Văn học Mỹ thế kỷ XX có 12 nhà văn được giải thưởng Nobel, phần đông là các nhà tiểu thuyết, còn lại là thơ. Chỉ có một nhà soạn kịch, đó là Eugene O’neill (1936).
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Arthur Miller - nhà viết kịch vĩ đại của Mỹ và thế giới _3
- Arthur Miller - nhà viết kịch vĩ
đại của Mỹ và thế giới
- Vă n học Mỹ thế kỷ XX có 12 nhà văn đư ợc giải th ưởng Nobel, phần đông
là các nhà tiểu thuyết , còn lại là thơ. Ch ỉ có một nhà so ạn kịch, đó là Eugene
O ’neill (1936). Sau O’neill các k ịch gia Mỹ vắng hẳn, nh ường chỗ cho các nhà
s o ạn kịch châu Âu, những Bernard Shaw (Anh), Strenberg (Thụy Điển), Eugene
J onescu (Pháp), Caragiale (Rumani), Samuel Beck ett (Ireland). C ứ nghĩ rằng tr ên
văn đàn thế giới, các tác giả kịch bản Mỹ đ ã hết thời mặc d ù Tennessee William
(1914 -1983), Elia Kazan (1909), Robert Willson (1944) c ũng đ ã có lúc làm cho
s ân khấu Broadway (ở Mỹ) vang tiếng khắp thế giới. Tuy vậy, nếu khô ng có
A rthur Miller thì k ịch tr ường Mỹ đ ã r ơi vào bu ổi xế chiều so với sân khấu các
n ước châu Âu.
A . Miller (1915 - 2005) là m ột tr ư ờng hợp đặc biệt. Cuộc đời ông vắt hết
t h ế kỷ XX sang thế kỷ XXI, vốn l à m ột thế kỷ đầy b ão táp c ủa thế giới v à nư ớc
M ỹ. Ông đ ã ch ứng kiến cuộc Đại chiến thế giới II, cuộc Đại khủng hoảng kinh
t ế thế giới 1933. C ùng v ới chiến tranh thế giới thứ II (1939 - 1945) là hai qu ả
b om nguyên t ử của Mỹ ném xuống Hirosima v à Nagasaki thiêu h ủy ho àn toàn
2 t hành ph ố n ày v ới gần 210.000 con ng ư ời. Rồi cuộc chiến tranh lạnh kéo d ài
t ừ 1945 đến 1998 v à nh ững cuộc chiến tranh t àn b ạo không bao giờ im tiếng
s úng trên kh ắp thế giới. V à đ ặc biệt l à cu ộc chiến tranh xâm l ư ợc Việt Nam do
M ỹ gây n ên v ới vô v àn th ảm khốc v à dã man.
C ùng với những sự kiện đó là một nước Mỹ hùng cường, phát triển như vũ
bão về mọi mặt: kinh tế, quân sự, đặc biệt là khoa học kỹ thuật, khoa học công nghệ
và văn hóa với thông tin đại chúng như phim ả nh, ca nhạc, truyền thanh và truyền
hình… đã tạo nên hình ả nh một nước Mỹ giàu c ó, là miền đất hứa cho nhiều người
trên thế giới.
Văn học Mỹ trong đó có sân khấu đ ã phản ánh nước Mỹ ở những góc độ khác
nhau. Kịch của A. Miller đã phản ánh một cách lý thú và tuyệt vời cả hai mặt trên
đây c ủa nước Mỹ. Để đến khi qua đời, ông đ ược đánh giá là “nhà viết kịch vĩ đại
c ủa nước Mỹ và c ủa cả Thế giới” (CNN.com ngày 11 -2 -2005), bởi kịch c ủa ông là
“ Tấm gương phản ánh chân thực sinh động xã hội, con người và những vấn đề của
xã hội Mỹ thời kỳ cận đại, nửa cuối thế kỷ XX” (BBC News 11 -2 -2005), và “Kịch
- c ủa ông gây xúc động và có ả nh hưởng sâu sắc trên toàn thế giới” (Reuters 14-2-
2005).
Trong những ngày chiến tranh ác liệt trên đất nước Việt Nam, khi mà bom
đạn Mỹ đang à o ạt trút xuống hai miền Nam Bắc Việt Nam, Nh à Hát k ịch Việt Nam
ở Hà Nội đã công diễn kịch Arthur Miller và hành trang c ủa các anh bộ đội cụ Hồ
trên đường ra mặt trận, ngoài súng đạn, gạo muối c òn có c ả Tất cả đều l à con
tôi và Cái chết của người ch ào hàng- nh ững vở kịch của Arthur Miller đ ược dịch ra
t iếng Việt(1) c ùng với L á cỏ c ủa Whitman. Vậy là ngay những năm 60 của thế kỷ
trước, kịch của Arthur Miller đ ã cùng nhân dân Việt Nam ra trận, chống lại cuộc
c hiến tranh bẩn thỉu do n ước Mỹ t ư bản gây nên(2).
