Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Huy động nguồn lực tài chính từ kinh tế tư nhân nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Vương Cường | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:228

Thêm vào BST

Báo xấu

628
lượt xem 164
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Huy động nguồn lực tài chính từ kinh tế tư nhân nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam trình bày lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về huy động nguồn lực tài chính từ kinh tế tư nhân cho phát triển kinh tế xã hội ở Việt Nam, thực trạng huy động nguồn lực tài chính từ kinh tế tư nhân nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam, quan điểm, phương hướng và giải pháp tăng cường huy động nguồn lực tài chính từ kinh tế tư nhân nhằm phát triển KT-XH ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Huy động nguồn lực tài chính từ kinh tế tư nhân nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n HUY §éng nguån lùc tµi chÝnh tõ kinh tÕ t− nh©n nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë viÖt nam Hµ NéI, n¨m 2013
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n HUY §éng nguån lùc tµi chÝnh tõ kinh tÕ t− nh©n nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë viÖt nam ngµnh: Chuyªn ngµnh: kinh tÕ chÝnh tR 62.31.0 M· sè: 62.31.01.01 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1.PGS.TS ðÀO PHƯƠNG LIÊN 2.PGS.TS TR N BÌNH TR NG Hµ NéI, n¨m 2013
i L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u và trích d n nêu trong lu n án là hoàn toàn trung th c. K t qu nghiên c u c a lu n án chưa t ng ñư c ngư i khác công b trong b t kì công trình nào . Hà N i, ngày 25 tháng 6 năm 2013 Tác gi lu n án
ii DANH M C T VI T T T AFTA ASEAN Free Trade Area APEC Asia and Pacific Economic Cooperation ASEAN Association of South East Asia Nation ADB Asian Development Bank CNH - HðH Công nghi p hóa - Hi n ñ i hóa BOT Building, operation and transfer DN Doanh nghi p DNNN Doanh nghi p Nhà nư c FDI Foreign Direct Investment GDP Gross Domestic Product ICOR Incremental Capital - Output Rate IPO Initial Public Offering IMF International Monetary Fund NSNN Ngân sách Nhà nư c ODA Official Development Assistance OECD Organisation for Economic, Cooperation and Development PCI Provincial Comperitiveness Index VDF Vietnam Development Forum WB World Bank WTO World Trade Organization
iii M CL C DANH M C VI T T T ....................................................................................................ii DANH M C B NG BI U................................................................................................vii DANH M C HÌNH V ......................................................................................................ix PH N M ð U ................................................................................................... 1 Chương 1: T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U................................................10 1.1 Các nghiên c u t p trung vào môt ho c m t vài kênh huy ñ ng ngu n l c tài chính 11 1.2 Các nghiên c u ñ c p ñ n huy ñ ng ngu n l c tài chính nói chung .......................15 1.3 Các nghiên c u ñ c p ñ n huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân .......22 Chương 2: CƠ S LÝ LU N VÀ KINH NGHI M TH C TI N V HUY ð NG NGU N L C TÀI CHÍNH T KINH T TƯ NHÂN CHO PHÁT TRI N KINH T XÃ H I VI T NAM......................................................................................................29 2.1 Ngu n l c tài chính và ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân ............................29 2.1.1. Ngu n l c tài chính cho phát tri n kinh t - xã h i ..........................................30 2.1.1.1. Ngu n l c phát tri n kinh t - xã h i ..........................................................30 2.1.1.2. Ngu n l c tài chính và huy ñ ng ngu n l c tài chính cho phát tri n kinh t xã h i .......................................................................................................................31 2.1.2. Vai trò c a ngu n l c tài chính ñ i v i s phát tri n kinh t - xã h i: ..............36 2.1.3. Kinh t tư nhân và ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân................................42 2.1.3.1 Kinh t tư nhân.............................................................................................42 