Xây dựng hệ giá trị văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập

X©y dùng HÖ GI¸ TRÞ V¡N HO¸ VIÖT NAM<br /> §¸P øNG Y£U CÇU CñA QU¸ TR×NH<br /> C¤NG NGHIÖP HO¸, HIÖN §¹I HO¸ vµ héi nhËp<br /> <br /> §µO §×NH TH¦ëNG(*)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T rong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ diÔn ra<br /> m¹nh mÏ, ViÖt Nam còng ®ang<br /> b×nh ®¼ng, tù do, d©n chñ, t«n träng<br /> luËt ph¸p vµ quyÒn lîi c¸ nh©n,v.v... (*<br /> trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ x· héi 1. N¨ng ®éng hãa c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng<br /> n«ng nghiÖp tiÓu n«ng sang x· héi c«ng<br /> NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø V Ban<br /> nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, ®« thÞ hãa. HÖ<br /> chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng khãa VIII<br /> gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn thèng ViÖt Nam<br /> vÒ “X©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam<br /> còng cã sù vËn ®éng, biÕn ®æi. Trong<br /> tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” ®·<br /> qu¸ tr×nh ®ã, hÖ gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn<br /> tæng kÕt nh÷ng nghiªn cøu vÒ hÖ gi¸ trÞ<br /> thèng bÞ xãi mßn, ®«i khi cã c¶ sù khñng<br /> cña d©n téc ViÖt Nam, nªu ra 5 “gi¸ trÞ<br /> ho¶ng, dÉn ®Õn nhiÒu bÊt æn x· héi, tÖ<br /> bÒn v÷ng, ®−îc vun ®¾p trong suèt<br /> n¹n x· héi gia t¨ng, ng−êi d©n kh«ng<br /> chiÒu dµi cña lÞch sö d©n téc” lµ: (1)<br /> biÕt sèng theo hÖ gi¸ trÞ nµo. §Ó ®Þnh<br /> Lßng yªu n−íc nång nµn, ý chÝ tù c−êng<br /> h−íng sù ph¸t triÓn cÇn cã nh÷ng gi¶i<br /> d©n téc; (2) Tinh thÇn ®oµn kÕt, ý thøc<br /> ph¸p phï hîp víi bèi c¶nh héi nhËp<br /> céng ®ång (g¾n kÕt c¸ nh©n - gia ®×nh -<br /> hiÖn nay, ®ã lµ héi nhËp nh÷ng gi¸ trÞ.<br /> lµng x· - tæ quèc); (3) Lßng nh©n ¸i,<br /> Do ®ã, trong V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng<br /> khoan dung, träng nghÜa t×nh, ®¹o lý;<br /> toµn quèc lÇn thø XI, §¶ng ta ®· ®Ò ra<br /> (4) §øc tÝnh cÇn cï, s¸ng t¹o trong lao<br /> ph−¬ng h−íng: “§óc kÕt vµ x©y dùng hÖ<br /> ®éng; (5) Sù tinh tÕ trong øng xö, tÝnh<br /> gi¸ trÞ chung cña con ng−êi ViÖt Nam<br /> gi¶n dÞ trong lèi sèng (§¶ng Céng s¶n<br /> thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn<br /> ViÖt Nam, 1998, tr.23). HÖ gi¸ trÞ nµy<br /> ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ” (§¶ng<br /> ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong thêi<br /> Céng s¶n ViÖt Nam, 2011, tr.223).)HÖ<br /> gian dµi, nã cã vai trß to lín trong viÖc<br /> gi¸ trÞ chung cña con ng−êi ViÖt Nam<br /> gi÷ æn ®Þnh x· héi, x©y dùng nh©n c¸ch,<br /> hiÖn nay cÇn dùa trªn sù n¨ng ®éng hãa<br /> t©m hån, t×nh c¶m, h×nh thµnh chuÈn<br /> nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng th«ng qua<br /> mùc x· héi th«ng qua phong tôc, tËp<br /> c¸c h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau nh−<br /> qu¸n, lèi sèng cña nh©n d©n.<br /> thay ®æi cÊu tróc vµ néi dung, ®ång thêi<br /> bæ sung nh÷ng gi¸ trÞ míi mang tÝnh (*)<br /> TiÕn sÜ, ViÖn Nghiªn cøu t«n gi¸o, tÝn ng−ìng,<br /> phæ biÕn cña thêi ®¹i nh− c«ng b»ng, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh.<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2015<br /> <br /> <br /> Tuy nhiªn, gi¸ trÞ truyÒn thèng vÒ kh¨n, nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n n−íc<br /> c¬ b¶n lµ sù ph¶n ¸nh thêi ®¹i ®· qua. vµ lò c−íp n−íc” (Hå ChÝ Minh, Toµn<br /> V× vËy, nã chØ cã ý nghÜa vµ trë thµnh tËp, tËp 6, 2000, tr.171). Ngµy nay, khi<br /> tiªu chuÈn ®Þnh h−íng hµnh ®éng cña n−íc ta ®· ®éc lËp, tù do th× tinh thÇn<br /> con ng−êi thêi ®¹i míi khi ®−îc ®æi míi, yªu n−íc kh«ng cßn lµ tinh thÇn chèng<br /> ®−îc n¨ng ®éng hãa, hiÖn ®¹i hãa, thÝch l¹i ®Õ quèc x©m l−îc n÷a, nh−ng kh«ng<br /> øng víi hÖ gi¸ trÞ hiÖn ®¹i mang tÝnh cã nghÜa lµ lßng yªu n−íc bÞ mai mét ®i,<br /> phæ qu¸t cña thêi ®¹i toµn cÇu hãa. Qu¸ nã còng biÕn ®æi cïng sù ph¸t triÓn x·<br /> tr×nh ®ã kh«ng diÔn ra mét c¸ch ®¬n héi. Tinh thÇn yªu n−íc còng ph¶i ®−îc<br /> gi¶n mµ chøa ®ùng m©u thuÉn, cã khi bæ sung, ph¸t triÓn cho phï hîp víi giai<br /> x¶y ra xung ®ét lµm mÊt æn ®Þnh ë ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn<br /> nh÷ng bé phËn nhÊt ®Þnh. Nh÷ng c¸i ®¹i hãa trong thêi ®¹i toµn cÇu hãa.<br /> míi ph¶i ®iÒu hßa víi c¸i cò ®Ó tiÕp tôc HiÖn nay, chñ nghÜa yªu n−íc, anh<br /> ®æi míi kh«ng ngõng, tr¹ng th¸i cuèi hïng c¸ch m¹ng ph¶i g¾n liÒn víi ý chÝ<br /> cïng cña hÖ gi¸ trÞ cò lµ hÖ gi¸ trÞ míi tù lùc, tù c−êng, ®Êu tranh v−ît qua<br /> (Xem: NguyÔn Hång Phong, 2000, t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, l¹c hËu, lµm cho ai<br /> tr.151). Do ®ã, cÇn nhËn thøc mét c¸ch còng cã c¬m ¨n, ¸o mÆc, ai còng ®−îc<br /> biÖn chøng vÒ sù æn ®Þnh trªn nguyªn häc hµnh. Muèn cho môc tiªu trªn trë<br /> t¾c t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn, v× thµnh hiÖn thùc, mçi c¸ nh©n ph¶i cã ý<br /> môc tiªu ph¸t triÓn. Nh÷ng nh©n tè gi÷ thøc v−¬n lªn lµm chñ khoa häc c«ng<br /> æn ®Þnh còng ®ång thêi ph¶i lµ nh÷ng nghÖ, nç lùc lµm giµu cho b¶n th©n, gia<br /> nh©n tè t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn ®×nh vµ x· héi. C¶ x· héi quyÕt t©m<br /> míi phï hîp víi xu thÕ míi, cßn nh÷ng phÊn ®Êu cho môc tiªu: D©n giµu, n−íc<br /> nh©n tè nµo nh©n danh sù æn ®Þnh m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh.<br /> nh−ng l¹i k×m h·m, c¶n trë sù ph¸t Ph¶i coi ®ãi nghÌo, l¹c hËu nh− nçi<br /> triÓn cÇn ph¶i lo¹i bá. Theo ®ã, nguyªn nhôc mÊt n−íc tr−íc kia. V× vËy, chñ<br /> t¾c ph¸t triÓn ph¶i lµ môc ®Ých cña sù nghÜa yªu n−íc trong giai ®o¹n míi ph¶i<br /> æn ®Þnh, chø kh«ng ph¶i ng−îc l¹i. ®−îc thÓ hiÖn ë môc tiªu ph¸t triÓn kinh<br /> Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch trªn, tÕ. Nh©n tè nµo lµm c¶n trë sù ph¸t<br /> theo chóng t«i cÇn n¨ng ®éng hãa nh÷ng triÓn kinh tÕ ph¶i bÞ coi lµ ph¶n ®éng,<br /> gi¸ trÞ truyÒn thèng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t cÇn chèng l¹i nã nh− chèng giÆc ngo¹i<br /> triÓn theo nh÷ng khuyÕn nghÞ sau: x©m. Cã thÓ nãi hiÖn nay t×nh tr¹ng<br /> Thø nhÊt, ®èi víi chñ nghÜa yªu tham nhòng, l·ng phÝ lµ nh©n tè lín<br /> n−íc: Chñ nghÜa yªu n−íc lµ gi¸ trÞ nhÊt c¶n trë sù ph¸t triÓn. Tham nhòng<br /> hµng ®Çu xuyªn suèt qu¸ tr×nh dùng ®· lµm mÐo mã hÖ thèng chÝnh trÞ, c¶n<br /> n−íc vµ gi÷ n−íc cña d©n téc. Chñ tÞch trë sù ph¸t triÓn kinh tÕ, tha hãa ®éi<br /> Hå ChÝ Minh ®· nhËn xÐt: “D©n ta cã ngò c¸n bé, lµm mÊt lßng tin cña nh©n<br /> mét lßng nång nµn yªu n−íc. §ã lµ d©n vµo chÕ ®é, cÇn ph¶i ®−îc coi lµ mét<br /> truyÒn thèng quý b¸u cña ta. Tõ x−a lo¹i giÆc - giÆc néi x©m nh− B¸c Hå<br /> ®Õn nay, mçi khi Tæ quèc bÞ x©m l¨ng tõng nãi. Theo ®ã, chèng tham nhòng<br /> th× tinh thÇn Êy l¹i s«i næi, nã kÕt thµnh còng lµ mét hµnh ®éng yªu n−íc.