Báo cáo " Tìm hiểu xã hội Pháp nửa cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tìm hiểu xã hội Pháp nửa cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI Nghiên cứu nhằm tìm hiểu xã hội Pháp cuối thế kỷ 20 đầu thế kỷ 21 và lý giải tại sao một xã hội mà mục tiêu là “Tự do - Bình đẳng - Bác ái” lại có nhiều mâu thuẫn khó giải quyết thông qua ý kiến của một số nhà xã hội học Pháp điển hình là Bourdieu, Rotman, De Singly, Hirigoyen, Maurin, Zarate, Porcher, Kimmel …

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Tìm hiểu xã hội Pháp nửa cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI "

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 Tìm hi u xã h i Pháp n a cu i th k XX u th k XXI Nguy n Vân Dung* Khoa Ngôn ng và Văn hóa Pháp, Trư ng i h c Ngo i ng , i h c Qu c gia Hà N i, ư ng Ph m Văn ng, C u Gi y, Hà N i, Vi t Nam Tóm t t. Nghiên c u nh m tìm hi u xã h i Pháp cu i th k 20 u th k 21 và lý gi i t i sao m t xã h i mà m c tiêu là “T do - Bình ng - Bác ái” l i có nhi u mâu thu n khó gi i quy t thông qua ý ki n c a m t s nhà xã h i h c Pháp i n hình là Bourdieu, Rotman, De Singly, Hirigoyen, Maurin, Zarate, Porcher, Kimmel … hi u xã h i P háp n a cu i th k XX, vào tháng 5/1968 là k t q a c a vi c ghi nh n u th k XXI, c n thi t ph i xu t phát t m c s t n t i c a các nư c Th gi i th ba và cu c l ch s 1968, năm ư c coi là có 3 c i m l n kháng chi n ch ng M t i Vi t Nam. R t nhi u sau ( Rotman: 14-16) [1].* trí th c, thanh niên và nhân dân Pháp ã xu ng ư ng trong th i gian này ng h cu c kháng V m t th i gian: ây là th i kỳ kh ng chi n c a nhân dân Vi t Nam, ph n i M xâm ho ng v m i m t: xã h i, chính tr và giáo d c lư c Vi t Nam và òi M ph i rút v nư c. kéo dài 8 tu n t i Pháp, t ngày 3/5/1968 n ngày 30/6/1968. Nhi u nhà xã h i h c, văn hóa h c ã nghiên c u xã h i Pháp th i kỳ h u 68. Sau ây V m t xã h i: Th i kỳ kh ng ho ng này là t ng h p m t vài nghiên c u tiêu bi u v kéo dài 12 nă m, gi a h u chi n Algérie và nh ng v n n i c m c a xã h i Pháp trong kh ng ho ng d u l n th nh t và cho phép hi u th i kỳ này. ư c vì sao tháng 5/68, xã h i Pháp ã b lay chuy n, tê li t b i các cu c bi u tình, bãi khóa c a h c sinh, sinh viên th ô Paris, sau ó 1. C ng hòa Pháp, m t nhà nư c dân ch lan r ng ra c nư c và các t ng l p khác trong tư s n xã h i. Phong trào u tranh òi t do sau ó ã có nh ng tác ng m nh vào xã h i c bi t s Nư c C ng hòa Pháp ư c thi t l p t sau thay i trong nhà trư ng, gia ình và vai trò Cách m ng Pháp 1789. Cách m ng Tư s n Pháp c a ph n . là cu c cách m ng mang tính t ng th c v V m t chính tr : có th coi ây là th i kỳ chính tr , pháp lý, hành chính nh m xác l p cơ cách m ng “ ” b t u b ng vi c M oanh t c s c a ch tư s n, thay i giai c p và mi n B c Vi t Nam nă m 1965 và k t thúc b ng phương th c bóc l t phong ki n b ng giai c p th t b i c a ng y quy n Sài Gòn nă m 1975. Là và phương th c bóc l t tư b n ch nghĩa. th i kỳ mà m i nơi trên hành tinh ngư i dân Ngay t th i kỳ khai sinh, m c tiêu c a nhà ch ng l i qu c M . T i Pháp, cu c n i d y nư c là “T do, Bình ng, Bác ái”. Tháng 8 nă m 1789, Qu c h i l p hi n thông qua “Tuyên ______ ngôn nhân quy n và dân quy n” g m 17 i u * T: 84-4-39434211. kho n và có ba n i dung l n sau: E-mail: vankhanh_99@yahoo.fr 86
87 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 - Kh ng nh quy n t do c a công dân l p trên. Nhà hát k ch nhân dân ã ư c Jean Vilar xây d ng v i s giúp c a chính ph . - Kh ng nh nh ng nguyên t c dân ch Ông André Malraux, B trư ng trong nh ng quan tr ng nh t trong xã h i: quy n ư c t n nă m 1959 ph trách các v n v văn hóa ã t i, l p nghi p, t do tín ngư ng, t do l a ch n tuyên b Qu c h i s c g ng dân ch hóa chính th văn hóa, như n n C ng hòa th 3 ã làm ư c - Ph nh n toàn b pháp ch phong ki n, v i giáo d c. cao tinh th n dân ch trong quy n l c. L n u Ngày H i Âm nh c ư c t ch c t nă m tiên trong l ch s nư c Pháp và châu Âu, ch 1982 vào ngày 21 tháng 6 hàng nă m, ngày u quy n t i cao ư c tuyên b thu c v nhân dân tiên c a mùa hè, là d p t t c nh ng ai yêu (xem Nguy n Quang Chi n: 1997) [2]. thích ngh thu t này có th tham d mi n phí T ng th ng và Qu c h i do dân b u thông các bu i hòa nh c, giao hư ng ư c t ch c qua ph thông u phi u. Ngoài ra, theo Hi n m i nơi trên nư c Pháp th m chí tham gia bi u pháp, công dân Pháp còn th c hi n ch quy n di n n u có kh năng. c a mình thông