Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến một số yếu tổ khí tượng, hải văn

BiÕn ®æi khÝ hËu ¶nh h­ëng ®Õn biÕn ®æi<br /> <br /> Mét sè yÕu tè khÝ t­îng - H¶i v¨n<br /> TS. NguyÔn ThÕ T­ëng<br /> CN. NguyÔn Quèc Trinh<br /> Trung t©m KhÝ t­îng Thuû v¨n BiÓn<br /> <br /> Tãm t¾t<br /> BiÕn ®æi khÝ hËu ®É ®­îc nhiÒu nhµ khoa häc thuéc c¸c quèc gia kh¸c nhau trªn thÕ giíi ®· ®­a<br /> ra kÕt qu¶ chøng minh. Sù biÕn ®æi nµy cã tÝnh chÊt quy m« theo thêi gian. Nã ®­îc thÓ hiÖn qua<br /> nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. KhÝ t­îng, Thuû v¨n vµ H¶i d­¬ng häc ®­îc thÓ hiÖn sù ¶nh h­ëng<br /> th«ng qua nhiÒu yÕu tè kh¸ râ nÐt. Trong ®ã yÕu tè nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ mùc n­íc biÓn chøng tá<br /> mét c¸ch ®iÓn h×nh. ChÝnh nh÷ng c¨n cø trªn chóng t«i trong bµi ban ®Çu xÐt ®Õn hai yÕu tè nµy<br /> t¹i tr¹m Hßn DÊu cã sù theo dâi quan tr¾c trong thêi gian dµi. KÕt qu¶ cho thÊy ®­îc sù biÕn ®æi<br /> nµy lµ cã xu h­íng biÕn ®æi kh¸ trïng khíp víi c¸c kÕt qu¶ vÒ sù thay ®æi khÝ hËu toµn cÇu. §èi<br /> víi yÕu tè nhiÖt ®é vµ mùc n­íc ®Òu cã sù ®i lªn trong vßng 40 n¨m qua (1960 - 2000). Cô thÓ<br /> nhiÖt ®é t¨ng lªn kho¶ng 0,50C theo gi¸ trÞ trung b×nh vµ kho¶ng 10C víi cùc trÞ; mùc n­íc d©ng<br /> lªn kho¶ng 10 – 15 cm theo gi¸ trÞ trung b×nh vµ kho¶ng 15 – 20 cm víi cùc trÞ.<br /> 1. Kh¸i qu¸t chung<br /> KhÝ hËu lµ kh¸i niÖm mang tÝnh chÊt quy m« theo thêi gian. Nã ®­îc thÓ hiÖn theo tÝnh chÊt<br /> chÕ ®é vµ ®ãng gãp vai trß quan träng trong ho¹t ®éng biÕn ®æi tù nhiªn - x· héi trªn Tr¸i ®Êt. Do<br /> vËy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y céng ®ång quèc tÕ nãi chung vµ chuyªn m«n KhÝ t­îng, Thuû v¨n<br /> vµ H¶i d­¬ng häc nãi riªng ®· cã quan t©m ®Õn vÊn ®Ò biÕn ®æi khÝ hËu. §Æc biÖt trong nh÷ng<br /> n¨m gÇn ®©y sù biÕn ®æi khÝ hËu mang tÝnh chÊt toµn cÇu thÓ hiÖn qua hiÖu øng nhµ kÝnh, nhiÖt ®é<br /> cã xu h­íng t¨ng, hiÖn t­îng d©ng lªn cña mùc n­íc biÓn, hiÖn t­îng El Nino, La Nina, thñng<br /> tÇng ¤ z«n .v.v.