Áp dụng liệu pháp hút áp lực âm trong điều trị áp xe cổ

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 23 * Số 3 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ÁP DỤNG LIỆU PHÁP HÚT ÁP LỰC ÂM TRONG ĐIỀU TRỊ ÁP XE CỔ<br /> Ngô Thúc Luân*, Trần Minh Trường*, Trần Anh Bích**, Phạm Hoàng Nam**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả áp dụng liệu pháp hút áp lực âm trong điều trị áp xe cổ tại Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> từ tháng 9/2017 đến tháng 9/2018.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu mô tả hàng loạt không nhóm chứng. Nghiên cứu 31 trường hợp áp xe<br /> cổ áp dụng liệu pháp hút áp lực âm tại khoa Tai Mũi Họng Bệnh viên Chợ Rẫy.<br /> Kết quả: Sau áp dụng liệu pháp hút áp lực âm: cải thiện tính chất nền vết thương, mô hạt tốt (70,9%),<br /> không ghi nhận trường hợp nhiễm trùng tại chỗ, giảm số lần thay băng.<br /> Kết luận: Liệu pháp hút áp lực âm rất hữu hiệu trong điều trị áp xe cổ.<br /> Từ khóa: liệu pháp hút áp lực âm, áp xe cổ<br /> ABSTRACT<br /> USING VACUUM-ASSISTED WOUND CLOSURE THERAPY IN DEEP NECK ABSCESSES<br /> Ngo Thuc Luan, Tran Minh Truong, Tran Anh Bich, Pham Hoang Nam<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Vol. 23 - No 3- 2019: 15-19<br /> Objectives: Evaluate the efficacy of using Vacuum-assisted wound closure (VAC) therapy in deep neck<br /> abscesses at Otolaryngology Department – Cho Ray Hospital from September 2017 to September 2018.<br /> Methods: Prospective case series. 31 patients using VAC therapy in treatment neck abscesses at<br /> Otolaryngology Department – Cho Ray Hospital.<br /> Results: After using VAC therapy, improvement in viable tissue of the wound was 70.9%. There is no case<br /> in local infection. Reducing the number of changing gauzes.<br /> Conclusions: Therapy with VAC. is useful in the treatment of deep neck abscesses.<br /> Keyword: vacuum-assisted wound closure (VAC), neck abscesses<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ áp xe cổ sau phẫu thuật. Đồng thời, tại khoa<br /> Năm 1993, Fleishmann giới thiệu liệu pháp Tai Mũi Họng Bệnh viện Chợ Rẫy, tỉ lệ mắc<br /> hút áp lực âm ra đời (negative pressure wound bệnh áp xe cổ ngày càng gia tăng cùng với vấn<br /> therapy – NPWT hay vacuum-assisted wound đề kháng kháng sinh của các chủng vi khuẩn,<br /> closure – VAC) với cơ chế tạo áp lực âm trên đang trở thành thách thức điều trị cho các bác<br /> bề mặt vết thương, giúp lấy đi dịch thừa, cải sĩ lâm sàng. Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành<br /> thiện tuần hoàn mao mạch, tăng tốc độ lành nghiên cứu đánh giá hiệu quả của liệu pháp<br /> thương(6). Hiện nay, VAC đã được sử dụng hút áp lực âm trong điều trị áp xe cổ.<br /> trong chăm sóc và điều trị cho nhiều loại vết Mục tiêu nghiên cứu<br /> thương khác nhau (nhiễm khuẩn, loét tì đè, áp Đánh giá hiệu quả của liệu pháp hút áp lực<br /> xe …) ở các vị trí: ngực, bụng, chi trên, chi âm đối với vết thương dẫn lưu áp xe cổ.<br /> dưới, mông, ….