qua các cu c trưng c u dân ý v T năm 1985, Tu n l i n nh, ư c t s a i Hi n pháp, thông qua các o lu t v t ch c hàng nă m là d p mà t t c m i ngư i có ch c b máy nhà nư c, phê chu n ho c thông th xem phim m i t i r p v i giá r (ch c n qua các hi p nh quan tr ng. mua m t vé là có quy n xem t t c các phim V m t xã h i, Nhà nư c th c hi n dân ch ư c chi u t i r p trong ngày hôm ó). hóa m i ho t ng giáo d c, văn hóa t tc kích thích h ng thú c sách ngày H i tr em, thanh niên và m i công dân Pháp có c sách cũng ư c t ch c hàng nă m, là d p cùng i u ki n phát tri n v th ch t và tinh các c gi ti p xúc v i các nhà xu t b n, các th n. Giáo d c b t bu c t 6 n 16 tu i vì giáo tác gi và nh n ư c nhi u thông tin v th d c ư c coi là chìa khóa c a s phát tri n và trư ng sách. Hơn 1200 nhà xu t b n gi i thi u thành công trong tương lai c a m i công dân các s n ph m c a mình cho c gi thu c m i (xem Nguy n Vân Dung: 2005, 2006) [3]. l a tu i và t ch c bán sách giá r ho c t ng có th th c hi n ư c i u này, trư ng công sách cho c gi . mi n phí và không mang màu s c tôn giáo. Theo th ng kê c a năm 2004, hàng nă m nhà Chính sách xã h i c a Pháp cũng nh m giúp nư c chi hơn 64 t euro cho giáo d c chi m các gia ình khó khăn và ông con m 23% t ng chi phí qu c dân và óng vai trò quan b o cu c s ng t i thi u cho m i công dân. tr ng nh t trong n n kinh t . N u k c s óng Các chính sách này nh m h tr v nhà , góp c a t nh, huy n, xã và các gia ình, chi phí ti n tr c p cho ngư i th t nghi p, giúp h c p cho giáo d c lên t i 111 t euro/nă m. Tr em có nh t ki n th c và tay ngh có th tìm ư c th i nhà tr t 3 tu i, i u này cho phép các vi c nhanh chóng hơn. bà m có th ti p t c i làm mà không ph i chi khuy n khích ph n sinh nhi u con, phí t n kém cho vi c trông con. chính ph có chính sách c bi t giúp các Các h at ng văn hóa như thă m quan b o nhà ông con: ví d như tr c p cho các gia tàng mi n phí cho thanh thi u niên, các ngày ình có ph n nhà làm n i tr , gi m giá trên h i văn hóa: âm nh c, phim nh, sách báo, ... các phương ti n giao thông công c ng, gi m ư c t ch c hàng nă m m i t ng l p nhân thu thu nh p, n u sinh con th nh t ư c ngh dân có i u ki n th hư ng nh ng giá tr này. 16 tu n thì sinh con th ba s là 20 tu n. M t Ngay dư i th i kỳ Bình dân (1936-1939) và trong hai b m có th xin ngh vi c không ăn ti p t c sau này, chính ph Pháp có chính sách lương cho n khi tr lên 3 tu i. Khi có t hai c th nh m cho i a s dân chúng có th ti p con tr lên, các gia ình ư c hư ng ti n tr c n ư c nh ng giá tr văn hóa ngh thu t mà c p cho n khi tr trư ng thành (20 tu i). Theo trư c ó ch dành cho thi u s tư s n và t ng s li u c a nă m 2004, n u có 2 con, s ti n tr
88 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 c p xã h i là 125,9 euro/tháng và 3 con là h không ch p nh n các công vi c n ng nh c, 256,82 euro/tháng. quá xa nơi ho c không úng năng l c c a mình. Ngư i nh p cư, vì s s ng còn và do i a s không có b ng c p, ti ng Pháp kém, ã 2. C ng hòa Pháp, m t nhà nư c a s c t c ch p nh n b t kỳ công vi c gì mi n là ki m ư c ti n, dù có ph i làm n ng nh c n âu và Ngay t sau i chi n th gi i l n th hai, b t k gi gi c th nào. nư c Pháp ã ti p nh n r t nhi u dân di cư n M t khác, m t xã h i a s c t c mang n t các nư c châu Phi, châu Âu và châu Á. M t cho nư c Pháp m t n n văn hóa a d ng phong m t, ngư i nh p cư giúp cho dân s Pháp phú và ngư i dân Pháp t hào v i u ó. M t không b già i, th m chí còn tăng lên, m t khác s các nhà bác h c, nhà vă n, nh c sĩ, ca sĩ, danh h là ngu n nhân công cho m t s lĩnh v c như h a n i ti ng là ngư i nư c ngoài nh p qu c xây d ng, nông nghi p, v sinh ô th , ... nh ng t ch Pháp, ó là nh ng Pierre et Marie Curie, công vi c n ng nh c mà nhi u ngư i dân Pháp Picasso, Ionesco, Beckett, ... t ch i không làm. i n hình là i tuy n qu c gia bóng á Trong nh ng năm 1946 - 1954, hàng năm có c a P háp, a dân t c h p l c b o v màu c 390.000 ngư i dân nh p cư vào Pháp. Tuy nhiên s c á o Pháp. con s này gi m nhi u vào các th i kỳ sau. Trong nh ng năm 1990-1995, ch còn 120.000 ngư i và năm 1997 ch còn 74 000 ngư i. N u như nă m 3. M t s v n c a xã h i Pháp ương i 1980, có 6,8 tri u dân nh p cư t i Pháp thì vào năm 2001 ch còn 5,6 tri u ngư i. 3.1. M t xã h i mà cá nhân ch nghĩa và s Có hi n tư ng này do nhi u ngư i nh p cư b t bình ng bao trùm ã nh p qu c t ch Pháp. Ngoài ra ây cũng là M c dù kh u hi u c a