Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Chia sẻ: Lang Liêu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:281

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung của luận văn tìm hiểu tổng quan về trách nhiệm xã hội; báo cáo trách nhiệm xã hội; công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội; đo lường thông tin công bố của báo cáo trách nhiệm xã hội; tác động công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ------------------------ TRẦN THỊ THANH HUYỀN TÁC ĐỘNG CỦA CÔNG BỐ BÁO CÁO TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI ĐẾN HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ------------------------ TRẦN THỊ THANH HUYỀN TÁC ĐỘNG CỦA CÔNG BỐ BÁO CÁO TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI ĐẾN HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 9340301 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. Bùi Văn Dương 2. TS. Nguyễn Đình Hùng TP. Hồ Chí Minh - Năm 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án Tiến sĩ kinh tế Tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam là công trình nghiên cứu của tôi. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khác. Nghiên cứu sinh
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới thầy PGS.TS Bùi Văn Dương và thầy TS. Nguyễn Đình Hùng – những người thầy tận tâm đã luôn động viên, tận tình hướng dẫn, tạo điều kiện giúp em từng bước trong quá trình thực hiện luận án. Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới các thầy, cô trong Khoa Kế toán Trường Đại học Kinh tế Hồ Chí Minh cũng như các cán bộ/viên chức ở Viện Sau Đại học, Thư viện đã hỗ trợ trong quá trình học tập, tìm tài liệu và nghiên cứu. Tôi cũng xin cảm ơn các Quý anh/ chị chuyên gia, Ban chủ nhiệm Khoa Tài chính Kế toán, các bạn đồng nghiệp và các em cựu sinh viên Khoa Tài chính Kế toán trường Đại học Nguyễn Tất Thành đã luôn tạo điều kiện, hỗ trợ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình phỏng vấn, khảo sát, thu thập dữ liệu và hoàn thành luận án. Cuối cùng con xin gửi lời cảm ơn tới bố mẹ đã luôn giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho con hoàn thành được luận án. Cảm ơn chồng và các con đã luôn động viên và là nguồn động lực để em có thể hoàn thành luận án đúng tiến độ. Em xin trân trọng cảm ơn !!! Nghiên cứu sinh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. I LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................II MỤC LỤC ...................................................................................................... III DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................... VII DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................. IX DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................ X DANH MỤC SƠ ĐỒ .......................................................................................... XI TÓM TẮT ..................................................................................................... XII ABSTRACT ................................................................................................... XIII PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................. 8 1.1 Các nghiên cứu liên quan trên thế giới .......................................................... 8 1.1.1 Nghiên cứu liên quan đến trách nhiệm xã hội trên thế giới ............................ 8 1.1.2 Các nghiên cứu liên quan đến tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp trên thế giới ................................ 12 1.2 Các nghiên cứu liên quan tại việt nam ......................................................... 16 1.2.1 Nghiên cứu liên quan đến trách nhiệm xã hội tại VN .................................. 16 1.2.2 Các nghiên cứu liên quan đến tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp tại Việt Nam .................................... 20 1.3 Nhận xét các nghiên cứu trước và định hướng nghiên cứu của luận án .... 23 1.3.1 Nhận xét các nghiên cứu trước .................................................................... 23 1.3.2 Khoảng trống nghiên cứu và định hướng nghiên cứu của luận án................ 24 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................... 27 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT ................................................................... 28 2.1 Tổng quan về trách nhiệm xã hội ................................................................. 28 2.1.1 Lý thuyết về trách nhiệm xã hội .................................................................. 28 2.1.2 Khái niệm Báo cáo trách nhiệm xã hội ........................................................ 32 2.2 Trình bày Báo cáo trách nhiệm xã hội ......................................................... 34
