Bài giảng Atlas thực tập và giải phẫu bệnh: Phần 1

Chia sẻ: Mộng Như | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:67

Thêm vào BST

Báo xấu

167
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 Tài liệu Bài giảng Atlas thực tập và giải phẫu bệnh trình bày các nội dung: Nốt Tophi bệnh gút, hạch nhiễm carbon, chuyển sản gai cổ tử cung, nghịc sản nặng - Carcimoon tại chỗ, viêm ruột thừa cấp, viêm loét da mãn tính, viêm lao hạch, tăng sản cục tuyến giáp, tăng sản tuyến tiền liệt,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Atlas thực tập và giải phẫu bệnh: Phần 1

Chuû nhieäm boä moân : Gs.Ts.Bs. NGUYEÃN SAØO TRUNG Giaûng vieân : Ts.Bs. AÂU NGUYEÄT DIEÄU Ths.Bs. BUØI THÒ HOÀNG KHANG Ths.Bs. HUYØNH NGOÏC LINH Bs. BUØI HUYØNH QUANG MINH Bs.CKII. TRÖÔNG COÂNG PHIEÄT Bs. ÑAËNG HOAØNG ANH THÖ Ths.Bs. NGUYEÃN ÑÌNH TUAÁN CN. LEÂ THÒ THANH HUYEÀN CN. TRIEÄU THÒ XUAÂN THU
LÔØI NOÙI ÑAÀU Taäp baøi giaûng - Atlas thöïc taäp Giaûi phaãu beänh ñöôïc soaïn ra nhaèm giuùp hoïc vieân coù theå naém baét ñöôïc caùc muïc tieâu thöïc taäp tröôùc khi vaøo lôùp, nhôø vaäy coù theå taän duïng toái ña thôøi gian ít oûi cuûa moãi buoåi thöïc taäp 2 tieát cho vieäc tìm kieám vaø quan saùt caùc muïc tieâu naøy treân tieâu baûn. Cuoái taäp saùch naøy laø danh saùch toång keát caùc muïc tieâu thöïc taäp, cuõng laø ñaùp aùn cho 4 daïng caâu hoûi cuûa kyø thi thöïc taäp keát thuùc khoùa hoïc: Teá baøo gì?, Caáu truùc gì?, Hieän töôïng gì?, Chaát gì?. Caùc hình aûnh ñaïi theå trong taäp saùch ñaõ ñöôïc choïn loïc ñeå cho thaáy nhöõng tính chaát töông ñoái ñaëc tröng cuûa toån thöông, hoïc vieân caàn ghi nhôù ñeå traû lôøi cho daïng caâu hoûi thöù naêm, Hình aûnh beänh lyù gì?.
MUÏC LUÏC ****** 1. Noát Tophi beänh Guùt 1 2. Haïch nhieãm carbon 4 3. Chuyeån saûn gai coå töû cung (CTC) 7 4. Nghòch saûn naëng– carcinoâm taïi choã CTC 10 5. Vieâm ruoät thöøa caáp 14 6. Vieâm loeùt da maõn tính 18 7. Vieâm lao haïch 23 8. Seïo loài 26 9. Taêng saûn cuïc tuyeán giaùp 28 10. Taêng saûn tuyeán tieàn lieät 32 11. Neâvi noäi bì 34 12. U nhuù da 37 13. U môõ 39 14. Moâ tuyeán tuïy laïc choã 41 15. Carcinoâm teá baøo gai cuûa da 44 16. Carcinoâm teá baøo gai di caên haïch 47 17. Carcinoâm teá baøo ñaùy cuûa da 50 18. Carcinoâm teá baøo gai khoâng söøng hoùa CTC 52 19. U tuyeán oáng ruoät giaø (RG) 54 20. Carcinoâm tuyeán RG 57 21. Carcinoâm tuyeán RGø di caên haïch 60 22. Carcinoâm tuyeán RG di caên gan 63 23. Carcinoâm tuyeán RG di caên phoåi 66 24. Xô gan 70 25. Carcinoâm teá baøo gan 73 