chính ph Pháp ra k t qu c a vi c chính ph Pháp ki m tra ng t là “Bình ng v cơ h i/may m n- Egalité des nghèo làn sóng nh p cư nh m ch ng l i nh p chances” t c là t o i u ki n ttc mi cư b t h p pháp. c bi t t khi Nicolas ngư i Pháp bình ng trên m i phương di n. Sarkozy lên c m quy n, nư c Pháp ã và ang Tuy nhiên trên th c t , xã h i Pháp là m t xã có nh ng bi n pháp m nh tr c xu t ngư i h i ích k , kh c nghi t (individualisme et très nh p cư b t h p pháp ra kh i Pháp. Theo th ng dure - Hirigoyen 2007) [4] và phân bi t ng kê thì nă m 2007, hơn 20.000 ngư i nh p cư b t c p r t rõ r t (Bourdieu: 1979) [5]. h p pháp ã b tr c xu t. Hirigoyen (2007: 129) tóm t t xã h i P háp M c dù v y, hi n nay có g n 130 qu c t ch như sau: khác nhau s ng trên t Pháp, ông nh t là dân “Thành t trong công vi c v i nguy cơ m t n t châu Âu (B ào Nha, Ý, Tây Ban Nha, vi c, thành công trong cu c s ng gia ình v i c) và ti p ó là dân B c Phi (Maroc, Algérie, nh ng cu c chia tay không th tránh kh i, nuôi Tunisie). d y con cái th t t t sau này chúng ch nghĩ M t nhà nư c a s c t c có nhi u ưu i m và n chúng mà thôi, t t c nh ng cái ó làm cho ng th i cũng có nhi u khó khăn. V khó khăn con ngư i ta nghi ng , lo l ng. Nhưng làm sao chúng tôi s c p n trong ph n sau c a tài. tìm ư c vi c làm n u ta không t ra là có năng Chúng tôi i m qua ây m t s ưu i m. l c, làm sao tìm ư c b n i n u ta quá m t Như ã nói trên, dân s Pháp già i, nh có m i? C n ph i gi v , ph i t ra r t nhi t tình ngư i nh p cư mà dân s Pháp n nh và có ngay c khi chán chư ng”. chi u hư ng gia tăng, ó là m t ưu i m n i b t. R t nhi u ngư i cho r ng s không là gì n u V công ăn vi c làm, tuy còn nhi u ngư i không ph i là ngư i xu t chúng nh t có th Pháp th t nghi p nhưng nhi u ngư i trong s
89 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 dư i có kh năng ti p thu ư c nh ng giá tr ó t n t i trong xã h i Pháp. Ánh m t, s phán thì t ng l p trên l i i tìm cái khác vì h luôn quy t, c a ngư i khác là vô cùng quan tr ng luôn ph i gi kho ng cách và ph i có s khác i v i m i cá nhân. Nhà tri t h c Pháp Jean- bi t v i nh ng con ngư i b coi là t m thư ng. Paul Sartre (2000) [6] ã ch ng minh trong v k ch “Huis clos - N i b t xu t, ngo i b t nh p”. L y m t ví d c th . Trư c ây xã h i thư ng lưu thích b n nh c “Danube xanh” nhưng khi t t c “ a ng c chính là nh ng con ngư i xung m i ngư i u thư ng th c và yêu thích b n nh c quanh ta và chúng ta b áp l c b i s suy xét này thì h không nghe b n nh c ó n a. c a h ”. Trong âm nh c nói chung thì xã h i thư ng Tóm l i, t n t i trong xã h i hi n i m i và trung lưu ch chú tr ng n nh c c i n cá nhân luôn ph i ương u v i vô vàn khó (xem Zarate: 1986) [7]. khăn, v i s òi h i quá cao v nă ng l c và lúc nào cũng ph i c g ng vươn lên vư t ng lo i. V h i h a, h tìm n nh ng b c tranh duy nh t và c a các h a sĩ t ti n nh t. Ông Michel Pierre Bourdieu, nhà xã h i h c Pháp n i R. làm vi c trong m t hãng qu ng cáo Paris, ti ng ã ch ng minh hi n di n c a s phân bi t là con trai c a m t ch t ch, t ng giám c i ng c p trong xã h i Pháp thông qua cu n di n c a m t hãng a qu c gia trong m t ngành sách “La distinction - S khác bi t” xu t b n mũi nh n. Ông ã theo h c t i m t trư ng tôn nă m 1979, k t qu c a công trình nghiên c u giáo tư th c qu n 17, sau ó h c H c vi n ti n hành vào nh ng nă m 1963 và 1967-1968 Chính tr . V ông là con gái c a m t nhà tư s n v i 1.217 ngư i tham gia tr l i câu h i i u t nh nh , cũng ã theo h c H c vi n Chính tr tra. Chúng tôi gi i thi u Bourdieu và coi các và làm vi c cho m t t báo tu n. Hai v ch ng, nh n nh c a ông v n thích h p v i xã h i 30 và 28 tu i, có hai con và hi n ang s ng m t Pháp cu i th k XX vì nhi u nhà văn, nhà căn h hi n i có 5 phòng ng qu n 15 Paris. nghiên c u ương i P háp và châu Âu v n Michel R. không yêu thích tranh tĩnh v t vì theo ch ng minh ư c các k t lu n c a ông không ông ã có quá nhi u tranh lo i này. l i th i (xem các tác ph m La Place c a Ernaux 1983, Enseigner une culture étrangère Zarate “Khi ngư i ta nhìn th y 200 b c như nhau 1986 [7], Le français langue étrangère c a thì th t là ác m ng... V y nên tôi tìm ki m các Porcher 2004, và k y u c a H i th o qu c t tranh v phong c nh”. v Bourdieu ư c t ch c t i Cerisy-la-Salle, Theo Bourdieu, trong cu c s ng, nh ng v t B vào tháng 7 nă m 2001). Theo nhà báo d ng thư ng ngày cho ta nh ng thông tin v Thévenon (Label France