Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : Bệnh hại cây lúa part 10

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

83
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Triệu chứng bệnh lùn xoắn lá. Một triệu chứng đặc trưng của bệnh là gân lá bị sưng, tạo các bướu có màu trắng hay màu vàng nhạt, đôi khi bướu có màu nâu nhạt hay nâu sậm, bướu có thể rộng 0,5-1mm và bề dài có thể dưới 1cm đến nhiều cm. Bướu thường xuất hiện trên phiến lá, có khi cũng có ở bẹ. Số lượng bướu cũng thay đổi, có khi đến 75% số chồi có triệu chứng bướu. Cây bị bệnh sẽ cho ít hạt hay hoàn toàn không có hạt....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : Bệnh hại cây lúa part 10

H. 33: Trieäu chöùng beänh luøn xoaén laù. Moät trieäu chöùng ñaëc tröng cuûa beänh laø gaân laù bò söng, taïo caùc böôùu coù maøu traéng hay maøu vaøng nhaït, ñoâi khi böôùu coù maøu naâu nhaït hay naâu saäm, böôùu coù theå roäng 0,5-1mm vaø beà daøi coù theå döôùi 1cm ñeán nhieàu cm. Böôùu thöôøng xuaát hieän treân phieán laù, coù khi cuõng coù ôû beï. Soá löôïng böôùu cuõng thay ñoåi, coù khi ñeán 75% soá choài coù trieäu chöùng böôùu. Caây bò beänh seõ cho ít haït hay hoaøn toaøn khoâng coù haït. Beänh gaây haïi khaù nghieâm troïng, coù khi 90-100% choài bò nhieãm vaø naêng suaát coù theå giaõm ñeán 90% hay thaát traéng hoaøn toaøn. III. TAÙC NHAÂN: Do virus ñöôïc goïi laø Rice Ragged Stunt Virus (RRSV). Virus taäp trung nhieàu trong caùc maïch libe vaø trong caùc teá baøo cuûa böôùu. Virus coù theå coù hình khoái caàu hay khoái ña dieän, ñöôøng kính 50-70nm. Virus coù theå beàn vöõng ôû 4oC trong voøng 7 ngaøy; beàn ôû pH = 6-9; ôû 60oC seõ bò baát hoaït. IV. COÂN TRUØNG TRUYEÀN BEÄNH: Beänh khoâng truyeàn cô hoïc, khoâng truyeàn qua ñaát, qua haït hay qua caùc coân truøng khaùc, ngoaïi tröø raày naâu (Nilaparvata lugens). Khaû naêng truyeàn beänh cuûa raày naâu khoâng chòu aûnh höôûng cuûa biotype raày. ÔÛ Philippines coù theå coù ñeán 14-76% (40%) caù theå trong quaàn theå raày naâu töï nhieân laø coù khaû naêng truyeàn beänh. Raày caàn chích huùt treân caây beänh toái thieåu 8 giôø ñeå laáy nguoàn virus. Thôøi gian uû virus trong cô theå coân truøng töø 2 - 33 ngaøy (trung bình laø 9 ngaøy). Thôøi gian toái thieåu ñeå raày ñaõ mang maàm beänh, chích huùt treân caây maïnh vaø truyeàn beänh ñöôïc laø moät giôø; thôøi gian chích huùt caøng daøi thì hieäu quaû truyeàn beänh caøng cao. Sau moät laàn chích huùt ñeå haáp thu nguoàn virus, raày naâu coù theå keùo daøi khaû naêng truyeàn beänh töø 3-35 ngaøy (trung bình laø 15 ngaøy) töùc khoaûng 13- 35% chu trình soáng cuûa raày. Qua caùc laàn loät xaùc, raày naâu khoâng maát khaû naêng truyeàn beänh, nhöng virus khoâng truyeàn qua tröùng. Nhö vaäy ñaây laø loái truyeàn beänh beàn nhöng khoâng truyeàn qua tröùng. Treân moät caây bò nhieãm beänh luøn xoaén laù, ñoàng thôøi cuõng coù theå bò nhieãm beänh luùa coû vaø beänh tungro, ñieàu naøy cho thaáy khoâng coù söï khaùng cheùo giöõa 3 beänh naøy. Trieäu chöùng beänh coù theå loä ra sau khi nhieãm 2-3 tuaàn vaø treân moät soá gioáng coù theå coù hieän töôïng taùi hoài phuïc beänh taïm thôøi. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 89
V. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: Khoâng coù bieän phaùp ñaëc bieät ñeå trò beänh naøy, ngoaïi tröø ngaên ngöøa raày naâu, nhaát laø ôû giai ñoaïn ñaàu . Neân duøng gioáng khaùng raày vaø tìm gioáng khaùng beänh. BEÄNH TUNGRO VAØ CAÙC BEÄNH TÖÔNG TÖÏ. I. LÒCH SÖÛ, VAØ PHAÂN BOÁ: Beänh tungro ñöôïc ghi nhaän ñaàu tieân ôû noâng traïi thöïc nghieäm IRRI, Philippines, vaøo naêm 1963 vaø ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng beänh phoå bieán vaø nghieâm troïng taïi ñaây. Nhieàu trieäu chöùng beänh töông töï ñaõ ñöôïc moâ taû töø thaäp nieân 1940 taïi Philippines, ngaøy nay ñöôïc tin raèng haàu heát chính laø beänh tungro. Beänh "ñoû laù" xaûy ra ôû Malaysia töø 1938, ngaøy nay thaáy coù nhieàu ñieåm raát gioáng vôùi beänh tungro. Töông töï, beänh "mentek" ñaõ ñöôïc phaùt hieän vaøo naêm 1859, cuõng raát gioáng vôùi beänh tungro. Beänh cuõng ñöôïc ghi nhaän ôû Thaùi lan vaøo naêm 1964 vôùi teân goïi beänh laù maøu cam vaøng (yellow-orange leaf) cuõng coù nhöõng ñaëc ñieåm veà trieäu chöùng vaø beänh hoïc raát gioáng vôùi beänh tungro. Beänh cuõng ñaõ ñöôïc ghi nhaän ôû AÁn ñoä vaøo naêm 1967, ôû Bangladesh vaøo naêm 1969. ÔÛ Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, moät beänh coù trieäu chöùng töông töï, cuõng ñaõ ñöôïc ghi nhaän töø khaù laâu vôùi möùc thieät haïi nheï. II. TRIEÄU CHÖÙNG: Trieäu chöùng chính cuûa beänh laø caây bò luøn, laù bieán töø maøu vaøng ñeán maøu cam. Möùc ñoä luøn vaø söï ñoåi maøu cuûa caây beänh thay ñoåi theo gioáng, tuoåi caây, ñieàu kieän moâi tröôøng, vaø doøng virus. Laù beänh bò ñoåi maøu töø choùp, thöôøng chæ phaàn treân cuûa phieán laù bò ñoåi maøu, tuy vaäy; vuøng bieán maøu cuõng coù theå lan xuoáng phaàn beân döôùi. Laù non bò beänh thaáy coù nhieàu ñoám traéng, trong khi laù giaø thaáy coù nhieàu veát naâu ræ. Thöôøng caùc gioáng thuoäc nhoùm japonica laù Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 90