<br /> §èi víi vÇn ®Ò biÕn ®æi khÝ hËu cã ®­îc thÓ hiÖn qua sù thay ®æi cña mét sè yÕu tè khÝ<br /> t­îng h¶i v¨n nh­ thÕ nµo? Khi nãi ®Õn sù thay ®æi khÝ hËu toµn cÇu th­êng thÊy ®­îc sù thÓ<br /> hiÖn kh¸ râ vÒ sù thay ®æi cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ sù d©ng lªn cña mùc n­íc. Mµ NhiÖt ®é vµ<br /> mùc n­íc lµ hai yÕu tè khÝ t­îng – h¶i v¨n cã tÇm quan träng bËc nhÊt vµ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ cã ý nghÜa phôc vô ®êi sèng d©n sinh. Trong vÊn ®Ò nghiªn cøu gÇn ®©y<br /> theo nhiÒu ph­¬ng ph¸p, c¸ch thøc kh¸c nhau trªn thÕ giíi vµ trong n­íc thu ®­îc kÕt qu¶ trong<br /> ®ã yÕu tè nhiÖt ®é thay ®æi vµ mùc n­íc h¹ xuèng hay d©ng lªn trong vßng 40 n¨m qua nh­ thÕ<br /> nµo lµ vÊn ®Ò cÇn xem xÐt ®Õn. Qua nghiªn cøu vµ ph©n tÝch vÒ sù thay ®æi cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ<br /> vµ mùc n­íc biÓn cña ViÖt Nam trªn c¬ së sè liÖu thùc tÕ 40 n¨m (tõ 1960 – 2000) cña tr¹m H¶i<br /> v¨n Hßn DÊu sau ®©y lµ kÕt qu¶ ph©n tÝch.<br /> 2. Thèng kª, ph©n tÝch sè liÖu<br /> <br /> <br /> 1<br />  Sù t¨ng nhiÖt ®é Tr¸i §Êt lµm cho nhiÒu vïng bÞ xa m¹c ho¸, thay ®æi thiªn nhiªn khèc<br /> nghiÖt h¬n vµ c¸c khèi b¨ng tan ra lµm cho mùc n­íc biÓn d©ng lªn cao h¬n, nh÷ng vïng ®Êt<br /> chòng cã thÓ bÞ ch×m trong n­íc biÓn.<br /> <br /> a/ C¬ së sè liÖu<br /> C«ng t¸c lùa chän ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n vµ ph©n tÝch mùc n­íc cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p<br /> kh¸c nhau. Nh­ng ë ®©y, chóng t«i lùa chän ph­¬ng ph¸p thèng kª víi chuçi sè liÖu quan tr¾c vÒ<br /> nhiÖt ®é kh«ng khÝ 4 obs/ngµy vµ mùc n­íc giê liªn tôc tõ n¨m 1960 ®Õn n¨m 2000. Tõ ®ã, x¸c<br /> ®Þnh ®­îc nhhiÖt ®é kh«ngkhÝ vµ mùc n­íc trung b×nh, cùc ®¹i vµ cùc tiÓu th¸ng ®Ó thu ®­îc<br /> chuçi sè liÖu mµ ®­îc m« t¶ nh­ h×nh vÏ d­íi ®©y vÒ sù biÕn ®æi nhiÖt ®é kh«ng khÝ (H×nh 1) vµ<br /> sù thay ®æi mùc n­íc (H×nh2) theo th¸ng, n¨m vµ nhiÒu n¨m cña tr¹m Hßn DÊu.<br /> C¬ së sè liÖu lÊy lµm ®Çu vµo cho tÝnh to¸n vµ ph©n tÝch lµ chuçi sè liÖu mùc n­íc tõng giê<br /> cña tr¹m Hßn D¸u ®· ®­îc thèng kª vµ ph©n tÝch.<br /> <br /> b/ Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n vµ ph©n tÝch<br /> §Ó thùc hiÖn c«ng t¸c tÝnh to¸n vµ ph©n tÝch dùa trªn c¸c c«ng thøc sau:<br /> Nj<br /> 1<br /> Hj<br /> Nj<br /> H<br /> j 1<br /> i (j =1, 2, . . .12; i =1, 2, . . . ,Ni )<br /> <br /> H max j  Max( H i ) (j =1, 2, . . .12; i =1, 2, . . . ,Ni )<br /> H min j  Min( H i ) (j =1, 2, . . .12; i =1, 2, . . . ,Ni )<br /> Trong ®ã:<br /> Nj: sè gi¸ trÞ mùc n­íc trong mét th¸ng j<br /> Hi: Gi¸ trÞ mùc n­íc thø i