n°47), Bourdieu(1) là m t xã h i. S khác bi t ư c th hi n thông nhà xã h i h c ư c các nhà khoa h c trích d n qua các v t d ng thi t y u và các v t d ng nhi u nh t trên th gi i (7000 trang trên m ng). không mang tính thi t y u. Theo Bourdieu, trong m t xã h i có giai c p, Ví d như c n có bánh mỳ s ng nhưng các giai c p, thông qua th hi u và cách hành x ngư i giàu l i mua lo i bánh mỳ ngũ c c, lo i ch ng minh s khác bi t c a mình v i các giai bánh mỳ có h nh nhân, t hơn r t nhi u so v i c p khác. Nói m t cách khác, th hi u và cách bánh mỳ thư ng. G o cũng v y, có g o thư ng, hành x có ch c năng khu bi t giai c p. M i giai g o tám thơm. c p có m t thói quen riêng và các t ng l p trên Bourdieu g i ây là “goût du luxe”. Và các mu n khác bi t v i các t ng l p dư i b ng nh ng th hi u và cách hành x không gi ng h . thói quen này cho phép ngư i ngoài có th nh n bi t giai c p c a i tư ng giao ti p. Nh ng th hi u c a các t ng l p trên khác v i các t ng l p dư i th hi n nhi u m t, c Bourdieu ã s d ng khái ni m “v n- bi t s a m hi u ngh thu t. Khi các t ng l p capital” trong kinh t h c và ưa ra khái ni m v b n lo i v n chính: v n kinh t , v n xã h i, ______ v n văn hóa và v n bi u trương. (1) Bourdieu sinh năm 1930 và m t ngày 23 tháng 1 năm 2002.
90 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 V n kinh t c th là thu nh p hàng tháng, giáo viên ti u h c mi n Trung nư c Pháp, là s h u nhà c a, ru ng vư n, xe hơi và các nh vào c g ng phi thư ng ông ã tr thành v n d ng khác. T ng th ng. V n xã h i liên quan n m t m ng lư i Nhà vă n Pháp Annie Ernaux (1983) [9] th t b n v ng nh ng quan h quen bi t ho c th a cay ng nh n ra r ng, t b ngu n g c th t là nh n l n nhau ít nhi u ư c th ch hóa. khó khăn vì nó theo ta mãi mãi. Xu t thân t gia ình công nhân nghèo và sau ó là buôn bán V n văn hóa liên quan n nh ng ki n th c nh , nh có h c v n bà ã thay i giai c p, tr thu h i ư c trong môi trư ng gia ình, h c thành trung lưu. Thông qua các tác ph m c a ư ng hay xã h i nói chung, bao g m không mình bà ã phân tích m t cách tinh t s khác ch ki n th c khoa h c, b ng c p, mà còn g m bi t c a các giai c p trong xã h i. c th hi u vă n hóa và ki n th c v nh ng cách hành x trong i s ng hàng ngày. Trong cu n “Các khu nhà Pháp” (2004), thông qua các d li u thu th p ư c trong m t V n bi u trưng liên quan n danh hi u (ví i u tra xã h i bao g m 4000 h láng gi ng, d m t gi i thư ng có uy tín) hay nh ng bi u Eric Maurin ã ch ng minh xã h i Pháp là m t trưng khác v quy n l c hay v th xã h i. V n xã h i có s phân chia giai c p rõ r t. Trư c ngôn ng ư c x p vào v n bi u trưng. ây c m t “ghetto” ư c s d ng ch nh ng B n lo i v n này liên quan ch t ch v i khu nhà t p trung toàn ngư i nghèo, ngày nay nhau và có tác ng tương h l n nhau: v n xã theo ông c m t này cũng ư c dùng ch h i cao thì có th tăng v n kinh t , v n vă n hóa vi c các nhà giàu có tìm cách s ng t p trung l i và có th c v n bi u trưng, v n kinh t cao trong nh ng khu ph nh t nh. Ông g i hi n giúp tăng v n xã h i, v n văn hóa và có th c tư ng này là “ghettorisation c a t ng l p trên”. v n bi u trưng. Theo Bourdieu, b n lo i v n Qu v y, ngay t i Paris, trư c ây ch có m t s này có vai trò r t quan tr ng trong vi c phân khu ư c coi là khu nhà giàu, như qu n 16, bi t các t ng l p trong xã h i. ngày nay có m t s qu n khác cũng “giàu lên” Louis Porcher (2004: 49-55) [8] chia s các như qu n 7, qu n 5. Th t d hi u khi nh ng lu n c c a Bourdieu. Theo ông trong xã h i, ngư i giàu có b t u quan tâm n m t qu n nào thì giá t ó b t u tăng r t cao, cùng t t c m i ngư i u tìm ki m s khác bi t và v i giá t, m i giá c sinh ho t cũng tăng theo con ngư i luôn luôn “x p h ng ng lo i”: (cùng m t m t hàng nhưng khu giàu thì giá “Anh này t t nhưng ăn m c quá t i tàn; t hơn h n so v i khu nghèo). i u ó làm cho anh kia thông minh nhưng c ác; anh ta thích các gia ình nghèo ph i d i các khu v c này và các phim c a Jugnot, th t ngu ng c; c u có th y i sang các khu v c khác. các tranh anh ta treo trong phòng khách không, Ông Maurin cũng nh n th y vi c h c hành th t kh ng khi p; anh ta lúc nào cũng m c và có b ng c p cũng làm ngư i ta có th thay nh ng b qu n áo th t p, … " i ư c t ng l p xã h i vì theo k t qu th ng i u này th t nguy hi m trong m t xã h i kê, trong các khu giàu b t u có các k sư tr , nhi u s c t c, nhi u t ng l p xã h i khác nhau. các nhà doanh nghi p tr