Nối tiếp phần 1, phần 2 của tập bài giảng Thực tập Cộng đồng 2 cung cấp cho sinh viên những nội dung, kiến thức về: sử dụng SPSS trong phân tích số liệu; tổ chức hoạt động tuyến y tế xã/phường bộ tiêu chí quốc gia về y tế xã;... Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung bài giảng!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Thực tập Cộng đồng 2: Phần 2 - Trường ĐH Võ Trường Toản (Năm 2022)
- Thực Tập Cộng Đồng II
CHƯƠNG 4
SỬ DỤNG SPSS TRONG PHÂN TÍCH SỐ LIỆU
4.1. Thông tin chung
4.1.1. Giới thiệu tóm tắt nội dung bài học
Bài học cung cấp kỹ năng tổng quát về sử dụng phần mềm SPSS trong phân
tích số liệu nghiên cứu khoa học
4.1.2. Mục tiêu học tập
1. Thực hiện được các thao tác quản lý và biên tập dữ liệu
2. Thực hiện được các thống kê mô tả cho biến định lượng và biến định tính
3. Thực hiện được các thống kê phân tích cho biến định lượng và biến định tính
4.1.3. Chuẩn đầu ra
Thực hiện được các thảo tác thống kê và xử lý số liệu bằng phần mềm
4.1.4. Tài liệu giảng dạy
Giáo trình
1. Nguyễn Ngọc Rạng. (2012). Nghiên cứu khoa học và Thống kê y học. NXB Y học.
Tài liệu tham khảo
1. Nguyễn Ngọc Rạng. (2012). Nghiên cứu khoa học và Thống kê y học. NXB Y học.
2. Hoàng Văn Minh. (2014). Thiết kế nghiên cứu và Thống kê y học. NXB Y học.
4.1.5. Yêu cầu cần thực hiện trước, trong và sau khi học tập
Sinh viên đọc trước bài giảng, tìm hiểu các nội dung liên quan đến bài học,
tích cực tham gia thảo luận và xây dựng bài học, ôn tập, trả lời các câu hỏi, trình bày
các nội dung cần giải đáp và tìm đọc các tài liệu tham khảo.
4.2. Nội dung chính
Hiện nay, có rất nhiều phần mêm thống kê đang được sử dụng như: Epi Data,
Stata, Medcalc, SPSS… Trong đó phần mềm SPSS là một phần mêm cho phép người
dùng thực hiện nhiều phân tích thống kê một cách dễ dàng. Chỉ cần nhấp chuột vài lần là
bạn có thể tạo ra các bảng tần suất, phần trăm, giá trị trung bình và độ lệch chuẩn, biểu
đồ tần suất, kiểm định thống kê. Ngoài việc tạo ra những số thống kê thông thường,
chúng ta có thể tạo ra các thống kê đặc biệt mà chúng ta cần, tuỳ theo trường hợp và giải
thích chúng.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 42
- Thực Tập Cộng Đồng II
4.2.1. Quản Lý Số Liệu
4.2.1.1. Tạo biến số liệu
Để tạo ra các biến cho việc nhập liệu theo các bộ câu hỏi trên, bạn thực hiện theo
các bước sau: Vào Data Window & Variable View
Mở cửa sổ số liệu trong SPSS, chọn Variable View ở góc dưới trái màn hình.
Bạn sẽ thấy toàn bộ các tên cột từ trái qua phải ở phía trên màn hình gồm có: Name
(tên biến), Type (kiểu biến), Width (Độ rộng của biến), Decimals (số thập phân), Label
(nhãn biến), Values (các giá trị), Missing (giá trị khuyết), Columns (độ rộng của cột),
Align (canh lề), Measure (kiểu đo lường).
4.2.1.2. Nhập số liệu
Sau khi tạo biến số liệu nhập liệu ở thanh Variable View. Chúng ta sẽ nhập số
liệu từ từng bộ câu hỏi ở thanh Data View.
