Ý thức đối thoại của Nguyễn Ngọc Tư với văn học truyền thống thông qua những nhân vật nữ trong tập truyện không ai qua sông

Tập 183, Số 07, 2018<br /> <br /> Tập 183, số 07, 2018<br /> <br /> 183(07)<br /> N¨m<br /> <br /> 2018<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc vµ C«ng nghÖ<br /> <br /> Journal of Science and Technology<br /> <br /> CHUYÊN SAN KHOA HỌC XÃ HỘI – NHÂN VĂN – KINH TẾ<br /> Môc lôc<br /> <br /> Trang<br /> <br /> Hoàng Thị Phương Nga - Mô hình du lịch văn học “Làng Vũ Đại ngày ấy”<br /> <br /> 3<br /> <br /> Phạm Thị Thu Hoài, Trần Thị Thanh - Tiếng lóng trong truyện về đề tài giáo dục của Văn Thành Lê<br /> <br /> 9<br /> <br /> Ngô Thị Thanh Nga, Phạm Thị Hồng Vân - Vài nét về các phương thức thể hiện tình vợ chồng trong văn<br /> học trung đại Việt Nam<br /> <br /> 15<br /> <br /> Nguyễn Thị Thắm, Nguyễn Minh Sơn - Ý thức đối thoại của Nguyễn Ngọc Tư với văn học truyền thống thông<br /> qua những nhân vật nữ trong tập truyện Không ai qua sông<br /> <br /> 21<br /> <br /> Đặng Thị Thùy, Nguyễn Diệu Thương - Lô gích của các hiện tượng “phi lô gích” trong ca dao, tục ngữ<br /> người Việt<br /> <br /> 27<br /> <br /> Đinh Thị Giang - Những nhân tố ảnh hưởng đến lối sống của người Việt ở đồng bằng Bắc Bộ hiện nay<br /> <br /> 33<br /> <br /> Nguyễn Diệu Thương, Nguyễn Thị Lan Hương - Phương thức tạo hàm ý trong tiểu phẩm trào phúng<br /> <br /> 39<br /> <br /> Nguyễn Thu Quỳnh, Vì Thị Hiền - Từ ngữ chỉ đồ gia dụng trong tiếng Thái ở tỉnh Điện Biên<br /> <br /> 45<br /> <br /> Nguyễn Thị Thu Oanh, Hoàng Thị Mỹ Hạnh - Vị thế, vai trò cầm quyền của Đảng Cộng Sản Việt Nam giai<br /> đoạn 1945 - 1975 và một số bài học kinh nghiệm<br /> <br /> 51<br /> <br /> Đỗ Hằng Nga, Phạm Quốc Tuấn - Việc thu thuế trong làng xã qua tư liệu hương ước cải lương tỉnh Thái Nguyên<br /> <br /> 57<br /> <br /> Lê Văn Hiếu - Hiệu quả hoạt động của mô hình “ban tuyên vận” xã, phường, thị trấn và “tổ tuyên vận” thôn, bản, tổ<br /> dân phố ở tỉnh Lào Cai trong giai đoạn hiện nay<br /> <br /> 63<br /> <br /> Thái Hữu Linh, Nguyễn Thị Thu Hiền, Nguyễn Thị Thanh Hà - Vai trò của hậu phương Bắc Thái trong cuộc<br /> tổng tiến công Mậu Thân năm 1968<br /> <br /> 69<br /> <br /> Phạm Anh Nguyên - Sức hấp dẫn trong Hài đàm của Phan Khôi<br /> <br /> 73<br /> <br /> Nguyễn Thị Hường, Nguyễn Thị Mão, Nguyễn Tuấn Anh - Nâng cao hiệu quả tổ chức các hoạt động ngoại<br /> khoá trong dạy học môn giáo dục công dân ở các trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Thái<br /> Nguyên hiện nay<br /> <br /> 79<br /> <br /> Nguyễn Văn Dũng, Đào Ngọc Anh - Thực trạng thể chất của sinh viên không chuyên thể dục thể thao Trường<br /> Đại hoc Sư phạm – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 85<br /> <br /> Trần Bảo Ngọc, Lê Ngọc Uyển, Bùi Thanh Thủy và cs - Thực trạng xếp loại tốt nghiệp sinh viên diện cử<br /> tuyển ở trường Đại học Y Dược – Đại học Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017<br /> <br /> 91<br /> <br /> Nguyễn Thúc Cảnh - Nghiên cứu xây dựng hệ thống bài tập có nội dung thực tế trong giảng dạy cơ học cho<br /> học sinh trung học phổ thông<br /> <br /> 97<br /> <br /> Hà Thị Kim Linh, Chu Thị Bích Huệ - Giáo dục kiến thức pháp luật cho phụ nữ vùng dân tộc