ã và ang theo h c Trong xã h i Pháp hi n i, ngay c khi chính ph t i các trư ng l n t i Pháp [10]. có nhi u bi n pháp tích c c m i ngư i cùng có “may m n - chance” trong cu c s ng thì trên th c ngư i 3.2. Kh ng ho ng v s c t c: v n t i u ó g p nhi u rào c n c bi t do ngu n nh p cư g c xu t thân c a m i ngư i. S thay i t ng l p trong xã h i khó khăn n n i mà ngư i Pháp g i M t trong nh ng v n ph c t p c a nư c ó là nh ng câu chuy n “th n tiên”. Pháp là v n ngư i nh p cư. a s ngư i nh p Georges Pompidou luôn ư c k ra làm ví cư làm các công vi c ơn gi n vì h không có d . Xu t thân trong m t gia ình mà cha ch là b ng c p và không thông th o ti ng Pháp. Cu c
91 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 s ng c a ngư i nh p cư b p bênh, lao ng c c V v n vă n hóa, tr nh p cư khó có cơ h i nh c, ng lương th p, t p trung vào nh ng khu ti p c n v i văn hóa Pháp do i u ki n s ng, t p th ngo i ô các thành ph l n, ch t ch i, môi trư ng s ng và v n kinh t không cho thi u ti n nghi. Ngoài ra chưa k n vi c h b phép. V cách hành x trong xã h i, tr nh p cư m t s ngư i dân Pháp mi t th thông qua ng t nơi khác n ch c ch n s có cách hành x M t tr n Dân t c do Jean - Marie Le Pen ng khác, không k n a s tr nh p cư, ngay u mà m c tiêu là u tranh ch ng nh p cư vì trong nư c mình cũng xu t thân t gia ình nghèo khó, b n cùng. theo h ngư i nh p cư làm tình hình th t nghi p c a Pháp tr m tr ng hơn. V v n bi u trưng và c bi t là v n ngôn Hi n nay chính ph Pháp ang xem l i ng tr nh p cư không th có v n ngôn ng chính sách nh p cư và ã áp d ng chính sách ngang b ng tr ngư i Pháp, nh t là ư c sinh ra nh p cư có l a ch n theo mô hình ki u M . trong m t gia ình trung lưu. Ngay tu i Chính sách này c a Sarkozy i ngư c l i ư ng m u giáo, ngư i ta ã nh n th y tr em con nhà hư ng dân ch c a Pháp nhưng v n ư c Qu c trung, thư ng lưu có v n t v ng nhi u hơn h n h i Pháp thông qua do kh ng ho ng kinh t , so v i các tr em các t ng l p dư i. n n th t nghi p và c bi t là nh ng khó khă n V y chưa bư c vào i, tr em nh p cư ã v xã h i do ngư i nh p cư gây ra ho c là n n không có may m n so v i nh ng tr em khác. nhân. Tình hình b t n các khu ngo i ô các S cách bi t này s càng ngày càng l n sau này thành ph l n, vi c p phá, t xe không ph i ngay c khi hai a tr cùng h c n i h c, là ngo i l . Thanh niên các khu này ch y u i h c Y ch ng h n. là dân nh p cư, nơi mà t l th t nghi p cao, các Trong quá trình h c, sinh viên ngư i Pháp t n n xã h i: m i dâm, ma túy phát tri n. s nh n ư c s giúp t cha m m t cách Ngo i ô là hình nh c a b t an ninh, tr t t , t tr c ti p ho c gián ti p thông qua kinh nghi m, n n xã h i và b o l c. sách v . Khi ra trư ng, nh vào v n xã h i, N u áp d ng h c thuy t c a Bourdieu vào thông qua s quen bi t c a b m trong lĩnh tình hình c th t i Pháp v dân nh p cư ta th y v c y khoa, sinh viên này có th có ch làm t t, chính sách c a chính ph P háp mu n t o i u ho c có th làm vi c t i phòng khám c a b m . ki n ngang nhau gi a các t ng l p xã h i khác Còn v kinh t , th a hư ng phòng khám c a b nhau ch t n t i trên gi y mà thôi. m là bư c kh i u mà sinh viên nh p cư L y ví d hai a tr 6 tu i mang qu c t ch không bi t bao gi m i có ư c. Pháp. Chúng cùng i h c m t nă m nhưng m t Tóm l i, trong hoàn c nh c th này, b n c u xu t thân t m t gia ình trung lưu, b m lo i v n k trên s có tác ng tương h có l i là bác s và có phòng khám tư và m t c u xu t cho sinh viên ngư i g c Pháp. thân t m t gia ình nh p cư ngư i R p. N u mang so sánh b n lo i v n mà Bourdieu ã ch ra s th y c u thi u niên xu t thân t gia ình 3.3. Kh ng ho ng v kinh t : n n th t nghi p trung lưu s có nhi u l i th hơn h n c u thi u T nh ng nă m 1970, kh ng ho ng kinh t niên xu t thân t gia ình nh p cư. có nhi u nh hư ng tiêu c c n xã h i Pháp, V v n kinh t : thu nh p c a gia ình ngư i c bi t là n n th t nghi p. nh p cư s không th b ng gia ình ngư i Pháp Theo Hirigoyen (2007), “xã h i P háp là m t trung lưu, ó là chưa k n tài s n mà gia ình xã h i th c d ng và b t n, òi h i con ngư i ta Pháp có t th a k ho c do tích lũy lâu năm mà có. ph i hoàn h o, ph i liên t c c g ng luôn V v n xã h i, có th nói là gia ình nh p luôn ng u, n u không s b ào th i”. cư có v n xã h i là không vì h t m t nư c Theo Kimmel (Le français dans le monde khác n, th m chí còn là âm vì h có th còn n° 347, tháng 9 và 10/2006), trong 7 nă m, t b khinh r trong xã h i Pháp.
