Các báo điện tử VN có vi phạm bản quyền?

Chia sẻ: Hai Nguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

143
lượt xem 31
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đầu tiên, chúng ta có thể đổ lỗi cho sự lỏng lẻo trong các qui định luật pháp về bảo vệ bản quyền, đặc biệt là ở lĩnh vực thương mại điện tử (báo điện tử cũng là một mô hình kinh doanh thương mại điện tử)

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các báo điện tử VN có vi phạm bản quyền?

Các báo điện tử VN có vi phạm bản quyền? (II) 1. Đầu tiên, chúng ta có thể đổ lỗi cho sự lỏng lẻo trong các qui định luật pháp về bảo vệ bản quyền, đặc biệt là ở lĩnh vực thương mại điện tử (báo điện tử cũng là một mô hình kinh doanh thương mại điện tử) 2. Thế nhưng nguyên nhân cốt lõi thật sự nằm ở ý thức của mỗi tờ báo, nói chính xác hơn là nhận thức cá nhân về việc tôn trọng bản quyền của Ban biên tập, những người có toàn quyền quyết định nội dung và hướng đi của một tờ báo. Thử hỏi, tại sao chúng ta không bao giờ thấy việc một tờ báo giấy có uy tin đăng lại
nguyên văn bài viết của một báo khác mà không được sự chấp nhận của báo đó và tác giả bài viết? Có bao giờ báo Tuổi Trẻ (giấy) lại đi đăng lại bài viết của Thanh Niên, Sài Gòn Giải Phóng mà không xin phép không? Câu trả lời dĩ nhiên là không. Tại sao như thế? - Thứ nhất, các báo hiểu rõ rằng việc làm đó sẽ “hủy hoại” uy tín của tờ báo trong mắt độc giả và vị thế của báo trong làng báo chí như thế nào. - Thứ hai, việc tôn trọng bản quyền đã thành một thứ luật “bất thành văn” trong giới báo giấy. Chính thứ luật bất thành văn này và ý thức về sự hiện diện của nó đã khiến các báo tự giác tuân thủ bản quyền mà không cần một sự thúc ép nào từ các văn bản luật chính thức.
Xin lưu ý một lần nữa, tôi nghĩ các điều luật bản quyền, luật báo chí có tác động rất ít đến sự tôn trọng bản quyền một các nghiêm túc của giới báo giấy hiện nay. Yếu tố then chốt dẫn đến kết quả đáng mừng đó chính là ý thức (về mặt lợi và hại) của các báo về việc tôn trọng bản quyền. Câu hỏi đáng suy nghĩ ở đây chính là, có gì khác biệt giữa báo giấy và báo điện tử? Tại sao các báo ý thức về bản quyền ở báo giấy, mà báo điện tử thì lại không? Các tác động xấu đến uy tín của báo khi không tôn trọng bản quyền không áp dụng cho báo điện tử chăng? Trả lời câu hỏi trên, sẽ là ngây thơ khi cho rằng những người
quyết định nội dung của báo điện tử lại không ý thức về vấn đề bản quyền. Tôi nghĩ, các Ban biên tập không những hiểu rất rõ về bản quyền, mà còn đã có những cân nhắc kỹ càng về câu hỏi “có nên tôn trọng bản quyền hay không”. Trước tình hình thực tế hiện nay, câu trả lời, buồn thay,… là “không”. Dĩ nhiên câu trả lời đó không được quyết định trên giấy trắng mực đen trong một cuộc họp chính thức, nó được “công bố” bằng cách tránh né, ngầm hiểu, không nhắc tới… Các lý do cho “chính sách” đó cũng là những trả lời kế tiếp cho câu hỏi “Tại sao các báo điện tử lại vi phạm bản quyền?” mà chúng ta đang bàn. 3. “Ai cũng làm thế cả” Khởi đầu với VnExpress, tờ báo điện tử đầu tiên của Việt Nam. Thành công của VnExpress đã khiến các báo điện tử sau này
cảm thấy chỉ có cách tạm thời bỏ qua vấn đề bản quyền thì họ mới có thể nhanh chóng vươn lên, thu hút được đọc giả với lượng tin bài “phong phú” của mình. Mặt khác, các báo cảm thấy bị “thiệt thòi” nếu quá “cứng nhắc”, không tận dụng nguồn tài nguyên từ báo khác như các đối thủ. Điều đó đặc biệt đúng và thông cảm được trong trường hợp của các báo giấy. “Họ đã lấy tin bài của mình, tại sao mình lại không lấy tin bài của họ. Huề!” Nghe có vẻ hài hước, nhưng đó là cách lý giải dễ hiểu nhất cho sự trái ngược giữa báo giấy và báo điện tử: Cái luật bất thành văn về bản quyền ở báo giấy giờ đây trở thành luật “không nói đến chuyện bản quyền” ở các báo điện tử. (Tôi không muốn vơ đũa cả nắm ở đây, do đó tôi rất hy vọng nếu bạn nào biết một trang tin điện tử tôn trọng bản quyền, chỉ sử
