Bổ sung hai loài thuộc họ Diaptomidae cho khu hệ giáp xác chân chèo Calanoida (Copepoda) nước ngọt nội địa Việt Nam

30(3): 27-32 T¹p chÝ Sinh häc 9-2008<br /> <br /> <br /> <br /> Bæ SUNG HAI LOµI THUéC Hä DIAPTOMIDAE CHO KHU HÖ GI¸P X¸C<br /> CH¢N CHÌO CALANOIDA (COPEPODA) N¦íC NGäT NéI §ÞA VIÖT NAM<br /> <br /> Hå THANH H¶I, TRÇN §øC L¦¥NG, L£ HïNG ANH<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Trong ch−¬ng tr×nh quan tr¾c m«i tr−êng Con ®ùc: C¬ thÓ h×nh h¹t thãc, kÝch th−íc<br /> s«ng NhuÖ - §¸y vµ s«ng CÇu, thùc hiÖn tõ n¨m lín, 1,85 mm (lµ loµi cã kÝch th−íc lín nhÊt<br /> 2005 tíi nay, chóng t«i cã dÞp thu nhiÒu mÉu vËt trong sè c¸c loµi thuéc hä Diaptomidae ®· thÊy<br /> ®éng vËt næi t¹i c¸c s«ng nµy. KÕt qu¶ ph©n tÝch ë ViÖt Nam), phÇn ®Çu ngùc cã 5 ®èt, c¸c gãc<br /> mÉu vËt ®· x¸c ®Þnh ®−îc 2 loµi gi¸p x¸c ch©n sau phÇn ®Çu ngùc h×nh thuú, thuú tr¸i kÐo dµi<br /> chÌo thuéc hä Diaptomidae (Calanoida- gÇn hÕt ®èt 1 ®u«i bông, ®Çu ngän cã 1 gai nhän<br /> Copepoda), lÇn ®Çu tiªn ®−îc ghi nhËn ë ViÖt lín; thuú ph¶i trßn ®Çu, cã 1 gai lín ë mÐp bªn<br /> Nam. Hai loµi nµy thuéc hai gièng kh¸c nhau vµ sau vµ 1 gai nhá ë mÐp sau. §u«i bông 5 ®èt,<br /> ®Òu ®· ®−îc ghi nhËn ë khu hÖ gi¸p x¸c Trung ®èt thø 2 dµi nhÊt. Ch¹c ®u«i cã chiÒu dµi gÊp<br /> Quèc. C¸c m« t¶ loµi trong bµi b¸o nµy chñ yÕu 2,2-2,5 chiÒu réng, mÐp trong cã viÒn t¬ nhá.<br /> dùa trªn c¸c tiªu b¶n gi¶i phÉu cña c¸c loµi thu PhÇn phô ®èt ngän 3 (tÝnh tõ ngän) r©u I<br /> thËp ë ViÖt Nam, ngoµi ra cã tham kh¶o thªm ph¶i cã d¹ng tÊm r¨ng c−a h×nh l−îc (kho¶ng<br /> c¸c tµi liÖu m« t¶ gèc. 10-11 r¨ng), dµi ®Õn 1/3 ®èt thø 2. Ch©n V ph¶i,<br /> 1. Sinodiaptomus sarsi (Rylov, 1923) ®èt gèc 1 gÇn vu«ng, ë mÐp d−íi cña ®èt cã 1<br /> thuú nhá nhó lªn, trªn ®ã cã 1 gai nhá. §èt gèc<br /> Diaptomus chaffanjioni var. sarsi Rylov, 2 cã chiÒu dµi gÊp 1,6-1,8 lÇn chiÒu réng, c¹nh<br /> 1923: 71-73, pl. 2, figs. 13-18; Diaptomus sarsi trong cã mét mÊu trong suèt d¹ng khèi hoÆc yªn<br /> - Kiefer, 1928: 104, figs. 16-19; Sinodiaptomus ngùa nhá ë kho¶ng 1/4 cña ®èt vÒ phÝa ngän,<br /> sarsi-Kiefer, 1932: 472, 509, figs. 88, 88a; c¹nh ngoµi cã 1 t¬ cøng n»m gÇn ®Çu mót, gãc<br /> Sinodiaptomus (Sinodiaptomus) sarsi - Dussart bªn sau trßn. C¹nh sau cña ®èt gèc hai cã 1 mÊu<br /> & Defaye, 1983: 