seõ bieán maøu vaøng, trong khi treân caùc gioáng ôû nhoùm indica laù seõ bieán maøu cam. Luùa troàng trong maùt hay ôû ñaát boùn nhieàu ñaïm, söï ñoåi maøu naøy seõ khoâng thaáy roõ. Caây beänh bò luøn nhieàu ít tuøy tính nhieãm cuûa gioáng, caây beänh cuõng nhaûy ít choài. Treân caùc gioáng khaùng chæ choùp laù bò ñoåi maøu vaø laù non phaùt trieån coù theå khoâng loä trieäu chöùng, caây chæ bò hôi luøn. Treân caùc gioáng khaùng vöøa, trieäu chöùng bieán maøu laù coù theå loä roõ ôû moät giai ñoaïn naøo ñoù roài sau ñoù coù hieän töôïng phuïc hoài. Treân gioáng nhieãm, trieäu chöùng luøn vaø bieán maøu keùo daøi suoát chu kyø soáng cuûa caây, caây beänh coù theå bò cheát sôùm hay muoän. Nhieãm beänh treå, trieäu chöùng beänh caøng nheï vaø coù theå khoâng loä ra. Trieäu chöùng beänh cuõng thay ñoåi theo doøng virus. Treân laù beänh coù hieän töôïng taäp trung nhieàu tinh boät vaø seõ bieán sang maøu ñen hay naâu saäm khi nhuoäm vôùi iode. Trong laù beänh, dieäp luïc toá, ñöôøng hoøa tan vaø caùc hôïp chaát phenol bò giaûm, amino acide toång soá vaø tinh boät gia taêng roõ neùt. H. 34: Trieäu chöùng beänh Tungro III. TAÙC NHAÂN: Do virus ñöôïc goïi teân laø Rice Tungro Virus (RTV). Beänh do hai daïng virus gaây ra, daïng khoái ña dieän (daïng I) coù ñöôøng kính khoaûng 30nm, daïng sôïi (daïng B) coù kích thöôùc 35 x 150-350nm. Daïng B gaây trieäu chöùng tungro nheï, daïng I khoâng gaây trieäu chöùng beänh, nhöng laøm gia taêng möùc ñoä beänh. Raày xanh truyeàn beänh thì raát deã tieâm truyeàn virus I nhöng chæ truyeàn virus B khi raày ñaõ haáp thu saún virus I hay haáp thu cuøng luùc caû virus I vaø B. ÔÛ nhieät ñoä 63oC, virus coù theå beàn vöûng trong 10 phuùt (pH leân ñeán 9) vaø ôû nhieät ñoä trong phoøng, virus khoâng thay ñoåi ñaëc tính trong 24 giôø. Virus gaây beänh coù theå coù nhieàu doøng, ôû Philippines, IRRI ñaõ xaùc ñònh coù 3 doøng, doøng S gaây trieäu chöùng soïc traéng ôû giöõa caùc gaân laù, coù khi laø nhöõng soïc vaøng hay nhöõng bôùt traéng. Doøng M gaây trieäu chöùng khaûm traéng treân laù. Doøng T gaây trieäu chöùng phieán laù heïp. Noùi chung doøng S gaây trieäu chöùng nghieân troïng nhaát, doøng T gaây trieäu chöùng nheï nhaát. IV. COÂN TRUØNG TRUYEÀN BEÄNH: Coù nhieàu loaïi raày nhö raày xanh ñuoâi ñen, raày löng traéng, coù khaû naêng truyeàn virus gaây beänh tungro, trong ñoù raày xanh ñuoâi ñen laø vector chính. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 91
Trong quaàn theå raày xanh (Nephotettix virescens), coù theå coù ñeán 83% laø coù khaû naêng truyeàn beänh. Thôøi gian chích huùt toái thieåu ñeå vector haáp thu virus laø 30 phuùt vaø thôøi gian chích huùt toái thieåu ñeå truyeàn beänh laø 15 phuùt. Thôøi gian uû beänh trong caây laø 6-9 ngaøy. Giöõa virus vaø vector coù moái lieân heä hôi khaùc thöôøng, virus khoâng coù thôøi gian uû beänh roõ reät trong cô theå coân truøng, trong voøng 2 giôø vector coù theå truyeàn beänh ñöôïc keå caû thôøi gian chích huùt haáp thu vaø chích huùt ñeå tieâm truyeàn virus. Thôøi gian truyeàn beänh hieäu quaû cuûa coân truøng sau moät laàn haáp