2.1.3.2 Ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân. .......................................................44 2.1.3.3 Các ñ c ñi m c a ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân.............................46 2.2. Huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t xã h i và các nhân t nh hư ng..............................................................................................49 2.2.1. N i dung huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nhăm phát tri n kinh t - xã h i. ....................................................................................................................49 2.2.1.1. Huy ñ ng thông qua ñ u tư s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p tư nhân và h kinh doanh cá th ...................................................................................50 2.2.1.2. Huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân thông qua h th ng ngân sách Nhà nư c..........................................................................................................51
iv 2.2.1.3. Huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân thông qua h th ng tài chính ngân hàng .......................................................................................................53 2.2.1.4 Huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân qua th trư ng ch ng khoán ...........55 2.2.1.5. Huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân thông qua xã h i hóa các d ch v công và xã h i hóa các chương trình t thi n, nhân ñ o, an sinh xã h i ....57 2.2.2. S c n thi t ph i huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam ............................................................................................58 2.2.3. Nh ng nhân t nh hư ng ñ n huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân 62 2.2.3.1 Tăng trư ng kinh t .......................................................................................63 2.2.3.2 H th ng pháp lu t....................................................................................... 63 2.2.3.3 Môi trư ng kinh doanh.................................................................................63 2.2.3.4 Môi trư ng kinh t vĩ mô.............................................................................64 2.2.3.5 Xu hư ng, t p quán tiêu dùng - ti t ki m - ñ u tư........................................65 2.2.3.6 H th ng tài chính, các th trư ng tài chính, ch ng khoán...........................65 2.2.3.7 Nh n th c c a h th ng chính tr , c a doanh nghi p và ngư i dân.............66 2.2.4 Vai trò c a nhà nư c trong huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân.....66 2.2.5 Tiêu chí ñánh giá hi u qu huy ñ ng ngu n l c tài chính t khu v c tư nhân.....68 2.3. Kinh nghi m huy ñ ng ngu n l c tài chính t khu v c kinh t tư nhân m ts nư c trên th gi i................................................................................................................69 2.3.1. Kinh nghi m c a Malaysia: huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân qua kênh ti t ki m ngân hàng ............................................................................................................69 2.3.2 Kinh nghi m c a Hàn Qu c: phát tri n th trư ng trái phi u .............................71 2.3.3 Kinh nghi m c a Trung Qu c: phát tri n th trư ng ch ng khoán.....................72 2.3.4 Kinh nghi m c a m t s nư c Á, Phi, M La tinh: thu hút ngu n l c tài chính tư nhân, h p tác công tư vào cơ s h t ng......................................................................74 2.3.5. Bài h c ñ i v i Vi t Nam ..................................................................................77 Chương 3: TH C TR NG HUY ð NG NGU N L C TÀI CHÍNH T KINH T TƯ NHÂN CHO PHÁT TRI N KINH T XÃ H I VI T NAM ............................80 3.1. B i c nh kinh t 2001-2010 và s phát tri n c a kinh t tư nhân nư c ta .......80 3.1.1 Khái quát b i c nh kinh t th gi i và nư c ta giai ño n 2001-2010 .................80
v 3.1.1.1. B i c nh kinh t th gi i..............................................................................80 3.1.1.2. B i c nh kinh t trong nư c.........................................................................82 3.1.2. S phát tri n c a khu v c kinh t tư nhân Vi t Nam.......................................87 3.2. Huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân cho phát tri n kinh t xã h i giai ño n 2001-2011 ........................................................................................................................94 3.2.1. Th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân xét theo xu t x ...94 3.2.1.1 Huy ñ ng ngu n l c tài chính c a các doanh nghi p s h u tư nhân .........97 3.2.1.2 Huy ñ ng ngu n l c tài chính c a các h gia ñình ......................................98 3.2.2. Th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân qua các kênh g n v i hình th c huy ñ ng ......................................................................................................109 3.2.2.1 Huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân qua ñ u tư tr c ti p c a các doanh nghi p tư nhân và h cá th ................................................................................................115 3.2.2.2 Huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân qua h th ng ngân hàng................121 3.2.2.3 Huy ñ ng trên th trư ng ch ng khoán và thông qua c ph n hóa DNNN.................................................................................................................................126 3.2.2.4 Huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân thông qua xã h i hóa ñ u tư công và d ch v công ph c v các m c tiêu kinh t - xã h i................ ...........................................130 3.3 ðánh giá chung v thành t u và t n t i trong huy ñ ng ngu n l c tài chính c a kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam ....................................136 3.3.1. Nh ng k t qu ñ t ñư c................................................................................139 3.3.2. M t s m t h n ch ......................................................................................142 3.3.3. Nguyên nhân c a nh ng h n ch trong huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân ............................................................................................................................150 Chương 4: QUAN ðI M, PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP TĂNG CƯ NG HUY ð NG NGU N L C TÀI CHÍNH T KINH T TƯ NHÂN NH M PHÁT TRI N KINH T XÃ H I VI T NAM .................................................................................154 4.1. Nh ng căn c cho vi c ñ xu t quan ñi m, phương hư ng và gi i pháp tăng cư ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam..................................................................................................................154 4.1.1 D báo b i c nh kinh t th gi i và trong nư c giai ño n 2012 - 2015. ..........154 4.1.1.1. D báo tình hình kinh t th gi i giai ño n 2012 - 2015 ..........................154 4.1.1.2. D báo tăng trư ng kinh t nư c ta và các k ch b n tăng trư ng.............160 4.1.2 D báo v tri n v ng và thách th c trong huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân....................................................................................................................165
vi 4.1.3. Quan ñi m c a ð i h i XI ð ng c ng s n Vi t Nam v phát tri n kinh t tư nhân.............................................................................................................................168 4.2 Quan ñi m và phương hư ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam...................................................................170 4.2.1. Quan ñi m huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam....................................................................................................170 4.2.2. Phương hư ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam...........................................................................................172 4.3. M t s gi i pháp huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam......................................................................................174 4.3.1. n ñ nh kinh t vĩ mô, c i thi n môi trư ng ñ u tư, t o ni m tin, tâm lý an toàn cho các nhà ñ u tư, ñ c bi t là các nhà ñ u tư tư nhân...............................................175 4.3.1.1. n ñ nh kinh t vĩ mô................................................................................175 4.3.1.2 C i thi n môi trư ng ñ u tư và môi trư ng kinh doanh.............................181 4.3.2 Nh t quán v i ch trương khuy