26. Carcinoâm tuyeán daï daøy maët nhaãn 76 27. Carcinoâm tuyeán maët nhaãn di caên haïch 79 28. Carcinoâm TB gai ôû phoåi 82 29. Carcinoâm tieåu pheá quaûn pheá nang 85 30. Carcinoâm tuyeán giaùp daïng nhuù 88 31. Carcinoâm teá baøo saùng cuûa thaän 91 32. Sarcoâm sôïi 94 33. Sarcoâm cô trôn di caên gan 96 34. Sarcoâm xöông 99 35. U laønh sôïi – tuyeán vuù 102 36. Bieán ñoåi sôïi boïc tuyeán vuù 105 37. Carcinoâm oáng tuyeán vuù xaâm nhaäp 109 38. U cô trôn laønh tính thaân töû cung 112 39. U quaùi tröôûng thaønh buoàng tröùng 115 40. Nhau nöôùc toaøn phaàn 119 41. Haïch taêng saûn nang 121 42. Haïch taêng saûn xoang 123 43. Limphoâm lan toaû loaïi teá baøo B lôùn 125 44. Limphoâm Hodgkin 128 Danh saùch caùc muïc tieâu thöïc taäp Giaûi phaãu beänh 131 Ñieàu kieän thi – Caùch tính ñieåm 136
1 NOÁT TOPHI BEÄNH GUÙT Laø 1 toån thöông ñaëc tröng cuûa beänh guùt, coù daïng noát-cuïc, thöôøng xuaát hieän quanh caùc khôùp nhoû cuûa baøn tay vaø baøn chaân. Noát tophi ñöôïc hình thaønh do söï laéng ñoïng ngoaïi baøo cuûa caùc tinh theå uraùt trong moâ meàm quanh khôùp, kích thích maïnh phaûn öùng vieâm maõn tính vaø hoùa sôïi. Noát tophi naèm noâng coù theå loeùt ra da vaø ræ dòch. Ñaïi theå: Noát tophi coù daïng noát-cuïc, xuaát hieän quanh caùc khôùp nhoû cuûa ngoùn tay vaø baøn tay (hình 1) Hình 1: Noát tophi quanh caùc khôùp ngoùn tay Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Caùc ñaùm tinh theå uraùt laéng ñoïng ngoaïi baøo 2. Caùc teá baøo cuûa phaûn öùng vieâm maõn tính xung quanh ñaùm uraùt: Ñaïi thöïc baøo, limphoâ baøo, ñaïi baøo aên dò vaät 3. Phaûn öùng hoùa sôïi: nguyeân baøo sôïi, sôïi collagen Quan saùt tieâu baûn vôùi vaät kính (VK) 4, noát tophi goàm caùc ñaùm tinh theå uraùt to nhoû khoâng ñeàu, maàu xaùm- tím nhaït, ñöôïc bao quanh bôûi moâ sôïi coù thaám nhaäp caùc teá baøo vieâm maõn tính (hình 2). Vôùi VK 10 vaø VK 40, ta thaáy ñaùm uraùt ñöôïc vieàn bôûi caùc ñaïi thöïc baøo vaø ñaïi baøo aên dò vaät. Ñaïi thöïc baøo coù hình ña dieän, nhieàu baøo töông, nhaân baàu duïc naèm leäch qua 1 beân. Ñaïi baøo aên dò vaät coù kích thöôùc raát lôùn, chöùa nhieàu nhaân hình baàu duïc, raûi ñeàu trong baøo töông. Giöõa caùc ñaùm uraùt laø moâ sôïi taêng sinh, goàm caùc nguyeân baøo sôïi laø nhöõng teá baøo hình thoi coù nhaân hình baàu duïc hoaëc hình thoi vaø ít baøo töông; phaân boá giöõa caùc sôïi collagen maàu hoàng (hình 3). Tìm caùc tieåu tónh maïch trong moâ sôïi ñeå thaáy caùc limphoâ baøo thaám nhaäp töø trong loøng maïch vaøo moâ xung quanh (hình 4).
