia th�c hi�n t� n�m 2005 và nay �ang ti�p t�c pha 2. 2.1. Các d án do Hà Lan h& tr D� án Qu�n lý t�ng h�p vùng ven bi�n Vi�t Nam - Hà Lan (VNICZM) �ư�c th�c hi�n trong 3 n�m (9/2000 - 8/2003) hư�ng t�i thi�t l�p m�t chương trình dài h�n v� qu�n lý t�ng h�p vùng ven bi�n (ICZM) Vi�t Nam, t�p trung vào vi�c tư v�n cho chính ph� Vi�t Nam trong vi�c l�p k� ho�ch và phát tri�n vùng b� bi�n, phát tri�n c�ng ��ng và các ngu�n tài nguyên m�t cách b�n v�ng. D� án do B� Khoa h�c, Công ngh� và Môi trư�ng Vi�t Nam �i�u ph�i thông qua C�c Môi trư�ng và �ư�c s� h� tr� k� thu�t t� NEDECO, m�t t�p �oàn tư v�n c�a Hà Lan g�m có các Công ty Haskoning Consulting Engineers & Architects, DHV Consultants và WL/Delft Hydraulics. D� án c�ng có s� tham gia c�a nhi�u b�, ngành và cơ quan liên quan, c�ng như UBND các t�nh và các chuyên gia tư v�n Vi�t Nam. M�c tiêu ��t ra c�a d� án:
- 140 Tr�n ��c Th�nh (ch� biên) - H� tr� thi�t l�p cơ c�u t� ch�c và liên k�t ch�c n�ng gi�a c�p t�nh, qu�c gia và các t� ch�c qu�c t�, khuy�n khích ��i tho�i và trao ��i thông tin v� qu�n lý VBB qua các b� ngành và c�p t�nh. - M� r�ng n�ng l�c t� ch�c và chuyên môn �� áp d�ng QLTHVBB, nâng cao nh�n th�c v� n�i dung và các cơ h�i c�a ICZM. - Phát tri�n chi�n lư�c và k� ho�ch hành ��ng dài h�n cho QLTHVBB � ba t�nh thông qua ti�p c�n gi�i quy�t các v�n �� th�c ti�n. - Xác ��nh, cung c�p và ph�i h�p k� thu�t, tài li�u và công c�, �ào t�o cán b� và nhân s� phù h�p cho QLTHVBB Vi�t Nam. - �� xu�t n�i dung pháp lý cho QLTHVBB Vi�t Nam. Vi�c t� ch�c th�c hi�n D� án �ư�c tri�n khai � hai c�p trung ương và ��a phương (hình 3.7). Ngoài V�n phòng d� án qu�c gia � Hà N�i còn có 3 v�n phòng d� án thí �i�m t�i các t�nh ven bi�n: Nam ��nh (mi�n B�c), Th�a Thiên - Hu� (mi�n Trung), và Bà R�a - V�ng Tàu (mi�n Nam). Hình 3.7. Sơ �� t� ch�c hai c�p d� án VNICZM (H.C. Th�ng, 2008) Pha 1 (9/2000-10/2003), có nhi�m v� thi�t l�p v�n phòng và cơ s� v�t ch�t cho d� án, h� tr� s�p x�p th� ch� cho QLTHVBB, ph�i h�p, h� tr�, t�ng cư�ng th� ch� QLTHVBB trong B� KHCNMT và � c�p t�nh. Pha c�u n�i (11/2003-2/2005): C�i thi�n h� th�ng qu�n lý d� li�u và thông tin QLTHVBB; �ào t�o và chuy�n giao cho B� TN&MT/C�c BVMT v.v.
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
-
Vùng bờ biển Bắc Bộ - Định hướng quản lý tổng hợp: Phần 1
118 p | 103 | 23
-
Thực trạng môi trường nước vùng cửa sông ven biển Bắc Bộ
4 p | 132 | 17
-
Chiến lược sinh kế thích ứng với biến đổi khí hậu của hộ gia đình ở vùng ven biển Bắc Trung Bộ
8 p | 14 | 6
-
Đề xuất giải pháp thích ứng cho cộng đồng dân cư vùng ven biển Bắc Bộ bị ảnh hưởng xâm nhập mặn
14 p | 52 | 5
-
Nghiên cứu đề xuất mực nước thiết kế đê cho vùng cửa sông ven biển Bắc Bộ nhằm ứng phó với nước biển dâng do biến đổi khí hậu - TS. Vũ Hoàng Hoa
8 p | 93 | 4
-
Tác động của nước biển dâng do biến đổi khí hậu đến vùng nuôi trồng thủy sản khu vực ven biển Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ
10 p | 76 | 4
-
Các yếu tố quyết định việc chuyển đổi chiến lược sinh kế để thích ứng với biến đổi khí hậu của hộ gia đình ở vùng ven biển Bắc Trung Bộ
9 p | 5 | 3
-
Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá các hệ thống nuôi trồng thuỷ sản ven biển thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu cho vùng ven biển Bắc Bộ–Bắc Trung Bộ
12 p | 35 | 3
-
Nghiên cứu đề xuất mực nước thiết kế đê cho vùng cửa sông ven biển Bắc Bộ nhằm ứng phó với nước biển dâng do biến đổi khí hậu
8 p | 46 | 3
-
Xuất giải pháp thích ứng cho cộng đồng dân cư vùng ven biển Bắc Bộ bị ảnh hưởng xâm nhập mặn
14 p | 57 | 3
-
Đánh giá xâm nhập mặn vùng ven biển Bắc Bộ ứng với các kịch bản cấp nước thời kỳ đổ ải vụ Đông Xuân trên hệ thống sông Hồng và đề xuất tiết kiệm nguồn nước từ các hồ chứa
16 p | 40 | 3
-
Dự báo diễn biến tài nguyên nước dưới đất vùng đồng bằng Bắc Bộ giai đoạn 2017-2022
10 p | 44 | 2
-
Nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến yêu cầu tiêu nước vùng ven biển Bắc Bộ
3 p | 27 | 2
-
Nghiên cứu sử dụng chỉ số hạn palmer để nhận định diễn biến hạn vùng Đồng bằng Bắc Bộ
6 p | 59 | 2
-
Sự truyền sóng qua hàng rào tre tại bờ biển Bạc Liêu trong mùa gió Tây Nam
6 p | 52 | 2
-
Nghiên cứu diễn biến cửa sông ở vùng đồng bằng Bắc bộ: Phần 1
63 p | 5 | 1
-
Nghiên cứu diễn biến cửa sông ở vùng đồng bằng Bắc bộ: Phần 2
113 p | 4 | 1
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn