Biểu tượng trong lễ cưới của người Hoa (nhóm ngôn ngữ Quảng Đông) ở thành phố Hồ Chí Minh

Journal of Thu Dau Mot university, No1(3) – 2012<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> BIEÅU TÖÔÏNG TRONG LEÃ CÖÔÙI CUÛA NGÖÔØI HOA (NHOÙM NGOÂN<br /> NGÖÕ QUAÛNG ÑOÂNG) ÔÛ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH<br /> Traàn Haïnh Minh Phöông<br /> Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät<br /> <br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Muïc ñích chính cuûa leã cöôùi laø keát hôïp hai ngöôøi nam vaø nöõ thaønh moät gia ñình hoøa<br /> hôïp, sinh con noái doõi toâng ñöôøng, laøm raïng danh doøng hoï, thöïc hieän chöõ hieáu ñoái vôùi toå<br /> tieân, oâng baø cha meï. Vaäy neân trong leã cöôùi, ngöôøi Hoa söû duïng nhieàu bieåu töôïng theå hieän<br /> öôùc mong cuoäc hoân nhaân beàn chaët, sinh ñöôïc nhieàu con caùi, nhaát laø con trai, gia ñình laøm<br /> aên phaùt ñaït ñeå noái daøi doøng hoï, moái quan heä thoâng gia ngaøy caøng gaén boù.<br /> Vaän duïng khaùi nieäm vaø phöông phaùp phaân tích bieåu töôïng trong nghi leã cuûa Victor<br /> Turner cuøng höôùng tieáp caän ña thanh cuûa haäu hieän ñaïi vaø döïa treân cô sôû nguoàn tö lieäu thöïc<br /> teá thu thaäp ñöôïc töø 20 cuoäc phoûng vaán saâu vaø tham döï 10 leã cöôùi cuûa ngöôøi Hoa cuûa taùc giaû,<br /> baøi vieát naøy ñeà caäp vaø lí giaûi veà moät soá bieåu töôïng phoå bieán trong leã cöôùi cuûa ngöôøi Hoa<br /> Quaûng Ñoâng ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh hieän nay.<br /> Töø khoùa: bieåu töôïng, hoân nhaân, coâ daâu, chuù reå<br /> *<br /> Trong soá hôn nöûa trieäu ngöôøi Hoa goàm huoáng cuï theå. Caáu truùc vaø thuoäc tính cuûa<br /> 5 nhoùm ngoân ngöõ Quaûng Ñoâng, Trieàu Chaâu, bieåu töôïng coù ñöôïc qua hình thaùi beân ngoaøi<br /> Haûi Nam, Heï, Phuùc Kieán ôû thaønh phoá Hoà vaø nhöõng tính chaát coù theå quan saùt ñöôïc, söï<br /> Chí Minh thì coù moät nöûa laø ngöôøi Quaûng giaûi thích ñöôïc cung caáp bôûi nhöõng chuyeân<br /> Ñoâng. Hoï ñeán ñaây töø cuoái theá kæ XVII, taäp gia thöïc haønh toân giaùo vaø thöôøng daân,<br /> trung chuû yeáu ôû caùc quaän 5, 6, 10 vaø 11. Ñaõ nhöõng boái caûnh quan troïng maø caùc nhaø<br /> coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà vaên hoùa, nhaân hoïc tieán haønh nghieân cöùu [20: 19, 20].<br /> xaõ hoäi, kinh teá,… cuûa ngöôøi Hoa. Tuy vaäy, veà Theo ñoù, bieåu töôïng trong leã cöôùi cuûa ngöôøi<br /> bieåu töôïng trong leã cöôùi cuûa ngöôøi Hoa thì Hoa laø nhöõng leã vaät treân baøn thôø toå tieân,<br /> chöa coù coâng trình naøo ñeà caäp vaø baøi vieát baøn thieân, sính leã nhaø trai mang sang nhaø<br /> naøy ñöôïc thöïc hieän töø tö lieäu phoûng vaán saâu gaùi, nhöõng nghi thöùc, haønh vi theå hieän loøng<br /> 20 ngöôøi ôû löùa tuoåi trung nieân, am hieåu veà suøng kính toå tieân, oâng baø, boá meï, söï keát<br /> phong tuïc taäp quaùn daân toäc vaø khaûo saùt 10 hôïp vaø taêng cöôøng moái lieân keát cuûa hai<br /> leã cöôùi cuûa ngöôøi Hoa nhoùm Quaûng Ñoâng ôû doøng hoï, hai caù nhaân (vôï - choàng), theå hieän<br /> thaønh phoá Hoà Chí Minh. mong muoán moät gia ñình haïnh phuùc, mang<br /> Bieåu töôïng laø nhöõng söï vaät, haønh ñoäng, ñeán nhieàu ñieàm toát khích leä söï sinh saûn vaø<br /> caùc moái quan heä, hieän töôïng, ñieäu boä vaø thònh vöôïng ñaûm baûo söï keá thöøa cuûa haäu<br /> nhöõng ñôn vò khoâng gian trong moät tình theá [9]. Trong giôùi haïn nhaát ñònh, baøi vieát<br /> <br /> 