Bài giảng : Quy hoạch lâm nghiệp vụ điều chế rừng part 6

Chia sẻ: Sadfaf Asfsggs | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

156
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mật độ tối ưu trong công thức: Nopt = 10.000 / (a + bi.A) chính lμ mật độ bảo đảm cho rừng khép tán ở mọi tuổi. Nếu trồng rừng với mật độ No vμ ứng với mật độ ban đầu nμy rừng sẽ khép tán tại tuổi Ao nμo đó, thì: No = 10.000 / (a + bi.Ao) Suy ra thời điểm khép tán Ao = (10.000/No - a) / bi (3.62) (3.61) Ví dụ: Đối với rừng Thông 3 lá Lâm Đồng, trên cấp đất I có a=3,03 vμ b1=0,42667. Với mật độ trồng rừng lμ No=2.500 cây/ha. Thời...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng : Quy hoạch lâm nghiệp vụ điều chế rừng part 6

Ngoμi ra ph−¬ng ph¸p trªn cßn cho phÐp dù ®o¸n thêi ®iÓm khÐp t¸n hoÆc chñ ®éng ®iÒu khiÓn thêi ®iÓm khÐp t¸n rõng trång qua mËt ®é trång rõng ban ®Çu. • Dù ®o¸n thêi ®iÓm khÐp t¸n rõng trång: MËt ®é tèi −u trong c«ng thøc: Nopt = 10.000 / (a + bi.A) chÝnh lμ mËt ®é b¶o ®¶m cho rõng khÐp t¸n ë mäi tuæi. NÕu trång rõng víi mËt ®é No vμ øng víi mËt ®é ban ®Çu nμy rõng sÏ khÐp t¸n t¹i tuæi Ao nμo ®ã, th×: No = 10.000 / (a + bi.Ao) (3.61) Suy ra thêi ®iÓm khÐp t¸n Ao = (10.000/No - a) / bi (3.62) VÝ dô: §èi víi rõng Th«ng 3 l¸ L©m §ång, trªn cÊp ®Êt I cã a=3,03 vμ b1=0,42667. Víi mËt ®é trång rõng lμ No=2.500 c©y/ha. Thêi ®iÓm khÐp t¸n sÏ lμ Ao: Ao = (10.000/2.500 - 3,03) / 0,42667 = 2,27 • Chñ ®éng ®iÒu khiÓn thêi ®iÓm khÐp t¸n: MËt ®é ban ®Çu No kh¸c nhau th× thêi ®iÓm khÐp t¸n Ao kh¸c nhau. Trong thùc tÕ, ng−êi ta muèn Ên ®Þnh chÝnh x¸c tr−íc mét thêi ®iÓm khÐp t¸n Ao, do ®ã cÇn x¸c ®Þnh No cÇn thiÕt: Còng tõ c«ng thøc mËt ®é tèi −u: Nopt = 10.000/(a+bi.A), nÕu muèn rõng khÐp t¸n t¹i Ao th× mËt ®é trång rõng ban ®Çu lμ No: No = 10.000 / (a + bi.Ao) VÝ dô: §èi víi rõng Th«ng 3 l¸ L©m §ång, trªn cÊp ®Êt II cã a=3,03 vμ b1=0,38333. NÕu muèn rõng khÐp t¸n vμo tuæi 5 th× mËt ®é trång rõng lμ: No = 10.000 / (3,03 + 0,38333x5) = 2021 c©y/ha. VËy víi mËt ®é trång kháang 2000 c©y/ha, rõng sÏ b¾t ®Çu khÐp t¸n t¹i tuæi 5. Gi÷a mËt ®é trång rõng víi thêi ®iÓm khÐp t¸n cã quan hÖ víi nhau vμ cã ý nghÜa trong kinh doanh rõng trång: - MËt ®é trång rõng cμng dμy th× thêi ®iÓm khÐp t¸n ®Õn cμng sím, sím h×nh thμnh hoμn c¶nh rõng, c©y bôi th¶m t−¬i bÞ tiªu diÖt sím, rót ng¾n thêi gian ch¨m sãc, c©y tØa cμnh tù nhiªn tèt, tËn dông ®−îc s¶n phÈm qua khai th¸c trung gian. Nh−ng cã nh−îc ®iÓm lμ chi phÝ cao cho gièng vμ c©y con. - Ng−îc l¹i, víi mËt ®é trång th−a (cã khi trång b»ng mËt ®é cuèi cïng lóc khai th¸c) th× thêi ®iÓm khÐp t¸n ®Õn muén, tiÕn hμnh tèt n«ng l©m kÕt hîp, chi phÝ cho trång rõng h¹. Nh−ng thêi gian ch¨m sãc kÐo dμi, chØ ¸p dông cho c¸c loμi tù tØa cμnh tèt trong ®iÒu kiÖn kh«ng khÐp t¸n. Nh−ng l−u ý lμ mËt ®é trång rõng ban ®Çu kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn s¶n l−îng cuèi cïng, v× víi No kh¸c nhau (No ≥ N ë tuæi khai th¸c chÝnh) nh−ng ë tuæi khai th¸c chÝnh ®Òu cã mËt ®é tèi −u nh− nhau, nªn s¶n l−îng cuèi cïng kh«ng sai kh¸c. 86
B¶o Huy (1995) còng dùa trªn c«ng thøc cña Kairutstis ®Ó x¸c ®Þnh mËt ®é tèi −u cho rõng trång TÕch ë T©y nguyªn, trong ®ã m« h×nh Stopt theo tuæi vμ cÊp ®Êt ®−îc thiÕt lËp nh− sau: Trªn c¬ së biÓu cÊp ®Êt cho thÊy chiÒu cao b×nh qu©n tÇng tréi (Ho) ph¶n ¶nh ®Çy ®ñ 2 nh©n tè tuæi vμ cÊp ®Êt, do ®ã thiÕt lËp m« h×nh m« pháng cho quan hÖ Stopt=f(Ho): - Trªn c¬ së b¸n kÝnh t¸n cña nh÷ng c©y sinh tr−ëng tèt, phï hîp môc ®Ých s¶n xuÊt gç lín, tÝnh Stopt cho tõng « tiªu chuÈn (c¸c c©y ®−îc thu thËp trªn c¸c cÊp ®Êt vμ r¶i ë c¸c tuæi). - X©y dùng c¸c m« h×nh håi quy kinh nghiÖm m« t¶ mèi quan hÖ nμy, c¨n cø c¸c tiªu chuÈn lùa chän hμm tèi −u, chän ®−îc hμm: LnStopt = 0.922 + 0.754.LnHo (3.63) Dïng biÓu cÊp ®Êt thÕ Ho theo tuæi vμ cÊp ®Êt vμo (3.63) suy ®−îc Stopt t−¬ng øng. §©y lμ diÖn tÝch t¸n b×nh qu©n cña mét c©y sinh tr−ëng tèt vμ ®¸p øng ®−îc môc tiªu kinh doanh gç lín theo ®¬n