thiểu số ở huyện<br /> Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên<br /> <br /> 105<br /> <br /> Nguyễn Thị Thanh Hồng, Nguyễn Thị Khánh Ly, Vũ Kiều Hạnh - Tăng cường sự tham gia của sinh viên<br /> vào các hoạt động học tiếng Anh trong lớp học đông nhiều trình độ của sinh viên năm thứ nhất trường Đại học<br /> Y Dược – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 111<br /> <br /> Phạm Thị Huyền, Vũ Thị Thủy - Vận dụng phong cách nêu gương theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng<br /> phong cách làm việc đối với cán bộ chủ chốt ở nước ta hiện nay<br /> <br /> 117<br /> <br /> Đàm Quang Hưng - Thiết kế bài học khoa học lớp 4, lớp 5 theo hướng tìm tòi thực nghiệm<br /> <br /> 123<br /> <br /> Hoàng Thị Thu Hoài - Những khó khăn trong việc dạy và học từ vựng tiếng Anh chuyên cho sinh viên chuyên<br /> ngành điều dưỡng, trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên và một số giải pháp đề xuất<br /> <br /> 129<br /> <br /> Nguyễn Lan Hương, Văn Thị Quỳnh Hoa - Những nhân tố ảnh hưởng đến khả năng nói tiếng Anh của sinh<br /> viên năm thứ nhất trường Đại học Nông Lâm – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 135<br /> <br /> Vũ Kiều Hạnh - Những yếu tố quyết định đến mức độ đọc hiểu của sinh viên năm thứ hai tại trường Đại học<br /> Nông Lâm – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 141<br /> <br /> Nguyễn Thị Quế, Hoàng Thị Nhung - Hỏi đúng để tự học và học tập cộng tác thành công – hướng tới xây<br /> dựng người học ngoại ngữ độc lập trong bối cảnh hội nhập khu vực và quốc tế<br /> <br /> 147<br /> <br /> Ngô Thị Thu Hà, Nguyễn Thị Hoài Thu - Ứng dụng các phương pháp giảng dạy tích cực nhằm nâng cao chất<br /> lượng dạy – học tiếng Việt cho học viên quốc tế tại Học viện Kỹ thuật Quân sự<br /> <br /> 153<br /> <br /> Dương Văn Tân - Đánh giá hiệu quả áp dụng trò chơi vận động trong phát triển thể lực chung cho sinh viên<br /> trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 159<br /> <br /> Bùi Thị Hương Giang - Nâng cao năng lực giao tiếp giao văn hóa trong dạy và học ngoại ngữ<br /> <br /> 165<br /> <br /> Trần Hoàng Tinh, Nông La Duy, Phạm Văn Tuân - Xây dựng trung đội tự quản trong quản lý giáo dục tính<br /> kỷ luật cho sinh viên tại trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh trong giai đoạn hiện nay<br /> <br /> 171<br /> <br /> Trần Thị Yến, Khổng Thị Thanh Huyền - Sử dụng hình thức đọc chuyên sâu để nâng cao khả năng viết học<br /> thuật cho sinh viên chuyên ngành tiếng Anh<br /> <br /> 177<br /> <br /> Đỗ Thị Hồng Hạnh, Hoàng Mai Phương - Đào tạo nghề cho lao động nông thôn trên địa bàn huyện Chợ Mới,<br /> tỉnh Bắc Kạn<br /> <br /> 183<br /> <br /> Trần Thùy Linh, Trần Lương Đức, Nguyễn Thị Thùy Trang - Cách tiếp cận của pháp luật cạnh tranh liên<br /> minh châu Âu về hành vi lạm dụng mang tính trục lợi<br /> <br /> 189<br /> <br /> Nguyễn Thị Thanh Hà, Phạm Việt Hương - Xây dựng bộ tiêu chí và chỉ số kinh tế phù hợp để đánh giá quản<br /> lý rừng bền vững ở huyện Định Hóa<br /> <br /> 195<br /> <br /> Đinh Thị Hoài - Truyền thông marketing sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện tại Trung tâm Học liệu Đại<br /> học Thái Nguyên<br /> <br /> 201<br /> <br /> Nguyễn Thị Thanh Xuân - Nghiên cứu nhân tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng sử dụng dịch vụ<br /> khách sạn tại Thanh Hóa, Việt Nam<br /> <br /> 207<br /> <br /> Dương Thị Tình - Đóng góp của xuất khẩu hàng hóa tới tăng trưởng kinh tế của tỉnh Yên Bái<br /> <br /> 213<br /> <br /> Lê Minh Hải, Trần Viết Khanh - Phân tích tổ chức không gian lãnh thổ du lịch tỉnh Thái Nguyên<br /> <br /> 219<br /> <br /> Hà Văn Vương - Vận dụng lý thuyết Ecgônômi trong tổ chức môi trường làm việc tại văn phòng chi nhánh may<br /> Sông Công II - Công ty Cổ phần Đầu tư và Thương mại TNG<br /> <br /> 227<br /> <br /> Mai Anh Linh, Nguyễn Thị Minh Anh - Đánh giá chất lượng dịch vụ và sự hài lòng của khách hàng: nghiên<br /> cứu thực nghiệm tại siêu thị Lan Chi, Thái Nguyên<br /> <br /> 233<br /> <br /> Đinh Hồng Linh, Nguyễn Thu Nga, Nguyễn Thu Hằng - Sử dụng hàm Loga siêu việt để đánh giá hiệu quả<br /> kinh doanh của các ngân hàng Việt Nam<br /> <br /> 239<br /> <br /> Nguyễn Thị Thắm và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 183(07): 21 - 26<br /> <br /> Ý THỨC ĐỐI THOẠI CỦA NGUYỄN NGỌC TƯ VỚI VĂN HỌC<br /> TRUYỀN THỐNG THÔNG QUA NHỮNG NHÂN VẬT NỮ<br /> TRONG TẬP TRUYỆN KHÔNG AI QUA SÔNG<br /> 1<br /> <br /> Nguyễn Thị Thắm1*, Nguyễn Minh Sơn2<br /> <br /> Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên, 2Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Nguyễn Ngọc Tư là một trong những nhà văn của nền văn học đương đại Việt Nam. Tập truyện<br /> Không ai qua sông của chị có nhiều nhân vật nữ là nhân vật chính. Họ đều là những người phụ nữ<br /> bất hạnh. Nỗi bất hạnh và cách phản ứng của các nhân vật nữ được nhà văn miêu tả rất giống với<br /> những nhân vật nữ từng xuất hiện trong văn học truyền thống. Tuy nhiên, nếu đọc tập truyện theo<br /> cách đọc văn học hiện đại, chúng ta sẽ thấy được ý thức đối thoại với văn học truyền thống của<br /> Nguyễn Ngọc Tư thông qua những nhân vật nữ trong tập truyện này.<br /> Từ khóa: Nguyễn Ngọc Tư, truyện ngắn, phụ nữ, văn học truyền thống, văn học hiện đại.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ *<br /> Trên văn đàn văn học Việt Nam, Nguyễn<br /> Ngọc Tư là một trong những cây bút được<br /> bạn đọc và giới nghiên cứu, phê bình đặc biệt<br /> quan tâm bởi tác phẩm của chị có nét độc đáo,<br /> khó lẫn. Trong các sáng tác của mình,<br /> Nguyễn Ngọc Tư đặc biệt quan tâm đến số<br /> phận bi kịch của người phụ nữ Việt Nam. Tập<br /> truyện Không ai qua sông là một trong những<br /> tập truyện chị thể hiện rõ mối quan tâm này<br /> bởi hầu hết các nhân vật chính trong mỗi<br /> truyện ngắn đều là nữ.<br /> Sau khi tập truyện ra mắt bạn đọc, các bài<br /> nghiên cứu về hiện thực được phản ánh, về sự<br /> ổn định trong văn phong của Nguyễn Ngọc<br /> Tư chứng tỏ theo giới nghiên cứu, phê bình,<br /> quan niệm của Nguyễn Ngọc Tư về người<br /> phụ nữ hoàn toàn giống với những nhân vật<br /> nữ trong văn học truyền thống. Trong cuốn<br /> sách, Nhà xuất bản Trẻ giới thiệu: “Một xóm<br /> Nhơn Thành hư hư thực thực... người chết và<br /> người sống, bằng cách nào đó, sẽ song hành<br /> cùng nhau. Một xã hội thu nhỏ, với lòng<br /> tham, thù hận và sức phản kháng... Tất cả<br /> được kể bằng giọng điệu thản nhiên và bông<br /> lơn. Sự dữ dội