n khích phát tri n kinh t tư nhân, tăng ph n ñóng góp c a kinh t tư nhân trong GDP và trong thu ngân sách Nhà nư c..............184 4.3.3. Tái cơ c u. ñ i m i phương th c kinh doanh c a các ngân hàng thương m i nh m thu hút ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân..................................................186 4.3.4. ð t phá c ph n hóa doanh nghi p nhà nư c ..................................................189 4.3.5. Phát tri n th trư ng ch ng khoán.....................................................................191 4.3.5.1. Phát tri n th trư ng c phi u nh m thu hút ñ u tư c a tư nhân thông qua ñ u giá c ph n và mua c phi u trên th trư ng ch ng khoán.....................................................191 4.3.5.2. M r ng ho t ñ ng c a th trư ng trái phi u, ñ c bi t là trái phi u ñ a phương, trái phi u công trình và trái phi u doanh nghi p..................................................194 4.3.6. Khuy n khích và t o ñi u ki n thu hút ki u h i t nư c ngoài........................196 4.3.7. Thúc ñ y h p tác công tư, xã h i hóa ñ u tư cơ s h t ng, y t , giáo d c......197 K T LU N........................................................................................................................202 DANH M C TÀI LI U THAM KH O Ph l c 1 Ph l c 2
vii DANH M C B NG BI U B ng 2.1: S nhân chi tiêu, ñ u tư v i t ng b ph n c a t ng c u trong kinh t Vi t Nam......................................................................................................... 39 B ng 2.2: Ti t ki m h gia ñình t i m t s nư c 1998 - 2009....................... 54 B ng 2.3: T l h gia ñình tham gia các kênh ñ u tư gián ti p t i M ......... 56 B ng 2.4: Vi c làm t o b i các doanh nghi p tư nhân m t s nư c 1987-1998 (ngàn ngư i).................................................................................................... 60 B ng 2.5: Nhu c u ñ u tư cơ s h t ng ñ duy trì t c ñ tăng trư ng 7% t i Nam Á trong giai ño n 2006 - 2010 (tính theo % GDP)................................ 61 B ng 2.6: ð u tư vào các d án cơ s h t ng có s tham gia c a khu v c tư nhân các nư c ñang phát tri n 1995 - 2004 (t ñô la)................................. 76 B ng 3.1: Tăng trư ng kinh t th gi i trong m t th p k qua ...................... 81 (2001 - 2010)....................................................................................................... B ng 3.2: Tăng trư ng v n ñ u tư tr c ti p nư c ngoài FDI toàn c u qua các giai ño n (%)................................................................................................... 82 B ng 3.3 : Tăng trư ng kinh t và l m phát nư c ta 1999 - 2010.................. 83 B ng 3.4: Thu nh p bình quân ñ u ngư i c a Vi t Nam qua các năm (theo giá hi n t i) ........................................................................................................... 84 B ng 3.5 : T c ñ tăng trư ng kim ng ch xu t nh p kh u 1999 – 2011 (%) 86 B ng 3.6: S doanh nghi p th c t ho t ñ ng phân theo thành ph n kinh t 90 B ng 3.7: T l lao ñ ng nông nghi p và phi nông nghi p (%)..................... 92 B ng 3.8: Qui mô doanh nghi p tư nhân phân theo qui mô lao ñ ng............ 94 B ng 3.9: Qui mô doanh nghi p tư nhân phân theo qui mô v n.................... 94 B ng 3.10: Ti t ki m c a Vi t Nam qua t ng năm theo giá hi n hành ......... 95 B ng 3.11: T l ti t ki m c a Vi t Nam và m t s nư c 2001-2010........... 96 B ng 3.12: T l doanh nghi p kinh doanh có lãi và m c l i nhu n............. 97 B ng 3.13: L i nhu n c a doanh nghi p có th huy ñ ng tái ñ u tư ............. 99 B ng 3.14: Thu nh p bình quân m t nhân kh u/ tháng theo giá hi n hành (nghìn ñ ng).................................................................................................. 100 B ng 3.15: Ti t ki m bình quân tháng trên m i nhân kh u c a h gia ñình 101