vÞ tuæi vμ cÊp ®Êt. TÝnh Notp theo tuæi vμ cÊt ®Êt: tõ Stopt theo tuæi vμ cÊp ®Êt x¸c ®Þnh trªn, tÝnh ®−îc Notp t−¬ng øng qua c«ng thøc: Nopt(c©y/ha) = 104/Stopt (3.64) HoÆc thÕ Stopt ë (3.63) vμo (3.64) suy ra c«ng thøc tÝnh Notp qua Ho (biÓu cÊp ®Êt): Notp(c©y/ha) = 104 / (2.514.Ho0.754) (3.65) ThÕ Ho theo tuæi, cÊp ®Êt ë biÓu cÊp ®Êt vμo (3.65) tÝnh ®−îc Notp t−¬ng øng. • M« h×nh hãa qu¸ tr×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch c©y c¸ thÓ V = f(A) Qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña mét nh©n tè ®iÒu tra lμ sù biÕn ®æi cña nã theo tuæi, phô thuéc vμo loμi c©y, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. M« h×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch trong qu¸ tr×nh nu«i d−ìng ®−îc lËp dùa trªn c¬ së nh÷ng c©y thuéc cÊp sinh tr−ëng tèt, thuéc ®èi t−îng nu«i d−ìng, phï hîp môc ®Ých kinh doanh. Ph−¬ng ph¸p tiÕn hμnh nh− sau: - Thu thËp sè liÖu sinh tr−ëng thÓ tÝch: øng víi mét loμi c©y, thu thËp sè liÖu trªn c¸c l©m phÇn ë c¸c tuæi vμ trªn c¸c cÊp ®Êt kh¸c nhau. Trong mét loμi, trªn 1 cÊp ®Êt, ë 1 tuæi (cÊp tuæi), chän c©y tiªu chuÈn lμ c©y sinh tr−ëng tèt, ph¸t triÓn phï hîp môc tiªu ®iÒu chÕ (th−êng trªn 30 c©y). TiÕn hμnh gi¶i tÝch ®Ó x¸c ®Þnh chØ tiªu sinh tr−ëng thÓ tÝch (V-A). - Xö lý sè liÖu, lËp m« h×nh: TËp hîp c¸c cÆp sè liÖu V-A cho tõng loμi vμ cÊp ®Êt. 87
M« pháng qu¸ tr×nh sinh tr−ëng V-A b»ng mét hμm phï hîp. Sau ®©y lμ c¸c d¹ng ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng cã triÓn väng nhÊt: y: ThÓ tÝch c©y rõng (V (m3)). §Æt : x: Tuæi (cÊp tuæi) c©y (A). Hμm Schumacher: y = a.Exp(-b.x-m) (3.66) Víi m thay ®æi tõ 0,1 ®Õn 2,0. øng víi mçi m lËp mét ph−¬ng tr×nh, sau ®ã lùa chän ph−¬ng tr×nh tèi −u (nguyªn t¾c chän lùa hμm tèi −u ®−îc tr×nh bμy d−íi ®©y). Hμm Korf: y = m.Exp(-a.x-b) (3.67) Víi m = ymax Hμm Gompertz: y = m.Exp(-a.Exp(-b.x)) (3.68) Víi m = ymax Hμm Verhults - Rovertson: y = 1+ Exp( −a.( x−b )) m (3.69) Víi m = ymax Trªn c¬ së ®· tuyÕn tÝnh hãa c¸c hμm nh− trªn, dïng ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng tèi thiÓu ®Ó −íc l−îng c¸c tham sè A, B, sau ®ã suy ng−îc ra c¸c tham sè cña ph−¬ng tr×nh nguyªn thñy. TÝnh to¸n hÖ sè t−¬ng quan R, kiÓm tra sù tån t¹i cña R b»ng tiªu chuÈn Fr, tÝnh sai tiªu chuÈn cña ph−¬ng tr×nh Sy/x, hÖ sè biÕn ®éng V%... Ngoμi ra b»ng ph−¬ng ph¸p phi tuyÕn tÝnh, cã thÓ −íc l−îng trùc tiÕp c¸c tham sè cña c¸c hμm nãi trªn. Mét chØ tiªu sinh tr−ëng cã thÓ lËp theo mét sè d¹ng hμm, hoÆc cïng mét hμm nh−ng cã tham sè thay ®æi. Trong tr−êng hîp nμy cÇn lùa chän mét hμm tèi −u lμm m« h×nh, nguyªn t¾c lùa chän: - Hμm ®¬n gi¶n, dÔ sö dông, dÔ x¸c ®Þnh c¸c tham sè. - D¹ng hμm ph¶i phï hîp, m« t¶ tèt quy luËt sinh vËt häc loμi c©y. - Cã hÖ sè t−¬ng quan R cao nhÊt, x¸c xuÊt tån t¹i lín nhÊt (Fr lín nhÊt). - Trong tr−êng hîp hμm cïng d¹ng, nh− hμm Schumacher víi tham sè m thay ®æi, th× thªm chØ tiªu lμ Sy/x bÐ nhÊt. Hμm ®−îc lùa chän lμ m« h×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch theo tuæi cña c©y phï hîp môc tiªu ®iÒu chÕ, ®−îc lËp theo loμi vμ tõng cÊp ®Êt. 88
Tõ hai m« h×nh: 1) M« h×nh mËt ®é tèi −u, 2) M« h×nh sinh tr−áng thÓ tÝch c©y nu«i d−ìng sÏ tÝnh to¸n ®−îc vèn chuÈn rõng thuÇn lo¹i ®Òu tuæi theo c«ng thøc (3.54) 5.2.3 Vèn s¶n xuÊt chuÈn cña rõng chÆt chän (rõng hçn loμi, kh¸c tuæi) Trong rõng chÆt chän, mçi l©m phÇn lμ mét ®¬n vÞ ®ång nhÊt, s¶n xuÊt liªn tôc ®−îc tiÕn hμnh ngay trªn mét l©m phÇn, Nªn vèn s¶n xuÊt lμ c©y c¸ lÎ, nh©n tè biÕn ®æi lμ ®−êng kÝnh c©y. V× vËy cÊu tróc vèn s¶n xuÊt chuÈn biÓu hiÖn qua cÊu tróc sè c©y theo cÊp kÝnh (N-D), ph©n bè N/D chuÈn ®−îc xem lμ cÊu tróc chuÈn (cÊu tróc ®Þnh h−íng, cÊu tróc môc ®Ých). Trong thùc tÕ cÊu tróc N-D biÓu hiÖn theo nhiÒu kiÓu d¹ng kh¸c nhau: • Rõng nguyªn sinh hoÆc rõng thø sinh phôc håi tèt: Cã d¹ng gi¶m, hoÆc gi¶m nh−ng cã mét ®Ønh ë cÊp kÝnh nhá, hoÆc gi¶m nh−ng cã 2 ®Ønh (mét ®Ønh ë cÊp kÝnh nhá vμ ®Ønh kia ë cÊp kÝnh lín). D¹ng