của câu chuyện cứ tăng dần<br /> cho đến lúc người đọc khép sách lại” (bìa 4)<br /> [1]. My Lan nhận xét: “Thứ văn phong mượt<br /> mà, gieo rắc mùi vị phai tàn của chuyện kể đã<br /> *<br /> <br /> Tel: 0975191322; Email: ntsp2002@gmail.com<br /> <br /> qua. Từ đó nêu bật lên đức tính nổi bật không<br /> đâu có của người phụ nữ Việt Nam đi kèm<br /> dòng suy tư kỳ lạ. Biến cố đi ngang qua đời<br /> họ và để lại vết thương lòng không bao giờ<br /> lành lại” [2]. Còn Nguyễn Thanh cho rằng:<br /> “Tác phẩm của nhà văn mang tính hiện thực<br /> sâu sắc vì đã phản ánh được chân dung đích<br /> thực với tâm tư, nguyện vọng và tình cảm của<br /> lớp người lao động nghèo khó ở Đồng<br /> bằng sông Cửu Long, bằng một phong cách<br /> nghệ thuật tiêu biểu cho lối viết chơn chất mà<br /> cô đọng của những người cầm bút ở phương<br /> Nam...” [3]. Với tập truyện này, chúng tôi lại<br /> nghĩ khác. Cái nhìn về người phụ nữ của nhà<br /> văn vừa có điểm giống vừa có điểm khác với<br /> các tác phẩm văn học truyền thống.<br /> GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ<br /> Trong đời sống hàng ngày, đối thoại là sự trao<br /> đổi thông tin bằng ngôn ngữ của con người.<br /> Trong mỗi tác phẩm văn học thuộc loại tự sự<br /> hay kịch, ngôn ngữ đối thoại thường được<br /> hiểu là lời nói của các nhân vật xoay quanh<br /> một chủ đề nhất định. Còn theo lý thuyết liên<br /> văn bản, tính đối thoại là thuộc tính tất yếu<br /> của mọi hình thức ngôn từ. Và tác phẩm văn<br /> học là một trong những phương tiện hữu hiệu<br /> để nhà văn đối thoại với bạn đọc thông qua<br /> việc thể hiện một cách nhìn, một quan niệm<br /> mới về nhân sinh. Từ quan niệm trên về tính<br /> đối thoại và ý thức đối thoại, chúng tôi thấy<br /> thông qua điểm khác trong cái nhìn về nguyên<br /> 21<br /> <br /> Nguyễn Thị Thắm và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> nhân dẫn đến nỗi bất hạnh và quan niệm sai<br /> lầm về hạnh phúc của người phụ nữ, Nguyễn<br /> Ngọc Tư đã thể hiện ý thức đối thoại với bạn<br /> đọc nữ và văn học truyền thống trong tập<br /> truyện Không ai qua sông.<br /> Không ai qua sông là tập truyện ngắn Nguyễn<br /> Ngọc Tư cho ra mắt bạn đọc vào tháng 02<br /> năm 2016. Tập truyện gồm 13 truyện ngắn<br /> trong đó chỉ có hai truyện ngắn nhân vật<br /> chính là đàn ông, những truyện ngắn còn lại<br /> nhân vật chính đều là phụ nữ. Với cái nhìn<br /> xót xa, thương cảm, Nguyễn Ngọc Tư đã<br /> phản ánh trong tác phẩm của mình đầy đủ<br /> mọi nỗi cay cực mà giới nữ có thể gặp phải<br /> trong cuộc đời. Đó là nỗi khổ cực âm thầm do<br /> thân phận mồ côi như Ngà trong Vực không<br /> đáy, thân phận con hoang như Thầm trong<br /> câu chuyện cùng tên, nỗi đau đeo đẳng suốt<br /> đời do bị làm nhục như Tím trong Nút áo, nỗi<br /> vất vả do chửa hoang như Miền trong Đi thật<br /> xa mới đến nhà bạn cũ, như Trầm trong<br /> Không ai qua sông, đó là nỗi bất hạnh do bị<br /> hủy hôn như Lê trong Dây diều, nỗi bẽ bàng<br /> có chồng hờ hững cũng như không như Ngò<br /> trong Mây mưa, Mười trong Nhổ quán, là nỗi<br /> đau cả thể xác lẫn tinh thần dẫn đến mất cả<br /> mạng sống như Nhí trong Lời yêu...Những<br /> nỗi khổ ấy được Nguyễn Ngọc Tư viết ra nhẹ<br /> hều nhưng chất chứa bao nỗi niềm vì tất cả<br /> những người phụ nữ trong tập truyện dường<br /> như không biết đến hạnh phúc. Nguyên nhân<br /> do đâu ?