<br /> mét lµn sãng v« cïng m¹nh mÏ, to lín, Thø hai, ý thøc céng ®ång, tinh<br /> nã l−ít qua mäi sù nguy hiÓm, khã thÇn ®oµn kÕt lµ mét trong nh÷ng gi¸<br /> X©y dùng hÖ gi¸ trÞ v¨n ho¸… 23<br /> <br /> trÞ quý b¸u cña d©n téc, ®−îc h×nh ph¸p chèng l¹i nguy c¬ diÔn biÕn hßa<br /> thµnh tõ ®iÒu kiÖn ®Þa lý, lÞch sö x· héi b×nh cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch.<br /> ®Æc thï cña ViÖt Nam. Tinh thÇn ®oµn Thø ba, lßng nh©n ¸i, khoan dung lµ<br /> kÕt ®· trë thµnh søc m¹nh néi sinh to gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña d©n téc ta, lµ yÕu tè<br /> lín g¾n kÕt d©n téc thµnh mét khèi t¹o thuËn lîi cho viÖc tiÕp thu nh÷ng gi¸<br /> thèng nhÊt ®Ó ®Êu tranh chèng ngo¹i trÞ v¨n hãa nh©n lo¹i. Trong lÞch sö, nÒn<br /> x©m, c¶i t¹o thiªn nhiªn. Tuy nhiªn, v¨n hãa ViÖt Nam ®· cã nh÷ng cuéc tiÕp<br /> tinh thÇn céng ®ång, ý thøc ®oµn kÕt biÕn lín víi c¸c nÒn v¨n hãa nh©n lo¹i<br /> cña ng−êi ViÖt Nam d−êng nh− chØ ®−îc t¹o nªn nÒn v¨n hãa ViÖt Nam giµu b¶n<br /> biÓu hiÖn râ nÐt trong lóc ho¹n n¹n, víi s¾c nh−ng kh«ng kÐm phÇn ®a d¹ng,<br /> nh÷ng thö th¸ch sèng cßn. Trong cuéc phong phó. Tuy nhiªn, lßng nh©n ¸i míi<br /> sèng th−êng ngµy nã l¹i béc lé mÆt tr¸i chØ lµ sù gióp ®ì, sÎ chia miÕng c¬m<br /> cã tÝnh l−ìng diÖn, ®ã lµ tÝnh côc bé, bÌ manh ¸o trong ho¹n n¹n, khi ®ãi kÐm,<br /> ph¸i, chñ nghÜa c¸nh hÈu. lóc mÊt mïa, thiªn tai hay ®èi mÆt víi<br /> Ngµy nay, n¨ng ®éng hãa tinh thÇn sù sinh tö. Trong cuéc sèng th−êng ngµy,<br /> ®oµn kÕt lµ ph¸t huy tinh thÇn ®ång biÓu hiÖn ®ã nhiÒu khi bÞ che lÊp. Thay<br /> t©m, hîp søc cña tÊt c¶ ng−êi d©n v× v× gióp ®ì ng−êi gÆp ho¹n n¹n, khã<br /> môc tiªu c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. kh¨n, kh«ng Ýt ng−êi l¹i “nh¶y vµo h«i<br /> Cñng cè khèi ®¹i ®oµn kÕt hiÖn nay, d−a, h«i bia, h«i tiÒn,...” nh− mét sè<br /> tr−íc hÕt lµ ph¶i cã sù ®oµn kÕt trong hiÖn t−îng lµm dËy sãng d− luËn thêi<br /> §¶ng, lµm sao ®Ó c¸n bé, ®¶ng viªn, gian gÇn ®©y. T×nh tr¹ng v« c¶m ®ang<br /> ng−êi l·nh ®¹o ph¶i thùc sù lµ tÊm diÔn ra rÊt nghiªm träng, lµm b¨ng ho¹i<br /> g−¬ng sèng ®Ó quÇn chóng noi theo. lßng nh©n ¸i, khoan dung. Do ®ã, kh¬i<br /> Muèn vËy, cÇn kh¾c phôc nh÷ng phong dËy lßng nh©n ¸i, khoan dung cÇn ph¶i<br /> trµo tuyªn truyÒn rÇm ré, nh÷ng phong ®−îc sù quan t©m cña toµn x· héi. MÆt<br /> trµo häc tËp chÝnh trÞ mang tÝnh h×nh kh¸c, trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa hiÖn<br /> thøc, nh÷ng mÖnh lÖnh, khÈu hiÖu mang nay, lßng nh©n ¸i khoan dung kh«ng chØ<br /> tÝnh s¸o rçng. VÊn ®Ò träng t©m cña bã hÑp trong quan hÖ gi÷a nh÷ng ng−êi<br /> ®oµn kÕt ë n−íc ta hiÖn nay lµ ph¶i t¹o cïng c¶nh ngé, nh÷ng ng−êi trong mét<br /> ra sù c«ng b»ng vÒ ph©n phèi, vÒ mèi quèc gia, d©n téc mµ lßng nh©n ¸i cßn<br /> quan hÖ gi÷a quyÒn lîi vµ nghÜa vô, lîi ph¶i ®−îc më réng trªn ph¹m vi toµn<br /> Ých vµ tr¸ch nhiÖm, ®ãng gãp vµ h−ëng thÕ giíi ®Ó c¸c d©n téc xÝch l¹i gÇn<br /> thô. V× vËy, cÇn cã c¬ chÕ hiÖu qu¶ ®Ó nhau, cïng nhau gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn<br /> xãa ®ãi, gi¶m nghÌo bÒn v÷ng. Ngoµi ra, ®Ò toµn cÇu nh− b¶o vÖ m«i tr−êng,<br /> tinh thÇn ®oµn kÕt ë n−íc ta cßn lµ sù chèng khñng bè, téi ph¹m quèc tÕ...