Cái nước Mỹ “Của những con chó dại” (chữ của Arthur Miller) ấy đ ã đ ược
ô ng t hể hiện như thế nào? Với phong cách nghệ thuật gì mà ông đã đạt tới hiệu quả
như dư luận thế giới thừa nhận và ca ngợi ông?
Arthur Miller nổi tiếng thế giới có lẽ không phải vì ông là chồng (một thuở)
c ủa cô đào minh tinh đ ẹp nổi tiếng: Monroe. Cũng không p hải vì ông là Chủ tịch
hội văn bút Quốc tế (PENCLUB), mà trên tất cả, ông là một nhà văn, một nhà viết
k ịch vĩ đại, với 20 vở kịch nói (trong tổng số gia t ài đồ sộ 55 tác phẩm văn học đủ
các thể loại đ ược công bố). Sinh ngày 17 -10 -1915 trong một gia đ ình k hông lấy gì
làm khá giả, ông đã trải qua tuổi thơ nghèo đói, làm đ ủ thứ nghề để kiếm sống. Làm
t hư k ý, làm b ồi bàn trong khách s ạn và t ự học ban đêm ở Đại học Tổng hợp
M ichigan mà thành tài. Năm 1938 ông bước vào nghiệp viết lách. Viết kịch bản
truyền tha nh nhưng không đ ủ sống, A. Miller lại phải làm nghề chào hàng. Chính
nghề này đ ã cho ông những kinh nghiệm và thực tế để rồi sau này viết đ ược C ái
chết của ngư ời chào hàng (Death of a Salesman), một vở kịch thành công trên mọi
p hương diện cả về danh tiếng và tài chính cho ông. C ũng từ thực tế nước Mỹ giàu
có với nền kinh tế “tư bản nhân dân” mà ông đ ã trải qua từ thời nghèo đói và chứng
k iến xã hội Mỹ q ua những thăng trầm đổ vỡ mà đi lên thành một xã hội không biết
là gì nhưng không c òn giống tư bản cổ điển của thế kỷ XIX nữa mà là “tư bản nhân
dân”, “công nhân c ổ cồn”. Công nhân là ông chủ có cổ phần trong công ty. Ai cũng
có nhà c ửa, ô tô, máy điều hòa, t ủ lạnh… nhưng tất cả chỉ là cái mẽ hào nhoáng bề
- ngoài. Thực chất, bên trong xã hội đó đang chất chứa b ao nhiêu vấn đề kinh
k hủng... Bản chất của cái xã hội đó vẫn là vì lợi nhuận và bóc lột tàn tệ, chỉ khác l à
dưới hình thức khác. Và chính Arthur Miller đ ã sáng tạo nên một thuật ngữ tuyệt
vời là “Bi k ịch của con nhà giàu” mà trư ớc đó chưa ai nghĩ ra đ ược.
V iết về xã hội đó, về nước Mỹ thế kỷ XX với những nét đặc th ù, Arthur
M iller đã đóng góp cho kho tàng lý luận sân khấu thế giới những kinh nghiệm quý
báu. Trước hết kịch của A.Miller là kịch xã hội và sân khấu kịch ý tư ởng (Theatre of
Ideas).
Một trong những vở kịch nổi tiếng của ông là C ái ch ết của ngư ời chào
hàng (1949). Đây là k ịch bản sân khấu kết hợp nhiều ph ương pháp viết kịch của thế
giới. Bắt đầu bằng nhân vật Loman, biến âm của Low (thấp, d ưới, kém) Man (người
đàn ông) với nghĩa bóng là người thấp kém trong xã hội. Thực ra, Willy Loman là
người trung lưu bậc thấp, là tầng lớp phổ biến của nước Mỹ thế kỷ XX. Đó là tầng
lớp bấp bênh về kinh tế và khủng hoảng về niềm tin yêu cuộc sống, không có vị trí
trong xã hội công nghiệp và tiêu dùng. Chính vì vậy Loman trong quá tr ình vật lộn
mưu sinh, với cái mẽ hào nhoáng bề ngoài đã t ự lừa dối mình, nhất là ảo t ưởng về
nước Mỹ vĩ đại của ông d ù nó chẳng mang đến cho ông một chút quyền lợi g ì cả.
C hính sự ảo t ưởng đó đã đánh gục ông khi ông đã có tuổi, không làm ra lợi
nhuận cho công ty mà ông đ ã gắn bó tận tụy, hy sinh ba chục năm trời. Ông chủ
mới, con trai ông chủ đ ã thẳng tay đuổi ông ra khỏi công ty. Thân phận bé mọn của
ô ng được mặc cả tiền công đến thảm hại. 40 đô la một tuần cũng không đ ược chấp
nhận. Loman đã phải nói với ông chủ trẻ là người lúc lọt lòng ông đ ã bế trên tay và
đặt tên Thánh cho: “Ông không thể ăn cam vứt vỏ đ ược… Con người không thể là
hoa quả”.
