ƯƠ NG 3 CH Ạ Ậ NH N D NG Ủ Ể NGUY HI M & R I RO
Ủ
Ậ
Ạ
Ể
NH N D NG NGUY HI M & R I RO
Ủ
Ủ
Ầ 3.1 THÀNH PH N C A R I RO
Ộ
Ỗ Ủ
Ả
Ậ
3.2 TÁC Đ NG CHU I C A NGUYÊN NHÂN VÀ H U QU Ậ
Ố
Ạ
Ể
3.3 NH N D NG M I NGUY HI M Ạ
ƯƠ
Ủ
Ậ
NG PHÁP NH N D NG R I RO
3.4 CÁC PH 3.5 THÍ DỤ
ầ ủ
ủ ạ ộ
3.1 Thành ph n c a R i Ro ườ ng ho t đ ng 3.1.1 Môi tr
V NỐ
NVL
TI N Ề M TẶ
Lao Đ nộ g
Nhà ngưở x TBMM
S n ả Ph m ẩ ụ ị D ch v
ủ
ầ ủ ể
ố
3.1 Thành ph n c a R i Ro 3.1.2 M i nguy hi m
ề
ặ
ồ
ả ệ ạ ể “Nguy hi m: g m các đi u ki n t o ra ho c làm tăng các kh ủ năng r i ro”
ố
ể
ư
ể
ưở
ự
ể
Có th chia m i nguy hi m thành 2 nhóm chính nh sau: Nguy hi m t
ch c
có c a t ạ ộ
ườ
ứ
ấ ồ ủ ổ ứ , bao g m: đ t đai, nhà x ủ ổ ng c a t
ng, ạ ch c đó ho t
…, quá trình ho t đ ng, và môi tr ộ đ ng (TL)
ồ
, bao g m: nhân s c a t
ự ủ ổ
Nguy hi m do con ng ể
ứ
ườ ạ ố
i t o ra ủ ạ
ch c, khách hang và các đ i th c nh tranh. (TL)
ủ
ồ ủ
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro 3.1.3 Ngu n r i ro
ủ
ồ ủ
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro 3.1.3 Ngu n r i ro
ạ
ề
ồ ủ
ồ ủ
ể
ư
ế
ườ
ng kinh t
ị
ườ
ng chính tr
ườ
ậ ng pháp lu t
ườ
ộ ng xã h i
ạ ộ
ườ
ng ho t đ ng
ứ ổ ứ
ườ
ch c con ng
i
ườ
Có nhi u cách phân lo i ngu n r i ro, nhìn trung ngu n r i ro có ạ th phân lo i nh sau: ü Môi tr ü Môi tr ü Môi tr ü Môi tr ü Môi tr ü Ý th c t ü Môi tr
ấ ậ ng v t ch t
ủ
ế
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro ồ ủ 3.1.3 Ngu n r i ro ủ 3.1.3.1 R i ro kinh t
ưở ườ ủ ng c a môi tr ị ng chính tr
ị ả ng b nh h ạ ủ ủ ể ế ườ th i. Đây là lo i r i ro vĩ mô. Các r i ro có th là:
ủ ả ủ R i ro kinh t ượ ạ và ng c l § Suy thoái kinh t : s c mua gi m c a các cá nhân gi m làm
ị ả ế ứ ả ủ cho doanh thu c a DN b gi m
ạ
ỷ ệ ợ ạ ớ ắ ơ n ng n h n l n h n l
§ L m phát § M t kh năng thanh toán do t ả ấ ứ ự ữ m c d tr ngo i t
ạ ệ
ự ữ ạ ệ ỏ ơ ậ ạ ẩ nh h n kim ng ch nh p kh u
§ D tr ngo i t § N n ợ ướ
ớ ơ c ngoài l n h n GDP
ủ
ị
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro ồ ủ 3.1.3 Ngu n r i ro ủ 3.1.3.2 R i ro chính tr
ố ể ủ ấ
ườ ng l ồ ủ ế ề ộ ọ ứ ưở ủ ổ
ế ạ ề Các chính sách đ i phát tri n KTXH c a m t đ t ề ướ n c cũng là 1 ngu n r i ro ti m năng vô cùng quan tr ng, vì ạ ộ ả nó nh h ch c, bao ng nhi u đ n ho t đ ng c a các t g m:ồ § Chính sách phát tri n KTXH, chính sách v thu , h n
ạ ươ ng ch và các gi ể ớ ạ i h n th
ề ệ ư ể ạ ạ ng m i khác § Chính sách tài chính, l u thông ti n t , ki m soát ngo i
ố ấ h i, lãi su t
ể ụ ộ ộ
§ Chính sách lao đ ng và tuy n d ng lao đ ng § Chính sách môi tr
ườ ỏ ứ ng và s c kh e
ủ
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro ồ ủ 3.1.3 Ngu n r i ro ủ 3.1.3.3 R i ro pháp lý
ấ ề ệ ụ
ườ
ạ ặ ầ ư ế ồ ho c đ u t
ươ ệ ệ ấ ng hi u
ườ ạ ố ớ ng khi u n i đ i v i khách hàng
ư ậ ổ ị ế ủ Là các r i ro có liên quan đ n v n đ pháp lý – ki n t ng ư ả ổ ứ làm hao t n s c ng i và tài s n nh : § Vi ph m h p đ ng kinh t ợ § Tranh ch p hàng hóa, nhãn hi u, th § B i th ế ồ § Thay đ i pháp lu t liên quan đ n kinh doanh: nh quy đ nh
ệ ề ộ ế ườ v nhãn hi u hang hóa, môi tr ng và lao đ ng
ủ
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro ồ ủ 3.1.3 Ngu n r i ro ộ ủ 3.1.3.4 R i ro xã h i
ố
ổ ề ườ ệ ữ ệ ệ ẳ ữ ự
ỗ ự ườ ớ i v i con ng ấ ủ ề ể ề
ộ ộ
ườ ủ ệ ố ự M i s thay đ i v các quan ni m s ng, quan h gi a con ề i, s bình đ ng nam n , quan ni m v ng ủ giai c p,… đ u có th là ti m năng r i ro. R i ro này tác ư đ ng lên toàn xã h i, nh : § S thay đ i các quan ni m s ng và hành vi c a con ng i
ổ trong xã h iộ
ộ ấ
ộ ấ ướ ề ủ c
ộ
ệ ạ
§ C u trúc xã h i thay đ i ổ § N n văn hóa c a m t đ t n § Trình đ dân trí § T n n xã h i ộ § Ch đ làm vi c đ i v i ng ế ộ
ệ ố ớ ườ ộ i lao đ ng
§ Ch đ làm vi c đ i v i ph n
ệ ố ớ ế ộ ụ ữ
§ Chính sách phát tri n giáo d c và y t
ụ ể ế ộ ồ c ng đ ng
ủ
ạ ộ
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro ồ ủ 3.1.3 Ngu n r i ro ủ 3.1.3.5 R i ro ho t đ ng
ồ ộ ch c luôn t n t
ạ ở
ể ỉ ả ữ ữ ủ ủ
ộ ả ể ụ
ư ỏ
ộ
ệ ụ ợ ồ