viii B ng 3.16: Ư c tính ki u h i v Vi t Nam qua các năm ............................. 102 B ng 3.17: T l v n ñ u tư trên GDP và h s ICOR c a Vi t Nam ............. 110 B ng 3.18: H s ICOR c a m t s qu c gia............................................... 111 B ng 3.19: V n ñ u tư phát tri n toàn xã h i phân theo thành ph n kinh t 111 B ng 3.20: Tăng trư ng v n ñ u tư phát tri n theo thành ph n kinh t (%) 112 B ng 3.21: Cơ c u v n ñ u tư phát tri n toàn xã h i theo thành ph n kinh t . 113 B ng 3.22: Thu chi và thâm h t ngân sách 2002 - 2010 .............................. 113 B ng 3.23: S doanh nghi p tư nhân th c t ho t ñ ng theo lo i hình........ 118 B ng 3.24: T ng quy mô v n và bình quân qui mô v n c a các doanh nghi p phân theo thành ph n kinh t ........................................................................ 118 B ng 3.25: Quy mô v n c a s doanh nghi p tư nhân th c t ho t ñ ng.... 120 B ng 3.26 : S lư ng h kinh doanh cá th qua các năm............................. 120 B ng 3.27: Huy ñ ng v n c a m t s ngân hàng qua các năm.................... 123 B ng 3.28: Huy ñ ng v n c a m t s ngân hàng 6 tháng ñ u năm 2011 .... 124 B ng 3.29: Kh i lư ng trái phi u chính ph chưa ñáo h n......................... 127 tính ñ n tháng 3/2010 ................................................................................... 127 B ng 3.30 : Qui mô th trư ng trái phi u so v i GDP c a m t s nư c ...... 128 B ng 3.31: ðóng góp c a các thành ph n kinh t vào tăng trư ng GDP c nư c giai ño n 2001 -2010 ........................................................................... 137 B ng 3.32: Cơ c u lao ñ ng chia theo thành ph n kinh t ........................... 138 B ng 4.1: M c gi m thu nh p ng v i các k ch b n tăng trư ng ................ 166
ix DANH M C HÌNH V Hình 2.1 Quan h gi a ñ u tư và tăng trư ng qua phân tích cung c u .......... 38 Hình 2.2: ð u tư vào cơ s h t ng có s tham gia c a khu v c tư nhân các nư c ñang phát tri n 2001 - 2010 (t ñô la) ........................................... 61 Hình 3.1 Cơ c u v n ñ u tư phát tri n 2001 - 2010.......................................114
PH N M ð U 1. Tính c p thi t c a ñ tài V n ñ u tư phát tri n ñóng vai trò quan tr ng trong t t c các qu c gia và là ñ ng l c nuôi dư ng tăng trư ng và phát tri n kinh t - xã h i. ð c bi t, ñ i v i nh ng qu c gia ñang phát tri n như Vi t Nam thì nhu c u v n ñ u tư r t l n. Thành qu tăng trư ng kinh t nư c ta trong nh ng năm qua, theo nhi u nghiên c u (ví d , Nguy n Sinh Cúc, 2011), là nh ch y u vào vi c huy ñ ng thành công các ngu n l c tài chính và các ngu n l c lao ñ ng, tài nguyên ñ ñưa vào ñ u tư s n xu t, kinh doanh. Theo th ng kê, v n ñ u tư cho phát tri n hàng năm luôn chi m kho ng 40% t ng GDP c nư c và liên t c tăng v i t c ñ cao (xem Niên giám th ng kê Vi t nam các năm và chương 3 c a lu n án). Trong nh ng năm t i, nhu c u v n c a ta còn r t l n, ñ c bi t là khi h s ICOR gia tăng (xem chương 3 c a lu n án) và vi c chuy n d ch mô hình kinh t và tái cơ c u kinh t còn g p nhi u khó khăn. Tuy nhiên, là m t nư c ñang phát tri n v i kh năng tích lũy tài chính còn th p so v i nhu c u ñ u tư tăng nhanh, vi c nâng cao kh năng huy ñ ng ngu n l c tài chính có ý nghĩa thi t y u. Nh n th c rõ vai trò, t m quan tr ng cũng như tính c p bách c a v n ñ , ð ng và Nhà nư c ta ñã có nhi u ch trương và bi n pháp c th nh m huy ñ ng ngu n l c tài chính cho phát tri n kinh t xã h i. Các ngh quy t c a ð ng cũng nh n m nh ch trương c n th c hi n ña d ng hoá các ngu n v n và các gi i pháp huy ñ ng v n ñ u tư phát tri n ñ th c hi n các m c tiêu c a s nghi p công nghi p hóa, hi n ñ i hóa (CNH, HðH) ñ t nư c. ð ng và Nhà nư c cũng nh n th c r t rõ ngu n l c trong xã h i còn r t l n, v n ñ u tư phát tri n không th ch d a vào ngân sách nhà nư c (NSNN), mà ph i huy ñ ng s ñóng góp c a toàn xã h i m t cách h p lý, công b ng, trong ñó khu v c kinh t tư nhân c n ñư c chú ý hơn n a. V i nh ng ch trương, chính sách và bi n pháp c th , vi c huy ñ ng và s d ng các ngu n l c, trong ñó có ngu n l c tài chính cho ñ u tư phát tri n kinh t xã h i th i gian qua ñ t nhi u k t qu . V n ñ u tư toàn xã h i 1
tăng trư ng nhanh c v s tuy t ñ i và t c ñ tăng trư ng: T c ñ tăng trư ng v n ñ u tư ñ t x p x 30% trong giai ño n 2001-2010, t l v n ñ u tư trong giai ño n này ñ t g n 40% GDP....