gi¶m thÓ hiÖn quy luËt chÆt chän tèt nhÊt. (Xem h×nh 3.11: (a)). D¹ng cã 1 ®Ønh ®Õn 2 ®Ønh th−êng xuÊt hiÖn ë rõng qu¸ thμnh thôc, líp c©y lín che kÝn t¸n, chÌn Ðp nªn dÉn ®Õn thiÕu hôt líp c©y nhá. Ngoμi ra líp c©y ®· thμnh thôc qu¸ l©u kh«ng khai th¸c tÝch lòy l¹i t¹o thμnh ®Ønh. (Xem h×nh 3.11: (b), (c)). • Rõng thø sinh ®· bÞ t¸c ®éng, tïy theo møc ®é t¸c ®éng mμ thÓ hiÖn kiÓu d¹ng cÊu tróc kh¸c nhau, th−êng lμ d¹ng nhÊp nh« nhiÒu ®Ønh do qu¸ tr×nh dμi chÆt ph¸ kh«ng quy t¾c. KiÓu d¹ng nh− vËy kh«ng b¶o ®¶m ®−îc sù kÕ tôc c¸c thÕ hÖ, mÊt c©n b»ng vÒ s¶n l−îng, kÐm vÒ chÊt l−îng. (Xem h×nh 3.11 (d)). Trªn mét l©m phÇn, khai th¸c phÇn t¨ng tr−ëng, sau ®ã phôc håi, t¸i sinh, rõng tiÕp tôc t¨ng tr−ëng vμ khai th¸c trë l¹i theo tõng lu©n kú. Víi ®Æc ®iÓm nμy, cÊu tróc vèn s¶n xuÊt chuÈn biÓu thÞ qua ph©n bè N-D cã d¹ng ®−êng cong gi¶m. Nã biÓu thÞ tr¹ng th¸i c©n b»ng gi÷a qu¸ tr×nh t¸i sinh, t¨ng tr−ëng, ph¸t triÓn vμ ®μo th¶i tù nhiªn, thÕ hÖ nä kÕ tiÕp thÕ hÖ kia ngay trªn mét diÖn tÝch cña l©m phÇn. KiÓu ph©n bè N-D d¹ng gi¶m nh− h×nh 4.6 (a) cã thÓ m« t¶ b»ng nhiÒu d¹ng hμm, ph©n bè lý thuyÕt kh¸c nhau nh−: CÊp sè nh©n gi¶m, hμm Mayer, ph©n bè Kháang c¸ch-H×nh häc, Weibull, Poisson,.... 89
N c©y/ha N c©y/ha D1,3 (cm) D1,3 (cm) 15 35 55 75 95 15 35 55 75 95 (b) (a) N c©y/ha N c©y/ha D1,3 (cm) D1,3 (cm) 15 35 55 75 95 15 35 55 75 95 (d) (c) H×nh 3.11: C¸c kiÓu d¹ng ph©n bè N-D trong rõng chÆt chän M« h×nh N-D chuÈn víi kiÓu d¹ng gi¶m, vμ tïy thuéc loμi c©y, kiÓu rõng, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa mμ tèc ®é gi¶m cã kh¸c nhau. Ph©n bè gi¶m ®· t¹o ra sù æn ®Þnh s¶n l−îng, cßn tèc ®é gi¶m nãi lªn viÖc lîi dông tèi ®a tiÒm n¨ng lËp ®Þa ®Ó cho n¨ng suÊt cao nhÊt. §Ó cã s¶n l−îng æn ®Þnh, n¨ng suÊt cao, nÕu chØ ®¹t ®−îc cÊu tróc N-D chuÈn lμ ch−a ®Çy ®ñ. V× ph©n bè cña c¸c c©y rõng trªn diÖn tÝch ®Êt rõng quyÕt ®Þnh viÖc lîi dông kh«ng gian dinh d−ìng, vμ ph©n bè t¸n c©y theo chiÒu th¼ng ®øng ¶nh h−ëng ®Õn sù æn ®Þnh vμ n¨ng suÊt l©m phÇn. CÊu tróc chuÈn rõng chÆt chän ®Çy ®ñ ph¶i bao gåm cÊu tróc kh«ng gian 3 chiÒu: - CÊu tróc ®−êng kÝnh chuÈn (N-D). - CÊu tróc tÇng t¸n chuÈn (N-H). - CÊu tróc mÆt b»ng chuÈn (m¹ng h×nh ph©n bè c©y trªn mÆt ®Êt rõng). Trong 3 chiÒu ®ã, cÊu tróc N-D quan träng nhÊt v× nã biÓu thÞ kh¸ ®Çy ®ñ c¸c ®Æc tr−ng chuÈn trong rõng chÆt chän, ®ång thêi nã dÔ x¸c ®Þnh ngoμi thùc ®Þa v× nh©n tè ®−êng kÝnh dÔ ®o ®Õm, môc tr¾c. CÊu tróc mÆt b»ng th−êng dïng ®Ó x¸c ®Þnh viÖc bμi 90
c©y nh»m duy tr× cÊu tróc ®Òu ®Æn trªn ®Êt rõng trong khai th¸c, nu«i d−ìng rõng. CÊu tróc N-H nh»m ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tÝch tô t¸n ë mét tÇng nμo ®ã chÌn Ðp c©y môc ®Ých, vμ ®Ó ®iÒu tiÕt kh«ng gian dinh d−ìng ë c¸c líp chiÒu cao, ®iÒu chØnh ¸nh s¸ng thóc ®Èy t¸i sinh. 5.2.3.1 X©y dùng m« h×nh ph©n bè sè c©y theo cÊp kÝnh chuÈn (N-D chuÈn): §èi víi rõng chÆt chän, ®Ó thiÕt lËp m« h×nh vèn s¶n xuÊt chuÈn, ng−êi ta th−êng sö dông lý thuyÕt mÉu chuÈn tù nhiªn. Tøc lμ lùa chän trong tù nhiªn nh÷ng mÉu tèt nhÊt, sau ®ã kh¸i qu¸t thμnh c¸c m« h×nh to¸n, ®©y lμ c¸c m« h×nh ®Ó dÉn d¾t, ®Þnh h−íng c¸c l©m phÇn ch−a chuÈn vÒ tr¹ng th¸i chuÈn, ®¹t ®−îc sù c©n b»ng, æn ®Þnh vμ n¨ng suÊt cao. MÉu chuÈn tù nhiªn ®−îc lùa chän theo nguyªn t¾c: - Theo kiÓu rõng, cÊp n¨ng suÊt. - Cã vèn s¶n xuÊt cao nhÊt, biÓu hiÖn lμ tr÷ l−îng hoÆc tæng tiÕt diÖn ngang lín nhÊt. - Tæ thμnh loμi c©y môc ®Ých chiÕm cao nhÊt trong l©m phÇn. - KiÓu d¹ng cÊu tróc tèt nhÊt, ®ã lμ d¹ng ph©n bè sè c©y gi¶m theo ®−êng kÝnh. Theo c¸c nguyªn t¾c trªn, lùa chän trong tù nhiªn c¸c l©m phÇn ®¹t yªu cÇu, tiÕn hμnh ®Æt « tiªu chuÈn, diÖn tÝch « cã thÓ lμ 2.500m2 ®Õn 1 ha. Trªn « thu thËp c¸c chØ tiªu: Tªn loμi, D, H, phÈm chÊt... Tõ sè liÖu « tiªu chuÈn, s¾p xÕp ph©n bè sè c©y theo cÊp kÝnh (N-D), trong ®ã cù ly cÊp kÝnh (KD) th−êng lÊy theo kinh nghiÖm lμ 4cm, 5cm, 10cm hoÆc 20cm. Dùa vμo sè liÖu nμy, tiÕn hμnh x©y dùng m« h×nh cÊu tróc N-D chuÈn theo mét hμm hoÆc ph©n bè lý thuyÕt thÝch hîp. Sau ®©y lμ ph−¬ng ph¸p x©y dùng m« h×nh N-D chuÈn theo mét sè d¹ng hμm, ph©n bè: • Theo d¹ng mét cÊp sè nh©n gi¶m: Ph©n bè N-D chuÈn biÓu diÔn theo d¹ng cÊp sè nh©n gi¶m: no ; no/q ; no/q2 ;.........; no/qm-1 (3.70) Trong ®ã: D·y gi¸ trÞ trªn lÇn l−ît lμ sè c©y theo cÊp kÝnh tõ nhá ®Õn lín. no: Sè c©y ë cÊp kÝnh nhá nhÊt/ha. 1/q: C«ng béi. m: Sè cÊp kÝnh. Dmax - Dmin m= +1 (3.71) KD Víi: Dmax , Dmin: Gi¸ trÞ gi÷a cña cÊp kÝnh lín nhÊt vμ nhá nhÊt. KD: Cù ly cÊp kÝnh. 91
Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c tham sè no, q, m cña m« h×nh: Tõ liÖt sè N-D mÉu ®−îc thu thËp trong tù nhiªn, x¸c ®Þnh ®−îc c¸c gi¸ trÞ: no, Dmax , Dmin, KD, m. X¸c ®Þnh tham sè q: Trong thùc tÕ ng−êi ta coi ®−êng kÝnh lín nhÊt lμ ®−êng kÝnh t−¬ng øng víi cÊp kÝnh, trong ®ã cã 1 c©y cßn kh¶ n¨ng sinh tr−ëng b×nh th−êng trªn 1 ha, nghÜa lμ: no/qm-1 = 1 Suy ra: Ln(q) = Ln(no) / (m-1) ThÕ m vμo cã: Ln(q) = KD.Ln(no) / (Dmax - Dmin) q = exp( D Kd . ln(D min ) no ) (3.72) Suy ra: max − ThÕ no, Dmax , Dmin, KD vμo (3.72) x¸c ®Þnh ®−îc tham sè q cña chuçi cÊp sè nh©n gi¶m. Tõ 3 tham sè no, q, m ®· x¸c ®Þnh, tÝnh ®−îc ph©n bè N-D chuÈn theo d·y (4.70), trong ®ã d·y cÊp kÝnh ®−îc x¸c ®Þnh tõ Dmin vμ KD. VÝ dô: §èi víi rõng nöa rông l¸ −u thÕ B»ng l¨ng trªn mét ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë §¨kl¨k, tiÕn hμnh thu thËp sè liÖu ë tr¹ng th¸i IV vμ qua s¾p xÕp xö lý, cã ®−îc c¸c chØ tiªu: KD: 10 cm. No = 141 c©y/ha. Dmin: 15 cm. Dmax: 105 cm. m = (105 - 15)/10 + 1 = 10 X©y dùng m« h×nh N-D chuÈn cho ®èi t−îng nμy theo d¹ng cÊp sè nh©n gi¶m: TÝnh ®−îc: q = Exp(10xLn(141) / (105 - 15)) = 1,733 Ph©n bè N-D chuÈn theo d¹ng cÊp sè nh©n gi¶m: 141 ; 141/1,733 ; 141/1,7332 ; .........; 141/1,7339 Sè c©y (c©y/ha): CÊp kÝnh (cm): 15 ; 25 ; 35 ;...........; 105 • Theo hμm Mayer: Ph©n bè N-D chuÈn biÓu diÔn theo d¹ng hμm Mayer: N = α.e-β.D (3.73) Trong ®ã: N: Sè c©y/ha theo cÊp kÝnh. D: Gi¸ trÞ ®−êng kÝnh gi÷a c¸c cÊp kÝnh. 92
α, β : 2 tham sè. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c tham sè α, β cña m« h×nh: Tõ liÖt sè N-D mÉu ®−îc thu thËp trong tù nhiªn, x¸c ®Þnh ®−îc c¸c gi¸ trÞ: no, Dmax , Dmin, KD. X¸c ®Þnh c¸c tham sè , : ë cÊp kÝnh Dmin cã sè c©y/ha lμ no, thÕ vμo (3.73) ta cã: no = α.e-β.Dmin (3.74) CÊp kÝnh Dmax øng víi sè c©y/ha lμ 1, thÕ vμo (3.73) ta cã: 1 = α.e-β.Dmax (3.75) Chia (3.74) cho (3.75) cã: no = Exp(β.(Dmax - Dmin)) (3.76) Suy ra: β = Ln(no) / (Dmax - Dmin) (3.77) ThÕ vμo (3.75) tÝnh ®−îc : α = Exp(β.Dmax) (3.78) Tõ 2 tham sè α, β ®· x¸c ®Þnh, thÕ lÇn l−ît c¸c gi¸ trÞ gi÷a c¸c cÊp kÝnh (c¨n cø vμo Dmin vμ KD ) vμo (3.73) tÝnh ®−îc ph©n bè N-D chuÈn. VÝ dô: Còng víi sè liÖu rõng nöa rông l¸ −u thÕ B»ng l¨ng ë §¨kl¨k nh− trªn, x©y dùng m« h×nh N-D chuÈn cho ®èi t−îng nμy theo d¹ng hμm Mayer: KD: 10 cm. No = 141 c©y/ha. Dmin: 15 cm. Dmax: 105 cm. TÝnh 2 tham sè: β = Ln(141)/(105-15) = 0,055 α = Exp(0,055x105) = 322,144 Ph©n bè N-D chuÈn theo d¹ng hμm Mayer: N = 322,144.e-0,055.D ThÕ lÇn l−ît D = 15, 25, 35,......,105cm vμo ph−¬ng tr×nh suy ®−îc sè c©y/ha t−¬ng øng víi tõng cÊp kÝnh. Trªn ®©y lμ c¸c ph−¬ng ph¸p x©y dùng m« h×nh cÊu tróc chuÈn cho tõng kiÓu rõng hoÆc nhãm loμi c©y mμ ch−a xem xÐt ®Õn ¶nh h−ëng cña cÊp n¨ng suÊt. Trong thùc tÕ mét kiÓu rõng th−êng ph©n bè trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn hoμn c¶nh kh¸c nhau, vμ tïy theo 93