ệ ụ ủ ạ ứ ộ ổ Trong quá trình ho t đ ng c a m t t i ạ ở ấ ứ ủ nh ng r i ro b t c giai đo n nào. Đây là r i ro vi mô, b i ổ ứ ế ưở ủ nh ng r i ro c a nó ch nh h ng đ n 1 t ch c cá th đó thôi, bao g m:ồ § Tuy n d ng và sa th i lao đ ng § H h ng tài s n ả § Tai n n lao đ ng ạ § Ô nhi m môi tr ườ ễ ng § Ki n t ng tranh ch p ấ ệ ụ § Ki n t ng do vi ph m h p đ ng ạ § Ki n t ng trong thanh toán
ủ
ứ ủ
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro ồ ủ 3.1.3 Ngu n r i ro ủ 3.1.3.6 R i ro do ý th c c a con ng
ườ i
ả ậ ồ ủ ứ ủ ườ ề
ấ ệ
ỗ ươ ệ ủ ộ ườ ộ ọ i. Do đó các ph
ỗ ậ ườ ề ồ ủ i v ngu n r i ro
ườ ề ự ể ỗ i v s nguy hi m
ườ ạ i gây ra tai n n
ủ ữ ề ộ ị
ườ ủ ế i v ngu n r i ro là khác Kh năng nh n th c c a con ng nhau. Nó tùy thu c vào trình đ h c v n, kinh nghi m làm ẽ ử vi c c a m i ng ng pháp x lý cũng s khác nhau. Nh :ư § Nh n th c c a m i ng ứ ủ § Ý th c c a m i ng ứ ủ § S b t c n c a con ng ự ấ ẩ ủ § Không tuân th nh ng quy đ nh v an toàn lao đ ng § Tham nhũng § L ể i bi n, bi n th ,…
ủ
ậ
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro ồ ủ 3.1.3 Ngu n r i ro ấ ủ 3.1.3.7 R i ro v t ch t
ậ ấ
ế ạ
ấ ớ ư ậ ườ ng v t ch t, vì v y nó ng xung quanh ta là môi tr ộ ố ộ ưở ng r t l n đ n toàn b cu c s ng và sinh ho t ch c, nh
ườ Môi tr ả có nh h ủ ổ ứ c a t § Thiên tai § Đ ng đ t ấ ộ § Sóng th nầ § Bão lũ,…
ủ
ầ ủ ủ ự
ổ
ầ
3.1 Thành ph n c a R i Ro ổ 3.1.4 Vai trò c a s thay đ i Thay đ i là m t y u t
ộ ế ố c n thi
t và quan tr ng
ế ậ ổ
ả
ể ể ượ
ệ ướ
ạ
ọ trong KHKT, ng pháp qu n lý,… vì v y t n th t cũng có th xu t hi n c
ấ i mà chúng ta không th l
ấ ng tr
ươ ph ổ ừ ự s thay đ i mang l t cượ đ
ụ
ể
S thay là 1 quá trình liên t c, nó luôn t n t
ể
ể
ậ
ồ ạ ả ứ ự
ế ố ủ
ổ ầ
ớ ế
ộ ự ư
ộ
ự i và phát tri n trong ợ ệ ố i và h th ng, và có th làm gia tăng h u qu có th không có l ế tăng các y u t t: r i ro. Do đó, nghiên c u s thay đ i c n bi ü Không gi ng hay không đ ng nghĩa v i ti n b . S thay đ i ổ ự ế i s ti n b , nh ng s ti n
ồ cũng mang l
ườ
c b ng con đ
ạ ự ế ổ ng thay đ i
ẳ
ố ờ ả không ph i bao gi ộ ỉ ạ ượ ằ b ch đ t đ ü Có tinh ch t đ
ng th ng, có nghĩa là m t khi đã b t đ u nó
ể
ấ ườ ể
ộ ở ạ ạ
ẽ ế s ti n tri n và không th quay tr l
ắ ầ ầ i tr ng thái ban đ u
ề ủ
ầ ớ
ạ