<br /> hµn g¾n vÕt th−¬ng chiÕn tranh, xãa bá Thø t−, ®èi víi gi¸ trÞ träng ®¹o ®øc,<br /> mÆc c¶m cña nh÷ng ng−êi ®· tõng phôc häc thøc. Träng ®¹o ®øc, häc thøc lµ<br /> vô cho chÕ ®é cò, thùc sù xãa bá chñ truyÒn thèng quý b¸u cña d©n téc ta,<br /> nghÜa lý lÞch, t− t−ëng thµnh phÇn cßn nh−ng t×nh tr¹ng “®¹o ®øc hãa” nh÷ng<br /> ®Ì nÆng. §oµn kÕt cßn lµ x©y dùng t×nh quan hÖ x· héi, kÓ c¶ nh÷ng quan hÖ<br /> h÷u nghÞ, sù hiÓu biÕt, khoan dung t«n thuéc ph¹m vi ph¸p luËt ®· lµm cho<br /> gi¸o, d©n téc v× môc tiªu chung cña d©n quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, gi¸o<br /> téc, quèc gia ViÖt Nam, ®©y còng lµ gi¶i dôc bÞ mÐo mã. Trong c«ng së, t− t−ëng<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2015<br /> <br /> <br /> ®¹o ®øc hãa biÓu hiÖn ë n¹n l·o quyÒn, Nh− vËy, nh÷ng gi¸ trÞ cÇn ®−îc<br /> v« h×nh trung ®· h¹n chÕ sù n¨ng ®éng, n¨ng ®éng hãa trong hÖ gi¸ trÞ cña<br /> s¸ng t¹o cña nh÷ng ng−êi trÎ tuæi cã ng−êi ViÖt Nam lµ: Chñ nghÜa yªu<br /> n¨ng lùc. Cßn gi¸ trÞ träng häc thøc n−íc, tinh thÇn ®oµn kÕt, träng ®¹o<br /> truyÒn thèng th−êng chØ lµ häc ®Ó lµm ®øc, häc thøc,v.v... Ngoµi ra, cßn cã<br /> quan, mµ häc gi¶ Phan Kh«i ®· cã nhËn nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c cÇn ®−îc n¨ng ®éng<br /> xÐt rÊt ®óng: “Ng−êi m×nh coi sù häc hãa lµ tinh thÇn s¸ng t¹o trong lao<br /> còng nh− côc g¹ch ®Ó gâ cöa, khi cöa ®éng, tinh thÇn l¹c quan, sù c«ng b»ng,<br /> më ra råi th× côc g¹ch nÐm ®i. C¸i häc b×nh ®¼ng... Cïng víi n¨ng ®éng hãa<br /> cña ta lµ ®Ó gâ cöa giµu sang, khi giµu nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cÇn bæ sung<br /> sang råi th«i kh«ng nãi ®Õn häc n÷a” nh÷ng gi¸ trÞ phæ qu¸t cña c¸c nÒn v¨n<br /> (Theo: L¹i Nguyªn ¢n, 2007). minh trªn thÕ giíi.<br /> <br /> Trong giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng 2. Bæ sung hÖ gi¸ trÞ tõ bªn ngoµi<br /> nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, gi¸ trÞ ®¹o ®øc<br /> V. I. Lenin tõng nãi, ph¶i dïng c¶<br /> còng cÇn n¨ng ®éng hãa. Tr−íc hÕt lµ tõ<br /> hai tay mµ lÊy nh÷ng c¸i tèt cña n−íc<br /> tÇng líp ng−êi cao tuæi. Bëi theo mét kÕt<br /> ngoµi (V.I. Lªnin, Toµn tËp, tËp 36,<br /> qu¶ ®iÒu tra, khi ®−îc hái “ai cã møc ®é<br /> tr.684). §©y chÝnh lµ ph−¬ng ph¸p luËn<br /> kÝnh träng cao nhÊt?”, cã ®Õn 62,6% tr¶<br /> ®Ó chän läc hÖ gi¸ trÞ n−íc ngoµi phï<br /> lêi lµ ng−êi cao tuæi trong khi hiÕu häc<br /> hîp nh»m bæ sung, ph¸t triÓn hÖ gi¸ trÞ<br /> chØ cã 7,8%, ng−êi giµu 5,2% (NguyÔn<br /> cña d©n téc. Trong giai ®o¹n hiÖn nay<br /> Ngäc Hµ, 2011, tr.94). Theo ®ã, ng−êi<br /> th× tinh thÇn th−îng t«n ph¸p luËt,<br /> cao tuæi vÉn ®ãng vai trß quan träng<br /> tinh thÇn d©n chñ, tù do c¸ nh©n, tinh<br /> trong ®Þnh h−íng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cho x·<br /> thÇn lao ®éng tËp thÓ vµ chñ nghÜa duy<br /> héi. Ng−êi cao tuæi gi¸o dôc b»ng sù nªu<br /> lý thùc dông cÇn ®−îc nghiªn cøu, häc<br /> g−¬ng. Gi¸o dôc cña ng−êi cao tuæi t¹o<br /> tËp vµ bæ sung vµo hÖ gi¸ trÞ cña con<br /> ra sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, kh«ng ®øt g·y<br /> ng−êi ViÖt Nam. Nh÷ng gi¸ trÞ trªn ®·<br /> gi÷a c¸c thÕ hÖ, ®ã lµ sù ph¸t triÓn liªn<br /> ¶nh h−ëng vµo hÖ gi¸ trÞ ViÖt Nam<br /> tôc tõ qu¸ khø ®Õn hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai.<br /> nh−ng ch−a mang tÝnh hÖ thèng, ch−a<br /> Ngoµi ra, cÇn cã quan niÖm míi vÒ gi¸<br /> ph¶i lµ sù chñ ®éng tiÕp thu nªn cã<br /> trÞ cña viÖc häc, ph¶i tiÕp tôc tinh thÇn<br /> nh÷ng t− t−ëng bÞ c¾t xÐn, mang nghÜa<br /> ham häc, häc ®Ó lµm tèt h¬n c«ng viÖc<br /> xÊu, kh¸c víi ý nghÜa gèc cña nã, nh−<br /> ®ang lµm, “häc mét c¸ch v« t−, ®éc lËp<br /> quan niÖm vÒ chñ nghÜa thùc dông, chñ<br /> víi chuyÖn miÕng c¬m manh ¸o, ®éc lËp<br /> nghÜa c¸ nh©n.<br /> víi c¸i mong −íc (kh«ng cã g× ®¸ng chª)<br /> cña cha mÑ lµ con m×nh trë thµnh b¸c Thø nhÊt, tinh thÇn th−îng t«n<br /> sÜ, kü s−, luËt s−... §Ó thùc hiÖn viÖc ph¸p luËt. X· héi ViÖt Nam truyÒn<br /> th−îng t«n häc tËp, viÖc cÇn lµm ®Çu thèng vèn kh«ng cã tinh thÇn th−îng<br /> tiªn lµ x©y dùng l¹i vÞ trÝ x· héi cña t«n ph¸p luËt. Trong x· héi phong kiÕn,<br /> ng−êi thÇy. ViÖc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch chØ cã h×nh luËt mµ kh«ng cã d©n luËt.<br /> l−¬ng bæng cho gi¸o viªn lµ cÊp thiÕt Tuy nhiªn, ng−êi d©n vÉn kh«ng thÊy<br /> h¬n nhiÒu so víi viÖc viÕt l¹i s¸ch gi¸o ®ã lµ mét trë ng¹i, mét sù thiÕu thèn v×<br /> khoa, mua l¹i ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y ë ph−¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tù<br /> n−íc ngoµi” (Kim Dung, 2009). cÊp, tù tóc khiÕn con ng−êi c¶ cuéc ®êi<br /> X©y dùng hÖ gi¸ trÞ v¨n ho¸… 25<br /> <br /> kh«ng ra ®Õn bªn ngoµi. Sèng trong hµnh bé luËt ®· khã, nh−ng viÖc ®−a<br /> lµng x·, ng−êi d©n ®−îc c¸c thiÕt chÕ hä ph¸p luËt vµo ®êi sèng, cã tÝnh kh¶ thi<br /> hµng, l¸ng giÒng ®ïm bäc, nÕu kh«ng cßn khã kh¨n h¬n gÊp béi v× nã ®éng<br /> lµm g× tr¸i víi h−¬ng −íc, lÖ lµng, ®¹o ch¹m ®Õn ®Æc quyÒn, ®Æc lîi cña mét<br /> ®øc th«ng th−êng th× ng−êi n«ng d©n nhãm ng−êi nhÊt ®Þnh. V× vËy, c¬ quan,<br /> vÉn cã ®−îc th©n phËn vµ diÖn m¹o, c«ng chøc nhµ n−íc ph¶i lµm g−¬ng<br /> ®−îc mäi ng−êi t«n träng. Trong qu¸ trong viÖc thi hµnh ph¸p luËt, ph¶i b×nh<br /> tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, ®¼ng víi c¸c chñ thÓ kh¸c trong x· héi,<br /> dßng ng−êi tõ n«ng th«n di chuyÓn ra ®Æt d−íi sù chi phèi cña c¸c chuÈn mùc<br /> thµnh phè lµm viÖc vµ sinh sèng ngµy ph¸p luËt ®Ó x· héi gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸.<br /> cµng ®«ng ®¶o, qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa diÔn<br /> Gi¸o dôc ý thøc t«n träng ph¸p luËt<br /> ra, c¸c quan hÖ d©n sù nh− nhËp khÈu,<br /> cho toµn d©n tr−íc hÕt ph¶i lµ n©ng cao<br /> mua b¸n, vay nî, së h÷u tµi s¶n... diÔn<br /> ý thøc t«n träng ph¸p luËt cho c¸n bé,<br /> ra phæ biÕn. Tuy nhiªn, do hÖ thèng luËt<br /> c«ng chøc, n©ng cao quan trÝ, c¸n bé,<br /> cßn thiÕu nªn ng−êi d©n kh«ng cã c¬ së<br /> c«ng chøc chØ ®−îc lµm nh÷ng g× ph¸p<br /> ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh, n¹n hµnh<br /> luËt cho phÐp. Ph¶i gi¸o dôc ý thøc<br /> chÝnh quan liªu, s¸ch nhiÔu cña c¸c c¬<br /> ph¸p luËt ®Ó nã trë thµnh mét bé phËn<br /> quan c«ng quyÒn cßn nÆng nÒ. BÊt cø c¬<br /> cña ý thøc ®¹o ®øc, lµ viÖc lµm cÊp thiÕt<br /> quan nµo còng cã thÓ g©y khã dÔ mçi<br /> trong giai ®o¹n hiÖn nay. ChØ cã trªn c¬<br /> khi ng−êi d©n lµm c¸c thñ tôc, giÊy tê,<br /> së ®ã ng−êi d©n míi tin vµo ph¸p luËt,<br /> g©y mÊt thêi gian vµ tiÒn b¹c. Ng−êi<br /> hµnh xö theo ph¸p luËt.