dụng nội dung của mình, không lấy bài viết của báo khác, xin hãy cho tôi biết, tôi rất cám ơn và biết đâu, tôi sẽ trở thành bạn đọc trung thành của trang tin đó.) 4. “Độc giả không quan tâm đến bản quyền” Sự thật là đa số độc giả xem tin tức online không quan tâm mấy đến vấn đề bản quyền. Đối với họ, chỉ cần website nào có tin tức hay đáp ứng mối quan tâm và sở thích của họ, được cập nhật thường xuyên thì họ sẽ chọn trang tin đó. Sự “khoan dung” và dễ dãi của độc giả về tính nguyên gốc của bài viết trên môi trường mạng đó cũng là một nhân tố quan trọng “khuyến khích” các báo điện tử tiếp tục tránh né vấn đề bản quyền. Thế nhưng, bạn hãy dừng một phút và thử suy nghĩ xa hơn về vấn đề này: nếu độc giả không quan tâm đến bản quyền, thì điều đó có thật sự có lợi
cho các báo, đặc biệt là các báo đã nổi tiếng hay không? Tôi sẽ quay lại vấn đề này trong phần “Lợi và hại của việc tôn trọng bản quyền…” 5. Lấy nội dung từ báo khác thật dễ dàng! Với khả năng của các phần mềm CMS hiện nay, việc copy bài viết từ các trang tin điện tử khác để mang về website của mình một cách hoàn toàn tự động là điều khá dễ dàng. Có khá nhiều phầm mềm CMS, “nổi” nhất là vụ iCMS khi xưa quảng cáo một cách tự hào cho tính năng “bóc tách thông tin từ các trang tin như VnExpress, Tuổi Trẻ…”. Tôi không dám kết luật là mọi trang tin đều sử dụng tính năng này một cách bừa bãi, tuy nhiên nói vậy để hiểu chính sự dễ dàng đó cũng là một nhân tố thúc đẩy tình trạng “bỏ quên bản quyền” hiện nay.
6. Các lý do xác đáng Bên cạnh những lý do mà tôi cho rằng “không xác đáng” nêu trên, cũng có những động cơ tích cực cho việc sử dụng lại bài viết. Có lẽ các trang tin muốn mang tất cả thông tin tại một nơi để tiện lợi cho người đọc. Cũng có lẽ đối với một trang tin điện tử mới ra đời, sẽ rất khó truy cập được những nguồn thông tin tốt. Nên cách trước mắt là vừa cố gắng tạo thế đứng của mình trong làng báo chí qua những bài viết riêng, vừa sử dụng lại bài viết từ các nguồn khác để làm phong phú trang tin của mình, nhằm thu hút bạn đọc và nhà quảng cáo. VnExpress là một ví dụ điển hình. Lúc VnExpress vừa ra đời, tôi tự hỏi có công ty nào, tổ chức nào quan tâm đến cái tên VnExpress trong chiến lược PR của mình. Liệu phóng viên VnExpress ở thời điểm đó có thể phỏng vấn
được các nhân vật quan trọng như bộ trưởng, thủ tướng không? Thế nhưng không thể chỉ vì những lý do đó mà việc xài “chùa” bài viết, vốn là công sức của tác giả, là tài sản của các báo, trở thành một chuyện đương nhiên ở tất cả các báo điện tử được. Theo thông tin tôi được biết, các tờ báo lớn không hề nhận được bất cứ gì khi bài báo của mình bị đăng lại trên các báo điện tử khác. Thậm chí chỉ một lá thư xin phép cũng không. Điều này không những dẫn đến tình trạng cạnh tranh không công bằng, mà còn có xu hướng làm giảm chất lượng của báo điện tử. Thử hỏi có ai dám mạnh dạn bỏ tiền đầu tư vào chất lượng bài viết khi biết nó sẽ được “dán lại” ở các website cạnh tranh? Hơn thế nữa, nếu xét theo đúng luật VN thì rõ ràng các báo,
những cơ quan ngôn luận của Nhà nước, và là nơi để các thế hệ nhân dân tham khảo thông tin, làm giàu kiến thức, đã vi phạm về luật Sở hữu trí tuệ đối với các tác giả bài viết. "Điều 7. Nguyên tắc trả nhuận bút Khoản 8. Tác phẩm đã công bố, phổ biến khi được sử dụng lại tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm vẫn hưởng nhuận bút theo quy định." (Các văn bản pháp luật về Sở hữu Trí tuệ) Các phóng viên, cộng tác viên, những người sống bằng ngòi bút sẽ nghĩ gì khi công sức lao động của họ bị sử dụng “miễn phí” một cách bừa bãi như vậy? 6. Lợi và hại của việc tôn trọng bản quyền đối với các báo
