Xây dựng chế độ dinh dưỡng cho vận động viên môn Bóng đá

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết tập trung làm rõ đặc điểm của một chế độ dinh dưỡng hợp lý cho vận động viên bóng đá. Nhằm đáp ứng nhu cầu hoạt động và hồi phục của cầu thủ. Trên cơ sở đó công trình đã thiết kế được một chế độ dinh dưỡng hoàn thiện và hợp lý giúp cho cầu thủ có nguồn dinh dưỡng đảm bảo và tốt nhất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Xây dựng chế độ dinh dưỡng cho vận động viên môn Bóng đá

Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019 XÂY DỰNG CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CHO VẬN ĐỘNG VIÊN MÔN BÓNG ĐÁ Vũ Công Trường*, Đỗ Đăng Bình Trường Đại học Sư phạm Thể dục Thể thao TP. Hồ Chí Minh *Tác giả liên lạc: truongcv@upes.edu.vn (Ngày nhận bài: 30/3/2019; Ngày duyệt đăng: 22/5/2019) TÓM TẮT Một chế độ ăn hợp lý là chế độ ăn cung cấp đủ năng lượng và các chất dinh dưỡng (chất bột, chất đạm, chất béo, vitamin, khoáng chất và nước) theo nhu cầu của cơ thể. Bài viết tập trung làm rõ đặc điểm của một chế độ dinh dưỡng hợp lý cho vận động viên bóng đá. Nhằm đáp ứng nhu cầu hoạt động và hồi phục của cầu thủ. Trên cơ sở đó công trình đã thiết kế được một chế độ dinh dưỡng hoàn thiện và hợp lý giúp cho cầu thủ có nguồn dinh dưỡng đảm bảo và tốt nhất. Từ khóa: Chế độ dinh dưỡng, vận động viên, bóng đá. BUILDING NUTRITION DIET FOR FOOTBALLERS Vu Cong Truong*, Do Dang Binh Ho Chi Minh City University of Physical Education and Sport *Corresponding Author: truongcv@upes.edu.vn ABSTRACT A reasonable diet is a diet that provides enough energy and nutrient (powdered substances, protein, fats, vitamins, minerals and water) according to the body's needs. The article focuses on clarifying the characteristics of a reasonable diet for footballers to meet the needs of their activities and recovery. On that basis, the study has given out a complete and reasonable nutrition diet to help players have the best nutrition source. Keywords: Nutrition diet, athletes, football. TỔNG QUAN viên bóng đá lập được những thành tích tốt Những năm gần đây, các vấn đề về thể lực nhất là khẩu phần ăn luôn cung cấp đủ của cầu thủ bóng đá Việt Nam được chú năng lượng, đa dạng nhiều loại thực phẩm trọng nhiều hơn. Việc cải thiện về thể hình và các chất sinh năng lượng được ăn theo và thể chất không phải là một sớm một một tỷ lệ cân đối và hợp lý. chiều, nó dựa vào nhiều yếu tố khác nhau cả bên trong lẫn bên ngoài cơ thể. Ngoài VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP những bài tập phát triển thể chất thể hình Đối tượng nghiên cứu: Chế độ dinh dưỡng mà các chuyên gia, các huấn luyện viên cho vận động viên bóng đá. chuyên gia còn đưa ra quan điểm là cần tập Khách thể nghiên cứu: Bác sỹ, chuyên gia trung vào khâu dinh dưỡng cho cầu thủ. dinh dưỡng, huấn luyện viên. Để đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng cho Phương pháp phân tích và tổng hợp tài cầu thủ thì cần phải tập trung vào khẩu liệu: Phương pháp này được sử dụng nhằm phần ăn. Khẩu phần ăn phải cung cấp đủ hệ thống hóa các kiến thức có liên quan năng lượng và chất dinh dưỡng. Nghĩa là đến lĩnh vực nghiên cứu, là cơ sở quan tổng lượng calories của khẩu phần ăn hàng trọng để tác giả xây dựng chế độ dinh ngày đủ cho các hoạt động chuyển hóa của dưỡng cho vận động viên bóng đá. cơ thể, cho tăng trưởng, làm việc, vận Khi sử dụng phương pháp nghiên cứu này động và luyện tập. chúng tôi đã tham khảo nhiều nguồn tài Chế độ ăn được khuyến cáo giúp vận động liệu khác nhau, chủ yếu là các tài liệu 63
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019 thuộc phạm vi dinh dưỡng của Viện dinh Nếu tập nặng thì cần nghỉ nhiều hơn, dưỡng quốc gia, Trung tâm dinh dưỡng khoảng 45 phút. Nói chung nên tiến hành Thành phố Hồ Chí Minh. tập luyện sau khi ăn 1,5-2,5 giờ, bởi vì khi Phương pháp chuyên gia: Phương pháp dạ dày đầy thức ăn cơ hoành nâng cao gây chuyên gia là phương pháp điều tra qua khó khăn cho sự thở. đánh giá của các chuyên gia về vấn đề, Mặt khác, sau khi ăn có 25% lượng máu cơ một sự kiện khoa học nào đó. Đây là thể tập trung cho cơ quan tiêu hoá, nếu tập, phương pháp sử dụng trí tuệ, khai thác ý máu lại dồn đến các cơ quan vận động, cơ kiến đánh giá của các chuyên gia có trình quan tiêu hoá chỉ còn lại 3%. Ðiều đó ảnh độ cao để xem xét, nhận định một vấn đề, hưởng không tốt tới việc tiêu hoá thức ăn, một sự kiện khoa học để tìm ra giải pháp dễ gây đau bụng, nôn mửa. Do vậy sau khi tối ưu cho vấn đề, sự kiện đó. ăn không nên vận động ngay. Vấn đề ăn Phương pháp chuyên gia rất cần thiết cho thêm trong khi thi đấu hoặc ăn lúc nghỉ người nghiên cứu không chỉ trong quá giữa thi đấu là có thể được, song các thức trình nghiên cứu mà còn cả trong quá trình ăn phải đễ tiêu, dễ hấp thụ, không tạo gánh nghiệm thu, đánh giá kết quả, hoặc thậm nặng cho bộ máy tiêu hoáCác thức ăn mỡ chí cả trong quá trình đề xuất giả thuyết và đạm không được ăn nhiều vào bữa tối nghiên cứu, lựa chọn phương pháp nghiên để tránh đường huyết tiếp tục tăng cao, gây cứu, củng cố các luận cứ,… khó ngủ. Phương pháp chuyên gia là phương pháp Trong quá trình tập luyện và thi đấu, cơ thể có ý nghĩa kinh tế, nó tiết kiệm về thời mất nhiều nước nên trong thành phần dinh gian, sức lực, tài chính để triển khai nghiên dưỡng phải bổ sung nước để tránh khả cứu. Tuy nhiên nó chủ yếu dựa trên cơ sở năng mất nước cho cơ thể vận động viên. trực cảm hay kinh nghiệm của chuyên gia, Trước khi tập hoặc thi đấu: Các thức uống vì vậy chỉ nên sử dụng khi các phương chứa cồn (như bia) cầntránh từ đêm trước pháp không có điều kiện thực hiện, không vì tác dụng lợi tiểu gây mất nước. Bất cứ thể thực hiện được hoặc có thể sử dụng vì lý do gì làm cơ thể thiếu nước (do cố ý phối hợp với các phương pháp khác. giảm cân nặng chẳng hạn) cũng cần bù đủ nước ngay trước trận đấu. Cho vận động KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN viên uống nhiều nước trong các ngày trước Chế độ ăn, uống hợp lý thi đấu (kiểm tra thấy nước tiểu nhạt màu). Chế độ ăn uống gồm số lần ăn, thời gian ăn Trong 10-30 phút trước trận đấu cần uống và thức ăn. Chế độ ăn uống hợp lý có lợi 400-600ml nước. Uống sớm hơn thời gian cho tiêu hoá và hấp thụ thức ăn. Nên ăn trên có thể gây buồn tiểu khi bắt đầu thi đúng giờ, vận động viên không nên uống đấu. rượu và các chất kích thích mạnh. Vận Trong quá trình tập luyện hoặc thi đấu: động viên ngoài ba bữa ăn chính tốt nhất Ngoại trừ các cuộc thi dưới 30 phút, còn nên có 1-2 lần ăn phụ, nhất là những người lại cần cung cấp nước đều đặn cho vận trẻ có khả năng tiêu hao năng lượng nhiều động viên trước khi có nhu cầu khát. Uống hơn. Nhiều công trình nghiên cứu cho đều đặn lượng nhỏ nước có tác dụng tốt và thấy, tăng số lần bữa ăn không những có dễ được chấp nhận hơn. Vận động viên nên lợi cho sức khoẻ mà còn nâng cao hiệu suất được khuyến khích uống 100-200ml nước vận động. Bữa ăn thêm nên cung cấp mỗi 15-20 phút. Tuy nhiên số lượng nước khoảng 5-10% tổng năng lượng của cả thực sự được uống vào phụ thuộc vào mức ngày. Thời gian ăn có khoảng cách nhất độ mất mồ hôi, sự ưa thích đối với loại định đối với giờ tập hoặc thi đấu, đặc biệt nước uống và khả năng chịu đựng của dạ là đối với ba bữa chính - sáng, trưa, chiều. dày. Sau tập luyện cần nghỉ 30 phút rồi mới ăn. Sau khi vận động: Thông thường trong thời 64
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019 gian thi đấu vận động viên uống 500- Nhóm thực phẩm giàu chất béo; 600ml/giờ vẫn còn thiếu hụt so với lượng Nhóm rau; nước mất, do vậy cần bồi hoàn nước ngay Nhóm trái cây; sau đó đặc biệt nết có các được thi đấu tiếp Nhóm sữa và các sản phẩm từ sữa. theo. Ba nhóm dưỡng chất sinh năng lượng Uống nước chín đơn thuần sau vận động Chất bột đường (carbonhydrate): Chất bột làm giảm Na/huyết tương và giảm áp suất đường có nhiều trong các loại thực phẩm thẩm thấu, điều đó dẫn tới giảm cảm giác như cơm, bún, phở, ngũ cốc,... , các loại khát và tăng lượng nước tiểu do vậy không đường và sản phẩm làm từ đường, đường bồi hoàn được lượng nước mất. Các nước trong trái cây,... Đây cũng là nguồn cung uống có chứa cacbonat natri (nước cấp năng lượng chủ yếu cho cơ thể. 1g khoáng) có hiệu quả tốt hơn. carbonhydrate cung cấp 4 kcal Các nguyên tắc về dinh dưỡng cho cầu Chất đạm (protein): Chất đạm có nhiều thủ bóng đá trong các loại thịt cá, trứng, hải sản, đậu, Dinh dưỡng đúng sẽ giúp cầu thủ bóng đá đỗ,... Protein là vật liệu tham gia vào cấu có cơ hội trở thành ngôi sao. Bữa ăn hằng trúc tất cả các loại tế bào trong cơ thể, cùng ngày với những loại thực phẩm thông với khung xương tạo nên hình thể bên thường, để nạp đủ năng lượng và các ngoài, tạo dịch tiêu hóa, tạo nội tiết tố, tạo dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể, các cầu kháng thể giúp cơ thể chống bệnh.... và thủ cần thực hiện bảy nguyên tắc sau: cung cấp năng lượng.1g protein cung cấp Đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của từng cá 4 kcal thể từng thời điểm; Chất béo (lipid): Nhóm thực phẩm giàu Cung cấp đủ năng lượng và các chất dinh chất béo gồm dầu, mỡ, bơ,... Chất béo là dưỡng; thành phần của màng tế bào, của mô não, Chú ý vai trò của chất bột đường để cung là dung môi giúp hòa tan các