thu virus seõ giaõm nhanh (haøng giôø); sau 24 giôø, hieäu quaû tieâm truyeàn seõ giaûm 40-50% vaø hoaøn toaøn maát haún sau 5-6 ngaøy. AÁu truøng truyeàn beänh hieäu quaû hôn thaønh truøng, nhöng khaû naêng naøy seõ maát sau moãi laàn loät xaùc. Ñoái vôùi raày löng traéng (Recilia dosalis), chæ coù 4-8% caù theå trong quaàn theå laø coù khaû naêng truyeàn beänh. Nhieät ñoä coù aûnh höôûng ñeán khaû naêng truyeàn beänh cuûa raày xanh ñuoâi ñen, khi nhieät ñoä taêng töø 10-30oC, hieäu quaû truyeàn beänh cuûa raày cuõng taêng leân, tuy nhieân khi vöôït quaù 31oC, hieäu quaû tieâm truyeàn seõ giaûm xuoáng. Ñôøi soáng cuûa raày cuõng keùo daøi khi nhieät ñoä giaûm töø 34- 13oC. Nhieät ñoä cuõng aûnh höôûng ñeán thôøi gian löu toàn cuûa virus trong cô theå raày, sau khi haáp thu virus, neáu ôû 13oC, raày coù theå keùo daøi thôøi gian truyeàn beänh ñeán 22 ngaøy, trong khi neáu ôû 32oC, thôøi gian naøy toái ña chæ keùo daøi 6 ngaøy. Tuoåi maï mang nguoàn beänh maø raày chích huùt ñeå haáp thu virus, cuõng nhö tuøy gioáng, coù aûnh höôûng ñeán möùc ñoä nghieâm troïng cuûa beänh. ÔÛ maï non, thôøi gian chích huùt ñeå haáp thu ñöôïc virus seõ ngaén hôn; neáu haáp thu virus treân gioáng TN-1 hay IR-22, tyû leä caây nhieåm do raày tieâm truyeàn sau ñoù seõ cao hôn. Treân gioáng nhieåm virus cuõng nhaân nhanh hôn treân gioáng khaùng. Treân laù beänh khoâ giöû ôû nhieät ñoä phoøng, virus coù theå beàn ñeán 40 ngaøy. Khoâng thaáy caây coù khaû naêng khaùng ngang giöõa 3 beänh tungro, luøn vaøng vaø luùa coû. Virus khoâng truyeàn qua tröùng, qua haït gioáng, qua ñaát hay qua veát thöông cô hoïc. V. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: 1. Gioáng khaùng: Ñeå traéc nghieäm gioáng khaùng ,coù theå traéc nghieäm ôû giai ñoaïn maï 2-3 laù (11-13ngaøy tuoåi), treân moãi choài ñöôïc thaû 2-3 con raày ñaõ cho chích huùt treân caây beänh trong 2-4 ngaøy vaø giöõ treân caây muoán tieâm truyeàn trong 8-9 giôø. Tính khaùng hay nhieåm cuûa gioáng ñöôïc ñaùnh giaù vaøo 12 ngaøy sau khi thaû raày. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 92
Ñeå ñaùnh giaù, coù theå döïa vaøo tyû leä choài bò nhieãm vaø möùc ñoä luøn cuûa caây beänh. ________________________________________________ Phaûn öùng Tyû leä choài nhieãm ________________________________________________ Khaùng Töø 30% trôû xuoáng Trung bình Töø 30-60% choài nhieãm Nhieãm Treân 60% choài nhieãm ________________________________________________ ________________________________________________ Caáp Möùc ñoä luøn caây ________________________________________________ S0 Chieàu cao bình thöôøng S1 Chieàu cao caây bò giaûm 25% S2 " 50% S3 " 75% trôû leân _______________________________________________ Caùc traéc nghieäm cho thaáy coù nhieàu gioáng khaùng beänh, nhöõng gioáng naøy coù theå vöøa khaùng raày vöøa khaùng beänh hoaëc chæ khaùng beänh maø khoâng khaùng raày. Caùc gioáng khaùng naøy coù theå chöùa nhieàu chaát öùc cheá söï nhaân maät soá cuûa virus 2. Duøng thuoác baûo veä maï traùnh raày taán coâng: Coù theå ngaâm maï vaøo thuoác löu daån, nhö Furadan, qua moät ñeâm. Trieäu chöùng beänh coù theå bò öùc cheá baèng Barbendazim. 