100; Borutzky, 1991: 420-422, låi d¹ng phiÕn, h×nh tam gi¸c cã gãc nhän<br /> figs 187a; Sinodiaptomus (Sinodiaptomus) sarsi h−íng vÒ phÝa ®èt 1 nh¸nh ngoµi. §èt 1 nh¸nh<br /> sarsi - Reddy, 1994: 198, figs 1065-1067, 1082- ngoµi cã gãc sau bªn nhän. §èt 2 nh¸nh ngoµi<br /> 1092. mËp, h×nh bÇu dôc, cã nhiÒu gê ch¹y däc ®èt,<br /> §Þa ®iÓm chuÈn: tØnh H¾c Long Giang, gai bªn mËp, rÊt ng¾n, ®Ýnh ë qu·ng 1/3 c¹nh<br /> Trung Quèc. ngoµi gÇn ®Ønh. Vuèt ngän cong h×nh l−ìi liÒm,<br /> dµi gÊp 1,5 chiÒu dµi ®èt 2, mÐp trong cã r¨ng<br /> MÉu vËt: nhiÒu mÉu ®ùc, c¸i thu ®−îc t¹i c−a ë ®o¹n gi÷a. Nh¸nh trong ch©n V ph¶i h×nh<br /> s«ng §¸y (Hµ Néi, Hµ Nam), l−u gÜ− t¹i ViÖn trô nhá vµ ng¾n, chÜa th¼ng vÒ phÝa ®èt 2 nh¸nh<br /> STTNSV. ngoµi, ®Çu ngän cã nhiÒu t¬ nhá. Ch©n V tr¸i cã<br /> ChÈn lo¹i: KÝch th−íc lín, dµi trªn 1,7 mm, ®èt gèc 1 gÇn vu«ng, cã 1 l«ng cøng dµi ë phÝa<br /> Con ®ùc cã phÇn phô ®èt ngän h×nh l−îc (10-11 gãc sau ®èt, ®èt gèc 2 h×nh ch÷ nhËt cã 1 mÊu<br /> r¨ng). C¹nh trong ®èt gèc 2 ch©n V ph¶i con låi nhá ë vÞ trÝ 1/3 ®èt vÒ phÝa ®Ønh, c¹nh ngoµi<br /> ®ùc cã mét mÊu trong suèt d¹ng khèi hoÆc d¹ng cã 1 l«ng cøng ë phÝa ®Ønh ®èt. §èt 1 nh¸nh<br /> yªn ngùa nhá ë kho¶ng 1/4 cña ®èt vÒ phÝa ngoµi thon, mÐp trong lâm vµo vµ cã c¸c ®¸m t¬<br /> ngän. §èt 2 nh¸nh ngoµi cã gai bªn mËp, rÊt dµy trªn bÒ mÆt. §èt 2 nh¸nh ngoµi, phÇn gèc cã<br /> ng¾n, ®Ýnh ë qu·ng 1/3 c¹nh ngoµi gÇn ®Ønh. c¹nh trong phñ ®¸m t¬ dµy. PhÇn phô tÊm ngän<br /> C¹nh sau cña ®èt gèc hai cã 1 mÊu låi d¹ng h×nh ngãn, ë mÐp trong cã 5 - 7 gê n»m ngang<br /> phiÕn, h×nh tam gi¸c. Nh¸nh trong ch©n V ph¶i t¹o thµnh c¸c b¶n máng xÕp chång lªn nhau, gai<br /> h×nh trô nhá vµ ng¾n. ngän d¹ng l«ng chim dµi b»ng ®Çu ngän ®èt 2.<br /> 27<br /> Nh¸nh trong cã 1 ®èt, d¹ng trô, h¬i to ë gèc, thuú cã 1 gai. R©u 1 dµi tíi t¬ sau ch¹c ®u«i.<br /> hÑp h¬n vÒ phÝa ngän, dµi ®Õn ®èt 2 nh¸nh Ch©n V ®èi xøng, gãc sau bªn ®èt gèc 1 cã 1<br /> nh¸nh ngoµi, ®Çu ngän cã ®¸m t¬ nhá. nhó låi gai lín tíi hoÆc qu¸ ®èt gèc 2. MÐp<br /> ngoµi ®èt gèc 2 cã 1 t¬ cøng, gãc trong d−íi cã<br /> Con c¸i: C¬ thÓ lín, mËp, chiÒu dµi 2,05<br /> mÊu låi h×nh tam gi¸c phÇn ®Ønh h¬i cong vÒ<br /> mm. PhÇn ®Çu ngùc 5 ®èt, ®èt 4 vµ 5 kh«ng<br /> phÝa trong. §èt 1 nh¸nh ngoµi cã chiÒu dµi gÊp<br /> ph©n biÖt râ. Gãc sau ®èt V phÇn ®Çu