vitamin A, D, cấp đủ số lượng và loại bột đường phù hợp E, K được hấp thụ tốt vào cơ thể, chất béo với từng thời điểm; là nguồn cung cấp năng lượng cao cho cơ Lựa chon thực phẩm đa dạng, phong phú, thể. Trong ẩm thực chất béo giúp làm tăng giàu chất dinh dưỡng; hương vị món ăn và làm ta có cảm giác no, Cung cấp đủ nước; 1g lipid cung cấp 9 kcal. Duy trì cân nặng lý tưởng và tỷ lệ mỡ của Nhóm rau và nhóm trái cây cơ thể hợp lý; Các loại rau củ, trái cây,... chứa nhiều Lưu ý khi dùng thuốc bổ và thực phẩm bổ vitamin, chất khoáng, chất xơ cần thiết cho sung; cơ thể. Để hiểu rõ và thực hành các nguyên tắc Lợi ích, vai trò của chất xơ này, Ban huấn luyện, Huấn luyện viên, nhà Chống táo bón; quản lý và bản thân các vận động viên Tạo điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn bóng đá phải có kiến thức về dinh dưỡng, có lợi trong đường ruột phát triển; thực phẩm và dinh dưỡng thể thao. Điều hòa mức tăng đường huyết trong đồ Những nhóm thực phẩm cơ bản ăn; Mỗi loại thực phẩm sẽ cũng cấp một số Bài xuất cholesterol ra khỏi cơ thể đề chất dinh dưỡng khác nhau, tùy vào hàm phòng bệnh sơ vỡ động mạch; lượng chất dinh dưỡng có nhiều trong thực Giảm ung thử đường tiêu hóa. phẩm mà người ta chia làm các nhóm khác Lợi ích, vai trò của các vitamin nhau. Cầu thủ cần biết 6 nhóm thực phẩm Bảo đảm cho các quá trình chuyển hóa xảy cần thiết: ra trong cơ thể; Nhóm thực phẩm giàu chất bột đường; Tăng sức đề kháng; Nhóm thực phầm giàu chất đạm; Chống hiện tượng oxy hóa trong cơ thể 65
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019 (chống lão hóa). Thực phẩm dinh dưỡng Lợi ích, vai trò của các chất khoáng Thành phần dinh dưỡng trong khẩu phần (canxi, phốt pho, kali, natri, clo, magie, ăn mỗi ngày giữ vai trò quan trọng trong đồng, kẽm, i ốt, sắt,...) việc đảm bảo năng lượng trong hoạt động Xúc tác hoạt động các men trong cơ thể. tập luyện và thi đấu của cầu thủ. Tuy thế Tham gia cấu tạo một số bộ phận. thực phẩm đơn thuần cũng không thể Tham gia điều hòa hoạt động co cơ và sự chuyển hóa đủ năng lượng cho các hoạt dẫn truyền của các xung dộng thần kinh. động đòi hỏi lượng vận động rất cao như Nhóm sữa và các sản phẩm từ sữa hoạt động trong các trận đấu, nên việc bổ Nhóm sữa và các sản phẩm từ sữa (sữa, sung thực phẩm dinh dưỡng (dạng viên, sữa chua, váng sữa, phô mai,...) là nguồn nén, lỏng, gel,...) phù hợp với hoạt động cung cấp năng lượng và vitamin, các thể chất là điều cần thiết để đảm bảo năng khoáng chất thiết yếu cho cơ thể. Sữa được lượng cho hoạt động thể chất với lượng xem là nguồn cung cấp canxi chủ yếu của vận động cao. cơ thể. Canxi đảm nhiệm nhiều chức năng Nhu cầu năng lượng của cầu thủ bóng quan trọng như: đá Duy trì đồ bền vững và sự phát triển tốt của Nhu cầu năng lượng của cầu thủ bóng đá xương và răng. được tính toán dựa vào tình trạng dinh Duy trì hoạt động co giãn cơ bắp ở các chi dưỡng, cân nặng, cường độ tập luyện, vị trí và đặc biệt là cơ tim. thi đấu của cầu thủ, tần suất và thời gian Hoạt hóa các enzyme, điều hòa hoạt động tập luyện. Theo tính toán cầu thủ nam của các hormone. chuyên nghiệp cần trung bình 5000 kcal Tham gia quá trình đông máu. mỗi ngày để đáp ứng cho nhu cầu chuyển Kích thích hoạt động thần kinh – cơ. hóa cơ bản, tăng trưởng, sinh hoạt, làm Nước và vận động viên bóng đá việc thông thường và năng lượng cho tập Nước giữ vai trò quan trọng trong cơ thể luyện thi đấu. Nhu cầu năng lượng sẽ thấp như tham gia vào phản ứng thủy phân, hơn trong mùa nghỉ hoặc khi cầu thủ phải phản ứng enzyme, phản ứng sinh năng nghỉ do chấn thương. lượng và quá trình điều nhiệt, là thành Năng lượng cho tập luyện: Năng lượng phần của dịch nội bào, ngoại bào, duy trì cho tập luyện thay đổi tùy thuộc vào cường PH máu, giúp đào thải các sản phẩm dộ, tần suất và độ dài thời gian của các chuyển hóa có hại ra khỏi cơ thể. buổi tập luyện. Khi không tập luyện Cầu thủ bóng đá cần chủ động uống nhiều thường xuyên, hoặc chỉ thực hiện những nước hơn là dựa theo cơn khát nếu muốn buổi tập ngắn, dễ dàng thì nhu cầu năng có thành tích cao, vì khả năng vận động và lượng sẽ không cao. phản xạ nhạy bén của các cầu thủ có liên Năng lượng cho thi đấu: Một cầu thủ quan chặt chẽ với tình trạng mất nước: Mất chuyên nghiệp thực hiện khoảng 150-250 1% trọng lượng cơ thể do mất nước khả động tác ngắn với cường độ cực mạnh và năng vận động còn 90%, mất 2% khả năng chạy khoảng 13-15km trong suốt trận đấu, vận động còn 80%, mất đến 10% cơ thể vì vậy tổng năng lượng cần cho thi đấu của không còn khả năng vận động và trụy tim một nam cầu thủ chuyên nghiệp nặng 75kg mạch. Khi tập luyện căng thẳng hay do thi là 1.800 kcal. Cầu thủ ở vị trí ít di chuyển đấu với cường độ cao cầu thủ dễ dàng mất hơn , có mức di chuyển nhẹ hơn... sẽ cần 1-2% trọng lượng cơ thể do ra quá nhiều có mức năng lượng ít hơn và ngược lại. mồ hôi. Ngoài ra, nhu cầu về năng lượng của mỗi Nhu cầu nước của từng cầu thủ rất khác cá thể cũng rất khác nhau. nhau và còn phụ thuộc vào thời tiết, tần Ước tính nhu cầu năng lượng cho cầu thủ suất, cường độ tập luyện và thi đấu. bóng đá: Công thức của Mullin được dùng 66
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019 phổ biến trên thế giới để ước tính nhu cầu dinh dưỡng trong từ thời điểm, biết lựa năng lượng cho các vận động viên bóng đá chọn và sủ dụng thực phẩm thích hợp cho chuyên nghiệp: từng giai đoạn. Nhu cầu năng lượng (kcal/ngày) = Trọng Một chế độ chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ lượng cơ thể của VĐV (kg) x 2,2 x 35-50 giúp cầu thủ luôn khỏe mạnh và đạt được kcal nhiều thành công. Ví dụ: Với cầu thủ nặng 70kg nhu cầu Các nội dung của dinh dưỡng hợp lý năng lượng ước tính vào khoảng: 70 x 2,2 Cung cấp đủ năng lượng: Ăn đủ no và tỷ x (35 đến 50) = 5.390 kcal đến 7.700 kcal. lệ các nhóm bột đường, đạm, béo hợp lý; Vì vậy, cần điều chỉnh năng lượng theo Ăn đa dạng có đủ 5 nhóm thực phẩm bột cân nặng, cường độ và tần suất tập luyện, đường, đạm, béo, rau, trái cây trong mỗi vị trí cầu thủ và mùa thi đấu hay mùa nghỉ. bữa ăn chính; Cách lên thực đơn hợp lý cung cấp đầy Bổ sung sữa và các sản phẩm từ sữa trong đủ năng lượng khẩu phần ăn hàng ngày; Vận động viên