1
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lâp – Tự do – Hạnh phúc
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
GIÚP HỌC SINH HỌC TỐT MÔN NGỮ VĂN 8 THÔNG QUA HỆ
THỐNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Ở TRƯỜNG PTDTBT THCS TRÀ
CANG
1. Mô tả tả bản chất của sáng kiến:
Tên sáng kiến: Giúp học sinh học tốt môn Ngữ văn 8 thông qua hệ thống
câu hỏi trắc nghiệm ở trường PTDTBT THCS Trà Cang
Lĩnh vực áp dụng: Giáo dục.
1.1. Các giải pháp thực hiện, các bước và cách thức thực hiện:
Ngữ văn là môn học thuộc nhóm ngành khoa học xã hội, có vai trò đặc
biệt quan trọng trong quá trình giáo dục, cũng như đối với đời sống và sự phát
triển tư duy của con người. Mặc dù vậy, có một thực tế là rất nhiều học sinh thế
hệ hiện nay không còn yêu thích, và hứng thú học tập môn Ngữ văn; cũng như
chưa ý thức được vai trò, ý nghĩa to lớn của môn học này. Thực trạng đáng suy
ngẫm trên bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân cơ bản
xuất phát từ chính quá trình dạy và học môn ngữ văn trong các nhà trường phổ
thông hiện nay: hoạt động dạy học Ngữ văn, nhất là đối với các bài học có nội
dung trọng tâm là truyền đạt kiến thức cho học sinh, dường như mới chỉ dừng ở
những “kênh chữ”, một số bài có cung cấp thêm hình ảnh. Nhiều giáo viên mới
chỉ tập trung bám sát nội dung kiến thức trong sách giáo khoa mà chưa thực sự
chú ý sử dụng những hình thức khác để bổ trợ, làm cho tiết học thêm sinh động.
Những tiết học Ngữ văn do vậy trở nên kém sinh động, hấp dẫn, thậm chí có
phần nặng nề, không tạo được hứng thú, khơi dậy niềm say mê tìm hiểu, khám
phá ở các em. Chính vì lẽ đó, việc đổi mới phương pháp, cách thức tổ chức dạy
và học môn Ngữ văn trong các nhà trường hiện nay để nhằm vừa đảm bảo trang
bị kiến thức, vừa tạo được sự hấp dẫn, lôi cuốn các em tích cực tham gia học
tập, yêu thích môn Ngữ văn là một yêu cầu bức thiết.
2
Trắc nghiệm là phương pháp kiểm tra nhanh các kiến thức, kỹ năng của
mọi người thông qua việc đánh giá bằng các câu hỏi đúng sai hoặc lựa chọn đáp
án A, B, C…. Trắc nghiệm là phương pháp kiểm tra giúp cho học sinh có được
phương pháp học tập hiệu quả hơn, mở rộng và hệ thống tri thức giúp các em
khắc phục tình trạng học bài nào biết bài ấy, “học trước quên sau”; đồng thời
biết liên kết các đơn vị kiến thức với nhau, cũng như vận dụng những tri thức đã
học từ trước vào những phần học sau. Nói cách khác, sử dụng các câu hỏi trắc
nghiệm trong học tập giúp học sinh có được phương pháp học chủ động, động
lập, sáng tạo và không ngừng phát triển tư duy.
1.1.1. Các giải pháp thực hiện:
1.1.1.1 Vận dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm trong quá trình dạy và học
Quá trình dạy và học trong nhà trường bao gồm hoạt động giảng dạy của
giáo viên và học tập của học sinh. Bản chất của hoạt động dạy - học là quá trình
truyền thụ tri thức, kỹ năng của giáo viên và lĩnh hội, làm chủ các kiến thức, kỹ
năng của người học thông qua bài dạy; những tri thức, kỹ năng đó được người
học tiếp cận, ghi nhớ, vận dụng trong mỗi bài học, cũng như trong thực tế đời
sống hàng ngày. Chính vì lẽ đó, ghi nhớ là một yêu cầu, thao tác hết sức quan
trọng trong quá trình học tập của học sinh. Việc tìm ra một phương pháp giúp
ghi nhớ, khắc sâu tri thức một cách hiệu quả, từ đó tạo cơ sở cho mở rộng, sáng
tạo tri thức có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với cả hoạt động dạy của
giáo viên cũng như hoạt động học tập của học sinh.