ngùc xoÌ<br /> 2,5 - 3,0 lÇn chiÒu réng. §èt 2 nh¸nh ngoµi<br /> réng, h×nh thuú. Gãc bªn tr¸i cã 2 thuú, thuú<br /> ng¾n, vuèt ngän cã chiÒu dµi xÊp xØ ®èt 1 nh¸nh<br /> ngoµi lín h¬n thuú trong, ®Çu ngän mçi thïy<br /> ngoµi, cã viÒn r¨ng c−a ë c¶ hai mÐp. §èt thø 3<br /> ®Òu cã 1 gai lín, gãc ph¶i cã 1 thuú ë phÝa nh¸nh ngoµi nhá, ng¾n, khíp nèi víi ®èt 2<br /> ngoµi, ®Çu ngän còng cã 1 gai, ë mÐp sau gi÷a<br /> nh¸nh ngoµi kh«ng râ, gai trong m¶nh, dµi<br /> cã 1 gai nhá. Gi÷a ®èt ®Çu ngùc thø 4 ë mÆt<br /> kh«ng v−ît qu¸ vuèt ngän, cã viÒn r¨ng c−a ë<br /> l−ng cã 1 mÊu låi lín, nhän cã ®Çu h¬i cong vÒ<br /> mÐp trong. Nh¸nh trong ch©n V ng¾n, chØ dµi tíi<br /> phÝa sau. PhÇn ®u«i bông cã 3 ®èt, ®èt sinh dôc<br /> 1/2 ®èt 1 nh¸nh ngoµi, cã 2 ®èt, ®Çu ngän ®èt 2<br /> cã chiÒu dµi gÊp 1,9 - 2,3 lÇn chiÒu réng, kh«ng<br /> cã ®¸m t¬ m¶nh. Tói trøng cã tõ 27 - 59 trøng<br /> ®èi xøng, thuú tr¸i lín h¬n thuú ph¶i, trªn mçi th−êng xÕp thµnh 3 líp.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> a<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> c<br /> b<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> d<br /> <br /> <br /> f<br /> <br /> a: 1.0mm<br /> 1,0 mm<br /> b, c, d, e, f: 0,1<br /> 0.1mm<br /> mm<br /> <br /> <br /> e<br /> H×nh 1. Sinodiaptomus sarsi (Rylov, 1923), con ®ùc<br /> a. C¬ thÓ con ®ùc; b. R©u 1 (®o¹n gi÷a); c. R©u 1 (®o¹n ®Çu mót);<br /> d. §èt cuèi phÇn ®Çu ngùc; e. Ch©n ngùc V; f. Nh¸nh tr¸i ch©n ngùc V (h×nh vÏ tõ mÉu vËt).<br /> <br /> 28<br />  c<br /> a<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> b<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> d e<br /> a,a,c:c: 1,0 mm<br /> 1.0 mm<br /> b, d, e: 0,1 mm<br /> H×nh 2. Sinodiaptomus sarsi (Rylov, 1923), con c¸i<br /> a. C¬ thÓ con c¸i (nh×n l−ng); b. §èt cuèi phÇn ®Çu ngùc vµ ®èt sinh dôc;<br /> c. C¬ thÓ con c¸i (nh×n bªn); d. Ch©n V (mÆt sau); e. Ch©n V (mÆt tr−íc)(H×nh vÏ tõ mÉu vËt).<br /> <br /> Sinh th¸i: ë Trung Quèc, loµi nµy th−êng 1964b: 446-448, figs. 14-20; Shen & Song,<br /> chiÕm −u thÕ t¹i c¸c ao giµu dinh d−ìng, xuÊt 1979:146-148, fig. 75a - f; Dussart & Defaye,<br /> hiÖn quanh n¨m, th−êng nhiÒu nhÊt vµo mïa 1995:152, fig. 48.<br /> xu©n, hÌ (Shen & Song 1979). ë ViÖt Nam, §Þa ®iÓm: tØnh V©n Nam, Trung Quèc.