bóng đá cần được cung cấp Dùng trên 20 loại thực phẩm mỗi ngày, kiến thức về dinh dưỡng để biết nhu cầu không dùng quá nhiều 1 loại thực phẩm. năng lượng của bản thân, nhu cầu chất Bảng 1. Thực đơn 1 ngày ăn cho cầu thủ bóng đá Thời gian Món ăn Số lượng Lượng kcal Bún bò 200g bún 100g bò 800 – 1.200 Bánh mì 100g 200 1 trái khoảng 80g Sáng Chuối chín tới (80% tinh bột 20% 160 đường) Sữa tươi 1ly khoảng 360ml 120 Sữa trái cây 1 hộp 180ml 60 Giữa sáng Trái cây 1 quả táo 0,1 4 chén khoảng 500 Cơm trắng 1.500 – 1.700 -700g Món mặn (thịt, 200g 500 - 800 Trưa cá,...) Rau 200g 320 Trái cây 1 quả cam 50 Sữa chua 1 hộp 60g 105 Sữa tươi 1 ly 180ml 60 Xế chiều Trái cây Nho 100g 0,5 4 chén khoảng 500 Cơm trắng 1.500 – 1.700 -700g Món mặn (thịt, 200g 500 – 800 cá,...) Chiều Rau 200g 320 Bưởi 4 múi khoảng Trái cây 10 100g Nước 2 ly khoảng 200ml Tối Sữa tươi 1 ly 180 ml 60 Tổng lượng kcal của thực đơn 1 ngày ăn 6.265,6 – 7.665,6 kcal 67
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019 Thực đơn này đáp ứng đủ nhu cầu năng lực thì không thể nào trở thành một ngôi lượng theo công thức của Mullin đề ra sao. dành cho cầu thủ có trọng lượng từ 70- Đề nghị 80kg. Tùy vào trọng lượng của cầu thủ mà Qua kết quả nghiên cứu của công trình đã ta có thể gia giảm thực đơn cũng như biến xây dựng được cơ sở lý luận về chế độ dinh tấu thực đơn để tránh tình trạng ngán thức dưỡng hợp lý cho vận động viên bóng đá ăn của cầu thủ. và đề xuất được thực đơn trong 1 ngày cho vận động viên môn bóng đá. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ Đó là cơ sở để các huấn luyện viên, kỹ Kết luận thuật viên, chuyên gia dinh dưỡng tham Chế độ ăn uống của cầu thủ bóng đá cực khảo, đối chiếu thông qua kết quả nghiên kỳ quan trọng nếu muốn đạt được kết quả cứu của công trình các câu lạc bộ, trung tốt trong quá trình tập luyện và thi đấu. tâm huấn luyện, trung tâm đào tạo vận Cầu thủ cần tuân thủ các nguyên tắc trên động viên có thể nghiên cứu thêm và áp bài để đạt được tới đỉnh cao. Nếu chỉ dựa dụng vào đặc điểm của mỗi đơn vị cho phù vào tài năng mà không có đủ thể trạng thể hợp. TÀI LIỆU THAM KHẢO ACKERMAN KATHRYN E., BAWAH TERENCE DR.; BANGSBO JENS PROF. DR.; CHOMIAK JIRI DR. (2009). Football Medicine Manual 2nd Edition. Federation Internationale de Football Association. Switzerland. BỘ Y TẾ, VIỆN DINH DƯỠNG (2016), Nhu cầu dinh dưỡng kiến nghị cho người Việt Nam. NXB Y học Hà Nội. COACHING ASSOCIATION OF CANADA (2018), Sports Nutrition for Youth. Alberta Health Services. Canada. NGUYỄN THỊ KIM HƯNG (2002), Dinh dưỡng và thể dục thể thao, Trung tâm huấn luyện và thi đấu Thể dục Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh NGUYỄN THỊ KIM HƯNG, TRẦN THỊ HỒNG LOAN VÀ CỘNG SỰ (2002): Thực trạng tình trạng dinh dưỡng và tập quán thói quen ăn uống của vận động viên Thành phố Hồ Chí Minh, Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh NGUYỄN TÀI LƯƠNG VÀ CỘNG SỰ (2002), Thực trạng dinh dưỡng và một số giải pháp công nghệ sinh học bổi sung dinh dưỡng phục hồi, nâng cao thể lực cho vận động viên Việt Nam, Hà Nội. 68