iv 2.2.1 Nội dung trình bày Báo cáo trách nhiệm xã hội theo các tổ chức trên thế giới . ................................................................................................................... 34 2.2.2 Nội dung trình bày Báo cáo trách nhiệm xã hội theo pháp luật VN ............. 39 2.3 Công bố thông tin Báo cáo trách nhiệm xã hội ............................................ 41 2.3.1 Cách thức Công bố thông tin Báo cáo trách nhiệm xã hội ........................... 41 2.3.2 Tiêu chuẩn công bố thông tin ...................................................................... 41 2.3.3 Các loại thông tin được công bố .................................................................. 42 2.3.4 Chất lượng của thông tin công bố................................................................ 44 2.4 Đo lường thông tin công bố của Báo cáo trách nhiệm xã hội ...................... 45 2.4.1 Các phương pháp đo lường công bố thông tin trách nhiệm xã hội trên thế giới ................................................................................................................... 45 2.4.2 Các phương pháp đo lường công bố thông tin trách nhiệm xã hội hiện nay tại VN ................................................................................................................... 48 2.4.3 So sánh các phương pháp đo lường trách nhiệm xã hội ............................... 49 2.5 Tổng quan về hiệu quả tài chính của doanh nghiệp .................................... 50 2.5.1 Khái niệm về hiệu quả tài chính .................................................................. 50 2.5.2 Đánh giá và đo lường hiệu quả tài chính ..................................................... 52 2.6 Tác động của công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của Doanh nghiệp ................................................................................................ 54 2.7 Lý thuyết nền................................................................................................. 57 2.7.1 Lý thuyết về tính hợp pháp ......................................................................... 58 2.7.2 Lý thuyết đại diện ....................................................................................... 61 2.7.3 Lý thuyết các bên liên quan......................................................................... 62 2.7.4 Lý thuyết kinh tế chính trị ........................................................................... 64 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................... 67 CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 68 3.1 Khung phân tích và quy trình nghiên cứu ................................................... 68 3.1.1 Khung phân tích .......................................................................................... 68 3.1.2 Quy trình nghiên cứu .................................................................................. 68
v 3.2 Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 70 3.2.1 Nghiên cứu định tính .................................................................................. 72 3.2.2 Nghiên cứu định lượng ............................................................................... 76 3.3 Mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ............................................. 79 3.3.1 Mô hình nghiên cứu .................................................................................... 79 3.3.2 Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................. 82 3.3.3 Thử nghiệm mô hình và giả thuyết nghiên cứu............................................ 84 3.4 Đo Lường các biến trong mô hình hồi quy. ................................................. 87 3.4.1 Đo lường mức độ công bố thông tin Báo cáo trách nhiệm xã hội ................ 87 3.4.2 Đo lường các chỉ số phản ánh hiệu quả tài chính......................................... 91 3.4.3 Đo lường các biến kiểm soát ....................................................................... 96 3.5 Mẫu nghiên cứu, phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu ........................... 99 3.5.1 Mẫu nghiên cứu .......................................................................................... 99 3.5.2 Quy trình tính toán và phân tích dữ liệu nghiên cứu .................................. 102 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 106 CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ............................. 107 4.1 Kết quả nghiên cứu định tính ..................................................................... 107 4.1.1 Nhận diện các yếu tố xác lập nên thang đo công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội và các chỉ số hiệu quả tài chính...................................................................... 107 4.1.2 Thực trạng công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội trong thời gian qua ......... 110 4.2 Kết quả nghiên cứu định lượng .................................................................. 116 4.2.1 Phân tích tương quan ................................................................................ 116 4.2.2 Kết quả tác động của công bố Báo cáo TNXH đến hiệu quả tài chính ....... 118 4.2.3 Kết quả nghiên cứu về tác động giữa các yếu tố trong thông tin công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính...................................................... 126 4.3 Bàn Luận kết quả ........................................................................................ 133 4.3.1 Bàn luận các yếu tố liên quan đến thông tin công bố trên Báo cáo trách nhiệm xã hội ........................................................................................................ 133