(1,2). Tuy nhiên, theo các tài liệu<br /> Mô tả các bước tiến hành áp dụng liệu pháp<br /> tham khảo trong nước cho đến nay vẫn chưa<br /> có một nghiên cứu mô tả về ứng dụng liệu hút áp lực âm ở vết thương dẫn lưu áp xe cổ.<br /> pháp hút áp lực âm trong chăm sóc và điều trị<br /> <br /> <br /> * Bệnh viện Chợ Rẫy, ** Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: BS. Ngô Thúc Luân ĐT: 0989792475 Email: ngothucluan1990@gmail.com<br /> 15<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 23 * Số 3 * 2019<br /> <br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU Bước 6: Cài đặt máy hút và kiểm tra: chế độ<br /> Đối tượng nghiên cứu hút liên tục, áp lực hút -50mmHg đến -125mmHg.<br /> Bệnh nhân sau rạch dẫn lưu áp xe cổ điều trị Đánh giá, theo dõi mỗi ngày.<br /> tại khoa Tai Mũi Họng Bệnh viện Chợ Rẫy từ Đánh giá lại vết thương theo TIME sau khi<br /> tháng 09/2017 đến tháng 04/2018. kết thúc liệu pháp (72 giờ).<br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu Theo dõi đánh giá đến xuất viện, sau 1 tuần.<br /> Những bệnh nhân sau rạch dẫn lưu áp xe cổ KẾT QUẢ<br /> qua đường ngoài và được áp dụng liệu pháp hút Qua 31 trường hợp (TH) áp dụng liệu pháp<br /> áp lực âm. hút áp lực âm trong điều trị áp xe cổ, chúng tôi<br /> Tiêu chuẩn loại trừ ghi nhận kết quả như sau:<br /> Ổ áp xe cổ chưa bộc lộ, giải phóng. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng áp xe cổ<br /> Bệnh lí ác tính tại vết thương. Tuổi: từ 27 – 85 tuổi, tuổi trung bình 57,3 ± 14,8.<br /> Áp xe cổ lan trung thất, có biến chứng mạch Giới: nam/ nữ = 2,1/1. Yếu tố nguy cơ: đái<br /> máu, phù Ludwig. tháo đường (54,8%).<br /> Tình trạng bệnh lí nội khoa không ổn định, Triệu chứng lâm sàng: đau (100%), sốt<br /> dẫn đến khó duy trì liệu pháp hút áp lực âm: rối (83,9%), sưng vùng đau (67,8%).<br /> loạn đông máu, động kinh, viêm da. Khoang áp xe trên CTscan cổ: ≥2 khoang<br /> Bệnh nhân không đồng ý hoặc tiếp tục tham (59,1%), chủ yếu khoang dưới hàm (51,6%).<br /> gia nghiên cứu. Nguyên nhân: sâu răng (41,9%), bệnh họng<br /> Phương pháp nghiên cứu miệng (19,4%).<br /> Tiến cứu mô tả hàng loạt không nhóm Hiệu quả của liệu pháp hút áp lực âm đối với<br /> chứng. Có 31 trường hợp nghiên cứu. vết thương (VT) dẫn lưu áp xe cổ<br /> Xử lí số liệu Trong nhóm nghiên cứu, tất cả TH đều được<br /> Bằng phần mềm SPSS 20.0 điều trị nội khoa tích cực.<br /> <br /> Tiến hành nghiên cứu Liệu pháp kháng sinh: phối hợp kháng sinh<br /> ngay từ đầu với kháng sinh theo kinh nghiệm và<br /> Bệnh nhân sau phẫu thuật rạch dẫn lưu áp<br /> điều chỉnh theo kháng sinh đồ khi có kết quả cấy<br /> xe cổ thỏa tiêu chuẩn chọn mẫu và tiêu chuẩn loại trừ.<br /> vi trùng.<br /> Ghi nhận thông tin, các biến số.<br /> Nâng đỡ tổng trạng: bù dịch, dinh dưỡng.<br /> Đánh giá vết thương dẫn lưu áp xe cổ theo<br /> Điều trị bệnh lí nội khoa đi kèm: ổn định<br /> TIME: tình trạng mô, nhiễm trùng, xuất tiết, mô<br /> đường huyết, acid uric,…(3).<br /> mềm quanh vết thương(3,4).<br /> Đặc điểm vết thương dẫn lưu áp xe cổ<br /> Áp dụng liệu pháp hút áp lực âm<br /> Đường phẫu thuật<br /> Bước 1: Chuẩn bị vết thương: cắt lọc mô hoại<br /> tử, bơm rửa, cầm máu. Bảng 1. Đặc điểm các đường phẫu thuật<br /> Số TH (n = 29) Tỉ lệ (%)<br /> Bước 2: Chuẩn bị vùng da xung quanh.