trong trong th¸ng j<br /> H j : Gi¸ trÞ mùc n­íc trung b×nh trong th¸ng j<br /> Hmaxj: Gi¸ trÞ mùc n­íc cùc ®¹i trong th¸ng j<br /> Hminj: Gi¸ trÞ mùc n­íc cùc tiÓu trong th¸ng j<br /> 3. KÕt qu¶<br /> Tõ chuçi sè liÖu vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n ë trªn chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ vÒ sù thay ®æi<br /> cña nhiÖt ®é trung b×nh, cùc ®¹i vµ cùc tiÓu theo th¸ng trong 40 n¨m qua (1960 - 2002) (H×nh 1).<br /> 400<br /> 390<br /> 380<br /> 370<br /> 360<br /> 350<br /> 340<br /> 330<br /> 320<br /> 310 Trung b×nh<br /> 300<br /> 290<br /> Cùc ®¹i<br /> 280 Cùc tiÓu<br /> 270<br /> Linear (Cùc ®¹i)<br /> 260<br /> NhiÖt ®é (0 C)x10<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 250 Linear (Trung b×nh)<br /> 240 Linear (Cùc tiÓu)<br /> 230<br /> 220<br /> 210<br /> 200<br /> 190<br /> 180<br /> 170 2<br /> 160<br /> 150<br />  §©y lµ kÕt qu¶ ph©n tÝch thèng kª vµ tÝnh to¸n mùc n­íc tr¹m Hßn DÊu theo th¸ng trong 40<br /> n¨m qua (1960 - 2000) vµ thÓ hiÖn sù biÕn ®æi cña mùc n­íc cã sù d©ng lªn (H×nh 2).<br /> 420<br /> 400<br /> 380<br /> 360<br /> 340<br /> Trung b×nh<br /> 320<br /> Cùc ®¹i<br /> 300<br /> Cùc tiÓu<br /> 280 Linear (Cùc ®¹i)<br /> 260 Poly. (Cùc ®¹i)<br /> 240 Poly. (Trung b×nh)<br /> §é cao (cm)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 220 Linear (Trung b×nh)<br /> 200 Poly. (Cùc tiÓu)<br /> 180 Linear (Cùc tiÓu)<br /> <br /> 160<br /> 140<br /> 120<br /> 100<br /> 80<br /> 60<br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> -20<br /> 1-1960<br /> 1-1961<br /> 1-1962<br /> 1-1963<br /> 1-1964<br /> 1-1965<br /> 1-1966<br /> 1-1967<br /> 1-1968<br /> 1-1969<br /> 1-1970<br /> 1-1971<br /> 1-1972<br /> 1-1973<br /> 1-1974<br /> 1-1975<br /> 1-1976<br /> 1-1977<br /> 1-1978<br /> 1-1979<br /> 1-1980<br /> 1-1981<br /> 1-1982<br /> 1-1983<br /> 1-1984<br /> 1-1985<br /> 1-1986<br /> 1-1987<br /> 1-1988<br /> 1-1989<br /> 1-1990<br /> 1-1991<br /> 1-1992<br /> 1-1993<br /> 1-1994<br /> 1-1995<br /> 1-1996<br /> 1-1997<br /> 1-1998<br /> 1-1999<br /> 1-2000<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Thêi gian (th¸ng)<br /> <br /> H×nh 2: Sù biÕn ®æi d©ng lªn cña mùc n­íc cùc ®¹i, trung b×nh vµ cùc tiÓu<br /> <br /> <br /> Nh­ ®· ®­îc m« t¶ sù thay ®æi cña nhiÖt ®é theo th¸ng trong