vi 4.3.2 Bàn luận về tác động của công bố Báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính............................................................................................................... 136 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 .................................................................................. 139 CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý NGHIÊN CỨU .................................. 140 5.1 Kết luận ....................................................................................................... 140 5.2 Hàm ý nghiên cứu ....................................................................................... 141 5.2.1 Hàm ý về mặt học thuật ............................................................................ 141 5.2.2 Hàm ý về mặt thực tiễn ............................................................................. 142 5.3 Đóng góp của Luận án ................................................................................ 147 5.3.1 Đóng góp về mặt học thuật ....................................................................... 147 5.3.2 Đóng góp về mặt thực tiễn ........................................................................ 149 5.4 Những hạn chế của nghiên cứu .................................................................. 150 5.5 Định hướng cho các nghiên cứu trong tương lai ....................................... 151 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 152 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ........................................ 153 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 154 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 1
vii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Nội dung CBTT Công bố thông tin CSR Corporate social responsibility EPS Lợi nhuận trên một cổ phiếu ( Earning per Share) FEM Mô hình hồi quy tác động cố định FGLS Mô hình hồi quy có trọng số GDCK TP.HCM Giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh GP/SALE Tỷ số lợi nhuận gộp trên doanh thu ( Gross Profit on Sale) HĐQT Hội đồng quản trị HNX Sở giao dịch chứng khoán Hà nội HOSE Sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh LHQ Liên Hợp Quốc MVA Giá trị gia tăng của thị trường ( Market value add) NPM Biên lợi nhuận ròng ( Net profit margin) Tỷ số giá trị thị trường trên giá trị sổ sách của doanh nghiệp ( P/B Price/ Book Value) P/E Tỷ số giá trên lợi nhuận một cổ phiếu (Price to Earning ratio) POOL OLS Mô hình hồi quy theopPhương pháp bình phương nhỏ nhất PTBV Phát triển bền vững REM Mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên ROA Tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản (Return on Assets) ROE Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu(Return on Equity)
viii Viết tắt Nội dung ROI Tỷ số thu nhập trên đầu tư (Return On Investment) ROS Tỷ số lợi nhuận trên doanh thu (Return on Sale) Tỷ số tổng giá trị thị trường/ tổng giá trị tài sản của doanh TBQ nghiệp VBCSD Hội đồng doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VN Việt Nam 3BL The triple bottom line – Báo cáo 3 dòng dưới cùng
ix DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2-1 Quy định về trình bày và công bố báo cáo trách nhiệm xã hội ............ 3838 Bảng 2-2 So sánh các phương pháp đo lường trách nhiệm xã hội .......................... 49 Bảng 3-1 Bảng tổng hợp giả thuyết và kỳ vọng nghiên cứu ................................. 833 Bảng 3-2 Bảng tổng hợp đo lường biến trong nghiên cứu ...................................... 98 Bảng 3-3 Quy ước mã ngành trong nghiên cứu .................................................. 1011 Bảng 3-4 Bảng tổng hợp số lượng mẫu trong nghiên cứu .................................. 1022 Bảng 4-1 Thống kê các biến về từng nội dung công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội ...................................................................................................... 1166 Bảng 4-2 Phân tích tương quan giữa các biến trong mô hình ........................... 11818 Bảng 4-3 Kết quả kiểm định sự phù hợp của mô hình ...................................... 11919 Bảng 4-4 Kết quả kiểm tra đa cộng tuyến .......................................................... 1200 Bảng 4-5 Kết quả kiểm định Wooldridge test .................................................... 1211 Bảng 4-6 Kết quả các mô hình tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính .............................................................................................. 1244 Bảng 4-7 Kết quả kiểm định sự phù hợp của mô hình ........................................ 1277 Bảng 4-8 Kết quả kiểm định đa cộng tuyến ..................................................... 12829 Bảng 4-9 Kết quả kiểm định Wooldridge test .................................................. 12929 Bảng 4-10 Tác động của từng yếu tố nội dung thông tin công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính................................................................... 1322
x DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 4-1 So sánh mức độ công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp niêm yết trong giai đoạn 2013-2015 và 2016-2018 ...................... 1122 Biểu đồ 4-2 Biểu đồ thực trạng mức độ công bố thông tin ở từng nội dung báo cáo trách nhiệm xã hội theo ngành sản xuất và ngành phi sản xuất........................... 1122 Biểu đồ 4-3 Biểu đồ so sánh thực trạng công bố thông tin báo cáo trách nhiệm giữa ngành sản xuất và ngành phi sản xuất trong giai đoạn 2013-2015 và 2016-2018 1133 Biểu đồ 4-4 Biểu đồ so sánh thực trạng công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội của ngành phi sản xuất................................................................................. 1144 Biểu đồ 4-5 Biểu đồ so sánh thực trạng công bố về báo cáo trách nhiệm xã hội của ngành sản xuất ................................................................................................... 1144
xi DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 3-1 Khung phân tích .................................................................................. 688 Sơ đồ 3-2 Quy trình nghiên cứu ........................................................................... 700 Sơ đồ 3-3 Các bước thiết kế hỗn hợp đa phương pháp ......................................... 722 Sơ đồ 3-4 Quy trình nghiên cứu định tính ............................................................ 722 Sơ đồ 3-5 Quy trình phỏng vấn và thu thập dữ liệu .............................................. 755 Sơ đồ 3-6 Quy trình nghiên cứu định lượng ......................................................... 777 Sơ đồ 3-7 Mô hình nghiên cứu ............................................................................ 811
xii TÓM TẮT Dựa trên phân tích tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các công ty niêm yết, bài nghiên cứu hướng đến việc đo lường thực trạng công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán VN và phân tích sự tác động tích cực của việc công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính. Đồng thời đóng góp thêm một góc nhìn tổng quan trong nghiên cứu thực nghiệm về tác động của công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội trong bối cảnh thị trường VN. Bài nghiên cứu đã áp dụng các phương pháp định tính để tổng hợp các nghiên cứu trước và lý thuyết nền nhằm khẳng định các nội dung chính trong công bố thông tin về trách nhiệm xã hội cũng như các chỉ số hiệu quả tài chính được sử dụng để đo lường mối quan hệ trong nghiên cứu. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng sử dụng phương pháp định lượng để kiểm tra sự tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính trên mẫu khảo sát là 149 công ty với tổng số 894 quan sát từ giai đoạn 2013-2018. Các kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ công bố thông tin Trách nhiệm xã hội của các công ty ngày càng đa dạng và phong phú hơn cả về số lượng lẫn chất lượng. Đồng thời kết quả nghiên cứu định lượng cũng cho thấy sự tác động tích cực của việc công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính thông qua các chỉ số ROA, ROE, TBQ, và tác động mang tính hỗn hợp đối với chỉ số P/B. Từ khóa: TNXH, hiệu quả tài chính, công bố thông tin trách nhiệm xã hội, trách nhiệm xã hội, báo cáo trách nhiệm xã hội.
xiii ABSTRACT Based on the analysis of the impact of the publication of the CSR to the financial performance of enterprises, the study aims to measure the status of social responsibility disclosure of listed companies in the Vietnam market. At the same time, it contributes an overview of the empirical research on the relationship between the presentation and the social responsibility disclosure in the context of the Vietnamese market. The research paper has applied qualitative methods to summarize previous studies and background theory to confirm the main contents in disclosing information on social responsibility as well as financial performance indicators used to measure relationships in research. In addition, the study also used quantitative methods to examine the impact of the CSR report on financial efficiency on the survey sample of 149 companies with a total of 894 observations from the period 2013-2018. The research results show that the level of social responsibility of enterprises is increasingly diverse and richer in both quantity and quality. At the same time, the quantitative research results also show the positive impact of the disclosure of CSR information on financial efficiency through ROA, ROE, TBQ, and mixed effects on P/B. Keywords: CSR, CSRD, FP, Corporate Social Responsibility Disclosure, financial performance.