Bình giảng nét đặc sắc nghệ thuật qua khổ thơ sau: “Con sóng dưới lòng sâu... cả trong mơ còn thức” trong bài Sóng của Xuân Quỳnh

Đề  bài: Bình giảng nét đặc sắc nghệ  thuật qua khổ  thơ  sau: “Con sóng dưới lòng  <br /> sâu…..cả trong mơ còn thức” trong bài Sóng của Xuân Quỳnh<br /> <br /> <br /> Con sóng dưới lòng sâu<br /> <br /> <br /> Con sóng trên mặt nước<br /> <br /> <br /> Ôi con sóng nhớ bờ<br /> <br /> <br /> Ngày đêm không ngủ được<br /> <br /> <br /> Lòng em nhớ đến anh<br /> <br /> <br /> Cả trong mơ còn thức.<br /> <br /> <br /> BÀI LÀM THAM KHẢO<br /> <br /> Thời gian vẫn cứ trôi, bốn mùa luôn luân chuyển. Con người ta sinh ra rồi cũng sẽ đi vào <br /> cõi vĩnh hằng và chỉ còn lại trên thế giới trường cứu này những gì là cái đẹp. Phải chăng <br /> vì thế mà trước khi chết vua Phổ cầm tay Mozart và nói: ''Ngươi tượng trưng cho cái đẹp, <br /> ta tượng trưng cho sự sắp đặt của loài người. 11 thế, biết đâu sau khi ta chết, hậu thế sẽ <br /> quên ta đi và nhắc nhở tới người.” Quả đúng như  vậy, là cái đẹp người đời luôn ca ngợi <br /> và truyền tụng. Đến với một bài thơ  hay là đến với thế giới của cái đẹp. Vì vậy, người <br /> yêu thơ từ trong tiềm thức của mình làm sao không nhớ không yêu bài thơ Sóng của nữ sĩ <br /> Xuân Quỳnh.<br /> <br /> Bài thơ  ra đời những năm 1967 nhân một chuyến công tác vào tuyến lửa, Xuân Quỳnh  <br /> đứng trước biển Diêm Điền. Sóng biển vô hạn vô hồi đã khuấy động tâm hồn đang yêu  <br /> của Xuân Quỳnh và nhà thơ  đã viết rất thành công thi phẩm này. Nó được xem như  linh <br /> hồn của tập Hoa dọc chiến hào xuất bản năm 1968 và đã được đưa vào chương trình  <br /> giảng dạy như  một kiệt tác của nữ  sĩ Xuân Quỳnh nói riêng, của thơ  ca thời kì “Lửa  <br /> cháy” nói chung. Thành công của Xuân Quỳnh trong bài thơ này là nhà thơ đã mượn hình <br /> tượng sóng để  thể  hiện nỗi lòng của người con gái trước biển lớn tình yêu của mình. <br /> Phải nói rằng hình ảnh nào cũng sâu xa, thi vị. Nhưng nếu chọn một khổ thơ hay hơn cả,  <br /> hẳn không ít người sẽ  chọn đoạn diễn tả  sóng và nỗi nhớ. Giản dị  thôi, đơn sơ  thôi! <br /> Nhưng dường như nó lại là đoạn xuất thần của ngòi bút Xuân Quỳnh:<br /> <br /> Con sóng dưới lòng sâu<br /> <br /> Con sóng trên mặt nước<br /> <br /> Ôi con sóng nhớ bờ<br /> <br /> Ngày đêm không ngủ được<br /> <br /> Lòng em nhớ đến anh<br /> <br /> Cả trong mơ còn thức.<br /> <br /> Cần phải khẳng định rằng bài thơ Sóng Xuân Quỳnh viết khá đều tay, khó có thể chọn ra <br /> một đoạn thơ đặc sắc vì thơ là tiếng lòng. Ta có cảm giác Xuân Quỳnh không làm thơ mà  <br /> nữ  sĩ đang trải lòng mình trên trang viết, đang giãi bày tình yêu của mình trên từng trang  <br /> viết bởi Lê Quý Đôn đã từng nói: Thơ  phát khởi từ  trong lòng người ta. Còn Ngô Thì <br /> Nhậm cho rằng: Hãy xúc động hồn thơ cho ngọn bút có thần. Thần của bài thơ Sóng nằm <br /> ngay ở độ  chân thực khi Xuân Quỳnh giãi bày tình yêu của mình trên từng trang viết. Sự <br /> rung động của thơ  ca bao giờ cũng được đo bằng nhịp đập của con tim. Sóng của Xuân  <br /> Quỳnh tác động vào xúc cảm nhiều hơn là lý trí bởi:<br /> <br /> Trái tim yêu có những điều thắp sáng<br /> <br /> Lí trí mù khi đứng trước tim yêu.<br /> <br /> (Thắp sáng tim yêu ­ Mai Kì Phương)<br /> <br /> Chính vì lẽ  đó, đến khổ  thơ  thứ  năm, Xuân Quỳnh đã phá lệ  thơ. Tám khổ  thơ  của thi  <br /> phẩm đều có bốn câu thơ, duy nhất khổ  năm nữ  sĩ viết sáu câu thơ  để  khẳng định nỗi <br /> nhớ của người con gái đang yêu.<br /> <br /> Đến với bài thơ  Sóng nói chung và khổ  thơ  bình giảng nói riêng, ta thấy như đang được <br /> đứng trước biển vô hạn, vô hồi, đứng trước một đại dương mênh mông. Nó giăng mắc  <br /> vào trong tâm hồn những con người biết sống vì tình yêu. Nó đến với chúng ta đầu tiên là <br /> bằng âm thanh của tiếng sóng. Âm thanh  ấy cũng chính là âm điệu của bài thơ. Mồi bài <br /> thơ  hay thường tác động đầu tiên đến với độc giả  là nhờ  âm điệu. Khi nội dung ta còn <br /> chưa biết rõ, âm điệu của bài thơ đã xâm nhập hồn ta tự bao giờ. Sóng của Xuân Quỳnh  <br /> có một âm điệu rất đẹp: khi trầm khi bổng, khi thăng khi giáng, lúc thì dồn dập khi thì <br /> mênh mang. Có được âm điệu đặc biệt này bởi Xuân Quỳnh sử dụng rất thành công thể <br /> thơ ngũ ngôn liên hoàn. Đây là một thể thơ giàu nhạc điệu, giàu vần điệu nhưng rất khó  <br /> sử dụng. Nếu khéo biến hóa, biến tấu, độc giả rất dễ dàng nảy nhịp cho bài thơ bời đã có  <br /> câu thi trung hữu nhạc. Ta đã từng bắt gặp rất nhiều bài thơ  được chuyển thẳng thành <br /> những ca từ, ca khúc ví như bài thơ Thuyền và biển của Xuân Quỳnh:<br /> <br /> Chỉ  có thuyền mới hiểu Biển mênh mông nhường nào Chi có biến mới biết Thuyền đi <br /> đâu về đâu.<br /> <br /> Người yêu thơ  cũng không thể  quên được Mùa xuân nho nhỏ  của Thanh Hải. Dù được  <br /> viết trong ngày cuối đời nhưng với thể thơ năm chữ, bài thơ đã thể hiện sự hồn nhiên vui  <br /> vẻ, nhịp sống trẻ  trong tâm hồn của nhà thơ  khi ông  ước mình được trở  thành một mùa <br /> xuân nho nhỏ lặng lẽ  dâng cho đời. Trở  lại với bài thơ  Sóng, một lần nữa Xuân Quỳnh  <br /> lại triệt để khai thác lợi thế của thể thơ ngũ ngôn liên hoàn. Ở khổ thơ thứ năm này, nữ sĩ  <br /> Xuân Quỳnh đã nảy nhịp khá linh hoạt. Hai câu thơ đầu nữ sĩ nảy nhịp theo thể 2/3:<br /> <br /> Con sóng/ dưới lòng sâu Con sóng/ trên mặt nước.<br /> <br /> Ở  những câu thơ  sau, nhịp thơ hoàn toàn thay đổi. Nó có thể  là 1/4, khi lại trở  thành 2/3  <br /> hoặc cũng có thể là 3/2:<br /> <br /> Ôi/ con sóng nhớ bờ Ngày đêm/ không ngủ được Lòng em/ nhớ đến anh Cả trong mơ/ còn  <br /> thức.<br /> <br /> Chính cách ngắt nhịp đột ngột này đã tạo nên âm điệu rất đẹp cho bài thơ. Thế  là hình <br /> tượng sóng dần dần lộ mình ra, ló mình ra qua âm thanh của tiếng sóng. Vì vậy, đến với <br /> khổ thơ bình giảng, sẽ thật là thiếu sót nếu không đến với âm thanh của tiếng sóng vì âm  <br /> điệu ấy, âm thanh ấy là phương tiện truyền tải sóng đến với tâm hồn của người yêu thơ.<br /> <br /> Để có được âm điệu này, Xuân Quỳnh đã tổ chức ngôn ngữ của khổ thơ theo nghệ thuật  <br /> tương xứng, vẫn biết rằng nghệ thuật chỉ làm nên câu thơ  còn trái tim là người nghệ  sĩ. <br /> Mặc dù vậy, việc thể  hiện tiếng nói của trái tim là vô cùng quan trọng. Chẳng thế  mà  <br /> Bạch Cư Dị đã từng nói:<br /> <br /> Lời là gốc<br /> <br /> Ý là cành<br /> <br /> Thanh là hoa<br /> <br /> Nghĩa là quả.<br /> <br /> Thơ  ca là nghệ  thuật của ngôn từ. Chính nghệ  thuật đã đem lại cho thơ  ca trở thành lĩnh <br /> vực của một sự độc đáo. Nó là một nốt thơ tươi xanh trong dàn đồng ca chung của thời kì <br /> Lửa cháy. Sự  tương xứng  ở đây có thể  là sự  tương xứng giữa vế  câu với vế  câu: trong  <br /> mơ  tương xứng với còn thức. Đó còn là sự  tương xứng giữa các cặp câu với nhau: Con  <br /> sóng dưới lòng sâu tương xứng với Con sóng trên mặt nước. Nghệ thuật tương xứng  ấy  <br /> đã tạo ra sự hô ứng, luyến láy, đuổi bắt. Nó gây cho ta cảm giác đến với “sóng” như đang  <br /> đứng trước đại dương.<br /> <br /> Mỗi một khổ thơ là một đợt sóng. Trong mỗi đợt sóng có trăm ngàn con sóng nhỏ gối lên <br /> nhau, đuổi bắt, đều có chung một khát vọng đó là hướng về bờ anh thể hiện rõ nhất điều <br /> này ta phải kể đến hai câu thơ:<br /> <br /> Ôi con sóng nhớ bờ<br /> <br /> Ngày đêm không ngủ được<br /> <br /> Nhìn vào trong đại dương mênh mông, Xuân Quỳnh phát hiện  ở  trong lòng biển thăm <br /> thẳm kia luôn có hai con sóng. Có con sóng nổi lên trên mặt nước, có con sóng vỗ  ngầm  <br /> trong lòng nước:<br /> <br /> Con sóng dưới lòng sâu<br />  Con sóng trên mặt nước.<br /> <br /> Đây là lý do Xuân Quỳnh ví sóng là trái tim của biển. Biển không có sóng nghĩa là biển <br /> chết. Khi ấy, loài người không yêu nhau, thơ tinh trên thế gian này không còn nữa. Từ hai  <br /> con sóng này, Xuân Quỳnh đã liên tưởng đến nỗi nhớ của người con gái khi yêu. Khi yêu, <br /> nỗi nhớ là đời sông thường trực, canh cánh trong tâm hồn, trái tim của những người đang  <br /> yêu. Khi yêu trong tâm hồn người con gái có nhiều nỗi nhớ. Có nỗi nhớ  cồn cào không  <br /> thể  che giấu được. Xuân Quỳnh ví đó như  con sóng nổi lên trên mặt đại dương mênh <br /> mông. Có những nỗi nhớ người con gái cố dìm sâu, vùi sâu ở trong lòng mình bởi nỗi nhớ <br /> là đời sống thường trực trong tâm hồn những người đang yêu. Nhà thơ  của hương đồng <br /> gió nội đã hơn một lần viết trong Tương tư:<br /> <br /> Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông<br /> <br /> Một người chín nhớ mười mong một người.<br /> <br /> Yêu và nhớ trong trường hợp này đồng nhất với nhau bởi một trái tim đang yêu là một tâm  <br /> hồn đang nhớ. Khi một tâm hôn ngừng nhớ, trái tim  ấy ngừng yêu tự  bao giờ. Với một <br /> tiền đề  vững chắc như  vậy, từ  trong sâu thẳm tâm hồn, Xuân Quỳnh xuất thần hai câu <br /> thơ đẹp nhất của bài thơ Sóng được xem như linh hồn, như trái tim của cả thi phẩm:<br /> <br /> Lòng em nhớ đến anh<br /> <br /> Cả trong mơ còn thức.<br /> <br /> Câu thơ  như  một con sóng đi xuyên qua cả  hai cõi: cõi thực và cõi mộng. Nó xóa đi mọi <br /> ranh giới trên thế gian này. Nó xóa đi mọi ranh giới giữa ngày đêm, hư thực và chỉ còn tồn  <br /> tại trên thế giới trường cửu này đó là nỗi nhớ của người con gái đến với người mình yêu.  <br /> Vì vậy, khi yêu nhau, người ta muốn tận hưởng từng khoảnh khắc, phút giây hạnh phúc <br /> bên nhau. Chỉ cần chợp mắt thôi thì khoảnh khắc ấy tuột khỏi tầm tay của mình. Thế  là <br /> Xuân Quỳnh thức ngay cả  trong cõi thực, thức ngay cả  trong cõi mộng. Chính điều này <br /> làm ta liên tưởng tới tứ thơ:<br /> <br /> Trong anh đêm ngày sao lẫn lộn<br />  Vui buồn cười khóc tình trong mơ<br /> <br /> Thức ngũ chập chờn cơn ác mộng<br /> <br /> Hư thực liêu trai mảnh trăng thề.<br /> <br /> (Mảnh trăng thề­ Nguyễn Khổng Minh)<br /> <br /> Đây là những lúc được xem như  tâm trạng từ  thức của một trái tim đang yêu.  Ở  đây, rõ <br /> ràng Xuân Quỳnh cứ sống, cứ yêu mà không hề  vội vã, không hề  vội vàng như  nhà thơ <br /> Xuân Diệu bởi Xuân Quỳnh hiểu hơn ai hết:<br /> <br /> Em cứ yêu cứ mặc cho ngày mai<br /> <br /> Tình không tuổi sao còn sợ non già.<br /> <br /> (Vẫn mãi yêu)<br /> <br /> Như vậy, Xuân Quỳnh đã trở về với chính lòng mình. Có lẽ trái tim đang yêu đã thể hiện <br /> rất rõ một bản lĩnh, một phong cách rất Xuân Quỳnh. Nó hơn một lần bộc bạch trong Tự <br /> hát:<br /> <br /> Em trở về đúng nghĩa trái tim em<br /> <br /> Là máu thịt đời thường ai chẳng có<br /> <br /> vẫn ngừng đập khi cuộc đời không còn nữa<br /> <br /> Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi.<br /> <br /> Có lẽ  với một con người biết sống vì yêu thì lúc chết đi rồi vẫn sống cho người mình <br /> yêu. Điều này chỉ có thể có ở những câu thơ đẹp như câu thơ của nữ sĩ Xuân Quỳnh.<br /> <br /> Như  vậy rõ ràng, xuyên suốt bài thơ  là chân dung của người con gái đang yêu. Cái nhịp <br /> thơ buồn bã, hồn nhiên nhưng lại thể hiện khá thành thực một tâm hồn đang yêu, một trái  <br /> tim đang yêu. Cần phải khẳng định lại một lần nữa Sóng của Xuân Quỳnh ra đời năm <br /> 1967. Đây là lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước đang đi vào cao trào,... Thanh niên <br /> ngày ấy đã bước vào thơ Tố Hữu:<br />  Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước<br /> <br /> Mà lòng phơi phới dậy tương lai.<br /> <br /> Biết bao nhiêu cuộc chia ly chói ngời sắc đỏ, cuộc chia ly màu đỏ xuất hiện thì Sóng của  <br /> Xuân Quỳnh như một thách thức trước bom đạn trong chiến tranh. Sóng của Xuân Quỳnh  <br /> muốn khẳng định sức sống bền bỉ dẻo dai của con người Việt Nam như một sợi chỉ xanh  <br /> óng ánh xuyên qua bao nhiêu năm tháng. Bom đạn không thể tiêu diệt, không thể chặt đứt  <br /> được tình yêu trong tâm hồn của con người Việt Nam. Họ vẫn cứ yêu, vẫn hi vọng, vẫn  <br /> chờ đợi dưới làn mưa bom bão đạn và Sóng của Xuân Quỳnh còn giăng mắc, còn ngự trị <br /> mãi trong tâm hồn của mỗi con người biết sống vì tình yêu lớn.<br /> <br /> Đọc xong đoạn thơ, gấp lại trang sách đã lâu nhưng những vần thơ  với tình yêu rất dữ <br /> dội trong tâm hồn của người con gái vẫn còn giăng mắc mãi trong tâm hồn của mỗi con  <br /> người biết sống vì tình yêu. Nói về vẻ đẹp của thơ ca nghệ thuật, có nhà thơ đã viết:<br /> <br /> Khi ta còn trẻ thơ là người mẹ<br /> <br /> Ta lớn lên rồi thơ là bạn là người yêu<br /> <br /> Chăm sóc tuổi già thơ là con gái<br /> <br /> Lúc chết đi rồi kỷ niệm hóa lưu thơ.<br /> <br /> Có lẽ với hình tượng những con sóng vô cùng chân thực sống động đã lưu lại trong hồn ta <br /> một khoảng lặng để thổn thức về con tim yêu đương đang đong đầy khát khao nồng cháy.  <br /> Sóng của Xuân Quỳnh thực sự là một bài thơ như thế.<br />