92 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 1973 n 1980, s ngư i th t nghi p ã tăng t trong vi c ch n v c h ng cho con cái tr i qua ba th i kỳ: 0,4 tri u n 1,8 tri u ngư i. Nh ng n n nhân chính là công nhân m , gang thép, ngành d t - T 1860 n 1920: gia ình tham gia tích kim, xây d ng, hàng h i… Dù chính ph ã có c c vào “d án tình yêu”, gia ình ây là b nhi u bi n pháp ngă n ch n th t nghi p nhưng m , các anh ch em. n nă m 1997 ã có t i 3,2 tri u ngư i th t - T 1920 n 1960: con cái t l p, t do nghi p. Sau ó s lư ng ngư i th t nghi p có quy t nh h nh phúc c a mình. Trong ngôn gi m i ôi chút nhưng trong nă m 2006 v n còn ng xu t hi n các c m t : “tình yêu c a chúng 2.320.000 ngư i chi m 9,5% trong t ng s ta”, “d án tình yêu c a chúng ta”. nh ng ngư i tu i i làm, trong s ó - T 1960 n 1988: quan h tình yêu cũng kho ng 400 000 thanh niên và 700 000 ngư i khác i, c m t “tình yêu c a chúng ta” dành th t nghi p dài h n. ch cho m i quan tâm c a m t trong hai ngư i tình n ngư i kia “tình yêu c a tôi”. Gia ình B ng 1. T l th t nghi p theo l a tu i không còn có vai trò gì n a. Tuy nhiên, các c p luôn luôn chú ý sao cho “môn ăng h i”, Ph n 10,9% giai c p nào l i ch n v ho c ch ng giai c p 15-24 tu i 24,6% 25-49 tu i 10,4% ó, d a ch y u vào giá tr tinh th n, văn hóa T 50 tu i tr lên 7,2% c a các c p v ch ng. Nam gi i 9,0% Nhìn chung có hai ki u gia ình, gia ình 15-24 tu i 21,4% truy n th ng và gia ình ki u m i hi n i. 25-49 tu i 8,0% 50 và hơn 50 6,6% Gia ình truy n th ng là gia ình ư c xã h i và gia ình công nh n thông qua ám cư i B ng 2. T l th t nghi p tương ương v i b ng c p tòa th chính và gia ình hai h . M c ích c a và th i gian tính t khi r i trư ng trung h c gia ình truy n th ng là duy trì nòi gi ng và chuy n t i gia tài t th này sang th h khác. T 1 n 4 năm sau khi 2005 tính b ng % Gia ình hi n i có m c ích duy nh t là tình d ng h c yêu ôi l a và có nhi u d ng khác nhau : s ng Có b ng t t nghi p ph 46,8% chung không cư i, gia ình ch có m ho c b , thông cơ s gia ình tái h p, gia ình c a các ôi ng tính, Có b ng trung h c h c 28,7% ư c pháp lu t công nh n t năm 1999. ngh Có b ng t t nghi p ph 17,3% Theo Hirigoyen (2007: 71-91), gia ình thông trung h c truy n th ng hi n nay b tan v , s lư ng các Có b ng cao hơn b ng 10,9% v ly d tăng cao, t l chung là 30% và các trung h c ph thông thành ph l n, lên t i 50%. T nh ng nă m 1990, tình yêu ch ng lên 3.4. Kh ng ho ng v quan h gi a con ngư i t t c , là i u ki n tiên quy t cho cu c s ng v i con ngư i trong gia ình và xã h i chung. Trong hoàn c nh như v y, s t n t i lâu Gia ình Pháp ương i tr i qua nhi u thăng dài c a ôi l a qu là m t vi c khó th c hi n vì tr m và có nhi u thay i so v i u th k XX, chung s ng, tình yêu lúc nào cũng ph i p và c bi t là t năm 1968 v i s thay i c a các huy n bí, mà i u này th t khó th c hi n. N u giá tr truy n th ng, gi i phóng ph n , h u qu tình yêu không còn ư c như xưa thì ngư i ta s n c a vi c di dân t nông thôn ra thành th . sàng r i b nhau i tìm m t tình yêu m i. T heo De Singly (2005) [11], t cu i th Theo Hirigoyen hi n nay t i Pháp có các k 19 n cu i t h k 20 vai trò c a b m ki u gia ình sau:
93 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 ông và l t t. Tuy nhiên ki u s ng này òi h i a) Các ôi hòa nh p ph i có thu nh p cao vì c hai ngư i v n ph i Trong th i kỳ cu i th k XX, gia ình có nhà riêng c ng v i ti n i l i. Hơn n a h truy n th ng v n t n t i và mang m t tên m i: cũng s m t nhi u th i gian n v i nhau. c p hòa nh p. gia ình không tan v , ngư i ta ch p nh n t t c , và s n sàng như ng b Vi c quy t nh không s ng chung là thích mi n sao không có thay i. Trong gia ình h p v i òi h i c a tình yêu và tình d c c a truy n th ng, ch ng thư ng không cho v i th i hi n i: lúc nào cũng gi ư c kho ng làm ho c có i làm thì cũng ch làm n a th i cách, ch cho nhau nh ng cái t t p nh t mà gian, th i gian còn l i dành chă m sóc gia thôi. Hàng ngày không ph i chia x công vi c ình và con cái. gia ình n ng nh c, không ph i cãi c v kinh t , không b t bu c ph i g p nhau n u không b) Các ôi có t do h u h n mu n. Các c p v ch ng này yêu nhau, s ng d) ôi có h p ng ng n h n (CDD) và chung nhưng không b ràng bu c. H t do v các gia ình a thê kinh t : m i ngư i có tài kho n riêng ngân hàng, có b n bè riêng, và th nh tho ng i ngh Như trong kinh t , n u cu c s ng thu n l i hè riêng. thì ôi bên kéo dài h p ng. Nhà xã h i h c S erge Chaumier (xem Ngoài ra còn có các “tribu - i gia ình”, Hirigoyen 2007) ã dùng thu t ng trong kinh m t hình th c a thê ki u Trung hoa c bao t và g i h là “các c p có t do h u h n - g m v c , v chính th c trong các bu i ón couples à autonomie limitée'. ây là m u ư c ti p khách, v bé th nh t, th hai, … M t s nhi u ph n t t c các tu i yêu chu ng. ph n ch p nh n hoàn c nh này do quá yêu H mu n có c l p, t do và mong mu n có ngư i àn ông, do m m y u, và ôi khi cũng vì m t kho ng không gian và th i gian riêng cho quy n l i c a mình. Trên các phương ti n i mình. Tuy nhiên, t do trong ôi l a s làm chúng, ngư i ta ca ng i nh ng ngư i àn ông i tăng thêm kh năng chia tay ho c ly d . ngh hè v i v và các con, v i v cũ và ch ng cũ c a các bà này và các a con c a các ôi c) Các ôi không s ng chung khác nhau. Trên th c t , nhi u ngư i không N u s ng chung không cư i là trào lưu c a ch u n i hoàn c nh này nhưng không dám than nh ng nă m h u 68 thì trong nh ng nă m 2000, vãn s b chê là u óc c h . s lư ng các ôi không s ng chung ngày càng Tóm l i, m c dù lu t pháp c m ch a nhi u. Do âu các ôi này quy t nh như v y? thê nhưng trên th c t , ch này t n t i t i i v i thanh niên, sau m t th i kỳ s ng Pháp dư i m t d ng khác. Hirigoyen (2007: 91) i sinh viên c l p nhi u ngư i còn do d tóm t t m t cu c i như sau: trư c khi i n quy t nh l p gia ình. “Khi n tu i trư ng thành, cu c s ng ư c i v i nh ng ngư i l n tu i, do ã quen t o b i các th i kỳ c a ôi l a không s ng s ng m t mình nhi u nă m nên không mu n b chung, không con cái, sau ó, t b nhau n thói quen ó. v i tình yêu m i ho c s ng c thân, sau ó l i Cũng có trư ng h p không s ng chung b nhau và làm l i, v i mong mu n tìm ư c ư c vì m i bên có con riêng, vi c chung s ng tình yêu ích th c…” s tr nên r t ph c t p. Và tác gi k t lu n: Ngoài ra các bó bu c v công vi c cũng làm “Như chúng ta ã th y, càng ngày càng khó cho ngư i ta i n quy t nh này: hai ngư i có th t o d ng ư c m t ôi l a. Tình yêu u yêu công vi c c a mình nhưng l i làm vi c không cho ta th i gian “b o hành”, trong hoàn nh ng t nh xa. H quy t nh không s ng c nh ó, s ng m t mình ch c s ơn gi n hơn. chung và ch g p g vào các d p ngh hè, ngh
94 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 Ngư i ta có th ch n s ng m t mình trong khi cho phép ta ánh giá xã h i ó. Theo ông ây v n có th có m t tình yêu phong phú. ó chính chính là m t trong nh ng thư c o chính xác là cách tránh hòa nh p và b o t n s cl p nh t. Tuy nhiên, v i m này, còn nhi u vi c ph i c a cá th ”. làm trên th gi i nói chung và t i Pháp nói riêng. Theo nhà xã h i h c Castelain - Meunier (Label France n°47-7/2002), trong xã h i 3.5. Nh ng khó khăn c a ph n trong xã h i phương tây hi n i, vai trò c a ph n ư c xã Lu t pháp công nh n quy n bình ng c a h i và lu t pháp công nh n. i u này d n n 3 ph n trong xã h i Pháp. Sau ây là m t s h qu : m t s àn ông mang n tính, m t s quy t nh quan tr ng c a nhà nư c v v n àn ông thay i phù h p v i hoàn c nh m i này (Label France n°47, 7/2002): và m t s khác t b o v , nu i ti c quá kh . 1944: Ph n có quy n ư c b u c Chính ph n ng th ba này ã d n n b o 1946: Bình ng tuy t i nam n th hi n l c trong gia ình khi mà ngư i àn ông không còn là ch , là ngư i có quy t nh cu i cùng và trong l i nói u c a Hi n pháp n n C ng h a nh t là khi v có công ăn vi c làm n nh hơn, th 4 có b ng c p cao hơn. 1965: Ph n có gia ình có quy n i làm Theo Hirigoyen (2007: 29-30), vào nă m mà không c n có s cho phép c a ch ng 2005, 51% ph n có b ng cao hơn b ng trung 1967: Ph n có quy n s d ng các bi n h c ph thông, trong khi tì l ó nam gi i là pháp ch ng thai 43%. Tuy nhiên, hi n nay 46% s ngư i lao 1970: Khái ni m v ch gia ình b xóa b ng t i Pháp là ph n nhưng h ch chi m trong lu t dân s , hai v ch ng có quy n như 24% các a v có quy n l c trong xí nghi p, nhau công s và ch có 6 n 8 % làm lãnh o. Khi 1972: Nguyên t c v bình ng trong vi c ph n có năng l c tương ương v i nam gi i, tr lương cho nam và n gi i lương c a h ít hơn t 15 n 20% và ngư i ta nh n th y r ng ph n ch y u làm nh ng vi c 1975: Ph n có quy n n o thai n u mang mà nam gi i “chê” vì lương ít. thai dư i 10 tu n; có quy n ly d n u hai bên Theo th ng kê c a Insee vào nă m 1999, ưng thu n m c dù nam gi i có ph giúp v trong các công 1983: Lu t v quy n bình ng nam n vi c n i tr thì trong m t gia ình có c hai v trong công vi c ch ng i làm, ngư i v làm thêm các công vi c 1999: Nguyên t c v bình ng nam n trên gia ình 16 ti ng/tu n còn ch ng ch dành 6 trư ng chính tr ư c Hi n pháp công nh n ti ng cho công vi c gia ình mà thôi. 2002: Ch ng ư c ngh 14 ngày chă m sóc con khi v sinh (trư c ây là 3 ngày) 3.6. V n c a thanh niên Tóm l i, pháp lu t công nh n quy n bình Theo Alain Kimmel (xem Nguy n Vân ng c a ph n v i nam gi i nhưng trên th c Dung, 2005), nh ng ngư i ư c coi là thanh t thì nhi u i u kho n trên cũng chưa ư c áp niên là nh ng ngư i có tu i t 16 n 25. 