2 Hình 2: 1- Caùc ñaùm tinh theå uraùt laéng ñoïng ngoaïi baøo; 2- Moâ sôïi coù thaám nhaäp teá baøo vieâm maõn tính. Hình 3: 1- Ñaùm tinh theå uraùt; 2- Ñaïi thöïc baøo; 3-. Ñaïi baøo aên dò vaät; 4- Nguyeân baøo sôïi; 5- Sôïi collagen; 6- Tieåu tónh maïch.
3 Hình 4: 1- Uraùt; 2- Ñaïi baøo aên dò vaät; 3 -Nguyeân baøo sôïi ; 4- Sôïi collagen; 5- Tieåu tónh maïch; 6- Limphoâ baøo.
4 HAÏCH NHIEÃM CARBON Laø haäu quaû cuûa tình traïng hít phaûi buïi than, thuôøng gaëp ôû cö daân caùc thaønh phoá coù tình traïng oâ nhieãm khoâng khí naëng, ngöôøi nghieän thuoác laù. Buïi than loït ñeán pheá nang seõ ñöôïc ñaïi thöïc baøo pheá nang “aên”; caùc ñaïi thöïc baøo öù ñaày buïi than di chuyeån ngöôïc leân tieåu pheá quaûn hoâ haáp, xuyeân thaønh vaø chui vaøo maïch baïch huyeát ñeå ñeán caùc haïch quanh pheá quaûn vaø haïch roán phoåi. Ñaïi theå : Moät haïch nhieãm carbon ôû roán phoåi coù maàu ñen nhö haéc ín (hình 1). Hình 1: Haïch nhieãm carbon ôû roán phoåi xeû ñoâi cho thaáy maët caét maàu ñen nhö haéc ín. Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Ñaïi thöïc baøo öù ñoïng carbon, taäp trung trong caùc xoang baïch huyeát cuûa haïch (xoang döôùi voû, xoang quanh nang, xoang tuûy). 2. Nang limphoâ thöù caáp trong vuøng voû haïch. Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa haïch limphoâ. Vôùi VK 4, quan saùt caùc thaønh phaàn caáu taïo moâ hoïc bình thöôøng cuûa haïch nhö voû bao sôïi, vaùch ngaên sôïi vaøo vuøng voû, vuøng voû vôùi caùc nang limphoâ thöù caáp, vuøng caän voû, vuøng tuûy, caùc xoang baïch huyeát döôùi voû, xoang quanh nang vaø xoang tuûy (hình 2).
5 Hình 2: 1- Voû bao sôïi; 2- Xoang döôùi voû; 3- Xoang quanh nang ; 4- Nang limphoâ thöù caáp. Vôùi VK 10, quan saùt trong xoang döôùi voû vaø xoang quang nang thaáy coù chöùa raát nhieàu ñaïi thöïc baøo öù ñoïng carbon (hình 3) . Hình 3: 1. Voû bao sôïi; 2. Caùc ñaïi thöïc baøo öù ñoïng carbon.
6 Quan saùt vôùi VK 40, ñaïi thöïc baøo öù ñoïng carbon laø nhöõng teá baøo lôùn, nhaân hình baàu duïc hoaëc hình khía loõm nhö quaû thaän, naèm leänh beân, baøo töông nhieàu maàu hoàng nhaït, coù chöùa caùc haït buïi than nhoû maàu naâu ñen (hình 4). Hình 4: 1. Ñaïi thöïc baøo öù ñoïng caùc haït buïi than trong baøo töông; 2. Limphoâ baøo
7 CHUYEÅN SAÛN GAI COÅ TÖÛ CUNG Coå töû cung (CTC) goàm coå ngoaøi ñöôïc bao phuû bôûi bieåu moâ laùt taàng khoâng söøng hoùa, vaø coå trong bôûi bieåu moâ truï ñôn tieát nhaày. Nôi noái tieáp giöõa bieåu moâ coå ngoaøi vaø coå trong ñöôïc goïi laø ñöôøng tieáp hôïp gai–truï, naèm ngay loã ngoaøi CTC ôû treû gaùi chöa daäy thì. ÔÛ phuï nöõ trong ñoä tuoåi hoaït ñoäng sinh duïc, söï phaùt trieån cuûa CTC laøm bieåu moâ tuyeán coå trong loän ra ngoaøi, taïo ra vuøng loä tuyeán CTC, ñaåy ñöôøng tieáp hôïp gai - truï ra xa khoûi loã ngoaøi CTC. Ñeå thích nghi vôùi moâi tröôøng môùi coù tính axít trong aâm ñaïo, bieåu moâ truï ñôn trong vuøng loä tuyeán seõ chuyeån saûn gai thaønh bieåu moâ laùt taàng nhôø hoaït ñoäng taêng saûn cuûa caùc teá baøo döï tröõ; keát cuïc taùi taïo 1 ñöôøng tieáp hôïp gai- truï môùi veà ñuùng vò trí ban ñaàu; vuøng chuyeån saûn gai coøn ñöôïc goïi laø vuøng chuyeån daïng (hình 1). Hình 1: A- CTC ôû treû gaùi chöa coù vuøng loä tuyeán; B- Söï hình thaønh vuøng loä tuyeán laøm ñöôøng tieáp hôïp gai-truï bò ñaåy xa khoûi loã ngoaøi CTC; C- Hoaït ñoäng chuyeån saûn gai keát cuïc ñaõ taùi taïo ra 1 ñöôøng tieáp hôïp gai-truï môùi (ñöôøng chaám chaám maàu xanh) tieán gaàn ñeán loã ngoaøi CTC.
8 Ñaïi theå: Vuøng loä tuyeán coå trong CTC coù maàu ñoû töôi, chöùa nhöõng vuøng chuyeån saûn gai maàu hoàng lôït töông töï bieåu moâ coå ngoaøi CTC (Hình 1 C). Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Bieåu moâ truï ñôn cuûa vuøng loä tuyeán coå trong CTC. 2. Bieåu moâ chuyeån saûn gai. Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa coå töû cung. Quan saùt tieâu baûn vôùi VK 4 vaø VK 10, bieåu moâ truï ñôn bình thöôøng cuûa coå trong CTC ôû vuøng loä tuyeán laø 1 lôùp teá baøo hình truï coù nhaân leäch veà cöïc ñaùy, baøo töông cöïc ñænh chöùa ñaày chaát nhaày; bieåu moâ naøy gaáp neáp saâu xuoáng döôùi moâ ñeäm taïo ra caùc tuyeán coå trong CTC; giöõa lôùp teá baøo truï vaø maøng ñaùy coù caùc teá baøo döï tröõ phaân boá raûi raùc (hình 2). Vôùi VK 40, quan saùt doïc theo lôùp bieåu moâ truï ñôn beà maët, ta thaáy hieän töôïng chuyeån saûn gai baét ñaàu vôùi söï taêng saûn caùc teá baøo döï tröõ, taïo thaønh 1 lôùp teá baøo lieân tuïc (töông öùng vôùi lôùp ñaùy cuûa bieåu moâ laùt taàng) naèm beân döôùi lôùp teá baøo truï ñôn, hình thaønh 1 bieåu moâ chuyeån saûn goàm 2 lôùp teá baøo (hình 3). Caùc teá baøo cuûa lôùp ñaùy laïi tieáp tuïc taêng saûn, taïo thaønh caùc lôùp môùi töông öùng vôùi caùc lôùp trung gian cuûa bieåu moâ laùt taàng, hình thaønh 1 bieåu moâ chuyeån saûn goàm nhieàu lôùp teá baøo gai (teá baøo ña dieän, baøo töông nhieàu vaø aùi toan); lôùp teá baøo truï ñôn bò ñaåy leân treân cuøng. Khi caùc teá baøo truï naøy bong troùc, seõ ñeå laïi moät bieåu moâ laùt taàng gioáng bieåu moâ coå ngoaøi CTC; quaù trình chuyeån saûn gai töø bieåu moâ truï ñôn tieát nhaày thaønh bieåu moâ laùt taàng ñaõ hoaøn taát (hình 4). Hình 2: 1- Lôùp teá baøo truï ñôn tieát nhaày; 2- Teá baøo döï tröõ naèm raûi raùc; 3- Moâ ñeäm.