92<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012<br /> <br /> <br /> naøy ñeà caäp vaø lí giaûi moät soá bieåu töôïng phoå töôøng nhaø, cöûa nhaø, baøn thôø, leã vaät, va li<br /> bieán theå hieän nhöõng öôùc voïng toát ñeïp trong ñöïng quaàn aùo cuûa coâ daâu, khaên traûi baøn,<br /> hoân leã cuûa nhoùm ngöôøi Hoa Quaûng Ñoâng. thieäp cöôùi,… cho ta moät caûm nhaän veà nieàm<br /> 1. Bieåu töôïng bieåu tröng hai nhaân haïnh phuùc traøn ñaày, moïi ngöôøi ñang soáng<br /> vaät chính trong leã cöôùi: coâ daâu, chuù reå trong khoâng gian haïnh phuùc vieân maõn.<br /> <br /> Roàng, Phöôïng laø bieåu töôïng raát cao Theo nghi thöùc coù töø ñôøi Ñöôøng vaø ñeán<br /> quyù naèm trong boä Töù Linh. Roàng tieâu bieåu ñôøi Toáng thì thònh haønh, hieän nay coù moät<br /> cho döông - ngöôøi nam - choàng vaø phöôïng soá gia ñình coøn thöïc hieän: ñeâm ñoäng phoøng<br /> laø bieåu tröng cho aâm - ngöôøi nöõ - vôï. Roàng hoa chuùc, chuù reå seõ ngoài phía beân traùi coâ<br /> vaø Phöôïng ôû beân nhau töôïng tröng cho söï daâu, ngöôøi chuû trì (moät phuï nöõ trung tuoåi coù<br /> hoøa hôïp aâm döông - theå hieän öôùc mong veà phuùc khí toát) vaø moät ñoâi nam nöõ treû (ñaïi<br /> moät cuoäc hoân nhaân hoøa hôïp, haïnh phuùc, dieän cho ngöôøi ñöa daâu vaø ngöôøi ñoùn daâu)<br /> gia ñình thònh vöôïng. Trong leã cöôùi, hình ñöùng ñoái dieän vôùi ñoâi vôï choàng treû, hai coác<br /> aûnh roàng - phöôïng bieåu tröng cho hai röôïu ñöôïc roùt ñaày (thöôøng laø röôïu Chaïm<br /> nhaân vaät chính: coâ daâu - chuù reå. Ñaây laø ñeà Hoa, coù chæ maøu thaét thaønh nuùt ñoàng taâm<br /> taøi trang trí phoå bieán treân trang phuïc coâ noái hai coác röôïu laïi vôùi nhau). Ñoâi vôï choàng<br /> daâu, chuù reå; treân baøn thôø gia tieân; thaân treû seõ uoáng moät ít röôïu trong hai lí naøy<br /> ñeøn caày (ñeøn long - phuïng); baùnh cöôùi; trong tö theá ngoaëc hai caùnh tay laïi vôùi<br /> treân töôøng nhaø, phoøng taân hoân… nhau, bieåu thò söï gaén boù laâu daøi. Röôïu coøn<br /> thöøa seõ ñöôïc ñoå laãn vaøo nhau roài phaân<br /> Ñaëc bieät, xung quanh ñoâi neán long -<br /> thaønh hai coác, nguï yù ‚trong anh coù em,<br /> phuïng, ngöôøi Hoa coù nhieàu quan nieäm. Do<br /> trong em coù anh‛.<br /> vaäy, thöôøng khi leân ñeøn (ñoát ñeøn), ngöôøi ta<br /> coá gaéng giöõ cho hai caây chaùy ñeàu nhau vôùi Trong soá leã vaät nhaø trai mang sang<br /> mong muoán ñoâi vôï choàng beân nhau ñeán nhaø gaùi vaø nhöõng thöù ñaët trong phoøng taân<br /> ‚raêng long, ñaàu baïc‛, vôï choàng chung soáng hoân khoâng theå thieáu caëp cuû sen, bieåu töôïng<br /> bình ñaúng, toân troïng nhau. cho söï gaén boù keo sôn, loøng thuûy chung son<br /> Maãu töï Song - Hyû thöôøng baèng giaáy saéc cuûa tình nghóa vôï choàng. Mong muoán<br /> maøu ñoû, töôïng tröng cho haïnh phuùc ñöôïc ñoâi vôï choàng soáng thuûy chung ñeán troïn ñôøi<br /> nhaân ñoâi, laø bieåu töôïng phoå bieán nhaát trong coøn bieåu hieän qua hai caâu noùi trong nghi<br /> leã cöôùi. Maãu töï naøy ñöôïc gheùp laïi töø hai chöõ thöùc chaûi ñaàu cho coâ daâu, chuù reå vaøo ñeâm<br /> hsi hoaëc xi (tieáng phoå thoâng ñoïc laø shuang- tröôùc ngaøy röôùc daâu: ‚Chaûi caùi thöù nhaát<br /> hsi), laø maãu töï ñaëc bieät ñöôïc duøng chæ vôï chuùc cho ñoâi vôï choàng soáng thuûy chung,<br /> choàng haïnh phuùc, thöôøng khoâng söû duïng chaûi caùi thöù hai chuùc hai vôï choàng soáng ñeán<br /> trong vaên vieát. Ñoái vôùi nhöõng ñoâi vôï choàng raêng long ñaàu baïc‛.<br /> coù ‚tuoåi khoâng hôïp nhau‛ thì bieåu töôïng Cuoäc soáng cuûa ñoâi vôï choàng treû seõ<br /> Song Hyû coøn coù yù nghóa giaûm bôùt söï xung khoâng traùnh khoûi nhöõng khoù khaên, vaát vaû,<br /> khaéc giöõa hoï. Trong leã cöôùi, coù theå baét gaëp nhöng ñieàu quan troïng laø bieát ñoàng cam<br /> chöõ song hyû ñöôïc trang trí ôû nhieàu nôi: coäng khoå ñeå gia ñình vöôït qua soùng gioù ñeán<br /> <br /> 93<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(3) – 2012<br /> <br /> <br /> beán bôø haïnh phuùc ‚thuaän vôï, thuaän choàng mang moät yù nghóa khaùc nhau thoâng qua<br /> taùt beå ñoâng cuõng caïn‛. ÔÛ moät soá gia ñình hình thaùi beân ngoaøi): luøng phuøng beûn –<br /> coøn oâng baø giöõ tuïc xöa: cho ñoâi vôï choàng treû baùnh coù hình roàng, phöôïng, bieåu töôïng hai<br /> cuøng aên heát moät con gaø trong phoøng taân nhaân vaät chính trong leã cöôùi laø coâ daâu vaø<br /> hoân (tröôùc khi ñoäng phoøng), xöông gaø goùi chuù reå; baùnh caùy tan cuù hình troøn baèng boät<br /> laïi ñeå ñaàu giöôøng vôùi yù nghóa, hai vôï choàng mì neùn chaët, cöùng – theå hieän söï beàn chaët<br /> soáng gaén boù vôùi nhau, sung söôùng cuøng cuûa tình vôï choàng; baùnh haïp thuø su coù boät<br /> höôûng, ñaéng cay cuøng chia. noåi xoáp, nôû bung to – bieåu töôïng söï thònh<br /> Nghi thöùc baùi ñöôøng tröôùc baøn thôø toå vöôïng, phaùt trieån; baùnh wong lónh coù nhaân<br /> tieân laø khoâng gian vaø thôøi gian thieâng lieâng baùch thaûo – bieåu töôïng vaïn söï nhö yù; baùnh<br /> nhaát cuûa leã cöôùi. Tröôùc söï chöùng kieán cuûa toå huøng lónh nhaân ñaäu xanh, beân ngoaøi coù lôùp<br /> tieân, oâng baø, cha meï, hoï haøng, anh em, hai voû moûng – bieåu töôïng söï hoaø hôïp cuûa hai vôï<br /> vôï choàng giao baùi, ngöôøi naøy ñeo nhaãn cho choàng; ba cheùn cheø troâi nöôùc, vieân cheø troøn<br /> ngöôøi kia laøm baèng chöùng cho tình yeâu vaø tròa, trôn tru, nhaün mòn – bieåu tröng söï<br /> loøng chung thuûy. Ñaây laø thôøi khaéc khoù queân vieân maõn; quyùt (ñoàng aâm vôùi caùt töôøng –<br /> nhaát trong ñôøi ngöôøi, ñaùnh daáu böôùc ngoaët toát); bao lì xì maøu ñoû ñaët treân moãi ñóa leã<br /> lôùn trong cuoäc soáng. Bôûi leõ, caëp nhaãn laø bieåu vaät – bieåu töôïng söï may maén, vui veû, haïnh<br /> töôïng cuûa söï keát hoân, töø ñaây, moãi ngöôøi phaûi phuùc; saùu loaïi giaáy luïc haïp kim ngoïc maõng<br /> töø boû caùi rieâng tö cuûa baûn thaân ñeå hoøa vaøo ñöôøng, cöûu long y, quyù nhaân, thoï kim, 6<br /> nhau, hai ngöôøi nhö moät thì cuoäc soáng hoân mieáng giaáy maøu vaøng aùnh – bieåu töôïng vaøo<br /> nhaân môùi beàn chaët. Chæ sau khi thöïc hieän nhaø gaëp ñieàu toát, tröôøng thoï...<br /> nghi thöùc baùi ñöôøng, ñoâi nam nöõ môùi chính Trong moät ñaùm cöôùi cuûa ngöôøi Hoa,<br /> thöùc ñöôïc doøng hoï coâng nhaän laø vôï choàng. maøu ñoû laø maøu chuû ñaïo töø trang phuïc coâ<br /> Mong muoán moät gia ñình haïnh phuùc, coù daâu, chuù reå, trang trí nhaø cöûa ñeán giaáy goùi<br /> cuoäc soáng sung tuùc, laøm aên phaùt ñaït theå hieän leã vaät, quaø taëng,… theå hieän öôùc mong cuoäc<br /> roõ neùt qua vieäc choïn leã vaät coù teân goïi vôùi töø soáng traøn ngaäp nieàm vui, haïnh phuùc vaø<br /> ñoàng aâm mang yù nghóa toát ñeïp laøm thöùc thònh vöôïng.<br /> <br /> cuùng taïi nhaø mình cuõng nhö sính leã nhaø trai Soá tieàn baïn beø coâ daâu yeâu caàu chuù reå<br /> ñöa sang nhaø gaùi: möïc (moøyuù – coù dö), haøo phaûi lì xì khi ñeán röôùc daâu (tuïc chaën cöûa)<br /> khoâ (haùogaøn – haûo söï, vieäc toát), toâm khoâ luoân laø con soá 9 vôùi yù nghóa tröôøng cöûu, töùc<br /> (xóamó – vui veû), naám ñoâng coâ (doõngguõ – vaïn tröôøng thoï (ngöôøi Quaûng Ñoâng phaùt aâm soá 9<br /> söï thaønh), toùc tieân (faùcaøi – phaùt taøi), taùo ñoû (cöûu) ñoàng aâm vôùi töø cöûu laø vónh cöûu, laâu daøi.<br /> (hoùngzaêo – may maén), baùch hôïp (baêiheù – 2. Bieåu töôïng theå hieän mong muoán<br /> hoøa hôïp)… Maët khaùc, vôùi quan nieäm ‚ñoâng ñoâi vôï choàng treû sinh ñöôïc nhieàu con,<br /> thaønh taây tuï‛, taát caû leã vaät ñeàu ñuû ñoâi, nguï yù nhaát laø con trai ñeå noái doõi toâng ñöôøng.<br /> ñoâi nam nöõ laøm gì cuõng coù ñoâi. Moät chöùc naêng quan troïng cuûa hoân<br /> Trong ngaøy ñoùn daâu, nhaø trai baøy baøn nhaân laø sinh con noái doõi toâng ñöôøng bôûi ñoù<br /> thieân ngay cöûa nhaø cuùng ñaát trôøi vôùi caùc leã khoâng chæ laø traùch nhieäm vaø coøn laø chöõ<br /> vaät: naêm loaïi baùnh (moãi loaïi baùnh ñeàu hieáu cuûa con caùi ñoái vôùi cha meï, toå tieân.<br /> <br /> 94<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012<br /> <br /> <br /> Theo Kinh thi, chöõ hieáu coù ba haøm nghóa: choàng treû. Ngöôøi nhaø chuù reå choïn moät beù<br /> sinh con ñeû caùi, keá thöøa toå nghieäp, laáy vieäc trai khoâi ngoâ döôùi naêm tuoåi nhaûy, laên treân<br /> noái doõi toâng ñöôøng laøm ñieàu toát ñeå thöïc giöôøng vôùi mong muoán ñoâi vôï choàng treû<br /> haønh, caàu xin toå tieân con chaùu ñaày ñaøn teá sinh ñöôïc beù trai ñaàu loøng thoâng minh vaø<br /> töï toå tieân. Saùch Kinh Dòch vieát ‚Ñaïo ñöùc khoûe maïnh. Ngaøy nay, vieäc sinh con trai<br /> lôùn nhaát cuûa trôøi ñaát laø sinh soâi‛. Trôøi ñaát ñaàu khoâng quaù quan troïng nhö xöa, nhöng<br /> khieán vaïn vaät hoùa sinh, coøn nam nöõ thaønh trong soá möôøi ngöôøi ñaøn oâng ñöôïc phoûng<br /> vôï thaønh choàng hôïp laïi môùi coù con caùi, coù vaán coù baûy ngöôøi vaãn cho raèng coù trai ñaàu<br /> con caùi cha meï môùi laø ñoái töôïng ñeå con loøng vaãn vui hôn con gaùi cho duø con naøo<br /> chaùu baùo hieáu. ‚Coù con, vaïn söï ñuû‛, ‚coù ba cuõng thöông yeâu.<br /> loaïi baát hieáu, voâ haäu baát hieáu nhaát. Do söï 3. Bieåu töôïng bieåu tröng söï tröôûng<br /> chi phoái cuûa quan nieäm naøy neân sinh con laø thaønh cuûa ngöôøi con trai vaø con gaùi keå<br /> nghóa vuï vaø nieàm vui lôùn nhaát cuûa con töø khi keát hoân<br /> ngöôøi‛ [6: 234-237].<br /> Coâ daâu vaø chuù reå phaûi traûi qua nghi<br /> Töø quan nieäm treân, bieåu töôïng caàu töï thöùc chaûi ñaàu trong ñeâm tröôùc ngaøy ñoùn<br /> chieám moät vò trí quan troïng trong leã cöôùi daâu ñeå ñöôïc coäng ñoàng thöøa nhaän laø ngöôøi<br /> cuûa ngöôøi Hoa. Hoï thöôøng duøng töø ñoàng aâm tröôûng thaønh, ñuû tö caùch ñeå ‚thaønh thaân‛,<br /> hay hình thaùi beân ngoaøi cuûa vaät theå ñeå baøy laøm chuû gia ñình rieâng. Nhaø trai vaø nhaø gaùi<br /> toû mong muoán ñoâi vôï choàng treû sinh ñöôïc choïn giôø toát thöïc hieän nghi thöùc chaûi ñaàu<br /> nhieàu con, nhaát laø con trai. Tieâu bieåu laø haït cho coâ daâu vaø chuù reå cuøng moät thôøi ñieåm<br /> sen vaø traùi löïu. Haït sen (lian zi) ñoàng aâm (tröôøng hôïp ñeàu laø ngöôøi Quaûng Ñoâng). Neáu<br /> vôùi lieân töû - haøm yù ‚lieân nieân sinh quyù töû‛. coøn ñuû boá meï thì ngöôøi meï seõ chaûi ñaàu cho<br /> Ngöôøi ta coøn ñaët haït sen ôû boán goùc vali con; neáu boá meï ñaõ maát thì nhôø moät phuï nöõ<br /> quaàn aùo cuûa coâ daâu mang veà nhaø choàng; raûi khaùc coù choàng, gia ñình toát ñeïp, sung tuùc<br /> haït sen treân giöôøng taân hoân. Luùc roùt traø thöïc hieän. Coâ daâu, chuù reå ñöôïc taém nöôùc laù<br /> môøi oâng baø, boá meï, hoï haøng, anh em trong böôûi, trang phuïc traéng môùi – nguï yù taåy ueá,<br /> nghi thöùc baùi ñöôøng, coâ daâu, chuù reå môøi giaõ töø tuoåi thô, ngoài tröôùc baøn thieân (treân<br /> möùt haït sen ñeå nhöõng ngöôøi ñöôïc môøi noùi coù ba cheùn cheø troâi nöôùc – söï vieân maõn, mì<br /> hai chöõ lieân töû nguï yù chuùc cho ñoâi vôï choàng sôïi – söï tröôøng thoï, laù baùch – hình aûnh cuûa<br /> môùi cöôùi sinh ñöôïc nhieàu con. Quaû löïu coù ngöôøi tröôûng thaønh). Sau ba löôït chaûi töông<br /> nhieàu haït, töôïng tröng cho söï ñoâng con caùi öùng vôùi ba caâu noùi toát ñeïp, ngöôøi thuï leã<br /> – Löïu khai baùch töû 榴開百子 (quaû löïu môû ngoài yeân laëng khoaûng naêm phuùt, khi caây<br /> sinh traêm con) döôùi daïng böùc tranh oâng laõo nhang chaùy heát moät nöûa, laïy baøn thieân ba<br /> caàm quaû löïu boùc dôû, troâng thaáy haït,… caùi, aên heát ba cheùn cheø vôùi haøm yù töø nay<br /> Ñeâm taân hoân, gia chuû nhôø moät ngöôøi moïi vieäc seõ ñöôïc vieân maõn [troøn tròa nhö<br /> ñaøn oâng hay phuï nöõ coù gia ñình haïnh phuùc, vieân cheø] – leã tröôûng thaønh keát thuùc. Coâ<br /> ñoâng con saép ñaët giöôøng nguû cho ñoâi vôï gaùi keïp laù tuøng baùch ñöôïc coät baèng sôïi chæ<br /> ñoû nguï yù keát hoân xong, cuõng coù nghóa laø keå<br /> 95<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(3) – 2012<br /> <br /> <br /> töø giôø phuùt naøy hoï ñaõ thaønh ngöôøi lôùn. Leã thöùc naøy coâ gaùi môùi ñöôïc doøng toäc thöøa<br /> chaûi ñaàu töùc laø nhaäp caùi chuyeän tröôûng nhaän laø con daâu cuûa gia ñình. Neáu vì lí do<br /> thaønh vaøo trong leã cöôùi. Nghi thöùc naøy gì ñoù, coâ gaùi vaø chaøng trai khoâng ñoäng<br /> quan troïng ñeán noãi khoâng theå boû qua duø ôû phoøng nhöng ñaõ traûi qua nghi thöùc baùi<br /> baát cöù hoaøn caûnh naøo. Nhöõng ñoâi khoâng toå ñöôøng töùc laø hai ngöôøi ñaõ thaønh vôï choàng.<br /> chöùc cöôùi maø veà soáng chung, khi cheát cuõng Sau khi baùi ñöôøng, coâ daâu ñöôïc nhaän<br /> phaûi laøm leã naøy. bao lì xì töø treân baøn thôø vôùi yù nghóa ñoù laø<br /> 4. Bieåu töôïng söï toân kính toå tieân, phuùc, loäc cuûa toå tieân ban cho – bieåu thò söï<br /> oâng baø vaø söï chöùng giaùm cuûa nhöõng chaáp nhaän vaø chuùc phuùc cuûa toå tieân ñoái vôùi<br /> ngöôøi ñaõ khuaát ñoái vôùi söï thaønh thaân thaønh vieân môùi cuûa gia ñình, hoï toäc.<br /> cuûa ñoâi nam – nöõ 5. Bieåu töôïng cho söï lieân keát hai hoï<br /> Theo nhaân sinh quan cuûa ngöôøi Hoa, toäc do quan heä hoân nhaân, bieåu töôïng<br /> ngöôøi cheát khoâng phaûi laø heát maø linh hoàn thöù baäc cuûa caùc thaønh vieân trong doøng<br /> vaãn coøn toàn taïi vaãn theo doõi töøng cöû chæ cuûa hoï, gia ñình<br /> con chaùu treân theá gian. Linh hoàn seõ trôû veà Saùch Leã kyù vieát ‚Hoân leã laø söï hoøa hôïp<br /> nguï nôi con chaùu thôø cuùng (baøn thôø). Do ñoù, giöõa hai hoï…‛ [6:1146], hình aûnh hoï cuûa hai<br /> con chaùu phaûi daâng leân toå tieân caùc vaät nhaø ñöôïc vieát loàng vaøo nhau treân thieäp cöôùi<br /> phaåm ngon laï vôùi mong öôùc linh hoàn thaáy laø moät minh chöùng. Möùc ñoä keát thaân giöõa<br /> roõ taám loøng hieáu kính, baûo hoä cho ngöôøi hai gia ñình cuõng aûnh höôûng ñeán haïnh<br /> soáng ñöôïc bình yeân, nhieàu phuùc thoï phuùc cuûa ñoâi vôï choàng, neân trong leã cöôùi hai<br /> [17:232]. gia ñình chuù yù ñeán leã thöùc theå hieän söï gaén<br /> Ngaøy nay, hoaøn caûnh soáng thay ñoåi, caùc keát. Nhaø gaùi traû laïi nhaø trai boán chaân vaø<br /> nghi thöùc trong leã cöôùi cuûa ngöôøi Hoa ñöôïc ñuoâi con heo quay – leã vaät nhaø trai mang<br /> giaûn löôïc raát nhieàu, nhöng phaàn nghi thöùc ñeán trong leã hoûi, nguï yù nhaø gaùi seõ giöõ moái<br /> kính baùo toå tieân veà söï kieän quan troïng naøy quan heä tröôùc sau nhö moät vôùi nhaø trai.<br /> thì khoâng thay ñoåi vaø laø phaàn coát yeáu trong Sau leã cöôùi ba ngaøy, coâ daâu trôû veà nhaø cha<br /> leã cöôùi. ÔÛ nhaø gaùi, vieäc baøy cuùng nhöõng leã meï ruoät mang theo caëp mía (ñeå nguyeân<br /> vaät do nhaø trai mang ñeán treân baøn thôø gia caây), vaøi taùn ñöôøng vôùi yù nghóa tình thoâng<br /> tieân nguï yù thoâng baùo vôùi toå tieân ngöôøi con gia ‚ngoït ngaøo‛ nhö vò ngoït cuûa mía, ñöôøng.<br /> gaùi seõ keát hoân. Sau ñaùm hoûi moät hai ngaøy, Coù yù kieán cho raèng, ‚ôû Trung Hoa, hoân<br /> gia ñình mua cho moãi oâng baø moät boä ñoà nhaân khoâng chæ lieân keát töøng caù nhaân vaø<br /> (vaøng maõ) coù ghi teân, ñoát ñeå oâng baø coù ñoà gia ñình haït nhaân maø coøn lieân keát gia ñình<br /> môùi maëc döï ñaùm cöôùi. Trong ngaøy ñoùn daâu, môû roäng ñaëc bieät laø vò trí giai caáp. Ñoâi khi<br /> tröôùc khi rôøi nhaø mình coâ daâu thaép nhang, hoân nhaân coøn laø caùch duy trì vaø thaêng tieán<br /> laïy töø bieät toå tieân veà laøm daâu nhaø hoï khaùc. ñòa vò xaõ hoäi. Ñaëc bieät taàng lôùp treân (quan<br /> Vôùi nhaø trai, tröôùc khi ñi ñoùn daâu, boá chuù laïi, trí thöùc), hoân nhaân coù theå taïo neân söï<br /> reå ñoát nhang, ñeøn trình baùo vôùi toå tieân. Khi lieân keát chính trò, xaõ hoäi thoâng qua quan heä<br /> ñoùn daâu veà, baùi ñöôøng laø nghi thöùc quan thaân toäc vaø huyeát thoáng [11:39].<br /> troïng vaø thieâng lieâng nhaát. Chæ sau nghi<br /> <br /> 96<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012<br /> <br /> <br /> Xaõ hoäi Trung Hoa laáy toân ti, thöù baäc nöôùc, quaêng con gaø ra saân hay ñeán ñoùng cöûa<br /> laøm troïng, ñieàu naøy theå hieän roõ trong caùc chính. Nguï yù, con gaùi gaû choàng nhö ca nöôùc<br /> nghi leã. Haønh vi mang tính bieåu töôïng laø ñoå ñi khoâng laáy laïi ñöôïc, ngöôøi con gaùi töø<br /> khi ngöôøi em keát hoân tröôùc anh, chò thì nay seõ mang hoï choàng, khoâng coøn laø thaønh<br /> phaûi böôùc qua caùi quaàn cuûa anh chò treo vieân cuûa gia ñình mình nöõa.<br /> tröôùc cöûa phoøng. Bôûi theo traät töï thöù baäc, Trong xaõ hoäi hieän ñaïi, nhieàu nghi thöùc<br /> em phaûi keát hoân sau anh, chò [5]. Trong ñaõ ñöôïc giaûn löôïc, nhöng cuõng coøn duy trì<br /> ngaøy cöôùi cuûa con trai, chieác meàn treo ôû vò moät soá haønh vi mang yù nghóa giuùp ngöôøi<br /> trí trung taâm laø cuûa caäu chuù reå taëng (ñaùm thuï leã traùnh nhöõng ñieàu khoâng hay. Ñoù laø<br /> cöôùi con gaùi khoâng tặng meàn). Trong moái vieäc bung duø che cho coâ daâu ñi töø nhaø ra xe<br /> quan heä beân hoï meï, ngöôøi caäu coù vai troø (ngaøy xöa, töø nhaø ra kieäu), raûi gaïo tröôùc<br /> quan troïng ñoái vôùi chaùu. Vieäc taëng meàn bieåu saân nhaø khi coâ daâu vöøa böôùc ra khoûi cöûa vôùi<br /> thò söï caàu chuùc ñoâi vôï choàng treû haïnh phuùc yù nghóa giuùp coâ daâu traùnh nhöõng ñieàu<br /> (luoân ñaép chung chaên). Caáp baäc vai veá trong khoâng laønh vaø baûo veä khaû naêng sinh saûn<br /> gia ñình coøn theå hieän raát roõ trong nguyeân cuûa coâ daâu.<br /> taéc coâ daâu chuù reå môøi traø (nghi thöùc daâng<br /> Tuøy theo vaän meänh moãi ngöôøi, tuy<br /> traø): oâng baø beân noäi tröôùc, beân ngoaïi sau; boá<br /> khoâng phoå bieán, nhöng trong leã cöôùi coøn coù<br /> tröôùc, meï sau; anh trai tröôùc, chò gaùi sau.<br /> moät soá haønh vi bieåu töôïng khaùc: coâ daâu maëc<br /> 6. Bieåu töôïng söï rôøi xa gia ñình boá hai – ba quaàn, khi böôùc ra ñeán cöûa luùc röôùc<br /> meï ñeû vaø gia nhaäp gia ñình nhaø choàng daâu, côûi moät caùi boû laïi, nhö ñeå laïi ít phuù<br /> cuûa coâ daâu vaø nhöõng haønh vi mang tính quyù (töø quaàn ñoàng aâm vôùi töø phuù). Ngöôøi<br /> bieåu töôïng phoøng ngöøa nhöõng ñieàu nam cöôùi ngöôøi nöõ tuoåi daàn (coïp), khi ñi<br /> khoâng hay xaûy ra cho coâ daâu, chuù reå röôùc daâu, treân ñaàu xe treo mieáng thòt ba<br /> Ngaøy xöa, con gaùi ñaõ keát hoân khoâng roïi, nguï yù coïp ñaõ coù saün thòt ñeå aên, traùnh<br /> coøn ñöôïc töï do veà nhaø cha meï ruoät nöõa, khi ñöôïc tai hoïa coïp aên thòt ngöôøi (trong gia<br /> muoán veà phaûi ñi cuøng choàng con vaø ñöôïc söï ñình). Khi ñoùn daâu, toát nhaát laø ñi ñöôøng<br /> ñoàng yù cuûa meï choàng. Ngaøy nay, nhöõng qui naøy veà ñöôøng khaùc – khoâng laëp laïi, boû heát<br /> ñònh naøy khoâng coøn, nhöng trong nghi thöùc caùi cuõ, traùnh vieäc con daâu coù theå boû choàng<br /> vaãn coøn moät soá haønh vi mang yù nghóa ngöôøi quay laïi vôùi ngöôøi tình cuõ, chaøng trai boû vôï<br /> con gaùi khi coù choàng seõ rôøi xa gia ñình mình theo ngöôøi tình cuõ…<br /> veà soáng ôû nhaø ngöôøi. Tröôùc ngaøy cöôùi coâ daâu Coâ daâu böôùc voâ nhaø choàng khoâng ñöôïc<br /> seõ mang moät soá vaät duïng caàn thieát (noài, daãm leân ngaïch cöûa. Vì ngaïch cöûa bieåu hieän<br /> cheùn, muoãng, ñuõa, thau, caëp gheá…). Xem nhö cho söï thaêng traàm cuûa gia ñình, neáu ñaïp<br /> ñaây laø dòp boá meï baøy toû tình thöông ñoái vôùi leân noù gia ñình seõ suy suïp, taøi loäc maát ñi.<br /> con gaùi, gia ñình caøng giaøu thì soá vaät duïng Khi ñeán ngaïch cöûa baø mai noùi coâ daâu chuù reå<br /> coâ daâu mang ñi caøng nhieàu vaø caøng coù giaù böôùc böôùc lôùn ñoàng nghóa vôùi tai qua naïn<br /> trò. Khi con daâu vöøa böôùc ra cöûa (luùc nhaø khoûi vaø khoù khaên naøo cuõng vöôït qua ñöôïc.<br /> trai ñeán ñoùn daâu), meï coâ daâu taït moät ca<br /> <br /> 97<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(3) – 2012<br /> <br /> <br /> Truyeàn thoáng vaên hoùa Trung Hoa laáy töôïng ñeå dieãn ñaït ñieàu mong öôùc ñoù maø giôùi<br /> chöõ hieáu laøm caên baûn trong öùng xöû, laáy haïn moät baøi vieát khoù coù theå ñeà caäp heát<br /> quan heä nhaân vaên laøm xuaát phaùt ñieåm, laáy ñöôïc. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, caùc bieåu<br /> heä thoáng danh phaän, leã giaùo laøm trung töôïng theå hieän hai xu höôùng theo nghóa toát<br /> taâm. Hoân nhaân laø söï kieän troïng ñaïi cuûa ñôøi ñeïp: moät – döïa vaøo hình thaùi beân ngoaøi cuûa<br /> ngöôøi, ai cuõng mong coù moät cuoäc soáng vôï söï vaät, hai – thoâng qua ngoân ngöõ, nhaát laø<br /> choàng haïnh phuùc, gia ñình sung tuùc, vieân söû duïng töø ngöõ ñoàng aâm hay caän aâm.<br /> maõn. Do vaäy, ngöôøi ta söû duïng nhieàu bieåu<br /> *<br /> SYMBOLS IN MARRIAGE OF THE CANTON CHINESE<br /> IN HO CHI MINH CITY<br /> Tran Hanh Minh Phuong<br /> Thu Dau Mot University<br /> ABSTRACT<br /> Marriage’s sole aim is to join a man and a woman in a harmonious family, bearing<br /> children that would maintain lineage, bring honour to their ancestors and be grateful to<br /> their grandparents and their parents. So, the Chinese use many symbols in marriage to<br /> convey their wishes for a long lasting relation such as having many children; especially<br /> sons for the families to be thriving and well maintained, and for the union between the<br /> two families through marriage to be more stronger and stronger.