(xem chương 3). V n ñ u tư ñư c huy ñ ng b ng nhi u phương th c khác nhau và qua nhi u ngu n bao g m ngu n t NSNN, ngu n tài chính t có c a các doanh nghi p nhà nư c (DNNN), ngu n l c tài chính c a các doanh nghi p ngoài qu c doanh, c a h gia ñình, ngu n tín d ng ngân hàng, ngu n tài chính ñ u tư nư c ngoài và các ngu n v n khác. Xét theo khu v c kinh t có tài chính ñ u tư t khu v c nhà nư c, khu v c tư nhân và khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài. Th c t th i gian qua cho th y, vi c huy ñ ng ngu n l c tài chính t khu v c nhà nư c khá n ñ nh. ðây là ngu n tài chính quan tr ng cho phát tri n kinh t xã h i vì ñư c ñ u tư cho k t c u h t ng, cho các lĩnh v c h t ng xã h i... ph c v phát tri n kinh t xã h i. Tuy nhiên, ngu n l c tài chính này có gi i h n và ch y u s d ng t p trung vào ñ u tư cơ s h t ng quan tr ng và cung c p các hàng hóa, d ch v công c ng. Ngu n tài chính t khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài ñóng vai trò quan tr ng, t o l c ñ y c n thi t cho phát tri n, nhưng l i không n ñ nh, ph thu c vào bên ngoài, và ch t p trung vào m t s lĩnh v c, ngành ngh nh t ñ nh. Phát tri n kinh t xã h i qu c gia, xét v lâu dài, v n ph i d a trên n i l c, không th ch hoàn toàn ph thu c vào ngu n l c bên ngoài này. Trong khi ñó, khu v c kinh t tư nhân trong th i gian qua phát tri n khá m nh. Vi c huy ñ ng ngu n l c tài chính t khu v c kinh t tư nhân ñã ñư c chú ý và th c t cho th y, t c ñ tăng trư ng huy ñ ng ngu n l c tài chính cho ñ u tư t khu v c này tăng khá nhanh, quy mô ngày càng l n. Tuy v y, k t qu nghiên c u và kh o sát cho th y (xem chương 3), hi n ngu n l c tài chính khu v c này v n r t l n, huy ñ ng th c t v n còn kho ng cách l n v i ti m năng tài chính c a khu v c này. Vi c không huy ñ ng s d ng ngu n v n tài chính trong dân vào phát tri n kinh t xã h i không ch là s lãng phí ngu n l c r t l n, trong khi chúng ta ñang thi u ngu n l c tài chính cho ñ u tư, mà còn có th gây ra nh ng h qu không mong mu n như ñ u cơ vào vàng, ngo i t , nhà ñ t… t o ra bong bóng, gây b t n ñ nh kinh t - xã h i. 2
Có nhi u nguyên nhân d n ñ n nh ng h n ch trong huy ñ ng ngu n l c tài chính t khu v c tư nhân, ch ng h n như: - Môi trư ng kinh doanh, môi trư ng kinh t vĩ mô chưa th t s thu n l i ñ thu hút ñ u tư. M c dù lu t doanh nghi p ra ñ i là m t bư c ñ t phát l n, thúc ñ y phát tri n kinh t tư nhân, v n có nhi u rào c n ñ kinh t tư nhân phát tri n. Các rào c n y bao g m cơ ch chính sách ñ t ñai, tài chính, th t c hành chính, môi trư ng kinh t vĩ mô chưa n ñ nh, chính sách thay ñ i thư ng xuyên, ñ minh b ch th p,…. Nh ng ñi u này ki n doanh nghi p chưa m nh d n ñ u tư, s n xu t kinh doanh v i m c tiêu lâu dài thay vì ng n h n, ch p gi t. - Th trư ng ch ng khoán v n còn ñang giai ño n sơ khai, kém phát tri n, n ng tính ñ u cơ và d dàng b thao túng b i các t ch c l n, các tin ñ n và các nhóm làm giá. - Th trư ng tài chính còn ñơn ñi u, v i kênh huy ñ ng v n gián ti p ch y u v n là qua h th ng ngân hàng v i vi c g i ti t ki m. Kênh huy ñ ng v n này ch ñ h p d n ñ hút m t ph n ngu n v n nhàn r i trong dân. - S méo mó c a th trư ng b t ñ ng s n khi n cho ñây tr thành kênh ñ u tư, ñ u cơ c a ngư i có ti n t o ra bong bóng nhà ñ t, ñ y giá b t ñ ng s n tăng lên phi lý trong khi ngu n l c tài chính không ñư c huy ñ ng vào s n xu t kinh doanh. - Thi u các cơ ch , chính sách, hành lang pháp lý ñ huy ñ ng v n vào ñ u tư cơ s h t ng, thi u cơ ch và ñ ng l c ñ xã h i hóa các lĩnh v c mà nhà nư c không c n chi ph i. Thi u hình th c h p tác công – tư phù h p ñ h p d n khu v c kinh t tư nhân. - Thi u cơ ch và hành lang pháp lý ñ thu hút ngu n l c tài chính tư nhân ñ u tư vào các ho t ñ ng, các lĩnh v c mang tính xã h i, c ng ñ ng. …. 3
ð ng trư c nhu c u ñ u tư vô cùng l n t yêu c u phát tri n kinh t xã h i, vi c huy ñ ng các ngu n tài chính t n n kinh t là vi c làm c p thi t, trong ñó, ngu n l c tài chính t khu v c tư nhân có ý nghĩa quan tr ng. Vi c tìm ra nh ng gi i pháp thúc ñ y vi c huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân vào phát tri n kinh t - xã h i, do ñó, có ý nghĩa th c ti n sâu s c. M c dù hi n nay các công trình nghiên c u xung quanh v n ñ huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t xã h i khá ña d ng v s lư ng, phong phú v n i dung, nhưng nh ng nghiên c u này thư ng ch y u ti p c n t khía c nh ngu n l c tài chính c a c n n kinh t v i nh ng khuy n ngh chính sách vĩ mô chung chung, ho c ngu n l c tài chính trong n i t i các doanh nghi p, cách th c s d ng hi u qu ngu n l c y ñ nâng cao tính c nh tranh cho doanh nghi p. Nghĩa là huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t xã h i ch ñư c ti p c n m t cách gián ti p, ho c là quá r ng ho c là quá h p, chưa có m t nghiên c u t ng th , bao quát v v n ñ huy ñ ng ngu n l c tài chính t khu v c tư nhân. Trong khi ñó, yêu c u t th c ti n ñòi h i c n ti p t c hoàn thi n cơ ch , chính sách, gi i pháp huy ñ ng ngu n l c tài chính t khu v c có ti m năng r t l n này ñ ñ u tư phát tri n kinh t xã h i, ñáp ng các yêu c u và tiêu chí phát tri n ñ t nư c trong th i kỳ công nghi p hóa, hi n ñ i hóa, v i m c tiêu ñ n năm 2020, nư c ta cơ b n tr thành nư c công nghi p. Xu t phát t nh ng lý do nêu trên, tác gi l a ch n “Huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam” làm ñ tài nghiên c u lu n án ti n sĩ kinh t , chuyên ngành Kinh t chính tr . 