9 Hình 3: 1- Teá baøo döï tröõ taêng saûn thaønh 1 lôùp lieân tuïc; 2- Tuyeán coå trong CTC. Hình 4: 1- Teá baøo truï ñôn bò ñaåy leân beà maët; 2- Teá baøo truï ñôn ñaõ bong troùc; 3- Caùc lôùp teá baøo gai; 4- Maøng ñaùy; 5- Moâ ñeäm.
10 NGHÒCH SAÛN NAËNG – CARCINOÂM TAÏI CHOÃ COÅ TÖÛ CUNG (CIN 3) Toån thöông nghòch saûn vaø carcinoâm CTC thöôøng xuaát phaùt töø vuøng chuyeån daïng laø do hoaït ñoäng taêng saûn vaø chuyeån saûn taïi ñaây khieán noù deã bò taùc ñoäng bôûi caùc taùc nhaân sinh u (HPV ñöôïc xem laø nhaân toá chính). Nghòch saûn laø tình traïng roái loaïn taêng sinh teá baøo, bieåu thò bôûi söï roái loaïn ñònh höôùng saép xeáp cuûa caùc teá baøo, thay ñoåi kích thöôùc - hình daïng cuûa teá baøo vaø nhaân, baát thöôøng veà vò trí cuûa phaân baøo. Ñoái vôùi bieåu moâ laùt taàng, tuøy theo caùc bieán ñoåi noùi treân coøn giôùi haïn ôû 1/3 döôùi,1/3 giöõa hoaëc ñaõ leân tôùi 1/3 treân cuûa chieàu daøy bieåu moâ, phaân bieät ra 3 möùc ñoä nghòch saûn: nheï, vöøa vaø naëng; khi toaøn boä chieàu daøy bieåu moâ keå caû lôùp beà maët cuõng bò bieán ñoåi thì toån thöông ñöôïc goïi laø carcinoâm taïi choã. Nghòch saûn ñöôïc xem laø toån thöông tieàn ung thö vì nghòch saûn naëng coù theå chuyeån thaønh ung thö. ÔÛ CTC, nghòch saûn naëng vaø carcinoâm taïi choã CTC ñöôïc xeáp chung vaøo toån thöông taân sinh trong bieåu moâ möùc ñoä 3 (CIN 3) vaø ñöôïc xöû trí gioáng nhau (caét boû baèng voøng ñieän, khoeùt choùp). Ñaïi theå: Hình aûnh ñaïi theå cuûa CTC coù chöùa CIN 3 coù theå cuõng gioáng nhö moät coå töû cung bò loä tuyeán chuyeån saûn gai thoâng thöôøng; ñeå phaùt hieän sôùm, caàn tieán haønh taàm soaùt ñònh kyø baèng pheát moûng Papanicolaou (hình 1). Hình 1: Hình aûnh coå töû cung coù toån thöông CIN 3 khoâng khaùc vieâm loä tuyeán chuyeån saûn gai. Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Bieåu moâ chuyeån saûn gai taïi vuøng chuyeån daïng. 2. Toån thöông nghòch saûn naëng: caùc teá baøo bieåu moâ saép xeáp theo höôùng thaúng goùc vôùi maøng ñaùy, teá baøo coù hình daïng vaø kích thöôùc thay ñoåi khaùc nhau, nhaân taêng saéc meùo moù, phaân baøo taêng vaø khoâng coøn giôùi haïn ôû lôùp ñaùy; caùc bieán ñoåi treân ñaõ leân tôùi 1/3 treân cuûa chieàu daøy bieåu moâ nhöng lôùp teá baøo beà maët vaãn coù nhaân deït gioáng bieåu moâ laùt taàng bình thöôøng. 3. Carcinoâm taïi choã: hình aûnh nghòch saûn chieám toaøn boä chieàu daøy cuûa bieåu moâ, lôùp teá baøo beà maët coù nhaân taêng saéc meùo moù. Löu yù: hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc bieåu moâ laùt taàng cuûa coå ngoaøi CTC.