<br /> d©n kh«ng ®−îc t«n träng, th©n phËn vµ<br /> diÖn m¹o kh«ng ®−îc ®¶m b¶o b»ng hÖ Thø hai, tinh thÇn d©n chñ. Ngay<br /> thèng d©n luËt. §iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh khi giµnh ®−îc ®éc lËp, quèc hiÖu cña<br /> tr¹ng nh©n d©n kh«ng cã niÒm tin vµo n−íc ViÖt Nam míi lµ: “ViÖt Nam D©n<br /> hÖ thèng ph¸p luËt. chñ Céng hßa”. Khi ban hµnh HiÕn<br /> Ph¸p ®Çu tiªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh<br /> Bé LuËt D©n sù ra ®êi n¨m 1993 ®·<br /> còng kh¼ng ®Þnh: “§©y lµ mét hiÕn<br /> phÇn nµo gi¶i quyÕt ®−îc bÊt cËp trªn.<br /> ph¸p d©n chñ”. Trong nhiÒu v¨n kiÖn<br /> Tuy nhiªn, trong thùc tÕ t×nh tr¹ng s¸ch<br /> trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn<br /> nhiÔu cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn<br /> ®Êt n−íc, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lu«n<br /> kh«ng cã chiÒu h−íng gi¶m. Mçi khi rµ<br /> kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt d©n chñ cña thÓ<br /> so¸t, lo¹i bá c¸c giÊy phÐp con, sau vµi<br /> chÕ chÝnh trÞ n−íc ta, trong ®ã quyÒn lùc<br /> n¨m nh÷ng giÊy phÐp míi l¹i ®Î ra<br /> thuéc vÒ nh©n d©n, d©n chñ võa lµ môc<br /> nhiÒu h¬n sè ®· lo¹i bá. Nhµ nghiªn cøu<br /> tiªu võa lµ ®éng lùc cña c¸ch m¹ng,<br /> NguyÔn Kh¾c ViÖn ®· nhËn xÐt: “D©n ta<br /> §¶ng l·nh ®¹o ®Ó thùc hiÖn quyÒn lµm<br /> nh− nh÷ng ng−êi khæng lå, bÞ ®ñ lo¹i<br /> chñ cña nh©n d©n.<br /> giÊy tê trãi ch©n tay kh«ng cùa quËy<br /> næi” (DÉn theo: Trung S¬n, 2007). Do ®ã, Tuy nhiªn, trong thùc tÕ nh©n d©n<br /> cÇn cã nh÷ng bé luËt quy ®Þnh râ mçi kh«ng ph¸t huy ®−îc quyÒn lµm chñ cña<br /> con ng−êi ph¶i biÕt hä cã thÓ lµm ®−îc m×nh. §iÒu nµy lµm thui chét tinh thÇn<br /> nh÷ng g×, ®−îc nh÷ng ai, c¬ quan nµo s¸ng t¹o, lµm gi¶m ®i ®¸ng kÓ søc m¹nh<br /> che chë trong cuéc ®êi lao ®éng cña hä cña toµn d©n, ®éng lùc cña lÞch sö. V×<br /> (Pham Ngäc, 2006, tr.440). ViÖc ban vËy, trong c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng vµ<br /> 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2015<br /> <br /> <br /> Nhµ n−íc, yªu cÇu “thùc sù d©n chñ” ph¶n biÖn x· héi nh»m tranh thñ trÝ tuÖ<br /> trong mäi ho¹t ®éng cña §¶ng vµ x· héi cña toµn d©n theo h−íng x©y dùng x·<br /> lu«n ®−îc nhÊn m¹nh. D©n chñ thùc sù héi d©n sù. Ph¶n biÖn x· héi lµ sù cÇn<br /> trong kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n hãa. thiÕt kh¸ch quan, h¹n chÕ nh÷ng sai<br /> lÇm, khuyÕt ®iÓm, nã lµ biÓu hiÖn cô thÓ<br /> D©n chñ trong kinh tÕ lµ døt kho¸t nhÊt cña d©n chñ, lµ biÖn ph¸p ®Ó thóc<br /> t¸ch chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc ra ®Èy d©n chñ thùc sù. “D©n chñ” lµ mét<br /> khái chøc n¨ng kinh doanh, c¸c cÊp ñy kh¸i niÖm mang tÝnh v¨n hãa. V¨n hãa<br /> ®¶ng kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo qu¶n ph¶i mang tinh thÇn d©n chñ, h−íng tíi<br /> trÞ doanh nghiÖp. HiÕn ph¸p vµ ph¸p ph¸t triÓn d©n chñ, nghÜa lµ ®i vµo ®êi<br /> luËt cÇn ®−îc söa ®æi, bæ sung theo sèng tinh thÇn, lèi sèng, c¸ch øng xö,<br /> h−íng xãa bá ®éc quyÒn, cöa quyÒn cña c¸ch tæ chøc sinh ho¹t cña c¸c tËp thÓ,<br /> c¸c tËp ®oµn kinh tÕ nhµ n−íc. TÊt c¶ c¬ quan, céng ®ång vµ x· héi nãi chung.