4.2.1.3. Tạo biến mới
Đôi khi bạn muốn tính toán một biến mới dựa trên các biến hiện có trong bộ số
liệu. Ví dụ, chúng ta cần biết sự khác nhau giữa điểm chất lượng cuộc sau chấn thương
với trước chấn thương ở từng đối tượng. Chúng ta có thể tính được bằng tay nhưng tính
cho tất cả các đối tượng sẽ tốn rất nhiều thời gian. Thay vì tính bằng tay chúng ta có thể
sử dụng SPSS tính toán sự khác nhau này và đưa các giá trị vào biến mới.
Để dùng Menu lệnh, bạn vào Transform/Compute…
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 43
- Thực Tập Cộng Đồng II
Bạn đặt biến mới và tính toán cho biến đó, bạn có thể dùng các hàm tính toán ở
danh sách bên dưới Function và kết hợp với các toán tử.
4.2.1.4. Mã hóa lại các biến
Trong phiếu điều tra về cân nặng sơ sinh có các biến về trình độ học vấn, tuổi thai
phụ, tuần tuổi thai, cân nặng sơ sinh, cân nặng mẹ… Trong phân tích của mình các nhà
nghiên cứu không muốn có quá nhiều phân loại trình độ học vấn (5 nhóm) và họ chỉ
quan tâm đến tỷ lệ sinh con nhẹ cân ở các bà mẹ có trình độ học vấn thuộc 3 nhóm: từ
cấp 1 trở xuống, từ hết cấp 1 đến hết cấp 2 và trên cấp 2. Họ muốn tạo ra các biến mới
mà có ít phân loại hơn. Để làm được điều này họ có thể tạo nên các biến mới bằng cách
gộp các phân loại hiện tại, và kết hợp một số phân loại với nhau, tạo ra một biến trình độ
học vấn hvan_gr với 3 loại, và một biến nhecan (gồm 2 nhóm là nhẹ cân và không nhẹ
cân).
Dùng menu lệnh: Transform/Recode:
Nếu chọn Into same variables…: mã hóa lại giá trị của một biến và kết quả mới
sẽ được lưu đè lên chính biến đó. Khi đó, cửa sổ sau hiện ra, bạn chọn biến cần nhóm.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 44
- Thực Tập Cộng Đồng II
- Nhấn nút Old and New Values… để chọn giá trị nhóm, cửa sổ sau hiện ra:
- Bên phần Old Value, chọn những giá trị sẽ được phân vào một nhóm
- Sau đó nhập giá trị mới, đại diện cho cả nhóm đó vào ô Value ở phần New
Value
- Nhấn nút Add và tiếp tục làm với các phân nhóm tiếp theo
Nếu chọn Into different variables…: nghĩa là bạn sẽ thực hiện mã hóa một biến
nhưng kết quả mã hóa được lưu vào một biến khác và giá trị «gốc » vẫn được giữ
nguyên.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 45
- Thực Tập Cộng Đồng II
- Chọn biến cần mã hóa từ danh sách các biến và kích mũi tên, ở đây chẳng hạn
chỉ biến « tuoi ».
- Nhập tên biến mới vào hộp Name và nhấn nút Change
- Nhấn nút Old and New Values… để thực hiện mã hóa (phân nhóm) cho các giá
trị. Quá trình này cũng được thực hiện giống như phần trên.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 46
- Thực Tập Cộng Đồng II
- Hộp Old -> New sẽ lưu danh sách các phân nhóm mà bạn vừa làm, từ danh sách
này, bạn có thể kiểm tra xem mình đã phân nhóm đúng chưa. Bạn cũng có thể sửa lại
bằng cách chọn nhóm trong danh sách đó và kích vào nút Chang, kích vào nút Remove
nếu bạn muốn xóa bỏ.
- Nhấn Continue để khẳng định việc mã hóa bạn vừa làm rồi ấn OK để thực hiện.
4.2.2. Thống Kê Mô Tả
4.2.2.1. Thống kê mô tả cho biến số định tính
Tính tần số (n) và tỷ lệ (%)
Các bảng tần số và biểu đồ cột của tần suất và tỷ lệ mô tả phân bố các giá trị của
mộtbiến định tính (phân loại) có được qua SPSS bằng cách dùng lệnh sau:
Bước 1: Từ Menu dọc chọn: Analyse /Descriptive Statistics/Frequencies
Bước 2: Từ danh sách các biến, chọn biến hocvan (trinh độ học vấn), vànghe
(nghề nghiệp) và chuyển chúng vào hộp Variable(s) bằng cách nhấp chuột lên phím mũi
tên.
Bước 3: Click OK, SPSS sẽ cho kết quả như sau:
Học vấn
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid Mù chữ 53 7,5 7,5 7,5
Tiểu học 289 41,1 41,1 48,6
THCS 292 41,5 41,5 90,2
THPT 67 9,5 9,5 99,7
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 47
- Thực Tập Cộng Đồng II
TC-CĐ-ĐH 2 ,3 ,3 100,0
Total 703 100,0 100,0
Nghề nghiệp
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid Nông dân 330 46,9 46,9 46,9
Công nhân 111 15,8 15,8 62,7
Thợ may 22 3,1 3,1 65,9
Buôn bán 23 3,3 3,3 69,1
CNV 85 12,1 12,1 81,2
Nội trợ 1 ,1 ,1 81,4
Nghề khác 131 18,6 18,6 100,0
Total 703 100,0 100,0
Lập bảng liên quan (mô tả mối liên quan 2 biến định tính)
Mô tả về nhẹ cân sơ sinh theo giới tính thai nhi
Bước 1: Từ Menu dọc chọn: Analyse/Descriptive Statistics /Crosstabs
Bước 2:Từ danh sách biến, chọn biến gtinhtre và chuyển vào hộp Row(s) bằng
cách nhấp chuột lên nút mũi tên
Bước 3:Chọn biến nhecan và chuyển vào hộp Column(s)
Bước 4: Nhấp chuột lên nút Cells và chọn nút Row để yêu cầu đưa kết quả tỷ lệ
theo hàng (nhẹ cân theo giới tính)
Bước 5: Nhấp chuột lên Continue sau đó OK để hoàn thành lệnh.
Kết quả trong SPSS có dạng:
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 48
- Thực Tập Cộng Đồng II
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 49
- Thực Tập Cộng Đồng II
4.2.2.2. Thống kê mô tả cho biến định lượng
Mô tả giá trị cho khuynh hướng trung tâm và độ phân tán
Trước khi thực hiện thống kê mô tả cho bất kỳ định lượng nào, dù cho toàn mẫu
hay cho nhóm, ta đều phải kiểm tra xem dữ liệu đó có tuân theo phân phối chuẩn
(normal distribution) cho toàn mẫu hoặc cho mỗi nhóm hay không?
+ Nếu biến định lượng có phân phối chuẩn, thì mô tả khuynh hướng tập trung
bằng giá trị trung bình (Mean) và độ phân tán bằng độ lệch chuẩn (Standard deviation).
+ Nếu biến định lượng có phân phối không chuẩn, thì mô tả khuynh hướng tập
trung bằng giá trị trung vị (Median) và độ phân tán bằng giá trị nhỏ nhất (min), lớn nhất
(max), hoặc bằng khoảng (range), hoặc bằng khoảng tứ vị (IQR).
Có 2 cách để kiểm tra một biến định lượng:
Cách 1: Vẽ hình chuông phân phối cho biến định lượng đó bằng cách vào Graph
-> Legacy Dialogs -> Histogram như hình sau:
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 50
- Thực Tập Cộng Đồng II
Kết quả: Nếu như biểu đồ có dạng hình chuông úp ngược đối xứng hai bên, như kết quả
sau, có thể có phân phối chuẩn hoặc gần chuẩn
Cách 2: Có thể dùng kiểm định One-Sample Kolmogorov-Smirnov để kiểm định tính
chuẩn của số liệu. Bằng cách vào Analyze -> Nonparametric Tests -> Legacy Dialogs
-> 1-Sample K-S
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 51
- Thực Tập Cộng Đồng II
Sau đó đưa biến cần kiểm định phân phối chuẩn (chiều cao thai phụ) vào ô Test Variable
List, Test Distribution chọn Normal, sau đó click OK
Kết quả như sau:
Nếu P (Asymp. Sig.) > 0,05. Biến đó có phân phối chuẩn. (Ví dụ trên biến không
có phân phối chuẩn).