Rồi Loman cũng phải chấp nhận thực tế phũ ph àng là mất việc, là thất nghiệp.
N hưng với đức t ính lạc quan hão, ông hãnh diện, tin t ưởng ở 2 đứa con trai mình.
Ô ng tin vào tương lai c ủa họ, theo ông họ là những t ài năng kiệt xuất, kiếm đ ược ối
t iền mà không phải đầu tắt mặt tối như ông. Nhưng r ồi thực tế phũ phàng không làm
ô ng mở mắt. Biff con trai cả của ông đã 34 tuổi, lang thang khắp nơi, làm đ ủ mọi
- việc nhưng chỉ kiếm đ ược đồng lương bèo bọt: 34 đô la một tuần. Ông Willy Loman
ngỡ ngàng, không sao hiểu nổi là “trong một nước giàu có, lớn nhất thế giới, một
t hanh niên đầy hấp dẫn như nó mà lại b ị bế tắc ư”. Con ô ng còn có vẻ thực tế hơn
k hi anh nói thẳng với ông “Con không phải ng ười xuất chúng. M à ba c ũng thế, ba
c hẳng qua chỉ là một anh giao hàng khốn khổ, cuối c ùng b ị ném vào sọt rác như tất
cả những người giao hàng khác… Ba có đem t ất cả những ước mơ hão huyền của ba
đốt sạch đi không…”.
Con trai thứ của ông không chỉ bất tài mà còn vô đạo đức, chỉ suốt ngày tán
gái đã bỏ ông ở tiệm ăn để đi theo gái nh ưng ông vẫn hy vọng khi nhận đ ược tiền
bảo hiểm do ông t ìm cách t ự tử sẽ làm cho nó trở nên giàu có…. “Khi nào ngân
p hiếu của hãng bảo hiểm gửi tới, nó sẽ giàu có vượt qua đầu thằng Berna cho mà
xem”.
Là ngư ời ảo t ưởng viển vông, ông không chịu hiểu rằng ông cũng nh ư các con
ô ng là nạn nhân của cái xã hội “chỉ có gì bán đ ược mới có giá trị” là nước Mỹ hậu
công nghiệp, xã hội tiêu dùng, chỉ có đồng tiền mới có giá trị. V à ông đã chết trong
nợ nần (những thứ hàng mua trả góp mà hết đời ông không trả nổi: nhà c ửa, xe hơi,
t ủ lạnh, đồ điện tử…). Ở vở kịch này, tác giả đã s ử dụng phương pháp cấu trúc khép
k ín, kết hợp chủ nghĩa biểu hiện v à thủ pháp của chủ nghĩa hiện thực huyền ảo.
Kịch tính đ ược đẩy từ thấp lên cao nhưng đa dạng, phức tạp với những sự việc đồng
hiện (nhân vật Ben, một ng ười bạn thành công nhờ quyết đoán và liều lĩnh trong
k inh doanh) nhằm làm nổi bật tính cách do dự và s ự thật thà tốt bụng của Willy
Loman, và đó c ũng là nguyên nhân c ủa tất cả những người như ông không thể trụ
được trong xã hội tiêu dùng căng thẳng, tàn nhẫn và quyết liệt ở Mỹ.
Tất cả đều là con tôi (All My Sons, 19 47) phản ánh và lên án xã hội Mỹ ở
một góc độ khác: làm giàu và đạo đức, trách nhiệm cá nhân, gia đ ình và xã hội. Là
vở kịch chịu ảnh hưởng từ bút pháp nghệ thuật của nh à viết kịch lỗi lạc người Nauy:
Henric Ibsen. Trên cơ s ở đó, A.Miller đã phát huy nghệ t huật kịch trong sự nỗ lực
đẩy mâu thuẫn của cấu trúc khép kín v à k ịch tính lên cao, vượt qua những quy định
c ủa Ibsen. T ất cả đều là con tôi đ ược A. Miller viết thành k ịch tr ên cơ sở thông tin
có thật đ ược đăng tải trên báo chí M ỹ hồi đó - k hi chiến tranh t hế giới thứ II xảy ra.
- Nước Mỹ đã tuyên chiến với phát xít, đ ưa quân đội và phương tiện chiến tranh sang
c hâu Âu tham gia chiến tranh. Câu chuyện một cô gái vô t ình phát hiện ra cha mình
đã bán máy móc hỏng cho quân đội ở miền Tây n ước Mỹ, đã tố cáo với c hính quyền
đ ịa phương s ự làm ăn gian dối của cha trong nỗi dằn vặt và xấu hổ. Qua câu chuyện
có thật này, A.Miller đã hư cấu thành hai nhân vật kịch là Chris và Larry, hai anh
e m trai là phi công M ỹ đang chiến đấu ngoài mặt trận, rồi một người trở về, một
người tử nạn .
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