3. Veä sinh, dieät nguoàn löu toàn cuûa raày vaø virus: Virus coù theå löu toàn treân caùc loaïi coû nhö Eleusine indica, Echinochloa colonum, Echinochloa crusgalli, Paspalum distichum vaø treân nhieàu loaïi luùa hoang. Treân caùc loaøi Echinochloa vaø Paspalum, maëc duø trieäu chöùng khoâng loä ra nhöng coù theå chöùa virus beân trong. BEÄNH LUAÙ COÛ ( Grassy Stunt) I. LÒCH SÖÛ, PHAÂN BOÁ, THIEÄT HAÏI: Beänh ñöôïc phaùt hieän ñaàu tieân vaøo naêm 1962 ôû vieän IRRI, Philippines. Beänh cuõng ñaõ ñöôïc baùo caùo taïi Sri Lanka (1969), Aán Ñoä (1967), Indonesia (!973), Malaysia (1969), Taiwan (1970), Thaùi Lan (1969), Nhaät (1980). Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 93
Beänh cuõng coù maët trong vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long töø khaù laâu, chæ raát ít buoäi beänh ñöôïc ghi nhaän, choài beänh coù laù moïc ñöùng. Laù ngaén, heïp, maøu xanh hôi vaøng, coù nhieàu ñoám ræ taïo bôùt baát daïng. Caây beänh nhaûy raát nhieàu choài nhoû, neân troâng gioáng nhö buoäi coû. Caây beänh vaån soáng, nhöng khoâng troå gieù hay gieù cho raát ít haït. III. TAÙC NHAÂN: Chöa coù nhöõng keát luaän döùt khoaùt, mycoplasma ñaõ ñöôïc tìm thaáy trong moâ caây beänh, nhöng caùc xöû lyù baèng Tetracycline khoâng cho nhöõng keát quaû roõ reät (IRRI, 1968 vaø 1969). Shikata et al. (1980) ñaõ tìm thaáy trong moâ caây beänh vaø trong vector moät loaïi virus ña dieän, ñöôøng kính 20nm. Tuy nhieân, ñaây cuõng laø tröôøng hôïp ñaàu tieân moät virus ña dieän coù kích thöôùc nhoû, nhaân maät soá trong cô theå vector. H. 35 : Trieäu chöùng beänh luùa coû. IV. COÂN TRUØNG TRUYEÀN BEÄNH: Do raày naâu (Nilaparvata lugens) laø vector truyeàn beänh. Khaû naêng truyeàn beänh cuûa vector khoâng leä thuoäc giôùi tính, coù hay khoâng coù caùnh vaø maøu saéc cuûa vector. Trong moät quaàn theå raày naâu, coù 20-40% caù theå coù khaû naêng truyeàn beänh. Thôøi gian haáp thu ñeå laáy nguoàn virus treân caây beänh khoaûng 30 phuùt, thôøi gian uû beänh trong cô theå coân truøng thay ñoåi, töø 5-28 ngaøy, trung bình 10-11 ngaøy. Thôøi gian chích huùt toái thieåu ñeå truyeàn beänh ñöôïc cho moät caây maïnh, khoaûng 5-15 phuùt,tyû leä nhieåm beänh ñaït toái ña khi thôøi gian chích huùt ñeå tieâm truyeàn ñaït 24 giôø. Thôøi gian uû beänh trong caây töø 10-20 ngaøy. Virus coù theå löu toàn trong cô theå raày suoát ñôøi, nhöng khoâng truyeàn virus qua tröùng vaø khoâng coù khaû naêng truyeàn beänh haèng ngaøy maø coù taàn soá töø 2-3 ngaøy. Raày mang virus thöôøng coù voøng ñôøi ngaén hôn raày khoâng coù virus. Virus khoâng truyeàn qua haït gioáng. V. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: 1. Gioáng khaùng: Phöông phaùp traéc nghieäm gioáng khaùng cuõng töông töï nhö ñoái vôùi beänh tungro, tuy nhieân ngöôøi ta duøng aáu truøng raày ñeå tieâm truyeàn. AÁu truøng raày ñöôïc cho chích huùt treân caây beänh vaø ñöôïc cho tieâm truyeàn beänh sau khi ñaõ haáp thu virus ñöôïc 10-11 ngaøy. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 94
Nhieàu gioáng vaø doøng lai cuûa IRRI, sau IR26 ñaõ ñöôïc truyeàn gene khaùng beänh naøy vaø ña soá chuùng cuõng khaùng raày. 2. Duøng thuoác ñeå ngaên ngöùa raày: Coù theå söû duïng caùc loaïi thuoác ñeå ngöøa raày. BEÄNH VAØNG CAM (Orange Leaf) I. LÒCH SÖÛ VAØ PHAÂN BOÁ: Beänh ñöôïc ghi nhaän laàn ñaàu tieân ôû mieàn Baéc Thaùi lan vaøo naêm 1960. Beänh cuõng ñöôïc baùo caùo ôû Philippines (1963), Sri Lanka (1969), Malaysia (1971), Trung Quoác (1980). Trieäu chöùng beänh töông töï vôùi beänh naày cuõng ñöôïc ghi nhaän ôû nhieàu nöôùc Ñoâng Nam AÙ. II. TRIEÄU CHÖÙNG: Beänh coù nhöõng trieäu chöùng noåi baät sau: - Beänh phaùt trieån töø laù döôùi lan daàn leân laù treân, laù bò ñoåi maøu vaøng cam, baét ñaàu töø choùp laù lan xuoáng. - Laù beänh bò cuoáng doïc. - Caây nhaûy ít choài, nhöng khoâng bò luøn roõ. - Caây beänh bò cheát nhaát laø khi caây nhieãm ôû giai ñoaïn luùa coøn non. ÔÛ nhieät ñoä cao (30oC) raát thích hôïp cho beänh phaùt trieån vaø caây beänh seõ cheát nhanh hôn so vôùi nhieät ñoä thaáp. H.35. Trieäu chöùng beänh Vaøng cam. II. TAÙC NHAÂN: Trong caây beänh, ngöôøi ta thaáy coù caùc theå gioáng mycoplasma (mycoplasma like bodies) vaø cho ñaây laø taùc nhaân gaây beänh. Tuy nhieân, ngöôøi ta cuõng ñaõ tìm thaáy virus coù daïng caàu, ñöôøng kính 15nm. IV. COÂN TRUØNG TRUYEÀN BEÄNH: Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 95
Beänh do raày löng traéng (Recilia doralis) truyeàn. Trong quaàn theå raày, ngöôøi ta thaáy coù khoaûng 14% caù theå coù khaû naêng truyeàn beänh. Thôøi gian toái thieåu cho raày chích huùt treân caây beänh vaø haáp thu maàm beänh laø 5 giôø. Thôøi gian toái thieåu raày phaûi chích huùt ñeå truyeàn beänh ñöôïc laø 6 giôø. Trôøi gian uû virus trong cô theå raày laø 2-6 ngaøy vaø thôùi gian uû beänh trong caây töø 13-15 ngaøy. Raày truyeàn beänh beàn nhöng khoâng truyeàn qua tröùng. Beänh khoâng truyeàn qua haït, ñaát. V. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Ngaên ngöøa raày. - Tuyeån choïn vaø söû duïng gioáng khaùng beänh. Giaùo Trình Beänh caây chuyeân Khoa 96