tõng ®iÒu kiÖn mμ m« h×nh vèn s¶n xuÊt chuÈn sÏ ph¶i thay ®æi cho phï hîp. V× vËy cÇn ph¶i x©y dùng m« h×nh cho tõng cÊp n¨ng suÊt. 5.3 §iÒu chØnh s¶n l−îng rõng Vèn s¶n xuÊt chuÈn ®· x©y dùng cho tõng ®èi t−îng lμ c¬ së ®Ó dÉn d¾t vèn s¶n xuÊt thùc vÒ tr¹ng th¸i chuÈn th«ng qua c«ng t¸c ®iÒu chØnh s¶n l−îng. Vèn thùc cã thÓ ®· chuÈn hay ch−a chuÈn, ®èi víi vèn thùc ®· tiÖm cËn chuÈn th× s¶n xuÊt æn ®Þnh, liªn tôc khÐp kÝn trong kh«ng gian-thêi gian, riªng khèi l−îng vèn thùc ch−a ®¹t tr¹ng th¸i chuÈn, cÇn cã sù ®iÒu chØnh s¶n l−îng hîp lý ®Ó chuÈn hãa vèn rõng. §iÒu chØnh s¶n l−îng ®−îc thùc hiÖn trong c«ng t¸c nu«i d−ìng vμ khai th¸c, trong ®ã c¸c l−îng chÆt nu«i d−ìng, l−îng khai th¸c ®−îc xem lμ biÖn ph¸p ®Ó c¶i thiÖn quÇn thÓ, ®iÒu chØnh vèn rõng ph¸t triÓn theo h−íng chuÈn. 5.3.1 ChÆt nu«i d−ìng rõng 5.3.1.1 ChÆt nu«i d−ìng rõng ®Òu tuæi L−îng chÆt nu«i d−ìng trong rõng ®Òu tuæi cßn gäi lμ l−îng khai th¸c trung gian. Trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng ph¸t triÓn, c©y rõng lu«n më réng kh«ng gian dinh d−ìng, nÕu mËt ®é trång rõng cao h¬n mËt ®é tèi −u vμo thêi ®iÓm khai th¸c chÝnh, cÇn cã mét hoÆc nhiÒu lÇn tØa th−a nh»m: - §iÒu tiÕt rõng vÒ Nopt, n©ng cao s¶n l−îng c©y môc ®Ých, rót ng¾n chu kú kinh doanh. - Lo¹i trõ c©y s©u bÖnh, phÈm chÊt xÊu, c©y kh«ng phï hîp môc tiªu ®iÒu chÕ. - Lîi dông s¶n phÈm trung gian. TØa th−a rõng thuÇn lo¹i ®Òu tuæi 94
Trong chÆt nu«i d−ìng cÇn x¸c ®Þnh: • X¸c ®Þnh thêi ®iÓm tØa th−a: ViÖc x¸c ®Þnh c¸c thêi ®iÓm tØa th−a cã ý nghÜa quan träng, ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn sinh tr−ëng l©m phÇn trong chu kú kinh doanh, nh»m môc ®Ých kh«ng ngõng n©ng cao s¶n l−îng, rót ng¾n chu kú kinh doanh, vμ lîi dông s¶n phÈm trung gian. - X¸c ®Þnh thêi ®iÓm tØa th−a ®Çu tiªn: Thêi ®iÓm nμy th−êng n»m trong kho¶ng thêi gian rõng gÇn khÐp t¸n ®Õn khÐp t¸n hoÆc sau ®ã mét Ýt. Thêi ®iÓm nμy phô thuéc vμo loμi c©y, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, mËt ®é trång. Th«ng th−êng, ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr−ëng, thêi ®iÓm tØa th−a lÇn ®Çu lμ lóc l−îng t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh ®¹t cùc ®¹i (ZD max), ngoμi viÖc dùa vμo thêi ®iÓm ZD max ®ång thêi còng c¨n cø vμo hiÖu qña kinh tÕ, s¶n phÈm tØa th−a cã thÓ cho gç nhá. - X¸c ®Þnh thêi gian gi÷a 2 lÇntØa thØa: Trªn mét l©m phÇn nÕu: + Liªn tôc chÆt hμng n¨m th× rÊt tèt, nh−ng l−îng tØa rÊt Ýt, khã ®¸p øng ®−îc quy c¸ch tiªu dïng, hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao. + TØa m¹nh víi chu kú dμi h¬n th−êng ¸p dông trong s¶n xuÊt, nh»m mçi lÇn tØa cã khèi l−îng s¶n phÈm cao, ®¹t mét quy c¸ch nhÊt ®Þnh. X¸c ®Þnh thêi gian gi÷a 2 lÇn chÆt phô thuéc vμo giai ®o¹n sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña tõng loμi c©y trªn tõng cÊp ®Êt. C¸c loμi c©y ë Ch©u ¢u, thêi gian gi÷a 2 lÇn tØa th−a ®−îc x¸c ®Þnh b»ng 5 hoÆc 10 n¨m. ë ViÖt Nam, th«ng th−êng: + §èi víi rõng kinh doanh gç lín tiÕn hμnh chÆt tØa th−a 1-3 lÇn. + §èi víi rõng kinh doanh gç nhá tiÕn hμnh chÆt tØa th−a 1-2 lÇn. LÇn 2 vμo giai ®o¹n rõng sμo, lÇn 3 vμo giai ®o¹n rõng trung niªn. • X¸c ®Þnh l−îng chÆt, c−êng ®é chÆt: C¨n cø c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh l−îng chÆt trªn hecta, c−êng ®é chÆt trong mét lÇn chÆt nu«i d−ìng lμ m« h×nh mËt ®é tèi −u Nopt, m« h×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch theo loμi c©y, cÊp ®Êt. T¹i thêi ®iÓm tØa th−a : - MËt ®é chÆt / ha: Nch = N1 - N2 Víi N2 = Notp Trong ®ã: Nch ,N1 , N2: LÇn l−ît lμ mËt ®é chÆt, mËt ®é tr−íc tØa th−a, mËt ®é sau tØa th−a trªn ha t¹i thêi ®iÓm tØa th−a. 95
Nopt: MËt ®é tèi −u trªn ha t¹i thêi ®iÓm tØa th−a, øng víi cÊp ®Êt vμ loμi cña l©m phÇn tØa th−a, ®−îc x¸c ®Þnh qua m« h×nh mËt ®é tèi −u. - Tr÷ l−îng chÆt trªn ha Mch: Mch = Nch.Rv.V Trong ®ã: Rv = Vch/V Víi: Vch: ThÓ tÝch b×nh qu©n cña c©y tØa t¹i thêi ®iÓm tØa. V: ThÓ tÝch b×nh qu©n cña c©y nu«i d−ìng t¹i thêi ®iÓm tØa, øng víi cÊp ®Êt vμ loμi c©y cña l©m phÇn tiÕn hμnh tØa, ®−îc x¸c ®Þnh qua m« h×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch c©y nu«i d−ìng. Rv lμ mét hÖ sè, th−êng æn ®Þnh theo c¸c giai ®o¹n tuæi. - C−êng ®é chÆt nu«i d−ìng (I%): I% = (Mch / M1).100 Trong ®ã M1 lμ tr÷ l−îng trªn ha tr−ãc tØa th−a,®−îc tÝnh: M1 = Mopt + Mch Mopt lμ tr÷ l−îng trªn ha tèi −u t¹i thêi ®iÓm tØa vμ: Mopt = Nopt.V - L−îng chÆt nu«i d−ìng hμng n¨m L'v: L'v = C.Mch Víi C lμ diÖn tÝch coupe chÆt nu«i d−ìng cña chuçi ®iÒu chÕ rõng ®Òu tuæi. 