<br /> Using Victor Tuner’s concept and method of symbol analysis in rituals, in<br /> association with a post-modern multi-vocal approach, and based on fieldwork documents<br /> collected from 20 in-depth interviews together with 10 Chinese wedding ceremonies<br /> attendance records, the writer would hope to be concerned with and partly explain some<br /> common symbols in Canton Chinese marriage in Ho Chi Minh city today.<br /> Keywords: symbols, marriage, bride, groom<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> [1] Traàn Boài, baøi phoûng vaán ngaøy 26-6-2010 taïi Ban lieân laïc cöïu hoïc sinh tröôøng Maïch<br /> Kieám Huøng, Nguyeãn Traõi, quaän 5.<br /> [2] Hoäi Khoa hoïc Lòch söû Vieät Nam, Nhaân hoïc toân giaùo, Taïp chí Xöa & Nay, NXB Ñaø<br /> Naüng, 2006.<br /> [3] Huyønh Caàu, baøi phoûng vaán ngaøy 1-7-2010 taïi truï sôû Ban lieân laïc cöïu hoïc sinh tröôøng<br /> Maïch Kieám Huøng, Nguyeãn Traõi, quaän 5.<br /> [4] Chris Jochim, Comparative Religious Studies Program, San Jose State University, San<br /> Jose, CA.<br /> [5] Traàn Chuyeân, baøi phoûng vaán ngaøy 27-3-2010 taïi nhaø soá 54 Mai Xuaân Thöôûng, quaän 6.<br /> [6] Ñöôøng Ñaéc Döông (chuû bieân), Coäi nguoàn vaên hoùa Trung Hoa, NXB Hoäi nhaø vaên, 2003.<br /> [7] Nguyeãn Thuùy Haø, baøi phoûng vaán ngaøy 22-3-2010 taïi nhaø soá 23 Vaïn Kieáp, quaän 5.<br /> <br /> <br /> 98<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012<br /> <br /> <br /> [8] Lyù Hoäi, baøi phoûng vaán ngaøy 22-3-2010 taïi nhaø soá 297 Cao Ñaït, phöôøng 1, quaän 5.<br /> [9] http://www.essortment.com/lifestyle/chinesewedding_sgpt.htm<br /> [10] J.M.de Kermadec, Cholon ville chinoise – Socieùteù asiatique d’ Edition, 1955.<br /> [11] Janice E. Sockard, Marriage in culture: Practice and meaning across diverse society,<br /> United States: Wadsworth, 2002.<br /> [12] Dao Nhieãu Linh (tröôûng Ban Coâng taùc ngöôøi Hoa thaønh phoá Hoà Chí Minh), baøi traû lôøi<br /> phoûng vaán ngaøy 8-6-2010, taïi Ban Coâng taùc Hoa, soá 108 Ngoâ Quyeàn, quaän 5.<br /> [13] Traàn Loä Minh, baøi traû lôøi phoûng vaán ngaøy 1-4-2010 taïi nhaø soá 29/32 ñöôøng Minh<br /> Phuïng, phöôøng 2, quaän 11.<br /> [14] Döông Ñaïi Myõ, baøi traû lôøi phoûng vaán ngaøy 24-3-2010 taïi nhaø soá 136 Löông Nhöõ Hoïc,<br /> phöôøng 11, quaän 5.<br /> [15] OÂ Daân Phaùt, baøi traû lôøi phoûng vaán ngaøy 31-3-2010 taïi nhaø soá 226 Hoøa Haûo, quaän 10.<br /> [16] Löõ Ngaân Tieâu, baøi traû lôøi phoûng vaán ngaøy 1-4-2010 taïi nhaø soá 321/5 Phaïm Höõu Chí,<br /> phöôøng 3, quaän 6.<br /> [17] Tieâu Quaàn Trung (bieân soaïn), Leâ Sôn (dòch), Chöõ hieáu trong neàn vaên hoùa Trung Hoa,<br /> NXB Töø ñieån Baùch Khoa, 2006.<br /> [18] Tö lieäu ñieàn daõ cuûa taùc giaû tham döï leã cöôùi Haø Caåm Xöông luùc 10 giôø ngaøy 29-5-2019,<br /> taïi tö gia soá 117/1 Lí Nam Ñeá, phöôøng 7, quaän 11.<br /> [19] Löu Thieân Vaân, baøi traû lôøi phoûng vaán ngaøy 29-3-2010 taïi nhaø soá 92 Lí Thöôøng Kieät,<br /> phöôøng 7, quaän 10.<br /> [20] Victor Turner, The Forest of Symbols, Cornell University Press, Ithaca and London,<br /> 1964.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 99<br />