<br /> th−êng b¾t gÆp loµi nµy vµo thêi kú ®«ng-xu©n,<br /> MÉu vËt: Mét sè mÉu con ®ùc thu t¹i s«ng<br /> ®Çu mïa m−a (th¸ng 2-5), sè l−îng Ýt.<br /> §¸y (Hµ Néi, Hµ Nam), l−u gi÷ t¹i ViÖn Sinh<br /> Ph©n bè: ThÕ Giíi: Nga, M«ng Cæ, Trung th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt.<br /> Quèc, Hµn Quèc, NhËt B¶n, Iran, Azerbaijan;<br /> ChÈn lo¹i: PhÇn phô ®èt ngän 3 r©u I ph¶i<br /> ViÖt Nam: S«ng §¸y (Hµ Néi, Hµ Nam).<br /> con ®ùc cã d¹ng tÊm r¨ng c−a h×nh l−îc lín (10<br /> 2. Dolodiaptomus spinicaudatus r¨ng) dµi gÇn tíi gi÷a ®èt 2. §èt gèc 1 ch©n V<br /> Shen et Tai, 1964 ph¶i con ®ùc cã 1 mÊu låi h×nh tam gi¸c ë gãc<br /> trong. §èt gèc 2 cã 1 mÊu låi nhá trong suèt<br /> Dolodiaptomus spinicaudatus Shen & Tai, h×nh ch÷ nhËt ®Ýnh ë kho¶ng gi÷a mÐp trong.<br /> <br /> 29<br /> C¹nh trong ®èt 2 nh¸nh ngoµi cã 1 tÊm trong mËp, h¬i cong, ®Ýnh ë kho¶ng gi÷a c¹nh ngoµi,<br /> suèt, réng, ch¹y däc suèt chiÒu dµi ®èt. Gai bªn chiÒu dµi v−ît qu¸ ®èt 2 nh¸nh ngoµi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 15<br /> <br /> <br /> a 13 c<br /> 11<br /> 10<br /> <br /> b<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> d f<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> e g<br /> a, b, c,a,d,b,e:c,<br /> 0,1d,mm<br /> e: 0.1 mm<br /> H×nh 3. Dolodiaptomus spinicaudatus Shen et Tai, 1964<br /> a. C¬ thÓ con ®ùc; b. R©u I con ®ùc (phÇn ®Çu mót); c. R©u I con ®ùc (phÇn gi÷a);<br /> d. Ch©n V con ®ùc; e. Nh¸nh tr¸i ch©n V con ®ùc (H×nh vÏ tõ mÉu vËt);<br /> f - g. con c¸i (theo Shen et Tai, 1964): f. C¬ thÓ con c¸i; g. Ch©n V con c¸i<br /> <br /> Con ®ùc: C¬ thÓ h×nh h¹t thãc, chiÒu dµi phô ®èt ngän 3 (tÝnh tõ ngän) r©u I ph¶i cã d¹ng<br /> 1,31 mm. PhÇn ®Çu ngùc cã 5 ®èt, ®èt 1 thon tÊm r¨ng c−a h×nh l−îc lín (10 r¨ng) dµi gÇn tíi<br /> nhá vÒ phÝa ®Ønh ®Çu, v¸ch ng¨n ®èt 4, 5 kh«ng gi÷a ®èt 2. Ch©n V ph¶i, ®èt gèc 1 cã 1 mÊu låi<br /> râ rµng. Gãc sau ®èt ®Çu ngùc V kh«ng xße h×nh tam gi¸c ë gãc trong, mÐp sau cã 1 gai<br /> réng, cã d¹ng thuú, ®Çu ngän mçi thuú cã 1 gai nhän ®Ýnh trªn thuú nhá ë gi÷a mÐp. §èt gèc 2<br /> nhän, gãc sau bªn thuú tr¸i cã 1 m¶nh ë kho¶ng cã chiÒu dµi gÊp 1,5 chiÒu réng, mÐp trong cã 1<br /> gi÷a. PhÇn ®u«i bông cã 5 ®èt, ®èt thø nhÊt cã 1 mÊu låi nhá trong suèt h×nh ch÷ nhËt ®Ýnh ë<br /> gai cøng ë gãc sau bªn ph¶i, ®èt thø 4 cã 1 