5.3.1.2 ChÆt nu«i d−ìng ë rõng hçn loμi kh¸c tuæi §èi víi rõng chÆt chän, tr−êng hîp cÊu tróc rõng ®· ®¹t ®Õn cÊu tróc chuÈn, lóc nμy rõng ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, s¶n l−îng æn ®Þnh thu ®−îc qua khai th¸c, kh«ng cã l−îng khai th¸c trung gian (l−îng chÆt nu«i d−ìng) hay cã th× rÊt Ýt qua c«ng t¸c ®iÒu chØnh. Tr−êng hîp cÊu tróc rõng ch−a ®¹t ®−îc tr¹ng th¸i chuÈn, bao gåm c¸c l©m phÇn cÇn th«ng qua c«ng t¸c chÆt nu«i d−ìng nh»m ®Þnh h−íng rõng vÒ cÊu tróc vèn s¶n xuÊt chuÈn; c¨n cø vμo cÊu tróc N-D chuÈn (cho tõng kiÓu rõng, cÊp n¨ng suÊt) ®Ó ®iÒu chØnh cÊu tróc N-D l©m phÇn chÆt nu«i d−ìng nh− sau: • X©y dùng m« h×nh N-D chuÈn theo tõng kiÓu rõng, cÊp n¨ng suÊt. • Trªn mçi hecta rõng ®−îc thiÕt kÕ nu«i d−ìng, chän ®ñ mËt ®é trªn ha ®−îc ph©n theo cÊp kÝnh theo m« h×nh chuÈn, ®−¬ng nhiªn ph¶i lμ c©y sinh tr−ëng tèt, ®¸p øng môc ®Ých kinh doanh. • Nh÷ng c©y cßn l¹i ®¸nh dÊu bμi chÆt ®Ó lo¹i bá khái cÊu tróc t−¬ng lai vμ tËn thu s¶n phÈm. 96
• Víi nh÷ng l©m phÇn cã mét cÊp kÝnh nμo ®ã thiÕu hôt sè c©y, sÏ t¨ng sè l−îng c©y gi÷ l¹i ë cÊp kÝnh liÒn kÒ ®Ó bï ®¾p cho sù thiÕu hôt ®ã. C¸ch x¸c ®Þnh nh− sau: Gäi: N1, N2, Nch, Nopt lÇn l−ît lμ sè c©y tr−íc khi chÆt, sè c©y gi÷ l¹i, sè c©y chÆt, sè c©y chuÈn trªn ha trong mét cÊp kÝnh nhÊt ®Þnh. - Sè c©y gi÷ l¹i nu«i d−ìng ë tõng cÊp kÝnh (N2): + Tr−êng hîp N1 ≥ Nopt: N2 = Notp + Tr−êng hîp N1 < Nopt : N2 = N1 Sè c©y thiÕu hôt lμ mi: mi = Nopt - N1 Lóc nμy ë cÊp kÝnh nhá h¬n (i-1) hoÆc lín h¬n (i+1) cã sè c©y gi÷ l¹i lμ: N2(i-1) = Nopt(i-1) + mi NÕu cÊp kÝnh nμy cã N1(i-1) > Nopt(i-1) - Sè c©y chÆt trong tõng cÊp kÝnh (Nch): Nch = N1 - N2 TÝnh tæng tiÕt diÖn ngang theo cÊp kÝnh: Bao gåm G1, G2, Gch lÇn l−ît lμ tæng tiÕt diÖn ngang cña sè c©y tr−íc khi chÆt, sè c©y gi÷ l¹i, sè c©y chÆt trªn ha trong tõng cÊp G(i) = (π/4).Di2.10-4.N(i) kÝnh. Tæng qu¸t: G(i) bao gåm G1, G2, Gch, N(i) t−¬ng øng lμ N1, N2, Nch , cßn Di(cm) lμ gi¸ trÞ gi÷a cÊp kÝnh i. - L−îng chÆt trªn ha vμ c−êng ®é chÆt: L−îng chÆt nu«i d−ìng trªn ha tÝnh theo G (ΣGch): ΣGch = ΣGch(i) Mch = ΣGch. H.f1,3 TÝnh theo M (Mch): - C−êng ®é chÆt I%: I% = (Mch/M).100 I% = (ΣGch(i)/ ΣG1(i)).100 Hay: - - L−îng chÆt nu«i d−ìng hμng n¨m: L'v = C.Mch C lμ diÖn tÝch coupe chÆt nu«i d−ìng rõng kh¸c tuæi. VÝ dô: §iÒu chØnh cÊu tróc vμ x¸c ®Þnh l−îng chÆt nu«i d−ìng cho rõng nöa rông l¸ −u thÕ B»ng L¨ng, tr¹ng th¸i IIIA2, trªn cÊp n¨ng suÊt II. 97
- §iÒu tra cÊu tróc N-D thùc cña l©m phÇn chÆt nu«i d−ìng. - Sö dông m« h×nh N-D chuÈn theo ®−êng kÝnh giíi h¹n cña kiÓu rõng nμy, trªn cÊp n¨ng suÊt II ®Ó x¸c ®Þnh l−îng chÆt nu«i d−ìng theo cÊp kÝnh, cÊu tróc cÇn gi÷ l¹i nu«i d−ìng. KÕt qu¶ ®iÒu chØnh s¶n l−îng, cÊu tróc ghi nhËn ë b¶ng 3.6 vμ tÝnh ®−îc: - L−îng chÆt nu«i d−ìng trªn ha tÝnh theo G ( Gch): Gch = 2,20m2/ha - C−êng ®é chÆt I%: I% = (2,20/21,21).100 = 10,37% B¶ng 3.6: §iÒu chØnh cÊu tróc N-D trong chÆt nu«i d−ìng rõng 1/2 rông l¸ −u thÕ B»ng L¨ng trªn cÊp n¨ng suÊt II CÊp D N1(i) G1(i) Nopt(i) N2(i) G2(i) Nch(i) Gch(i) (cm) (c/ha) (m2/ha) (c/ha) (c/ha) (m2/ha) (c/ha) (m2/ha) 15 175 3.09 173 173 3.06 2 0.04 25 185 9.08 111 141 6.92 44 2.16 35 40 3.85 70 40 3.85 0 0.00 45 21 3.34 45 21 3.34 0 0.00 55 5 1.19 27 5 1.19 0 0.00 65 2 0.66 17 2 0.66 0 0.00 Tæng 428 21.21 443 382 19.02 46 2.20 5.3.2 §iÒu chØnh s¶n l−îng trong khai th¸c: Trong khai th¸c, viÖc ®iÒu chØnh s¶n l−îng th«ng qua l−îng khai th¸c. Môc tiªu cña khai th¸c lμ c¶i thiÖn quÇn thÓ, ®−a rõng vÒ cÊu tróc chuÈn vμ lîi dông s¶n phÈm thμnh thôc. L−îng khai th¸c ph¶i tháa m·n c¸c yªu cÇu trªn, trong ®ã nhÊn m¹nh ®Õn viÖc chuÈn hãa vèn s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ æn ®Þnh s¶n l−îng. L−îng khai th¸c lμ khèi l−îng gç ®−îc khai th¸c trong mét khu rõng trªn c¬ së ®iÒu chÕ. Khèi l−îng khai th¸c hμng n¨m gäi lμ l−îng khai th¸c hμng n¨m, khèi l−îng khai th¸c trong mét giai ®o¹n gäi lμ l−îng khai th¸c giai ®o¹n. §é lín cña l−îng khai th¸c lμ kÕt qu¶ cña 