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do nghiên cứu Hậu quả nặng nề của các tác động của biến đổi khí hậu, bệnh dịch, thiên tai trong những năm gần đây đã làm dấy lên những kỳ vọng về việc thực hiện trách nhiệm xã hội của các công ty đối với cộng đồng. Thực tế cho thấy bên cạnh mục tiêu kiếm được lợi nhuận cho các cổ đông thì cũng có rất nhiều ý kiến cho rằng các công ty phải có trách nhiệm đạo đức đối với môi trường, lực lượng lao động và cộng đồng địa phương khi mà sự tác động của các công ty đang ngày càng gia tăng áp lực lên các đối tượng này trong quá trình hội nhập quốc tế. Kết quả là, hai thập kỷ qua đã chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng về số lượng công bố báo cáo trách nhiệm xã hội trong các báo cáo hàng năm của công ty và điều này có liên quan đến sự gia tăng trong nghiên cứu công bố báo cáo trách nhiệm xã hội và môi trường (Mitchell và Hill, 2009). Việc công bố báo cáo trách nhiệm xã hội này không chỉ là nghĩa vụ mà nó còn đem lại rất nhiều lợi ích khác cho chính bản thân doanh nghiệp như: cải thiện hình ảnh công ty và cải thiện quan hệ với các bên liên quan; tuyển dụng và giữ chân nhân viên tốt hơn; cải thiện việc ra quyết định nội bộ và tiết kiệm chi phí; và cải thiện lợi nhuận tài chính (Adams và Zutshi, 2004). Các hoạt động thực hành và công bố trách nhiệm xã hội của các công ty đại chúng ở Việt Nam đã phát triển từ những năm 2006 và theo thống kê của cuộc thi bình chọn báo cáo thường niên 2018 đã có hơn 700 doanh nghiệp niêm yết trên cả hai Sở GDCK HOSE và HNX thực hiện việc lập và công bố báo cáo thường niên và có gần 600 công ty niêm yết trên tham gia cuộc thi bình chọn. Mặc dù còn có rất nhiều khác biệt trong mức độ công bố báo cáo trách nhiệm xã hội tuy nhiên trong 239 công ty niêm yết trong danh sách VNR500 năm 2018 có 149/239 công ty (khoảng 63%) đã thực hiện việc công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đầy đủ qua các năm từ 2013-2018. Điều này cho thấy vẫn còn nhiều công ty không cung cấp nhiều thông tin liên quan đến các vấn đề môi trường, người lao động, cộng đồng và sản phẩm hay mức độ công bố thông tin liên quan các vấn đề này trong báo cáo thường niên (Hồ Viết Tiến, Nguyễn Thị Vân Anh, 2017). Các nghiên cứu về trách nhiệm xã
2 hội tại Việt Nam chỉ mới bắt đầu từ 2004 với các nghiên cứu về trách nhiệm xã hội với mảng nội dung liên quan đến đạo đức kinh doanh và văn hóa doanh nghiệp của Nguyễn Mạnh Quân (2004); trách nhiệm xã hội doanh nghiệp trong vấn đề tiền công của Lê Thanh Hà (2006), mối quan hệ giữa công bố thông tin trách nhiệm xã hội với giá trị doanh nghiệp của Nguyễn Thị Bích Ngọc và cộng sự (2015), trách nhiệm xã hội và giá trị công ty của Hồ Viết Tiến và cộng sự (2016), trách nhiệm xã hội và hiệu quả tài chính của Hồ Viết Tiến và cộng sự (2017), tác động của công bố trách nhiệm xã hội của các ngân hàng đến hiệu quả tài chính của Nguyễn Thị Bích Ngọc (2018), …. Và cho đến nay, các doanh nghiệp Việt Nam tuy đã thông qua một số khung về trách nhiệm xã hội cũng như có một số các tổ chức đã thực hiện việc đo lường trách nhiệm xã hội nhưng những nỗ lực này vẫn còn có những hạn chế bởi việc công bố thông tin (VBCSD, 2015). Bên cạnh đó, do khái niệm về trách nhiệm xã hội rộng và đa chiều, chưa có khuôn khổ thống nhất cho nên nhận thức cũng như việc thực hiện trách nhiệm xã hội của mỗi doanh nghiệp chưa cao. Hiện tại ở VN mới chỉ có thông tư 155/2015/TT-BTC bổ sung quy định về công bố thông tin liên quan đến phát triển bền vững và các tác động liên quan đến môi trường và xã hội của công ty. Quy định này cũng chưa có sự rõ ràng, cụ thể dẫn đến việc trình bày và công bố báo cáo trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp có những mức độ khác nhau. Một số doanh nghiệp tiến hành làm và bổ sung thêm các nội dung trong công bố báo cáo trách nhiệm xã hội trên cơ sở tự nguyện tuy vậy mức độ công bố báo cáo trách nhiệm xã hội ở mỗi công ty là khác nhau. Có những công ty trình bày và công bố thông tin chỉ theo quy định ban hành của Nhà nước trong báo cáo thường niên. Có những công ty lại chưa trình bày đầy đủ theo quy định hoặc có công ty không những trình bày và công bố thông tin đầy đủ theo quy định mà họ còn công bố thông qua các báo cáo PTBV, báo cáo trách nhiệm xã hội … bằng các phương tiện khác nhau như qua hình ảnh, qua các phương tiện thông tin đại chúng…. Từ những nhận định trên và phù hợp với nhu cầu của thực tế, tác giả chọn đề tài Tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài
3 chính của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu Mục tiêu chung: nghiên cứu sự tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán VN. Từ mục tiêu chung nói trên xác định hai mục tiêu cụ thể như sau: Thứ nhất, xác định thang đo công bố thông tin trên báo cáo trách nhiệm xã hội của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam; Thứ hai, đo lường mức độ tác động của việc công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp; Để đạt được các mục tiêu nghiên cứu của luận án, câu hỏi nghiên cứu được đặt ra như sau: (1) Các yếu tố nào xác lập nên thang đo công bố báo cáo trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán VN ? (2) Mức độ tác động của việc công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán VN như thế nào? 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp niêm yết. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Các doanh nghiệp niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp.HCM và Sở giao dịch chứng khoán Hà nội. Về thời gian: Tiến hành thu thập các dữ liệu từ các báo cáo có liên quan đến trách nhiệm xã hội trong giai đoạn 2013 – 2018 của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt nam.