mÊu kho¶ng gi÷a ®èt, mÐp ngoµi cã 1 l«ng cøng. §èt<br /> låi d¹ng gai ë gãc sau ph¶i. Ch¹c ®u«i kh«ng 1 nh¸nh ngoµi ng¾n, cã gãc sau bªn næi râ, kÐo<br /> ®èi xøng, bªn ph¶i dµi h¬n bªn tr¸i, phÝa ®Çu dµi vµ nhän. §èt 2 nh¸nh ngoµi gÇn vu«ng, nöa<br /> mót ch¹c ®u«i tr¸i cã 1 mÊu låi, ch¹c ®u«i ph¶i phÝa ngoµi dµy h¬n h¼n nöa trong cña ®èt, c¹nh<br /> cã 1 gai nhá, nhän ë gÇn gèc ch¹c ®u«i. bªn cã d¹ng vßng cung, cong ®Òu, c¹nh trong cã<br /> R©u I cã 22 ®èt, c¸c gai cøng ë c¸c ®èt 10 - 1 tÊm trong suèt, réng, ch¹y däc suèt chiÒu dµi<br /> 15 (tÝnh tõ gèc) bªn ph¶i ®Òu lín, gai cøng ®èt ®èt. Gai bªn mËp, h¬i cong, ®Ýnh ë kho¶ng gi÷a<br /> 13 dµi tíi hoÆc v−ît qu¸ gai cøng ®èt 14. PhÇn c¹nh ngoµi, chiÒu dµi v−ît qu¸ ®èt 2 nh¸nh<br /> 30<br /> ngoµi. Vuèt ngän dµi, h×nh l−ìi liÒm, dµi gÊp Dolodiaptomus spinicaudatus, Neodiaptomus<br /> h¬n 1,5 chiÒu dµi ®èt 2, cã viÒn r¨ng c−a nhá ë handeli, Nanodiaptomus phongnhaensis,<br /> kho¶ng gi÷a. Nh¸nh trong rÊt nhá vµ ng¾n. Ch©n Neodiaptomus curvispinosus. Ng−îc l¹i, mét sè<br /> V tr¸i, ®èt 1 nh¸nh ngoµi thu«n dµi, mÐp trong loµi nhiÖt ®íi tiªu biÓu (Ên §é - M· Lai) chØ<br /> cã phñ t¬ mÒm ë vïng gi÷a ®èt vµ ®Çu tËn cïng thÊy ph©n bè ë phÝa nam ViÖt Nam nh−:<br /> cña ®èt. §èt 2 nh¸nh ngoµi ng¾n, ë phÇn gèc Allodiaptomus mieni, A. specillodactylus, A.<br /> phÝa trong cña ®èt cã mÊu låi h×nh b¸n khuyªn, rappeportae, A. raoi, Tropodiaptomus vicinus,<br /> trªn bÒ mÆt cã phñ nhiÒu t¬ mÒm. PhÇn phô tÊm Neodiaptomus botulifer, N. vietnamensis,<br /> ngän d¹ng phiÕn, gièng nh− bµn cuèc, gai ngän Vietodiaptomus tridentatus vµ Dentodiaptomus<br /> tr¬n, mËp, khoÎ vµ dµi chÜa th¼ng ra tõ ®Çu ngän javanus. Tuy nhiªn, trong tËp hîp loµi phÝa nam<br /> ®èt 2 nh¸nh ngoµi. Nh¸nh trong h×nh trô thu«n<br /> ViÖt Nam, hai loµi Dentodiaptomus javanus vµ<br /> nhá vµ kÐo dµi tíi hÕt phÇn ngän ®èt 1 nh¸nh<br /> Allodiaptomus specillodactylus ®· thÊy ë Hoa<br /> ngoµi, ®Çu ngän cã ®¸m t¬ nhá.<br /> Nam, V©n Nam Trung Quèc nh−ng ch−a thÊy ë<br /> Con c¸i (theo Shen vµ Tai, 1964): C¬ thÓ dµi phÝa b¾c n−íc ta. §iÒu ®ã lµ c¬ së ®Ó t×m thÊy<br /> 1,68 - 1,75 mm. Gãc sau ®èt V phÇn ®Çu ngùc c¸c loµi nµy ë phÝa b¾c ViÖt Nam.