<br /> Đường dưới cằm 6 20,7<br /> Bước 3: Cắt miếng xốp phủ vừa kín vết Đường dưới hàm 13 44,8<br /> thương, che phủ cơ quan, tạng quan trọng (nếu có). Đường cạnh cổ 2 6,8<br /> Bước 4: Phủ kín vết thương và miếng xốp Đường dẫn lưu khoang dưới móng 1 3,4<br /> Dưới hàm + cạnh cổ 1 3,4<br /> bằng miếng dán trong suốt. Phối hợp Dưới cằm + dưới hàm 4 13,8<br /> Bước 5: Kết nối hệ thống hút. Dưới hàm 2 bên 2 7,1<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 16<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 23 * Số 3 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Đánh giá vết thương theo TIME Đặc điểm VT dẫn lưu áp xe cổ sau áp dụng VAC<br /> Tình trạng mô Tình trạng mô<br /> Mô hoại tử chiếm 80,6%. Không ghi nhận trường hợp nào có mô hoại<br /> Tình trạng nhiễm trùng tử, ghi nhận lên mô hạt tốt (70,9%).<br /> Bảng 2. Tình trạng nhiễm trùng của vết thương Tình trạng nhiễm trùng<br /> trước đặt VAC Không ghi nhận tình trạng nhiễm trùng ở<br /> Số TH Tỉ lệ (%) các vết thương.<br /> Giai đoạn 1 0 0<br /> Tình trạng xuất tiết<br /> Giai đoạn 2 5 16,1<br /> Giai đoạn 3 19 61,3 Các trường hợp đều ghi nhận tình trạng<br /> Giai đoạn 4 7 22,6 chảy máu rỉ rả lượng ít, tự cầm hoặc đè ép<br /> bằng gạc.<br /> Tình trạng xuất tiết<br /> Tình trạng mô mềm xung quanh<br /> Bảng 3. Tình trạng xuất tiết của vết thương trước<br /> đặt VAC Bảng 7. Tình trạng mô mềm xung quanh VT<br /> Số TH Tỉ lệ (%) Số TH Tỉ lệ (%)<br /> Dịch trắng đục 23 74,2 Bờ VT Tái biểu mô hóa 31 100<br /> Dịch vàng trong 6 19,3 Vùng da Phù nề 4 12,9<br /> xung quanh Sưng đỏ 1 3,2<br /> Dịch đục + nước bọt 2 6,5<br /> Bình thường 26 83,9<br /> Tình trạng mô mềm xung quanh VT<br /> Thời gian từ áp dụng VAC đến xuất viện<br /> Bảng 4. Tình trạng mô mềm xung quanh vết thương<br /> Số TH Tỉ lệ (%)<br /> Trung bình 5 ngày, từ 4 – 8 ngày.<br /> Bờ VT Bình thường 29 93,5 Các phương pháp lành thương<br /> Sẹo 2 6,4 Chỉ có 02 trường hợp bị mất chất da nhiều<br /> Vùng da Phù nề 16 51,6<br /> cần phải ghép da, sau kết thúc VAC 2 ngày. Các<br /> xung quanh Sưng đỏ 7 22,6<br /> Bình thường 8 25,8<br /> trường hợp còn lại đều đánh giá sau 1 tuần,<br /> 77,4% là tự lành, còn 16,1% cần khâu da thì 2.<br /> Theo dõi VAC<br /> Biến chứng, tác dụng phụ và một số vấn đề kĩ thuật<br /> Dấu hiệu sinh tồn<br /> Chảy máu: hầu hết chảy máu rỉ rả, tự cầm<br /> Hầu hết đều trong giới hạn bình thường. Chỉ với gạc ép tại chỗ.<br /> có 01 trường hợp sốt 380C.<br /> Nhiễm trùng vùng da xung quanh: ghi nhận<br /> Tính chất dịch hút 1 trường hợp (3,2%).<br /> Bảng 5. Tính chất dịch hút Đau: nhiều nhất lúc đặt và tháo VAC, thang<br /> Tính chất dịch hút Ngày 1 Ngày 2 Ngày 3 điểm đau VAS trung bình 4/10–5/10, cao nhất là<br /> Mủ đục 11 4 0 6, đáp ứng với thuốc giảm đau, có xu hướng<br /> Hồng nhạt 4 1 0<br /> giảm dần.<br /> Vàng trong 15 25 30<br /> Sung huyết vùng da xung quanh: 48,3%, tự khỏi.<br /> Tính chất vùng da xung quanh VT<br /> Hở hút: 6,5%.