Trong trường hợp không có phân phối chuẩn, nhưng nếu biến đó xấp xỉ có phân
phối chuẩn, ta vẫn có thể mô tả và thực hiện thống kê suy luận theo qui luật của biến
phân phối chuẩn. Một biến được xem là xấp xỉ chuẩn nếu thỏa mãn các điều kiện sau:
- Giá trị trung bình có nằm trong +10% so với trung vị.
- Giá trị trung bình +3SD xấp xỉ cực đại và cực tiểu .
- Hệ số Skewness và Kurtorsis nằm trong +3?
- Biểu đồ Histogram có dạng hình chuông.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 52
- Thực Tập Cộng Đồng II
Mô tả biến định lượng có phân phối chuẩn: giá trị trung bình và độ lệch chuẩn
Giả định biến cnss là phân bố chuẩn, và bạn muốn sử dụng giá trị trung bình và
độ lệch chuẩn để mô tả phân bố của biến này.
Bước 1: Từ Menu dọc chọn Analyse/Descriptive Statistics/Frequencies
Bước 2: Từ danh sách biến, chọn biến (tuổi) và chuyển vào hộp Variable(s) bằng
cách nhấp chuột vào dấu mũi tên
Bước 3: Nhấp chuột lên Statistics, chọn Mean và Std deviation.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 53
- Thực Tập Cộng Đồng II
Trường hợp biến định lượng không có phân phối chuẩn: Giá trị trung vị và min/
max/ range/ khoảng tứ vị
Giả định biến tuổi không là phân bố chuẩn, và bạn cần có giá trị trung vị và một
số giá trị lượng giá độ phân tán để mô tả phân bố của biến này.
Bước 1: Nhấp chuột lên Statistics, chọn Median, Minimum, Maximum, và Range và
Quartiles (tứ vị).
Bước 2: Nhấp chuột lên Continue/OK để hoàn thành lệnh. Phần kết quả thống kê của
SPSS đưa ra như sau:
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 54
- Thực Tập Cộng Đồng II
4.2.2.3. Thống kê mô tả theo các nhóm
Ví dụ mô tả trọng lượng sơ sinh theo nhóm tuổi của mẹ.
Tính tính giá trị trung bình và độ lệch chuẩn trong từng phân nhóm.
Bước 1: Từ Menu chọn: Analyse/Reports/Case Summaries
Bước 2: Từ danh sách biến, chọn biến cnss và chuyển vào hộp biến, sau đó chọn
nhomtuoi và chuyển vào hộp Grouping Variable(s) bằng cách nhấp chuột lên dấu mũi
tên.
Bước 3: Bỏ đánh dấu ở Display Cases – bạn không muốn điều này.
Bước 4: Nhấp chuột lên nút Statistics, và bôi đen Mean và Standard Deviation, sau đó
chuyển chúng qua hộp Cell Statistics.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 55
- Thực Tập Cộng Đồng II
Bước 5: Nhấp chuột lên nút Continue, sau đó là nút OK để hoàn thành lệnh.
Kết quả trong SPSS có dạng như hình dưới đây.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 56
- Thực Tập Cộng Đồng II
4.2.2.4. Tính giá trị trung vị trong các phân nhóm
Lặp lại bước 1 đến 3 ở trên, sau đó:
Bước 4. Nhấp chuột lên nút Statistics, bôi đen Median, Minimum, Maximum, và
Range, rồi chuyển vào hộp Cell Statistics.
Bước 5: Nhấp chuột lên nút Continue, sau đó chọn OK để hoàn thành lệnh.