<br /> cã d¹ng thuú xoÌ réng ra, gãc tr¸i cã 2 thuú dµi<br /> Trong hai loµi gi¸p x¸c hä Diaptomidae<br /> gÇn b»ng nhau, ®Ønh mçi thuú cã 1 gai nhän,<br /> míi bæ sung cho khu hÖ gi¸p x¸c ViÖt Nam<br /> gãc ph¶i cã 1 thuú víi 1 gai nhän ë ®Ønh vµ 1<br /> ®−îc tr×nh bµy trong bµi b¸o nµy, loµi<br /> gai m¶nh ë gi÷ mÐp sau cña ®èt. PhÇn ®u«i bông<br /> Dolodiaptomus spinicaudatus thu ®−îc t¹i Hsi<br /> cã 3 ®èt, ®èt sinh dôc cã chiÒu dµi gÊp 2 lÇn<br /> Song Pang Na (V©n Nam - Trung Quèc) vµ ®−îc<br /> chiÒu réng, thuú bªn tr¸i nh« ra nhiÒu h¬n thuú<br /> Shen vµ Tai (1964) m« t¶ lÇn ®Çu. C¸c nghiªn<br /> bªn ph¶i, ®Çu ®Ønh mçi thuú cã 1 gai cøng,<br /> cøu sau nµy kh«ng thÊy ghi nhËn loµi nµy ë c¸c<br /> nhän. T¬ sau ch¹c ®u«i dµi h¬n møc b×nh<br /> khu vùc kh¸c, do ®ã, cho tíi nay, cã thÓ xem<br /> th−êng. Ch©n V kh«ng ®èi xøng, nh¸nh trong vµ<br /> loµi nµy cã khu ph©n bè hÑp trong vïng Hoa<br /> ®èt 1 nh¸nh ngoµi ph¶i theo t−¬ng quan dµi h¬n<br /> Nam ®Õn B¾c ViÖt Nam. Loµi Sinodiaptomus<br /> so víi nh¸nh trong vµ ®èt 1 nh¸nh ngoµi tr¸i.<br /> sarsi (Rylov, 1923) ®−îc m« t¶ lÇn ®Çu ë H¾c<br /> Sinh th¸i: ë Trung Quèc, c¸c ®iÓm thu Long Giang (®«ng b¾c Trung Quèc). HiÖn nay,<br /> ®−îc mÉu loµi nµy cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn vÒ nhiÖt theo quan ®iÓm cña nhiÒu t¸c gi¶ (Reddy, Y. R.,<br /> ®é tõ 21-27,5oC; pH tõ 7-8 (Shen vµ Song, 1994; Kiefer, 1938; Tomikawa, 1971; Dussart<br /> 1979). ë ViÖt Nam, loµi nµy th−êng xuÊt hiÖn vµ Defaye, 1983; Ian C. Burger vµ cs., 2006) cã<br /> vµo mïa xu©n, hÌ (th¸ng 2 - 5), sè l−îng Ýt. 2 ph©n loµi lµ S. sarsi sarsi (Rylov, 1923) vµ<br /> Ph©n bè: ThÕ giíi: Trung Quèc (tØnh V©n S. sarsi valkanovi Kiefer, 1938. Ph©n loµi thø<br /> Nam); ViÖt Nam: S«ng §¸y (Hµ Néi, Hµ Nam). nhÊt cã khu ph©n bè tõ NhËt B¶n, Hµn Quèc,<br /> Nga, M«ng Cæ xuèng phÝa nam Trung Quèc.<br /> Mét sè nhËn xÐt Mét sè n−íc ë T©y ¸ nh− Iran, Azerbaijan còng<br /> Trong gi¸p x¸c ch©n chÌo n−íc ngät, c¸c ghi nhËn loµi nµy. Ph©n loµi thø hai míi ®−îc<br /> loµi Calanoida nãi chung, c¸c loµi thuéc hä ghi nhËn ë ch©u ¢u nh− Bulgaria, New Zealand.<br /> Diaptomidae nãi riªng cã ®Æc ®iÓm ph©n bè ®Æc ë Trung quèc, loµi Sinodiaptomus sarsi ph©n bè<br /> tr−ng, kh¸ hÑp trong mét vïng l·nh thæ. Bëi vËy, réng tõ vïng Hoa B¾c, Hoa Trung vµ Hoa Nam.