Tuy nhiên, có một thực tế hiện nay, khối lượng kiến thức trong các môn
học ở hầu hết các cấp học đang trở nên “quá tải”, tạo ra áp lực không nhỏ đối
với cả hoạt động dạy học của giáo viên lẫn việc học tập của học sinh: thời gian
có hạn mà kiến thức phải học ngày càng nhiều; “sức học” của học sinh có hạn
mà nhiều môn học đang trở nên “quá tải”… Điều này dẫn đến thực trạng nhiều
học sinh cảm thấy ngại học, lười học; giáo viên không có điều kiện khắc sâu, mở
rộng bài giảng vì phải tập trung “đối phó” với khối lượng bài dạy.
3
Để giải quyết vấn đề trên, việc áp dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm
trong quá trình dạy và học đang cho thấy những hiệu quả tích cực. Phương pháp
dạy học bằng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm không chỉ giúp giáo viên và học sinh
“đơn giản hóa” nội dung kiến thức của môn học, từ đó giải quyết vấn đề “quá
tải” về mặt kiến thức; mà còn đem lại cho các em một cái nhìn tổng quát, đa
chiều về nội dung bài học, từ đó có khả năng ghi nhớ, cũng như xâu chuỗi các
kiến thức một cách hiệu quả hơn, đồng thời giúp cho việc học tập của các em
không trở thành nhàm chán.
Hệ thống câu hỏi trắc nghiệm là một hình thức hệ thống hóa kiến thức
nhanh nhất, đầy đủ và ngắn gọn nhất. Nó có vai trò như một công cụ tổ chức tư
duy nền tảng. Việc vận dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm vào quá trình dạy học
giúp học sinh có được phương pháp học tập hiệu quả hơn, đồng thời tăng cường
tính tích cực học tập ở các em. Do đó, việc sử dụng hệ thống câu hỏi trắc
nghiệm không chỉ giúp cho mỗi học sinh gia tăng tích cực trong học tập, mà còn
giúp huy động tối đa tiềm năng tư duy, suy luận ở các em. Thực tế cho thấy,
nhiều học sinh mặc dù khá chăm chỉ học tập, song kết quả đạt được vẫn không
cao: các em thường học bài nào biết bài đó, học trước quên sau, nhất là không
biết liên hệ các kiến thức với nhau, hay vận dụng những kiến thức đã học ở bài
trước vào những phần được học về sau. Mặt khác, rất nhiều em trong quá trình
đọc sách hoặc nghe giảng trên lớp gặp phải khó khăn trong việc ghi chép, ghi
nhớ kiến thức đã đọc hoặc đã được thầy cô giảng dạy. Với việc sử dụng thành
thạo hệ thống câu hỏi trắc nghiệm trong học tập, học sinh có được một công cụ
hiệu quả trong việc ghi nhớ, lưu giữ kiến thức một cách tích cực, chủ động sáng
tạo.
1.1.1.2. Thực trạng vận dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm trong dạy học
Ngữ văn hiện nay
Ngữ văn là một môn học có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên,
có một thực tế là, ngày càng có nhiều học sinh không còn yêu thích môn học
này, thậm chí thờ ơ, lười học, dẫn đến ngại học môn văn. Nhiều học sinh có tố
chất, năng khiếu môn Ngữ văn cũng không có mong muốn được tham gia đội
4
tuyển học sinh giỏi văn ở trường; nhiều bậc phụ huynh cũng không khuyến
khích, động viên con em mình “tập trung”, “đầu tư lâu dài” cho môn Ngữ văn
trong định hướng học tập cũng như phát triển về lâu dài. Do đó, với không ít học
sinh, việc học tập môn Ngữ văn nhiều khi chỉ mang tính đối phó; các tiết học
môn văn dường như đem đến những “áp lực”, nhàm . Thực tế trên đã dẫn đến
nhiều “hậu quả” rất đáng suy ngẫm: không khó để nhận ra những lỗi sai cơ bản
rất nhiều mắc phải trong quá trình tạo lập văn bản đơn giản như dùng từ, đặt
câu, lỗi chính tả, lôgic, bố cục;… nhiều em bị hổng kiến thức văn học, cũng như
hạn chế về năng lực tư duy ở mức đáng báo động, mà “minh chứng” là những
bài văn “cười ra nước mắt” đã không còn là hiếm gặp hiện nay.