<br /> Về nguyên nhân khách quan, chúng ta nhận<br /> thấy trên thế giới từ khi chế độ Mẫu quyền<br /> chuyển sang chế độ Phụ quyền, người đàn<br /> ông dần được coi trọng và chiếm giữ vai trò<br /> độc tôn trong gia đình và xã hội. Ở phương<br /> Đông, nền văn hóa chủ yếu chịu ảnh hưởng<br /> của tư tưởng Nho giáo. Người phụ nữ luôn<br /> phải tuân theo “Tam tòng” (tại gia tòng phụ,<br /> xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử), “Tứ đức”<br /> (công, dung, ngôn, hạnh). Ngày nay, ở nước ta,<br /> mặc dù người phụ nữ đã được coi trọng hơn,<br /> sự bất bình đẳng giới đang từng bước được xóa<br /> bỏ. Tuy nhiên, thói gia trưởng, tư tưởng “trọng<br /> nam khinh nữ” đã ăn sâu bám rễ trở thành<br /> những định kiến không dễ gì xóa bỏ.<br /> 22<br /> <br /> 183(07): 21 - 26<br /> <br /> Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia:<br /> “Định kiến là những ý kiến, quan điểm đã<br /> được hình thành, trước khi nhận thức các dữ<br /> kiện có liên quan hoặc biết rõ những thông tin<br /> liên quan của một sự kiện cụ thể. Từ định<br /> kiến thường được sử dụng để miêu tả những<br /> nếp suy nghĩ, quan điểm thường không thuận<br /> lợi, đánh giá chủ quan đối với người hoặc một<br /> nhóm người, bởi vì giới tính, quan điểm chính<br /> trị, quan hệ xã hội, tuổi tác, tôn giáo, chủng<br /> tộc/dân tộc, ngôn ngữ, quốc tịch, hình dáng<br /> bên ngoài hay là đặc điểm cá nhân khác, từ đó<br /> dẫn đến việc phân biệt đối xử. Định kiến của<br /> một tập thể, một nhóm người, một xã hội,<br /> thường được gọi là định kiến xã hội” [4].<br /> Định kiến xã hội có nhiều tác hại. Ðó là cho<br /> phép đàn ông đối xử tàn nhẫn với phụ nữ dẫn<br /> tới nạn “bạo hành gia đình” đang báo động<br /> hiện nay. Truyện ngắn Không ai qua sông<br /> phản ánh vấn vạn ấy thông qua việc miêu tả<br /> đoàn tuần hành vì phụ nữ của bà con miệt<br /> vườn với khẩu hiệu “Không nên đánh phụ nữ<br /> bằng một cành hoa”. “Cuộc đi bộ tháng Ba”<br /> này vì một chị vừa xuất viện, và vì những<br /> người đàn bà khác ở xứ Mù U. Bởi nơi đây có<br /> biết bao người phụ nữ bị chồng đánh. Căng<br /> thẳng nhất là vụ “người đàn bà bị chồng dùng<br /> đũa than nóng xiên qua mắt phải” [1, tr.21],<br /> bởi bị đánh hoài nên chị ta không có phản<br /> ứng tự vệ, không chạy trốn đòn roi như mọi<br /> khi nữa? Nhưng cuộc đi bộ này phải chăng<br /> thất bại ngay ở khẩu hiệu, bởi chính bọn trẻ<br /> còn nhận ra và thắc mắc: “Vậy đánh bằng cây<br /> củi có được không ta?” [1, tr.18]. Suy nghĩ<br /> của bọn trẻ nít đơn giản mà sao cũng thấm<br /> thía đến lạ! Những người trong cuộc đi cho có<br /> chứ không hẳn vì mục đích mà Hội phụ nữ<br /> muốn vận động. Đi tuần hành để tuyên truyền<br /> cho chị em và mọi người nắm được quyền<br /> bình đẳng của mình, nhưng chỉ bằng một<br /> “cuộc đi bộ” mà người trong cuộc còn không<br /> hiểu và không tin vào những điều mình đang<br /> làm thì làm sao có thể thay đổi được tư duy<br /> của mọi người? Thậm chí, để đi cho đỡ<br /> vướng, họ còn rủ nhau cuộn băng ngắn lại, rốt<br /> cuộc trên đó chỉ còn chữ “nên đánh phụ nữ”<br /> như cuộc đi bộ “xúi giục bạo hành”. Trên hết<br /> <br />