<br /> Bảng 6. Tính chất vùng da quanh vết thương khi<br /> BÀNLUẬN<br /> áp dụng VAC<br /> Trước VAC Ngày 1 Ngày 2 Ngày 3 Hiệu quả liệu pháp hút áp lực âm trong điều<br /> Phù nề 16 12 7 4 trị áp xe cổ<br /> Sưng đỏ 7 4 2 1<br /> Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng áp xe cổ<br /> Bình thường 8 14 21 26<br /> Trong nghiên cứu chúng tôi ghi nhận tỉ lệ<br /> <br /> <br /> 17<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 23 * Số 3 * 2019<br /> <br /> bệnh nhân nam chiếm đa số (68,8%), tỉ lệ tình trạng nhiễm trùng vết thương rất hiệu quả.<br /> nam/nữ = 2,1/1. Tuổi trung bình 57,3 ± 14,8, tập Đa số VT đều nằm ở giai đoạn 3 và 4 (83,9%), tức<br /> trung ở nhóm 50 – 59 tuổi (32,3%). Đa số các là VT có tình trạng nhiễm trùng tại chỗ rõ, có<br /> trường hợp đều có bệnh lí nội khoa đi kèm hoặc không có nhiễm trùng toàn thân; sau áp<br /> (67,7%), chủ yếu là đái tháo đường. Đây là một dụng VAC, tất cả các VT đều không ghi nhận<br /> yếu tố thuận lợi thúc đẩy diễn tiến nhiễm trùng tình trạng nhiễm trùng tại chỗ.<br /> ngày càng nặng nề, cùng nhau tạo nên vòng Theo quy trình chăm sóc vết thương dẫn<br /> xoắn bệnh lí(7). lưu áp xe cổ cần phải thay băng và bơm rửa từ<br /> Đau và sốt là triệu chứng khởi phát thường 2 - 3 lần/ngày, có thể tăng lên tùy tình trạng<br /> gặp nhất. Nguyên nhân chủ yếu là do sâu nhiễm trùng(2,4). Trong khi đó, vết thương áp<br /> răng. Cần chủ động khám răng và nhổ răng dụng VAC chỉ 02 lần thay băng trong 3 ngày.<br /> sâu (nếu có) khi điều kiện cho phép để giải Rõ ràng, số lần thay băng giảm đáng kể trong<br /> quyết nguyên nhân, giúp điều trị hiệu quả ổ khi vết thương vẫn được theo dõi và đánh giá<br /> nhiễm trùng(3). liên tục. Vết thương ít phơi nhiễm với môi<br /> Trong nhóm nghiên cứu, đa số áp xe cổ ảnh trường bệnh viện, giảm tần suất đau khi thay<br /> hưởng từ 2 khoang trở lên. Như vậy, luôn chú ý băng là những lợi ích có thể thấy được từ việc<br /> không để sót ổ áp xe trước áp dụng VAC. giảm số lần thay băng.<br /> Hiệu quả liệu pháp hút áp lực âm đối với VT Hở hút là vấn đề kĩ thuật thường gặp (6,5%).<br /> dẫn lưu áp xe cổ Vị trí vùng đầu cổ là vùng “giải phẫu khó” áp<br /> dụng VAC do nhiều yếu tố: vận động nhiều, nếp<br /> Trong nghiên cứu, đa số các VT ban đầu đều<br /> da, nhiều góc cạnh, … Do đó, cần gia cố các vị trí<br /> có mô hoại tử (80,6%). Cần cắt lọc mô hoại tử<br /> yếu, hạn chế vận động, quan trọng nhất là luôn<br /> hoặc có khả năng hoại tử trước khi áp dụng<br /> theo dõi sát, khắc phục ngay khi phát hiện.<br /> VAC. Đây là bước quan trọng bậc nhất khi áp<br /> dụng VAC(5). Sau khi được kết thúc liệu pháp, Khi áp dụng VAC, hầu hết bệnh nhân trong<br /> tất cả VT đều phát triển mô hạt dù ban đầu hoàn nghiên cứu của chúng tôi đều xuất viện, tái<br /> toàn không có mô hạt, mô hạt tốt chiếm (70,9%). khám sau 1 tuần không ghi nhận biến chứng nào<br /> nguy hiểm. Chỉ có 01 trường hợp nhiễm trùng<br /> Hệ thống VAC giúp dẫn lưu liên tục toàn bộ<br /> khu trú vùng da xung quanh, xử trí chích rạch ổ<br /> dịch ứ đọng kèm các protein cản trở sự lành<br /> áp xe nhỏ