2. M c ñích và nhi m v nghiên c u M c ñích nghiên c u M c ñích c a lu n án là làm rõ nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân và huy ñ ng ngu n l c tài t kinh t tư nhân cho phát tri n kinh t xã h i; trên cơ s ñó phân tích, ñánh giá th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân cho phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam và; ñ xu t phương hư ng, gi i pháp nh m ñ y m nh thu hút ngu n 4
l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam trong th i gian t i. Nhi m v nghiên c u V i m c ñích nghiên c u như trên, lu n án c n th c hi n các nhi m v nghiên c u sau: - Khái quát và làm rõ nh ng v n ñ lý lu n v ngu n l c tài chính, ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân, huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân cho phát tri n kinh t xã h i. - Phân tích các kênh huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân và các nhân t nh hư ng. - T ng k t kinh nghi m huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân cho phát tri n kinh t xã h i m t s qu c gia, vùng lãnh th có ñi u ki n tương ñ ng v i Vi t Nam, qua ñó, rút ra nh ng bài h c có th v n d ng. - Phân tích, ñánh giá th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân cho phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam giai ño n 2001-2010. Rút ra nh ng thành công và h n ch c n kh c ph c và nguyên nhân. - ð xu t quan ñi m, phương hư ng và gi i pháp thúc ñ y huy ñ ng hi u qu ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam trong th i gian t i. 3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u ð i tư ng nghiên c u ð i tư ng nghiên c u c a lu n án ñư c xác ñ nh là ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân và các hình th c huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân cho phát tri n kinh t xã h i. Ph m vi nghiên c u Ph m vi nghiên c u ñư c xác ñ nh là ngu n l c tài chính t khu v c kinh t tư nhân và các hình th c huy ñ ng ngu n l c này cho phát tri n kinh t xã h i. Trong ñó, kinh t tư nhân ñư c hi u là thành ph n kinh t d a trên 5
s h u tư nhân v tư li u s n xu t, bao g m các doanh nghi p tư nhân trong nư c, h kinh doanh cá th và h gia ñình. Các doanh nghi p c ph n có m t ph n v n góp c a tư nhân cũng n m trong ph m vi nghiên c u. Các hình th c huy ñ ng ñư c nghiên c u là các v i các kênh huy ñ ng tr c ti p qua ñ u tư và gián ti p thông qua h th ng tài chính. Huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân qua kênh thu , phí vào ngân sách nhà nư c có ñư c ñ c p nhưng không ph i là tr ng tâm nghiên c u chuyên sâu c a lu n án này. Ti p c n khu v c kinh t tư nhân ñư c xác ñ nh trong m i tương quan v i kinh t nhà nư c và kinh t có v n ñ u tư nư c ngoài. Ph m vi v th i gian ñư c xác ñ nh trong giai ño n 2001-2011. 4. Cách ti p c n và phương pháp nghiên c u 4.1. Cơ s lý lu n: Lu n án d a trên cơ s c a ch nghĩa Mác-Lênin, Tư tư ng H Chí Minh, các quan ñi m, ch trương, chính sách c a ð ng và Nhà nư c, các lý thuy t kinh t hi n ñ i có s l a ch n thích h p v i ñi u ki n Vi t Nam. C th , lu n án s d ng lý lu n v ngu n l c, tài chính, ngu n l c tài chính và ngu n l c tài chính t khu v c kinh t tư nhân, các lý lu n và kinh nghi m v s d ng kênh huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân làm cơ s phân tích. 4.2. Phương pháp lu n: Lu n án s d ng phương pháp lu n c a Ch nghĩa Mác – Lênin và các phương pháp ti p c n c a kinh t chính tr h c trong quá trình nghiên c u và th c hi n. 4.3. Phương pháp nghiên c u Lu n án s d ng t ng h p các phương pháp nghiên c u khoa h c kinh t như k t h p s d ng phương pháp phân tích t ng h p, so sánh, ñi u tra, kh o sát, k t h p phương pháp phân tích ñ nh tính và phân tích ñ nh lư ng, ñ c bi t là phương pháp h th ng ñ nghiên c u, v n d ng các k t qu ñư c nghiên c u c a nhi u công trình khoa h c có liên quan ñ n huy ñ ng ngu n 6