<br /> chóng th−êng ®−îc xem lµ mét trong nh÷ng ®èi Nh− vËy, loµi nµy lµ loµi cã nguån gèc «n ®íi,<br /> t−îng quan träng ®Ó nghiªn cøu ®Þa ®éng vËt. cã thÓ ph©n bè réng xuèng vïng ¸ nhiÖt ®íi, tíi<br /> KÓ c¶ hai loµi nµy th× cho tíi nay, ®· x¸c ®Þnh Phóc KiÕn, Qu¶ng §«ng (Trung Quèc) vµ b¾c<br /> ®−îc 35 loµi gi¸p x¸c Calanoida n−íc ngät néi ViÖt Nam.<br /> ®Þa ë ViÖt Nam, trong ®ã, 25 loµi thuéc hä C¶ hai loµi gi¸p x¸c ch©n chÌo nµy ®Òu thu<br /> Diaptomidae. C¸c loµi cã nguån gèc «n ®íi ®−îc t¹i s«ng §¸y thuéc ®Þa phËn Hµ Néi vµ Hµ<br /> hoÆc ¸ nhiÖt ®íi (Trung Hoa - NhËt B¶n) chØ Nam chØ vµo thêi kú ®«ng xu©n (®Çu mïa m−a),<br /> thÊy ph©n bè ë phÝa b¾c ViÖt Nam nh−: mùc n−íc s«ng b¾t ®Çu lín. §iÒu ®ã cho thÊy cã<br /> Sinodiaptomus sarsi, Alldiaptomus calcarus, A. thÓ vµo mïa nµy, n−íc s«ng b¾t ®Çu ch¶y m¹nh,<br /> pectinidactylus, A. gladiolus, Heliodiaptomus nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ n−íc ch−a cao lµ ®iÒu<br /> falxus, Phyllodiaptomus tunguidus, kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c loµi nµy ph¸t t¸n tõ phÝa<br /> 31<br /> nam Trung Quèc vµ ph¸t triÓn ë phÝa b¾c n−íc Advences in Natural sciences. NCST: 273-<br /> ta? MÆt kh¸c, s«ng §¸y lµ mét ph©n l−u cña 280.<br /> s«ng Hång (b¾t ®Çu tõ Quèc Oai, Hµ Néi), cho 5. Dussart B. H., Defaye D., 1995: Copepoda:<br /> nªn cã thÓ t×m thÊy c¸c loµi nµy ë s«ng Hång. Introduction to the Copepoda, The Hague:<br /> Shirota A., (1966) cho r»ng loµi Sinodiaptomus SPB Acad, Publishing, III (ISSN 0928-2440;<br /> sarsi cã ë miÒn Nam ViÖt Nam (h×nh 609, trang 7), Amsterdam, Netherlands.<br /> 278 [10]), tuy nhiªn, theo chóng t«i, ®©y lµ sù<br /> lÇm lÉn trong ph©n lo¹i, giíi h¹n ph©n bè xuèng 6. Ph¹m V¨n Miªn, 1978: Khu hÖ gi¸p x¸c<br /> phÝa nam cña loµi nµy cã thÓ chØ tíi B¾c Bé ViÖt ch©n chÌo Calanoida (Copepoda) c¸c thuû<br /> Nam vµo mïa ®«ng - xu©n. C¸c cuéc kh¶o s¸t vùc néi ®Þa nam ViÖt Nam, I: 138-143.<br /> kh¸c ë phÝa nam ViÖt Nam còng kh«ng ghi nhËn Th«ng tin khoa häc, ®¹i häc Tæng hîp HuÕ.<br /> ®−îc loµi nµy ë nam ViÖt Nam (Ph¹m V¨n Miªn 7. Reddy Y. R., 1994: Copepoda: Calanoida:<br /> (1978), Hå Thanh H¶i (1985, 2005, 2007), §Æng Diaptomidae. Key to the genera<br /> Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i (1994, 1996, 1998, Heliodiaptomus, Allodiaptomus,<br /> 2001, 2002). Neodiaptomus, Phyllodiaptomus,<br /> Eodiaptomus, Acrodiaptomus and<br /> TµI LIÖU THAM KH¶O Sinodiaptomus. SPB Academic Publishing,<br /> III (ISSN 0928 - 2440: 5), Amsterdam,<br /> 1. Buggan I. C., Green J. D., Burger D. F., Netherlands.