Báo chí, cho dù trực thuộc nhà nước hay không, cũng là doanh nghiệp sinh lợi nhuận. Bài viết chính là sản phẩm của họ, nếu sản phẩm bị “sử dụng chùa” thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu quảng cáo của báo. Đối với các báo hiện chưa có phiên bản điện tử hoặc có nhưng không nổi tiếng, thiệt thòi lại càng lớn vì họ vừa không tận dụng được bài viết của mình để sinh lợi thêm, mà còn làm lợi cho đối thủ. Các bạn nghĩ sao khi trong tương lai đa số sẽ đọc báo điện tử thay cho báo giấy? Mặc dù báo giấy sẽ không bao giờ chết, nhưng sự thiếu tôn trọng bản quyền này sẽ khiến nhiều báo nhỏ
không thể tồn tại. Cạnh tranh không lành mạnh. Thị trường quảng cáo trực tuyến Việt Nam sẽ tăng vọt trong những năm tới. Nếu không có một giải pháp hiệu quả cho vấn đề bản quyền thì các tờ báo chân chính, bỏ tiền của nhân lực đển mang tin tức đến cho bạn đọc sẽ mất lợi thế cạnh tranh, trong khi những cá nhân và tổ chức không tôn trọng bản quyền lại được hưởng lợi. Chúng ta thử tính toán nhé. Nhuận bút cho một tin ngắn chỉ khoảng 50-100 ngàn, nhưng một bài viết hay, đòi hỏi sự nghiên cứu của phóng viên, hay một phóng sự điều tra thì ngoài nhuận bút có khi cả triệu đồng, còn tiền công tác phí, từ vài triệu đến vài chục triệu (đưa phóng viên ra nước ngoài các kì SEAGAMES chẳng hạn). Thử nhân con số đó với hàng ngàn, thậm chí hàng chục ngàn bài viết bị đăng lại
trên các website khác thì chúng ta có thể hiểu các báo đã bị thiệt hại bao nhiêu. Tình trạng không tôn trọng bản quyền khiến các báo điện tử sẽ bị cạnh tranh dữ dội bởi nhiều báo điện tử mới. Chi phí cực kì thấp về mặt công nghệ (phần mềm CMS thậm chí miễn phí – open source, hosting quá rẻ) đã khiến việc lập một tờ báo điện tử chưa bao giờ dễ dàng như hiện nay (tất nhiên chưa tính đến việc xin giấy phép gian nan, nhưng nếu khéo léo thì đó vẫn là điều trong tầm tay). Điểm khác biệt duy nhất giữa một tờ báo lớn và một báo điện tử nhỏ chỉ nằm ở phần nội dung. Nếu như các báo mới ấy không những không tốn chi phí phát triển nội dung, mà còn tổng hợp tất cả những tin tức từ các báo khác về làm của mình, đồng thời sử dụng số tiền “tiết kiệm” được vào chiến lược marketing,
thậm chí khuyến mãi để thu hút độc giả, thì các báo điện tử hiện tại sẽ lại có thêm nhiều đối thủ cạnh tranh đáng ngại, làm giảm lợi nhuận quảng cáo và phân mảnh thị trường Các phóng viên mất đi nguồn thu nhập chính đáng của mình. Nếu các báo có doanh thu cao hơn vì bản quyền không bị xâm phạm, thì tất nhiên nhuận bút và lương của phóng viên cũng được trả cao hơn. Hoặc các phóng viên, cộng tác viên có thể thỏa thuận đăng bài viết của mình cho nhiều báo, nếu báo nào muốn độc quyền đăng bài đó thì sẽ phải trả nhuận bút cao hơn. Như đã nói ở trên, đa số độc giả không quan tâm đến bản quyền. Về lâu dài, điều này ẩn giấu một đe dọa tiềm tàng với các báo điện tử có tiếng hiện nay: người đọc sẽ chuyển sang báo nào có
lợi cho họ hơn. Tôi có biết một số người trước đây đọc VnExpress, nhưng đã chuyển sang đọc Dân Trí hay 24h, vì những gì họ có thể đọc trên VnExpress đều có thể tìm được tại các tờ báo kia, và thêm những nội dung hấp dẫn khác. Bên cạnh những độc giả không quan tâm bản quyền đó, trong tương lai sẽ có một lớp độc giả mới có kiến thức và ý thức rất cao về các vấn đề nhạy cảm như bản quyền. Những người này không những ủng hộ các báo có nội dung nguyên bản, mà còn có tiếng nói và sức ảnh hưởng lớn đến các thành phần độc giả khác trong xã hội, khiến họ bắt đầu có ý thức về vấn đề bản quyền hơn. Những báo điện tử đi đầu trong việc tôn trọng bản quyền sẽ “chinh phục” được trái tim của những độc giả cực kì quan trọng này. Không những vậy, uy tín của những tờ báo tiên phong này
cũng sẽ được củng cố mạnh mẽ. Nếu báo nào cũng sử dụng bài viết của nhau, thì sẽ chẳng còn phong cách riêng, và do đó, cũng không còn độc giả trung thành nữa. Một tờ báo tôn trọng bản quyền cũng đồng nghĩa với việc nhất quán trong nội dung, phong cách của mình, vốn là nền tảng để xây dựng lên một lượng độc giả trung thành. 7. Giải pháp đề nghị Khi đọc đến chữ giải pháp, có lẽ các bạn nghĩ tôi sẽ đưa ra một đề cương với vô số các bước thực thi bao gồm cả việc… chờ đợi cho một khung pháp lý về bản quyền cho báo chí điện tử?