4 Phạm vi nội dung: - Công bố báo cáo trách nhiệm xã hội được hiểu là công bố các thông tin về trách nhiệm xã hội trên báo cáo trách nhiệm xã hội, báo cáo thường niên, báo cáo phát triển bền vững hoặc các báo cáo tương tự khác. Do đó, các cụm từ công bố báo cáo trách nhiệm xã hội, công bố thông tin trách nhiệm xã hội và công bố thông tin trên báo cáo trách nhiệm xã hội được hiểu tương tự nhau trong phạm vi nghiên cứu của luận án. - Báo cáo trách nhiệm xã hội là các báo cáo có chứa thông tin về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, có thể là một báo cáo riêng (Báo cáo trách nhiệm xã hội) hoặc là một phần của các báo cáo công bố của các doanh nghiệp niêm yết như: báo cáo thường niên, báo cáo phát triển bền vững… 4. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, bao gồm: - Phương pháp nghiên cứu định tính để phân tích, mô tả khung khái niệm, nội dung phương pháp đo lường công bố báo cáo trách nhiệm xã hội và hiệu quả tài chính làm cơ sở cho việc lựa chọn xây dựng các nội dung báo cáo trách nhiệm xã hội được đo lường, xác định các chỉ số phản ánh hiệu quả tài chính của công ty; - Phương pháp nghiên cứu định lượng để đo lường mức độ công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội, các chỉ số hiệu quả tài chính của doanh nghiệp, xây dựng mô hình hồi quy thích hợp để đo lường tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội nói chung đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp và đo lường tác động của từng nội dung công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính. 5. Đóng góp của luận án Trên phương diện học thuật: Các nghiên cứu hiện nay trên thế giới đã đưa ra các khung khái niệm về trách nhiệm xã hội trên nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên với việc nhận thức và thực hiện trách nhiệm xã hội ở các nước có sự chênh lệch đáng kể. Đặc biệt khi mà các nghiên cứu về trách nhiệm xã hội đã được nghiên cứu từ rất lâu ở các nước phát
5 triển như Mỹ, Anh, Úc trong khi tại các nước đang phát triển nghiên cứu về trách nhiệm xã hội cũng như việc thực hiện trách nhiệm xã hội còn khá nhiều hạn chế (Jong-Seo Choi và cộng sự, 2010; Denise Luethge và cộng sự, 2012; Lee và cộng sự, 2013; …) bởi đặc thù của nền văn hóa, phong tục tập quán cũng như sự phát triển của nền kinh tế xã hội. Kết quả nghiên cứu của luận án có những đóng góp như sau: (1) Luận án đã lược khảo và tổng quan một cách hệ thống các nghiên cứu trước liên quan đến trình bày, công bố và đo lường trách nhiệm xã hội và tác động của công bố báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính. Kết quả này làm tiền đề cho việc đề xuất nghiên cứu của luận án cũng như các hướng nghiên cứu có liên quan trong lĩnh vực; (2) Bổ sung vào dòng nghiên cứu về trách nhiệm xã hội và tác động của thực hành trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính cụ thể là chỉ ra các tác động của công bố thông tin báo cáo trách nhiệm xã hội đến hiệu quả tài chính của các công ty ở VN. Trên phương diện thực tiễn: Nghiên cứu của luận án có những đóng góp về mặt thực tiễn như sau: (1) Luận án là tài liệu tham khảo cần thiết cho các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan quản lý và các tổ chức nghề nghiệp xây dựng được các nội dung về việc công bố báo cáo trách nhiệm xã hội để ban hành các quy định mang tính cụ thể, rõ ràng và phù hợp với các quy ước quốc tế mà không mất đi bản sắc của nền văn hóa, kinh tế, chính trị của VN, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp hội nhập quốc tế. (2) Doanh nghiệp niêm yết dựa trên kết quả nghiên cứu và các quy định về trình bày và công bố thông tin trách nhiệm xã hội để thực hiện và công bố báo cáo trách nhiệm xã hội nhằm góp phần gia tăng chất lượng công bố thông tin về trách nhiệm xã hội để cho các nhà đầu tư, các đối tượng quan tâm đến hoạt động của