l c tài chính cho phát tri n kinh t xã h i. Trình t nghiên c u c a lu n án là sau khi làm rõ các v n ñ lý lu n, lu n án s t p trung phân tích nh m xác ñ nh ti m năng huy ñ ng v n t kinh t tư nhân thông qua phân tích thu nh p, l i nhu n, tích lũy tài s n tài chính c a khu v c tư nhân. Ti p ñó, lu n án phân tích th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính này qua các kênh huy ñ ng khác nhau. T phân tích, so sánh ti m năng và th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính, lu n án ch ra nh ng t n t i trong huy ñ ng ngu n l c tài chính tư nhân cho ñ u tư phát tri n kinh t xã h i nh m khai thác t i ña ti m năng ngu n l c này. Trên cơ s ñó, lu n án ñ xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu huy ñ ng ngu n l c tài chính. C th lu n án s d ng các phương pháp nghiên c u như sau: - Phương pháp phân tích, t ng h p: Lu n án phân tích và h th ng hoá, khái quát hóa nh ng v n ñ chung nh t v ngu n l c và tài chính nói chung, ngu n l c tài chính và huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nói riêng; thu th p thông tin và phân tích th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân qua các kênh huy ñ ng khác nhau. Trên cơ s phân tích và t ng h p, lu n án ch ra nh ng t n t i và ñ xu t nh ng gi i pháp huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam. Phương pháp phân tích, t ng h p s d ng trong t t c các chương c a lu n án. - Phương pháp th ng kê, so sánh: Lu n án phân tích, so sánh, ñ i chi u các s li u th ng kê, ñ c bi t so sánh gi a các kênh huy ñ ng v n, gi a các thành ph n kinh t ñ ñ xu t nh ng phương án phù h p nâng cao hi u qu huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân. Phương pháp th ng kê, so sánh ñư c s d ng ch y u trong các chương 2 và 3 - Phương pháp phân tích ñ nh lư ng: Bên c nh các phân tích ñ nh tính, lu n án m nh d n s d ng mô hình h i qui ña bi n trong phân tích. Trư c h t, ñ tài kh o sát ñ nh lư ng m i quan h gi a t l ñ u tư tư nhân trên GDP v i các bi n nh hư ng là thu nh p bình quân ñ u ngư i, tăng trư ng kinh t , lãi su t th c. Lu n án s d ng bi n gi ñ mô ph ng tác ñ ng c a lu t doanh 7
nghi p. Lu n án cũng kh o sát m i quan h gi a tăng trư ng thu nh p bình quân th c t v i tăng trư ng GDP và l m phát. ðây là cơ s ñ d án d báo tăng trư ng thu nh p c a h gia ñình tư nhân trong nh ng năm t i. Phương pháp ñ nh lư ng ñư c s d ng trong ti t 3.3.1 chương 3 và ti t 4.1.2 chương 4. - Phương pháp d báo: T nh ng phân tích ñã có, lu n án s d báo s v n ñ ng c a ngu n l c tài chính trong khu v c kinh t tư nhân cũng như kh năng huy ñ ng và kh năng s d ng hi u qu ngu n l c tài chính huy ñ ng t khu v c này cho phát tri n kinh t xã h i. Phương pháp d báo ñư c s d ng trong chương 4. 5. ðóng góp m i c a lu n án ðóng góp m i c a lu n án bao g m: - T ng k t và làm rõ m t s v n ñ lý lu n v ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân, huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân và m i quan h gi a ngu n l c tài chính này v i phát tri n kinh t xã h i; - Trên cơ s nghiên c u kinh nghi m c a m t s nư c trong vi c huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân, lu n án rút ra m t s bài h c có th v n d ng vào th c t Vi t Nam ñ huy ñ ng ngu n l c tài chính cho phát tri n kinh t xã h i. - Phân tích và ñánh giá ñư c ti m năng và th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân cho phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam, các y u t nh hư ng, ch ra m t s h n ch và nguyên nhân c a chúng. Theo tác gi , ñóng góp c a lu n án n m cách ti p c n so sánh ti m năng và th c tr ng huy ñ ng. Các nghiên c u hi n nay ít t p trung vào phân tích ti m năng huy ñ ng mà ch t p trung vào phân tích th c tr ng các kênh huy ñ ng. - D báo xu hư ng v n ñ ng c a ngu n l c tài chính khu v c kinh t tư nhân, d báo kh năng huy ñ ng v n cho phát tri n kinh t xã h i t khu v c này trong vòng 5-10 năm t i. - ð xu t phương hư ng và gi i pháp huy ñ ng hi u qu ngu n l c tài 8
chính t khu v c kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam trong th i gian t i. 6. K t c u c a lu n án Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o và ph l c, lu n án ñư c k t c u g m 4 chương: Chương 1: T ng quan tình hình nghiên c u Chương 2: Cơ s lý lu n và kinh nghi m th c ti n v huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t xã h i Chương 3: Th c tr ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam. Chương 4: Quan ñi m, phương hư ng và gi i pháp tăng cư ng huy ñ ng ngu n l c tài chính t kinh t tư nhân nh m phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam. 9