<br /> c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn triÖt ®Ó<br /> tu©n thñ nguyªn t¾c minh b¹ch hãa. Thø ba, chñ nghÜa thùc dông: F.<br /> Engels ®· tõng nãi, mét d©n téc kh«ng<br /> D©n chñ trong chÝnh trÞ thùc chÊt lµ thÓ ®øng v÷ng trªn ®Ønh cao khoa häc<br /> t«n träng c¸c quyÒn cña c¸ nh©n vµ cÊu nÕu kh«ng cã t− duy lý luËn. Trªn c¬ së<br /> tróc nã thµnh c¸c quyÒn ph¸p ®Þnh. ®ã, cã thÓ nãi, mét d©n téc ®· ®øng trªn<br /> HiÖn nay, theo luËt ph¸p th× d©n ta lµ ®Ønh cao khoa häc døt kho¸t ph¶i cã hÖ<br /> ng−êi chñ ®Ých thùc cña ®Êt n−íc. Song thèng lý luËn, triÕt häc cña nã.<br /> ë ViÖt Nam hiÖn nay, cö tri míi ®−îc<br /> Ngµy nay, c¶ thÕ giíi ph¶i thõa<br /> bÇu vµ b·i nhiÖm ®¹i biÓu Héi ®ång<br /> nhËn Mü lµ n−íc cã nÒn khoa häc ph¸t<br /> nh©n d©n c¸c cÊp, ®¹i biÓu Quèc héi,<br /> triÓn nhÊt. VËy t− duy lý luËn nµo lµm<br /> bÇu vµ b·i nhiÖm tr−ëng th«n<br /> nªn ®Ønh cao khoa häc cña Mü? §ã lµ<br /> (http://tuanvietnamnet...). Tuy nhiªn,<br /> chñ nghÜa thùc dông, lµ mét gi¸ trÞ cña<br /> chÊt l−îng bÇu cö cßn thÊp, cßn viÖc b·i<br /> Mü. Do ®ã, ®Ó ph¸t triÓn kh«ng thÓ<br /> nhiÖm th× hÇu nh− ch−a lµm ®−îc. Dã<br /> kh«ng bæ sung gi¸ trÞ thùc dông, chñ<br /> ®ã, ®Ó ph¸t triÓn d©n chñ chÝnh trÞ cÇn<br /> nghÜa thùc dông ch©n chÝnh.<br /> cã sù bæ sung theo h−íng hoµn thiÖn thÓ<br /> chÕ ®Ó nh©n d©n ®−îc tham gia phóc Chñ nghÜa thùc dông lµ mét häc<br /> quyÕt HiÕn ph¸p vµ nh÷ng viÖc liªn thuyÕt cña triÕt häc Mü, ngay tõ khi ra<br /> quan ®Õn vËn mÖnh quèc gia th«ng qua ®êi nã ®· g©y ra sù tranh c·i c¶ trong lý<br /> tr−ng cÇu d©n ý. Nh©n d©n còng cÇn luËn vµ thùc tiÔn. Trong ®êi sèng lý<br /> ®−îc lùa chän c−¬ng lÜnh ph¸t triÓn ®Êt luËn, nã g©y ra sù lÇm lÉn víi tÝnh ®a<br /> n−íc vµ ng−êi ®øng ®Çu ®Êt n−íc th«ng nguyªn hay tÝnh v« chÝnh phñ. Trong<br /> qua tranh cö trong tæng tuyÓn cö trùc nhËn thøc th«ng th−êng, ng−êi ta ®ång<br /> tiÕp. Thùc hiÖn c«ng cuéc khai hãa c¸c nhÊt nã víi tÝnh Ých kû, duy lý hãa tuyÖt<br /> lÜnh vùc ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc vµ cña ®èi, kiÕm tiÒn b»ng bÊt cø gi¸ nµo, ®êi<br /> §¶ng. T¨ng c−êng chÕ ®é minh b¹ch hãa sèng vËt chÊt lµ duy nhÊt, lµ tèi th−îng,<br /> th«ng tin cña tÊt c¶ c¸c c¬ quan §¶ng, lîi Ých c¸ nh©n lµ trªn hÕt. Tuy nhiªn,<br /> nhµ n−íc. V× chØ cã th«ng tin ®Çy ®ñ vµ chñ nghÜa thùc dông theo nghÜa gèc cña<br /> chÝnh x¸c míi cã d©n chñ thùc sù. CÇn nã ®−îc diÔn ®¹t mét c¸ch h×nh ¶nh bëi<br /> ban hµnh thÓ chÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho triÕt gia thùc dông Papini ng−êi Italia:<br /> X©y dùng hÖ gi¸ trÞ v¨n ho¸… 27<br /> <br /> “Gièng nh− mét kh¸ch s¹n lín, ë ®ã thêi víi tiÕp thu c¸c gi¸ trÞ tiÕn bé tõ<br /> trong mçi phßng ®Òu cã mét triÕt gia thÕ giíi lµ c¸ch thøc ®Ó chóng ta héi<br /> ®ang lµm viÖc. Víi nh÷ng c¸ch kh¸c nhËp mét c¸ch s©u réng vµ bÒn v÷ng