Kết quả trong SPSS có dạng như dưới đây
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 57
- Thực Tập Cộng Đồng II
4.2.3. Thống kê phân tích – kiểm định giả thuyết
4.2.3.1. Kiểm định Chi-Square
Kiểm định 1 tỷ lệ
Chúng ta sử dụng kiểm định khi bình phương một mẫu để so sánh tỷ lệ sơ sinh
nhẹ cân trong nghiên cứu cân nặng sơ sinh với tỷ lệ sơ sinh nhẹ cân trong một nghiên
cứu khoa học khác, như ví dụ ở đây là 7%.
Giả thuyết H0: tỷ lệ sơ sinh nhẹ cân là bằng với tỷ lệ quần thể là 7%.
Bước 1: Từ thanh Menu chọn: Analyse - Nonparametric Tests - Chi-Square.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 58
- Thực Tập Cộng Đồng II
Bạn sẽ có hộp thoại giống như sau:
Bước 2: Từ danh sách các biến, đánh dấu biến mà bạn muốn phân tích, trong ví dụ này
là nhecan và chuyển biến đó sang ô Test Variable List bằng cách kích vào mũi tên.
Bước 3: Bây giờ bạn phải chỉ cho SPSS biết tỷ lệ nào mà bạn mong muốn trên cơ sở giá
trị quần thể mà bạn muốn sử dụng. Để thực hiện điều này bạn phải đưa giá trị vào ô
Expected Values. Giá trị này phải nhỏ hơn 1. Trong ví dụ này giá trị kỳ vọng là 0.07
của tất cả các trẻ sinh ra bị nhẹ cân. Cho nên, chúng ta mong 0.93 tất cả các trẻ sinh ra
không bị nhẹ cân.
Bước 4: Thêm tỷ lệ này vào ô Expected Values, bạn nhập số trong ô nhỏ bên cạnh vào
từ Values, sau đó kích vào Add và giá trị này sẽ được chuyển sang ô lớn phía dưới.
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 59
- Thực Tập Cộng Đồng II
Lưu ý: bạn phải nhập tỷ lệ kỳ vọng tương ứng với các giá trị theo đúng các giá trị đã
được mã hóa.
Bước 5: click OK để chạy số liệu.
Sơ sinh nhẹ cân
Observed N Expected N Residual
=2500g 662 653,8 8,2
Total 703
Test Statistics
Sơ sinh nhẹ cân
Chi-square 1,473a
df 1
Asymp. Sig. ,225
a. 0 cells (,0%) have expected frequencies less than 5. The minimum expected
cell frequency is 49,2.
Phiên giải: kết quả P-value = 0,225 >0,05 nên chưa thể bác bỏ H0
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 60
- Thực Tập Cộng Đồng II
Kiểm định tỷ lệ của hai nhóm và >2 nhóm
Giả thuyết H0: tỷ lệ sơ sinh nhẹ cân của trẻ gái tương đương với trẻ trai khi trẻ
mới sinh ra.
Chúng ta sử dụng kiểm định khi bình phương để kiểm tra giả thuyết là tỷ lệ sơ
sinh gái nhẹ cân tương đương với là tỷ lệ sơ sinh trai nhẹ cân.
Bước 1: Từ thanh Menu chọn : Analyse → Descriptive Statistics → Crosstabs.
Một hộp thoại sẽ hiện ra.
Bước 2: Từ danh sách các biến, đánh dấu vào biến phụ thuộc mà bạn muốn phân tích.
Trong ví dụ này là nhecan (=2500gram), và kích vào mũi tên để
chuyển biến đó sang ô Column(s).
Bước 3: Từ danh sách các biến, đánh dấu vào biến độc lập mà bạn muốn phân tích,
trong ví dụ này là gtinhtre (trai hoặc gái), và kích vào mũi tên để chuyển sang ô Row(s).
Giáo trình môn học: Thực hành cộng đồng, NXB Y học 2007
Chủ biên: Nguyễn Thị Thu & Nguyễn Trần Hiển 61
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