nhiÒu n¨m qua (H×nh 1) nh×n<br /> chung phï hîp víi sù thay ®æi khÝ hËu toµn cÇu. MÆc dï sè liÖu ®­a ra ®­îc m« pháng cã sù biÕn<br /> ®æi theo quy luËt tõng th¸ng trong theo tõng n¨m. T­¬ng tù nh­ vËy, ®èi víi mùc n­íc c÷ng cã sù<br /> thay ®æi theo nhiÒu kiÓu kh¸ nhau nh­ng chóng t«i cuèi cïng còng rót ra ®­îc quy luËt biÕn ®æi<br /> cña thuû triÒu chu kú 19 n¨m ®­îc m« t¶ (H×nh 2) theo c¸c ®­êng m¶nh vµ ®Æc biÖt lµ cho thÊy<br /> <br /> <br /> 3<br /> ®­îc sù d©ng lªn cña mùc n­íc theo c¸c ®­êng ®Ëm ®èi víi c¶ gi¸ trÞ cùc ®¹i, trung b×nh vµ cùc<br /> tiÓu theo th¸ng.<br /> 4/ KÕt luËn<br /> <br /> Qua kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn chóng ta thÊy r»ng sù thay ®æi nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ mùc n­íc<br /> biÓn t¹i tr¹m Hßn DÊu nh­ sau:<br /> <br />  §èi víi nhiÖt ®é kh«ng khÝ c¸c gi¸ trÞ cùc ®¹i, trung b×nh vµ cùc tiÓu theo th¸ng ®Òu<br /> cã xu h­íng t¨ng lªn ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c ®­êng trung b×nh tuyÕn tÝnh. Gi¸ trÞ<br /> nhiÖt ®é cùc ®¹i vµ cùc tiÓu t¨ng lªn trong 40 n¨m qua kho¶ng 10C vµ gi¸ trÞnh trung<br /> b×nh th× t¨ng lªn kho¶ng h¬n 0,50C. Mµ c¸c gi¸ trÞ nµy ®­îc rót ra tõ sù biÕn ®æi<br /> trung b×nh tuyÕn tÝnh trong 40 n¨m qua liªn tôc.<br /> <br />  §èi víi mùc n­íc biÓn (H×nh 2) còng ®­îc m« t¶ t­¬ng tù nh­ nhiÖt ®é kh«ng khÝ<br /> t¹i tr¹m Hßn DÊu qua 4o n¨m vµ thÓ hiÖn víi sù biÓn ®æi d©ng lªn theo c¸c ®­êng<br /> tuyÕn tÝnh t­¬ng øng víi c¸c gi¸ trÞ cùc ®¹i, trung b×nh vµ cùc tiÓu. Gi¸ trÞ cña sù<br /> d©ng lªn theo c¸c ®­êng cùc ®¹i vµ cùc tiÓu vµo kho¶ng 15 – 20 cm vµ theo ®­êng<br /> trung b×nh kho¶ng 10-15cm.<br /> Nh÷ng sù thÓ hiÖn vµ m« t¶ ë trªn ®· cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng hiÖu øng Êm lªn cña sù t¨ng<br /> nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ n­íc d©ng lªn cao h¬n cña mùc n­íc biÓn do sù biÕn ®æ khÝ hËu lµ mét qu¸<br /> tr×nh thay ®æi thùc tÕ do khÝ hËu g©y nªn. VÊn ®Ò nµy chóng ta ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu víi nhiÒu<br /> yÕu tè kh¸c vµ víi quy m« l¬n h¬n n÷a ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng gi¶ ph¸p l©u dµi cho vïng ven biÓn<br /> ViÖt Nam do sù biÕn ®æi dÞ th­êng thêi tiÕt vµ sù t¸c h¹i cña mùc n­íc BiÓn d©ng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 4<br />