16 d ng. Nhà tri t gia Comte-Sponville (Label tu i là h t tu i i h c b t bu c và có th i làm. France n°47-7/2002) hoàn toàn có lý khi nh n 25 tu i là khi h ã k t thúc cu c i sinh viên, nh r ng s bình ng trong xã h i gi a nam có b ng c p bư c vào th trư ng lao và n ph i lo i tr th l c, b o l c và quy n ng. Thanh niên Pháp hi n nay g p khá nhi u h n vì ph n và nam gi i v t nhiên có r t khó khăn trong cu c s ng. nhi u i m khác nhau. Chính vì v y bình ng Trong gia ình, do h u qu c a s tan v nam n là m t v n ch o c a n n vă n c a gia ình truy n th ng, khi g p khó khăn h minh. Nhìn vào v trí c a ph n trong xã h i
95 N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 không bi t trông ch vào ai, “b i ng b , m Nh ng thu n l i hay khó khăn c a con i ng m ”. Gia ình không còn là ch d a ngư i trong xã h i không ph i lúc nào cũng b t cho h n a. Trong các gia ình nh p cư, ngay c ngu n t b n thân h mà nhi u khi vì ngu n khi có cha m , h cũng không t n d ng ư c g c c a h . Ch khi nào i u này m t i, m i nhi u vì r t ít ngư i nh p cư có kh năng giúp công dân u có quy n như nhau trong xã h i con cái c v v t ch t, văn hóa l n tinh th n. Theo thì tình hình xã h i m i có th n nh ư c. báo Th gi i giáo d c tháng 2 năm 2001, ch có Chính ph P háp hi n nay ã có nhi u chính 49,3% h c sinh mà cha m không có công ăn vi c sách gi m kho ng cách v các “v n” này làm h c n l p 8 mà không b úp l p. trong xã h i nhưng thành qu c a nó chưa th ngày m t ngày hai mà có ư c. B n thân m i Khi trư ng, do b s c ép quá l n, h ph i con ngư i ph i c g ng vươn lên, thay i luôn luôn c g ng, c g ng liên t c có th hoàn c nh c a mình và t o d ng cho mình m t t, có th t nhi u b ng c p. S c nh tranh th t tương lai n nh. là gay g t, có nh ng h c sinh không ch u n i ã b b nh tâm th n, th m chí có em còn t v n. M t y u t n a là v n th t nghi p, m t t Tài li u tham kh o n n Pháp. Vào cu i tháng 3 nă m 2006 (T p chí Le français dans le monde s 347 - 2006), [1] P. Rotman, Mai 68 raconté à ceux qui ne l’ont pas vécu, Seuil, 2008. theo Alain Kimmel có 406.000 ngư i th t [2] Nguy n Quang Chi n, C ng hòa Pháp: b c tranh nghi p tu i dư i 25, chi m 22,1%. T l toàn c nh, NXB Chính tr Qu c gia, 1997. thanh niên Pháp th t nghi p nhi u nh t châu [3] Nguy n Vân Dung, t nư c h c: i s ng xã h i- Âu trong nă m 2006: Pháp: 22,1%, c: 5,5%, văn hóa Pháp (Civilisation française: Vie sociale et an M ch: 5,6%, Vương qu c Anh: 7,6%. culturelle), NXB i h c Qu c gia Hà N i, 2005. Nh ng thanh niên th t nghi p là nh ng thanh [4] M.F. Hirigoyen, Les Nouvelles Solitudes, Edition de niên không có b ng c p, nh ng thanh niên có La Découverte, Paris, 2007. ngu n g c gia ình th p kém, nh ng thanh niên [5] P. Bourdieu, La distinction, critique sociale du có b m là ngư i nư c ngoài. jugement, Les Editions de Minuit, 1972. [6] J.P. Sartre, Huis clos, Gallimard, 2000. M t l n n a ta l i hi u vì sao thanh niên nh p cư l i hay “n i lo n” t i Pháp. [7] G. Zarate, Enseigner une culture étrangère, Hachette, 1986. [8] L. Porcher, Le français langue étrangère, Hachette, 2004. 4. K t lu n [9] A. Ernaux, La place, Gallimard, 1983. M t s lu n c v xã h i P háp b nhi u [10] E. Maurin, Le ghetto français, Seuil, 2004. ngư i cho là l i th i nhưng cho n nay, các [11] E. De Singly, Sociologie de la famille contemporaine, Armand Colin, 2005. t ng k t c a Bourdieu v xã h i Pháp v n mang tính th i s .
N.V. Dung / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 25 (2009) 86-96 96 Study French society in second half of 20th century and first half of 21st century Nguyen Van Dzung Department of French Language and Culture, College of Foreign Languages, Vietnam National University, Hanoi, Pham Van Dong Street, Cau Giay, Hanoi, Vietnam The French society in late 20th century and early 21st century is a society in full transformation. The author aims to understand current major difficulties in France by looking through various studies by French specialists such as Bourdieu, Rotman, De Singly, Hirigoyen, Maurin, Zarate, Porcher, Kimmel …