2 yÕu tè: t¨ng tr−ëng rõng vμ nu«i d−ìng c¶i thiÖn kh«ng ngõng tr¹ng th¸i rõng. Cho nªn l−îng khai th¸c biÓu thÞ n¨ng suÊt rõng, ®ång thêi biÓu thÞ biÖn ph¸p ®−a rõng vÒ tr¹ng th¸i chuÈn. Trong rõng ®Òu tuæi, l−îng khai th¸c ®−îc x¸c ®Þnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm: l−îng khai th¸c ®èi víi s¶n phÈm chÝnh vμ l−îng khai th¸c s¶n phÈm trung gian. Tæng cña chóng lμ l−îng khai th¸c toμn bé. L−îng khai th¸c trung gian ®· ®−îc ®Ò cËp trong phÇn x¸c ®Þnh l−îng chÆt nu«i d−ìng rõng ®Òu tuæi. Khi nãi l−îng khai th¸c, hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n lμ l−îng khai th¸c chÝnh. 98
§èi víi rõng chÆt chän ®· ®i vμo cÊu tróc chuÈn, ng−êi ta x¸c ®Þnh mét l−îng khai th¸c duy nhÊt, v× nã kh«ng cã s¶n phÈm trung gian. CÇn chó ý r»ng l−îng khai th¸c lμ mét phÇn cña vèn s¶n xuÊt, phÇn nμy sÏ ®−îc khai th¸c th−êng xuyªn, sau ®ã t¸i sinh, nu«i d−ìng, kh«ng lμm gi¶m sót vèn s¶n xuÊt, ng−îc l¹i c¶i thiÖn nã, ®−a cÊu tróc vμ ®é lín cña nã vÒ gÇn víi tr¹ng th¸i thÝch hîp nhÊt ®Ó b¶o ®¶m n¨ng suÊt lín nhÊt, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®−îc liªn tôc vμ th−êng xuyªn. 5.3.2.1 Ph−¬ng ph¸p chung x¸c ®Þnh l−îng khai th¸c hμng n¨m • L−îng khai th¸c hμng n¨m theo diÖn tÝch: Trong rõng ®Òu tuæi, l−îng khai th¸c hμng n¨m theo diÖn tÝch chÝnh lμ ®é lín coupe khai th¸c hμng n¨m, tÝnh theo c«ng thøc: Ls = S / r L−îng khai th¸c x¸c ®Þnh theo diÖn tÝch th−êng ®−îc kiÓm tra b»ng l−îng khai th¸c thÓ tÝch. Trong rõng chÆt chän, l−îng khai th¸c chØ tÝnh theo thÓ tÝch, ®«i khi biÓu thÞ b»ng sè c©y nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc ®Þnh h−íng bμi c©y trong thiÕt kÕ khai th¸c • L−îng khai th¸c hμng n¨m theo thÓ tÝch: BiÓu thÞ trùc tiÕp khèi l−îng s¶n phÈm thu ho¹ch hμng n¨m, ký hiÖu lμ Lv: Lv = ZM §èi víi rõng ®Òu tuæi, ZM lμ l−îng t¨ng tr−ëng th−êng xuyªn hμng n¨m (LTTTXHN) cña toμn chuçi ®iÒu chÕ vμ b»ng tæng LTTTXHN ë c¸c tuæi (cÊp tuæi). §èi víi rõng chÆt chän, nã lμ LTTTXHN trªn toμn diÖn tÝch cña chuçi ®iÒu chÕ. Nh− vËy ®èi víi c¶ 2 kiÓu rõng, l−îng khai th¸c theo thÓ tÝch ®Òu x¸c ®Þnh b»ng l−îng t¨ng tr−ëng, cã nghÜa lÊy ra phÇn t¨ng tr−ëng th−êng xuyªn vμ duy tr× mét vèn rõng c¬ b¶n, b¶o ®¶m nguyªn t¾c ¨n l·i gi÷ vèn. Lv x¸c ®Þnh nh− trªn khi rõng ®· ®¹t ®Õn vèn s¶n xuÊt chuÈn, nÕu rõng cã vèn s¶n xuÊt thùc kh¸c víi vèn s¶n xuÊt chuÈn, th× ®Ó chuÈn hãa nã l−îng khai th¸c cÇn lín h¬n l−îng t¨ng tr−ëng khi vèn thùc lín h¬n vèn chuÈn ®Ó lo¹i trõ dÇn d− thõa hoÆc nhá h¬n l−îng t¨ng tr−ëng ®Ó tÝch lòy vèn khi vèn thùc nhá h¬n vèn chuÈn. Trong c¸c tr−êng hîp nμy, c«ng thøc chung ®Ó x¸c ®Þnh l−îng khai th¸c hμng n¨m theo thÓ tÝch lμ: Lv = ZM + Q (3.79) Q biÓu hiÖn sù chªnh lÖch gi÷a vèn thùc (Mt) víi vèn chuÈn (Mc): Q = Mt - M c (3.80) Nh− vËy Q cã thÓ + hoÆc - Tr−êng hîp |Q| qu¸ lín, viÖc lo¹i trõ d− thõa hay tÝch lòy kh«ng thÓ thùc hiÖn ngay trong 1 n¨m mμ ph¶i tr¶i qua mét kháang thêi gian nμo ®ã. Gäi a lμ thêi gian cÇn 99
thiÕt ®Ó lo¹i trõ sù chªnh lÖch mμ kh«ng g©y x¸o trén cho s¶n xuÊt liªn tôc vμ kh«ng lμm gi¶m n¨ng suÊt rõng, lóc nμy Lv ®−îc tÝnh: Mt − Mc Lv = Z M + (3.81) a C«ng thøc (3.81) ®−îc ®Ò nghÞ tõ thêi kú ®Çu cña ®iÒu chÕ rõng vμ phæ biÕn trong s¸ch khoa häc kü thuËt cña ¸o (ph−¬ng ph¸p Cameraliste), tõ c«ng thøc nμy ng−êi ta suy ra nhiÒu c«ng thøc kh¸c t−¬ng øng víi c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chÕ rõng. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh s¶n l−îng rõng ®ang ®−îc ¸p dông trªn thÕ giíi xuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vμ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, kü thuËt vμ tμi nguyªn rõng kh¸c nhau. V× vËy trong phÇn d−íi ®©y sÏ tr×nh bμy mét sè ph−¬ng ph¸p chän läc ®ang ®−îc ¸p dông trong ®iÒu chÕ rõng ë n−íc ta hoÆc phæ biÕn trªn thÕ giíi vμ phÇn nμo phï hîp víi ®iÒu kiÖn rõng n−íc ta. 5.3.2.2 Ph−¬ng ph¸p tÝnh l−îng khai th¸c rõng ®Òu tuæi - Ph−¬ng ph¸p ¸o (Cameraliste) Kh¸c víi ph−¬ng ph¸p cÊp tuæi, ph−¬ng ph¸p ¸o thùc hiÖn tr¹ng th¸i chuÈn kh«ng dùa trªn cÊp tuæi mμ theo ®é lín chuÈn cña vèn s¶n xuÊt. L−îng khai th¸c theo thÓ tÝch ®Ó chuÈn hãa ®é lín vèn s¶n xuÊt: Mt − Mc Lv = C + (3.82) a Trong ®ã: C: L−îng t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hμng n¨m cña rõng. Mt, Mc: Vèn s¶n xuÊt thùc vμ chuÈn. a: Thêi gian cÇn thiÕt ®Ó lo¹i trõ chªnh lÖch gi÷a ®é lín vèn s¶n xuÊt thùc so víi vèn chuÈn. Víi: C = S.c Trong ®ã: S: DiÖn tÝch cña rõng. c: L−îng t¨ng tr−ëng b×nh qu©n thùc trªn 1 ha ë tuæi khai th¸c cña mét ®¬n vÞ ®iÒu chÕ t−¬ng øng. Mc = r.C/2 \ Trong ®ã: r: Chu kú Mt = a1.c1.s1 + a2.c2.s2 + ....... + ar.cr.sr Trong ®ã: a1, a2, ...., ar: Tuæi cña tõng l©m phÇn. c1, c2, ... , cr: L−îng t¨ng tr−ëng b×nh qu©n trªn 1 ha theo tõng tuæi. s1;, s2, ..., sr: DiÖn tÝch rõng ë tõng tuæi. 100
VÒ a, cã mét sè t¸c gi¶ lÊy a = r. Mét sè l−u ý quan träng vÒ ph−¬ng ph¸p: - C«ng thøc (3.82) hiÖn ®ang ®−îc ¸p dông vμ dïng ®Ó kiÓm tra c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c. - Khi ¸p dông cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c Mt vμ Mc. - Thêi gian a ®Ó lo¹i trõ chªnh lÖch rÊt quan träng, nã lμ biÖn ph¸p cho phÐp ®iÒu hßa c¸c lîi Ých vÒ kinh tÕ, x· héi, ch¨m sãc vμ nu«i d−ìng rõng vÒ cÊu tróc vèn s¶n xuÊt chuÈn. - Qua thu ho¹ch c¸c nh©n tè trong c«ng thøc tÝnh l−îng khai th¸c sÏ thay ®æi, vèn s¶n xuÊt thùc gÇn víi vèn s¶n xuÊt chuÈn, t¨ng tr−ëng sÏ biÕn ®æi theo, do ®ã Lv kh«ng cè ®Þnh c¶ chu kú, cho nªn ph¶i phóc tra l¹i Mt theo giai ®o¹n. 5.3.2.3 Ph−¬ng ph¸p tÝnh l−îng khai th¸c rõng chÆt chän a) Ph−¬ng ph¸p chuÈn hãa vèn s¶n xuÊt theo cÊp tuæi hoÆc cÊp kÝnh (Ph−¬ng ph¸p Melard hay ph−¬ng ph¸p quay vßng (1883)): §Çu tiªn ®−îc x©y dùng cho rõng chÆt chän, sau ®ã ®−îc ¸p dông cho c¶ rõng ®ång tuæi. C¬ së x¸c ®Þnh l−îng khai th¸c lμ ®é lín vèn s¶n xuÊt chuÈn theo cÊp tuæi. Chu kú r ®−îc chia thμnh 3 giai ®o¹n t−¬ng øng víi 3 cÊp tuæi, thêi gian mçi cÊp b»ng r/3, t−¬ng øng víi 3 cÊp kÝnh: 0 - d/3 ; d/3 - 2d/3 ; 2d/3 - d , víi d lμ ®−êng kÝnh øng víi tuæi r. M M3 M2 M1 0 d/3 2d/3 d §−êng kÝnh 0 r/3 2r/3 r Tuæi H×nh 3.12: CÊu tróc vèn rõng chuÈn theo cÊp tuæi, cÊp kÝnh. Gäi M1, M2, M3 lÇn l−ît lμ tr÷ l−îng ë 3 cÊp tuæi hoÆc 3 cÊp kÝnh tõ nhá ®Õn lín. 101
CÊu tróc vèn s¶n xuÊt chuÈn cã tû lÖ: M1/1 = M2/3 = M3/5 Vèn chuÈn Mc = M1 + M2 + M3 Nh− vËy xem biÕn ®æi tr÷ l−îng theo cÊp tuæi hoÆc cÊp kÝnh lμ ®−êng th¼ng vμ cÊu tróc vèn rõng chuÈn cã tû lÖ 1/3/5. §Ó chuÈn hãa vèn s¶n xuÊt theo cÊp tuæi, cÊp kÝnh, l−îng khai th¸c hμng n¨m vÒ thÓ tÝch Lv ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: • Tr−êng hîp cÊu tróc vèn s¶n xuÊt theo cÊp tuæi, cÊp kÝnh chuÈn: L−îng khai th¸c c¶ giai ®o¹n r/3 lμ M3, suy ral−îng khai th¸c hμng n¨m vÒ thÓ tÝch: Lv = M3 / (r/3) = 3.M3 / r C«ng thøc x¸c ®Þnh Lv kh«ng tÝnh ®Õn t¨ng tr−ëng theo thêi gian cña c¶ giai ®o¹n. L−îng khai th¸c hμng n¨m vÒ thÓ tÝch khi tÝnh c¶ t¨ng tr−ëng trong giai ®o¹n: Víi: Mc/9 = M3/5 Suy ra Mc = 9.M3/5 Vμ Lv = 2.Mc/r Suy ra: Lv = 18.M3 / (5.r) • Tr−êng hîp cÊu tróc vèn s¶n xuÊt theo cÊp tuæi, cÊp kÝnh ch−a chuÈn: Lóc nμy khai th¸c cÇn më ra cho cÊp tuæi, cÊp kÝnh trung b×nh: Víi Mc/9 = (M2 + M3)/8 Suy ra: Mc = 9.(M2 + M3)/8 Vμ Lv = 2.Mc/r Suy ra Lv = 9.(M2 + M3) / (4.r) NhËn xÐt ph−¬ng ph¸p: Ph−¬ng ph¸p nμy cã h¹n chÕ nh− trong lý luËn rõng tiªu chuÈn khi xem t¨ng tr−ëng hμng n¨m ë c¸c cÊp tuæi, cÊp kÝnh lμ nh− nhau, biÕn ®æi tr÷ l−îng theo tuæi, cÊp kÝnh ®−îc coi lμ ®−êng th¼ng nh−ng thùc chÊt lμ mét ®−êng cong. Trong thùc tÕ tïy theo kiÓu rõng, cÊp n¨ng suÊt, tuæi thμnh thôc mμ x¸c ®Þnh l¹i tû lÖ cña 3 nhãm tr÷ l−îng cho phï hîp trong m« h×nh cÊu tróc vèn rõng chuÈn. b) Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cÊu tróc N-D Trong ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cÊu tróc, l−îng khai th¸c ®−îc xem nh− lμ mét biÖn ph¸p ®Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng rõng, dÉn d¾t rõng sau khai th¸c ®i vμo cÊu tróc chuÈn 102