11 Maãu sinh thieát ñöôïc laáy töø vuøng chuyeån daïng cuûa coå töû cung. Quan saùt baèng maét traàn, tieâu baûn goàm 2 laùt caét. Treân 1 laùt caét, ôû VK4 vaø VK10, bieåu moâ tuyeán coå trong bò loä ra ngoaøi ñang chuyeån saûn gai ôû nhieàu möùc ñoä khaùc nhau: chuyeån saûn gai môùi baét ñaàu vôùi söï taêng saûn caùc teá baøo döï tröõ, taïo thaønh 1 lôùp teá baøo lieân tuïc naèm beân döôùi lôùp teá baøo truï ñôn (hình 2); coù nôi bieåu moâ chuyeån saûn ñaõ daày leân goàm nhieàu lôùp teá baøo gai, ñaåy lôùp teá baøo truï ñôn leân treân cuøng; khi chuyeån saûn gai hoaøn taát, caùc teá baøo truï bò bong troùc heát, ñeå laïi moät bieåu moâ laùt taàng gioáng bieåu moâ coå ngoaøi CTC (hình 2 vaø 3). Hình 2: 1- Bieåu moâ tuyeán tieát nhaày; 2- Teá baøo döï tröõ taêng saûn thaønh 1 lôùp lieân tuïc; 3- Bieåu moâ chuyeån saûn gai; 4- Teá baøo truï ñôn bò ñaåy leân beà maët; 5- Chuyeån saûn gai hoaøn taát Hình 3: 1- Bieåu moâ chuyeån saûn gai chöa hoaøn taát, teá baøo truï ñôn bò ñaåy leân beà maët; 2- Chuyeån saûn gai hoaøn taát, teá baøo truï ñôn ñaõ bong heát.
12 Quan saùt laùt caét coøn laïi, ôû VK10 vaø VK40, bieåu moâ chuyeån saûn gai vuøng chuyeån daïng bò thay theá bôûi bieåu moâ nghòch saûn: maät ñoä teá baøo cao hôn, teá baøo chen chuùc nhau, roái loaïn ñònh höôùng saép xeáp vôùi truïc teá baøo vuoâng goùc vôùi maøng ñaùy, kích thöôùc teá baøo to nhoû khoâng ñeàu, nhaân lôùn taêng saéc meùo moù, tæ leä phaân baøo taêng vaø vò trí phaân baøo baát thöôøng (hình 4). Khi nhöõng teá baøo baát thöôøng naøy chieám gaàn toaøn boä beà daày cuûa bieåu moâ, chæ chöøa laïi lôùp teá baøo beà maët vôùi nhaân deït nhö bieåu moâ laùt taàng bình thöôøng, chuùng ta coù toån thöông nghòch saûn naëng (hình 5). Khi toaøn boä beà daày bieåu moâ, keå caû lôùp beà maët cuõng bò bieán ñoåi, nhaân teá baøo taêng saéc meùo moù, thì goïi laø carcinoâm taïi choã (hình 6). Nghòch saûn vaø carcinoâm taïi choã coù theå lan theo beà maët vaø vaøo caùc khe tuyeán coå trong, coù theå thaáy choã tieáp noái lieân tuïc vôùi bieåu moâ tuyeán tieát nhaày bình thöôøng coøn soùt laïi cuûa khe tuyeán; khaùc vôùi caùc ñaùm teá baøo ung thö xaâm nhaäp moâ ñeäm, ôû ñaây maøng ñaùy quanh khe tuyeán coøn nguyeân veïn. Giöõa caùc khe tuyeán bò aên lan, coù caùc tuyeán coå trong bình thöôøng. Ta thaáy vuøng nghòch saûn naëng vaø carcinoâm taïi choã naèm noái tieáp xen keõ nhau, vì vaäy chuùng ñöôïc xeáp chung vaøo toån thöông CIN 3 (hình 4). Hình 4: 1- Bieåu moâ nghòch saûn naëng – carcinoâm taïi choã (CIN 3); 2- CIN 3 lan vaøo khe tuyeán coå trong; 3- Tuyeán tieát nhaày coå trong coå töû cung bình thöôøng