<br /> nhau vµ víi nh÷ng c©u hái kh¸c nhau,<br /> nh−ng tÊt c¶ ®Òu ®i chung mét hµnh<br /> lang chÝnh”, hµnh lang ®ã lµ “hµnh ®éng Tµi liÖu tham kh¶o<br /> hiÖu qu¶” (§ç Kiªn Trung, 2010, tr.166). 1. L¹i Nguyªn ¢n (2007), Sù häc ngµy<br /> nay: Ýt “bËc thÇy” ®óng nghÜa?,<br /> B¶n chÊt cña chñ nghÜa thùc dông http://vnn.vietnamnet.vn/giaoduc/200<br /> lµ hµnh ®éng thiÕt thùc, hiÖu qu¶. Do 7/02/665599/.<br /> ®ã, bæ sung gi¸ trÞ hµnh ®éng hiÖu qu¶<br /> cña chñ nghÜa thùc dông lµ yªu cÇu tèi 2. Kim Dung (2009), GS. Ng« B¶o Ch©u:<br /> quan träng cña hÖ gi¸ trÞ ViÖt Nam khi CÇn nhÊt lµ “thæi l¹i” tinh thÇn hiÕu<br /> mµ cã qu¸ nhiÒu lÜnh vùc chóng ta ®ang häc, VietNamNet, ngµy 17/12.<br /> ch¹y theo chñ nghÜa thµnh tÝch bÊt chÊp 3. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1998),<br /> hiÖu qu¶. Ch¼ng h¹n, chóng ta liªn tôc V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban<br /> ®Ò ra môc tiªu t¨ng tr−ëng GDP ë møc ChÊp hµnh Trung −¬ng kho¸ VIII,<br /> cao vµ cã xu h−íng ®¹t ®−îc nã b»ng Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.<br /> mäi gi¸, thùc tÕ ®· chøng minh chóng<br /> 4. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (2011),<br /> ta cã thÓ ®¹t ®−îc th«ng qua viÖc t¨ng<br /> V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc<br /> ®Çu t− c«ng, t¨ng cung tiÒn cho nÒn<br /> lÇn thøc XI, Nxb. ChÝnh trÞ quèc<br /> kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.<br /> gia, Hµ Néi.<br /> Tuy nhiªn, hËu qu¶ tiªu cùc sau ®ã lµ<br /> l¹m ph¸t t¨ng cao, « nhiÔm m«i tr−êng, 5. NguyÔn Ngäc Hµ (chñ nhiÖm) (2011),<br /> khñng ho¶ng n¨ng l−îng, c¹n kiÖt tµi §Æc ®iÓm t− duy vµ lèi sèng cña con<br /> nguyªn thiªn nhiªn, tøc lµ ®¹t môc ®Ých ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay vµ nh÷ng<br /> nh−ng kh«ng hiÖu qu¶. V× vËy, hµnh yªu cÇu ®Æt ra tr−íc yªu cÇu ®æi míi<br /> ®éng hiÖu qu¶ - b¶n chÊt cña chñ nghÜa vµ héi nhËp quèc tÕ, §Ò tµi khoa häc<br /> thùc dông ®· lµm nªn sù ph¸t triÓn cña cÊp nhµ n−íc, Hµ Néi.<br /> n−íc Mü vµ c¸c n−íc ph−¬ng T©y - cÇn 6. Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 6, Nxb<br /> ph¶i ®−îc coi lµ mét gi¸ trÞ ®Þnh h−íng ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000.<br /> sù lùa chän cña tÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch<br /> ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, 7. L−¬ng V¨n KÕ (2009), “¶nh h−ëng<br /> gi¸o dôc cña n−íc ta. Ngoµi ra, nh÷ng cña hÖ gi¸ trÞ chÝnh trÞ ph−¬ng T©y<br /> gi¸ trÞ nh− chñ nghÜa c¸ nh©n, tinh thÇn ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c x· héi ë<br /> lao ®éng tËp thÓ vèn lµ nh÷ng gi¸ trÞ §«ng ¸ - tr−êng hîp Trung Quèc”,<br /> cña nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp còng cÇn T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 3.<br /> ®−îc bæ sung vµo hÖ gi¸ trÞ míi cña con 8. V.I. Lªnin, Toµn tËp, tËp 44, Nxb.<br /> ng−êi ViÖt Nam. TiÕn bé, M¸txc¬va, 1978.<br /> 9. Phan Ngäc (2006), B¶n s¾c v¨n ho¸<br /> Tãm l¹i, cïng víi qu¸ tr×nh toµn<br /> ViÖt Nam, Nxb. V¨n ho¸ th«ng tin,<br /> cÇu ho¸ vµ héi nhËp, viÖc héi nhËp c¸c<br /> Hµ Néi.<br /> gi¸ trÞ v¨n ho¸ lµ tÊt yÕu. Bëi vËy, n¨ng<br /> ®éng ho¸ c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng ®ång (Xem tiÕp trang 58)<br />