Câu trả lời là không. Một giải pháp khả thi chắc chắn phải đơn giản và dễ thực hiện hơn rất nhiều. Tôi xin đưa ra giải pháp khó nhất. Khó không phải là rắc rối phức tạp, ngược lại, đây là giải pháp cực kì đơn giản. Cái “khó” ở đây là ở sự dũng cảm dám thực hiện của lãnh đạo các báo. Như đã nói, việc sử dụng lại bài viết của các báo khác hay không hoàn toàn là do quyết định của Ban biên tập. Nếu Ban biên tập của một báo nào đó nhận ra cơ hội để khẳng định uy tín cũng như tự tin vào khả năng độc lập của tờ báo mình, thì quyết định chấm dứt đăng bài viết của báo khác chỉ đơn giản là một thông báo đến các nhân viên về chính sách mới. (Tận dụng cơ hội này để thu hút bạn đọc, nâng cao uy tín cho báo lại là một vấn đề khác)
Sau khi đã tự mình “làm gương”, chính lãnh đạo của tờ báo tiên phong nên lên tiếng, kêu gọi sự hợp tác của các tờ báo lớn về vấn đề tôn trọng bản quyền. Tôi tin chắc rằng lời kêu gọi này sẽ được sự hưởng ứng tích cực của hầu hết các báo. Lãnh đạo các báo biết rất rõ lợi ích và tầm quan trọng của việc tôn trọng bản quyền Nói cho cùng, điều quan trọng nhất của báo chí là gì nếu không phải là uy tín? Giả sử như lãnh đạo của Tuổi Trẻ, hoặc Thanh Niên, VnExpress hay VietnamNet tích cực kêu gọi các đồng nghiệp tham gia thảo luận về bản quyền, thì tờ nào báo lại có thể từ chối một vấn đề vừa đúng đắn vừa mang lại lợi ích lâu dài như
thế. Nếu như Thanh Niên, Tuổi Trẻ đã khởi xướng thành công nhiều cuộc thảo luận và phong trào có tiếng vang, hữu ích cho xã hội, thì việc nêu lên vấn đề tôn trọng bản quyền trong giới báo chí cũng đơn giản như vậy mà thôi. Bên cạnh đó, sẽ càng tốt nếu như có một tổ chức Nhà nước như Ban Văn Hóa Tư tưởng Trung ương, Bộ Văn Hóa Thông Tin hoặc Hội Nhà Báo đóng vai trò tích cực trong việc làm cầu nối và cả “trọng tài” để đảm bảo các tổ chức báo chí đều tuân thủ thỏa thuận bản quyền này. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng, các các tổ chức nói trên chỉ đóng vai trò hỗ trợ cho việc chuyển đổi từ thỏa thuận không chính thức giữa các báo trở thành một văn bản có
giá trị pháp lý mà thôi. Điều khiến giải pháp này thành công vẫn là sự ý thức của lãnh đạo các báo. Cuối cùng, điều tôi băn khoăn nhất vẫn là: liệu tờ báo nào sẽ có đủ nhiệt huyết, đủ uy tín để đứng lên làm đầu tàu kêu gọi tôn trọng bản quyền, nhằm tạo ra một môi trường báo chí điện tử chất lượng hơn? Ai trong bốn tờ báo sau: Tuổi Trẻ, Thanh Niên, VnExpress, VietnamNet có thể đảo ngược lại cái luật bất thành văn “Không nhắc đến chuyện bản quyền” của báo chí điện tử? Tôi tin rằng chỉ có bốn tờ báo này, với uy tín, cùng đội ngũ phóng viên chuyên nghiệp của mình, hoàn toàn có khả năng đứng vững một cách độc lập và tiếp tục phục vụ tốt độc giả của mình, ngay cả khi không cần đến bài viết của báo khác.