<br /> 2006: New Zealand Journal of Marine and 8. Shen C. J., Tai A. Y., 1964: Acta Zoologia<br /> Freshwater Research, 40: 561-569. Sinica, 16 (3): 440-464.<br /> 2. §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, 1998: 9. Shen Chia - Jui et al., 1979: Fauna Sinica-<br /> T¹p chÝ Sinh häc, 20(2): 1-6. Crustacea, Freshwater Copepoda. Science<br /> 3. §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, 2001: Press, Peking, China.<br /> Gi¸p x¸c n−íc ngät, tËp 5. §éng vËt chÝ ViÖt 10. Shirota A., 1966: The plankton of south<br /> Nam. Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt Hµ Néi. Vietnam (fresh and Marine plankton).<br /> 4. Dang Ngoc Thanh, Ho Thanh Hai, 2002: Oversea Technical Cooperation Agency.<br /> <br /> <br /> TO ADD TWO SPECIES BELONGING TO DIAPTOMIDAE FAMILY<br /> TO THE FAUNA OF INLAND FRESHWATER CRUSTACEANS<br /> (CALANOIDA - COPEPODA) OF VIETNAM<br /> Ho Thanh Hai, Tran Duc Luong, Le Hung Anh<br /> <br /> <br /> <br /> Summary<br /> <br /> Based on analysis of many samples collected from Day river (tributary of the Red river system), two<br /> species of Calanoida: Sinodiaptomus sarsi (Rylov, 1923) and Dolodiaptomus spinicaudatus Shen et Tai, 1964<br /> that are firstly recorded in Vietnam. These species are described in detail in the paper. Up to now, 35 species<br /> of inland freshwater Calanoida-copepods are recorded in Vietnam. Among these, 25 species of Diaptomidae<br /> family. Dolodiaptomus spinicaudatus was firstly descripted (Shen et Tai, 1964). In China, this species<br /> distributed only in Yunnan, now found in north Vietnam. Sinodiaptomus sarsi originated from temperate area,<br /> can largely distributed from Asia Eastern and Western countries to the subtropical part in southeast China and<br /> nowaday this species was found in north Vietnam. Therefore, this species can extensively distributed from<br /> Russia, Mongolia, Korea, Japan and China to north Vietnam. However, south-distributed area of this species<br /> only limited to north Vietnam, and found only in winter-spring season with lower temperature.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 20-7-2008<br /> 32<br />