i nhi u r i ro cho ph n l n công chúng
ề ứ
ố
ườ ứ ủ
ü Mang l ü T n nhi u s c ng
i, s c c a
ủ
ơ ủ
ề
ơ ủ
ệ
ơ ủ
ườ
ề
ầ ủ 3.1 Thành ph n c a R i Ro ơ ủ 3.1.5 Nguy c r i ro Nguy c r i ro v tài s n ả Nguy c r i ro v trách nhi m pháp lý ề Nguy c r i ro v con ng
i
ộ
ủ
ậ
ả
ỗ ủ 3.2 Tác đ ng chu i c a nguyên nhân, r i ro và h u qu
ể
ể ạ
ổ
ự ấ
i ích cũng có th m ng l ỗ ậ
ậ
ả ộ ủ
ứ
ố
ệ
ọ
ả
ậ
ầ
ặ
ấ
ị
ổ
ạ
ự
ạ ự ổ ạ ợ ổ i l S thay đ i có th mang l i s t n ế ấ ề ợ i ích hay t n th t đ u hình thành nên chu i liên k t th t. Các l ậ ủ ề ắ các m t xích v nguyên nhân, r i ro và h u qu . Vì v y khi nh n ể ừ ườ ạ ng m c đ r i ro phát sinh t d ng các m i nguy hi m, đo l ậ ổ ự ể ữ nh ng nguy hi m do s thay đ i là vô cùng quan tr ng. Vi c nh n ế ạ ể ạ d ng này có th mang l i các k t qu sau: Nh n d ng s thay đ i trong th i gian g n nh t ho c xác đ nh
ấ
ả
ổ
ể
ậ
ớ ừ
ể
ươ
các nguy hi m t
ng t
ự
ạ ạ ừ
ấ ề
ờ ớ nguyên nhân kh năng t n th t m i Nh n d ng các m i nguy hi m m i t ố ổ và lo i tr các t n th t ti m năng
ự
ạ ủ ủ
ổ ứ ch c
ả ủ ủ
ậ
ị
D đoán các tác h i c a r i ro trong 1 t Xác đ nh h u qu c a r i ro (STK)
ể
ậ
ạ
3.3 Nh n d ng nguy hi m
ố
ạ
ậ
ể
ố
ộ
ồ ả
ể
ề ầ
ả ậ
ặ
ậ
ấ
ậ ấ ả ạ
ể ả ọ
ậ
ệ Nh n d ng m i nguy hi m là vi c truy tìm ngu n g c và tác đ ng ủ c a nó có th gây h u qu sau này. Các h u qu này có th là con ườ t c . Vì v y, 3 v n đ c n ng ượ đ
ậ i, tài s n hay thu nh p ho c là t c chú tr ng trong quá trình nh n d ng là:
ệ ượ
ấ
ổ
1. Hi n t
ng nào là nguyên nhân gây t n th t?
ấ
ổ
2. Nguyên nhân t n th t là gì?
ấ ẽ
ạ ủ
ệ
ế
ả
ấ
ổ
ư ế 3. Lo i r i ro nào xu t hi n? N u x y ra t n th t s nh th
nào?
ể
ạ
ậ
3.3 Nh n d ng nguy hi m
ủ
ươ ể
ạ ậ
ể ủ
ng pháp nh n d ng nguy hi m và r i ro ạ t vi c nh n d ng r i ro và nguy
ể
ầ
ề Có nhi u ph ố khác nhau. Đ làm t ố ể hi m, c n có 1 s hi u bi
ậ ệ ế ụ ể t, c th :
ế ề ổ ứ
ể 1. Hi u bi
ơ ồ ổ
t v t ủ
ế
ạ
ứ
ế
ạ
ị
ư ch c KD, nh : các báo cáo phân tích ứ ch c; k ho ch SX, hàng năm c a công ty; s đ t ử ụ s d ng và cung ng NVL; phân tích các giao ti p h p lýợ ự ể 2. S hi u bi
ế ề t v thanh tra v trí, 1 quá trình hay 1 lo i ấ ả
ề ủ
ả
máy: ph i kh o sát xung quanh v n đ r i ro
ủ
ụ
ể
ứ
ả
ư 3. Danh m c ki m soát, nh : phân tích r i ro và các hình ệ ữ th c phân tích tài s n hi n h u
ứ ổ
ấ
ươ 4. Ph ề
ư ấ ủ
ổ ứ
ự ố
ố
ng pháp nghiên c u t n th t, nh : cây phân tích; ổ ch c
đi u tra s c ; th ng kê các t n th t c a các t
ể ươ
ự
hay ngành ngh t
ng t
ươ
ể ạ ng pháp báo cáo tài chính ổ
ả
ế ệ ơ ủ
ạ ộ ể
ả ị
ể
ọ ự
ứ
ệ
ả
ồ
ứ ừ
ể
ả
ị
ậ 3.4 Nh n d ng nguy hi m 3.4.1 Ph Phân tích báo cáo tài chính: phân tích b ng t ng k t tài ổ ấ ả s n, báo cáo ho t đ ng s n xu t kinh doanh, tài li u b ượ ợ c m i nguy c r i ro tr khác, đ có th xác đ nh đ ề ủ ổ c a t ch c v tài s n, ngu n nhân l c và trách nhi m pháp lý Ø Nghiên c u t ng kho n m c trong báo cáo đ xác đ nh ụ
ượ
ạ
ủ
đây ch y u là các r i ro
các r i roủ Ø Các r i ro đ ủ ầ
ủ ế ở ậ c nh n d ng ủ thu n túy không bao g m r i ro suy đoán
ả ườ
ể
ậ
ồ Ø Ngoài vai trò là b n t
ụ
ệ
ủ ủ
ươ
ủ
ố
ị
ng trình tài chính đ nh n ạ d ng r i ro, báo cáo cón có tác d ng trong vi c đo ườ t l
ng r i ro và xác đ nh ph
ử ng pháp x lý r i ro t
nh t.ấ
ươ
ọ
ể ạ ậ 3.4 Nh n d ng nguy hi m ơ ồ ng pháp s đ 3.4.2 Ph Ph ươ ạ
ng pháp l u đ : ủ ư ể ự ệ ể ư ự ầ
ạ ộ ấ ồ đây là 1 pp quan tr ng đ nh n ậ ồ d ng r i ro. Đ th c hi n pp này c n xây d ng l u đ ả trình bày t ấ t các ho t đ ng s n xu t
Quy trình SXKD
ổ ừ ể ệ ư ấ ể t kê các t n th t ti m năng nh :
ổ
ệ ổ
ự ổ T đó chúng ta có th li ü T n th t tài s n ả ấ ü T n th t trách nhi m pháp lý ấ ü T n th t nhân s ấ
ươ
ể ạ ậ 3.4 Nh n d ng nguy hi m ơ ồ ng pháp s đ 3.4.2 Ph
ươ ệ
ể ạ ng pháp thanh tra hi n tr ng/ nghiên c u t
ự
ế
ạ ộ
ệ
ậ 3.4 Nh n d ng nguy hi m ườ ệ 3.4.3 Ph ng ứ ạ ườ ổ Quan sát, Thanh tra hi n tr i ch : ự ế ừ ấ ả ạ ộ t c các theo dõi tr c ti p các ho t đ ng th c t t t ạ ậ ho t đ ng SXKD => phân tích đánh giá => nh n d ng ủ r i ro => bi n pháp
ầ
ệ
ệ
ứ
ị
ị
ệ ch c bên trong doanh nghi p
ườ
ộ ố ự M t s nghiên c u c n th c hi n khi thanh tra hi n ườ ng: tr ü V trí đ a lý ü V trí t a l c ọ ạ ị ü S đ t ơ ồ ổ ứ ü V n đ an ninh khu v c ự ề ấ ü Môi tr
ng xung quanh.
ạ
ể
ớ
ứ
ắ ầ
ậ
ở
ộ ớ ợ ế ng xuyên thăm vi ng h p tác v i các cán b ể ộ các b ph n đ năm b t đ y
ậ 3.4 Nh n d ng nguy hi m ợ 3.4.4 H p tác v i các phòng ban ch c năng khác trong ổ ứ ch c t ườ 1. Th ả qu n lý và nhân viên ủ đ thông tin
ụ ủ
ả
ọ ệ ố
ệ ể ắ
ứ
ầ
ổ
ộ 2. Tham kh o, đ c các báo cáo nghi p v c a các b ch c đ n m thông tin c n
ph n trong h th ng t thi
ậ tế
ậ
ể
ạ
ư ấ
3.4 Nh n d ng nguy hi m 3.4.5 Thông qua t
v n
ể ắ
ữ
v n, NQT có th n m đ
ủ
ố
ế ề ồ
ượ ể ụ
ố ệ
ủ
ữ
ủ
ế
ằ
ỉ
c them nh ng t v các m i nguy hi m và r i ro đ i ngu n tin bên ngoài. M c đích c a vi c v n là nh m t m ki m nh ng r i ro mà NQT
ỏ
ư ấ Thông qua t ầ thông tin c n thi ứ ừ ớ ổ v i t ch c t ư ấ ử ụ s d ng t ấ không th y hay đã b sót
ể
ư ấ
ể
ầ ư ủ
c a công ty
ố
v n có th là: Các nhà t § Chuyên viên k toán – ki m toán ế § Các lu t sậ ư § Các nhà đ u t § Chuyên viên th ng kê
ể
ợ ồ
ươ
ậ 3.4 Nh n d ng nguy hi m 3.4.6 Ph
ạ ng pháp phân tích h p đ ng
ể
ế
ủ
ả Các đi u kho n trong HĐ: ố ượ 1. Tên hàng 2. S l ng
ủ ể
ấ ượ 3. Ch t l ng 4. Giá cả
ừ
ữ
ngôn ng
6. Thanh
ừ ộ
n i dung ký
5. Giao hang toán
ả 7. Bao bì 8. B o hành
R i ro trong ký k t HĐ: ü R i ro ch th ủ ü R i ro t ủ ü R i ro t ủ k tế ủ
10. B o ả
ü R i ro pháp lý ự
ủ
9. Ph tạ hi mể
ờ
ả 12.
ể
ố
ấ 11. B t kh kháng ạ ế Khi u n i
ệ R i ro trong th c hi n: ü Th i gian giao hang ü Trong v n chuy n, b c ậ
ỡ ư
d , l u kho
ọ 13. Tr ng tài
ệ
ü Trong nghi p thu hàng
ệ ề ề 14. Các đi u ki n và đi u
hóa
ả kho n khác
ứ
ể ạ ố ng pháp nghiên c u các s
ệ
ấ
ổ
ế
ộ
ố
ứ ứ ề
ế
ậ 3.4 Nh n d ng nguy hi m ươ 3.4.6 Ph ố li u th ng kê Các thông tin quá kh cho pháp phân tích t n th t theo ị nguyên nhân, v trí m c đ và các bi n s khác có liên ủ quan đ n các r i ro ti m năng.
ố
ể ủ
ướ
ấ
ổ
ng phát tri n c a các t n th t mà DN
ố ệ S li u th ng kê cho phép chúng ta: ü Đánh giá xu h ặ ả ố ph i đ i m t
ứ
ư
ề
ộ ố ấ ả ể
ể
ờ
ấ ổ ả
ố ế ố
ườ
i,… và 1 s y u t
ấ ưở
ü Nghiên c u phân tích m t s v n đ nh : nguyên ổ ị ị nhân, th i đi m, v trí đ a đi m x y ra t n th t, t n khác có nh th t tài chính con ng ấ ả ế ng đ n b n ch t h
ể ậ
ự
ế
ạ
ấ
ổ
NQT có th l p k ho ch d toán chi phí t n th t hay
ỹ ự
ố ự
ủ
ồ
ủ
qu d phòng r i ro bang ngu n v n t
có c a Cty hay
ỹ ả
ể
qu b o hi m
ụ ộ ố ủ
ả
ấ
3.5 Thí d m t s r i ro trong s n xu t kinh doanh
Ệ
TÀI LI U: GIÁO TRÌNH