Thực trạng đáng suy ngẫm trên bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó
có những nguyên nhân xuất phát từ những hạn chế, bất cập của người dạy, và cả
những nguyên nhân thuộc về chính bản thân người học. Về phía người dạy, có
thể thấy đa số giáo viên đều có tình yêu nghề, có ý thức về chuyên môn; tuy
nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều mặt hạn chế: phương pháp giảng dạy chậm đổi mới,
chưa thực sự “phù hợp” với tất cả các đối tượng học sinh, nhất là với một bộ
phận học sinh có lực học kém, dẫn đến chất lượng, hiệu quả học tập chưa cao;
phương tiện, cơ sở vật chất phục vụ cho việc đổi mới phương pháp, áp dụng
phương pháp giảng dạy tích cực còn nhiều thiếu thốn; một số giáo viên chưa
thực sự “tâm huyết”, chưa có ý thức tìm tòi đào sâu kiến thức, làm phong phú và
sinh động bài dạy; ngoài ra còn phải kể đến những bất cập trong cơ cấu, phân
phối chương trình sách giáo khoa,… cũng là những nguyên nhân dẫn đến việc
tiếp thu bài giảng của học sinh còn nhiều hạn chế.
Về phía học sinh, nhiều em còn ngại học, lười suy nghĩ, không tập trung
nghe giảng, dẫn đến tâm thế thiếu tích cực, chủ động trong việc học tập môn
ngữ văn. Nhiều em ngoài giờ học trên lớp, còn phải phụ giúp gia đình trong việc
mưu sinh nên không có nhiều thời gian giành cho việc tự học. Bên cạnh đó, có
thể thấy trong bối cảnh những điều kiện đáp ứng nhu cầu đời sống văn hóa tinh
thần ngày càng không ngừng được nâng cao như hiện nay, rất nhiều học sinh đã
5
bị lôi cuốn, sa đà và các loại hình giải trí khác nhau, dẫn tới sao nhãng việc học,
nhất là học thêm và tự học ở nhà.
Để khắc phục thực trạng bất cập nêu trên, thiết nghĩ cần một hệ giải pháp
toàn diện, có hiệu quả trong việc tạo chuyển biến theo hướng nâng cao chất
lượng giảng dạy đối với đội ngũ giáo viên, cũng như thái độ tích cực của học
sinh trong việc học tập môn Ngữ văn. Trong đó, việc đổi mới phương pháp
giảng dạy, cũng như vận dụng các phương pháp giảng dạy tích cực, hiện đại để
nhằm không chỉ trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng cho học sinh, mà còn tạo ra
sức lôi cuốn, khơi gợi ở các em niềm yêu thích với môn học đặc biệt quan trọng
này là một trong những trọng tâm cần được ưu tiên. Chính vì lẽ đó, việc vận
dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm trong dạy học môn Ngữ văn – với những
hiệu quả bước đầu mà biện pháp này đem lại – đã và đang nhận được rất nhiều
sự quan tâm. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, việc tìm hiểu, vận dụng hệ thống câu
hỏi trắc nghiệm của nhiều giáo viên dường như mới chỉ đang dừng ở mức độ “tự
phát”, tùy thuộc vào quan điểm tiếp cận cũng như “năng lực” cá nhân của mỗi
người. Chính vì lẽ đó, việc nghiên cứu, tìm hiểu sâu về phương pháp này, từ đó
đi đến xây dựng “mô thức ứng dụng” có tính chất phương pháp luận nhằm
hướng tới vận dụng phương pháp một cách bài bản, phổ biến và tối ưu thiết nghĩ
là hết sức cần thiết.
1.1.3. Một số biện pháp vận dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm để nâng cao
chất lượng dạy và học môn Ngữ văn
1.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm
Kiểm tra - đánh giá là khâu không thể thiếu trong quá trình dạy học. Hoạt
động này không chỉ nhằm ghi nhận kết quả đạt được của học sinh mà còn hướng
vào việc đề xuất những phương hướng đổi mới, cải thiện thực trạng, điều chỉnh
và nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. Như vậy có thể nói kiểm tra - đánh
giá là hoạt động có ý nghĩa hết sức to lớn đối với quá trình dạy học.
Những nguyên tắc chung khi xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan