Các công tác phân loại tài liệu tại Thư viện Khoa học Xã hội

Chia sẻ: Kequaidan Kequaidan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

55
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày lịch sử công tác phân loại và sử dụng các khung phân loại tại Thư viện Khoa học Xã hội; áp dụng khung phân loại thập phân DDC tại Thư viện Khoa học Xã hội. Để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu mời các bạn cùng tham khảo bài viết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các công tác phân loại tài liệu tại Thư viện Khoa học Xã hội

C¤NG T¸C PH¢N LO¹I TµI LIÖU T¹I TH¦ VIÖN KHOA HäC X· HéI NguyÔn ThÞ Thuý Nga(*) C «ng t¸c ph©n lo¹i lu«n ®−îc c¸c th− viÖn vµ c¬ quan th«ng tin trªn thÕ giíi hÕt søc quan t©m. Ph©n lo¹i tµi liÖu tiÓu h×nh 17 líp cña Trung Quèc. Khung ph©n lo¹i nµy kh¸ ®¬n gi¶n, ®−îc dïng ®Ó ph©n lo¹i tµi liÖu vµ x©y dùng c¸c hÖ lµ mét kh©u quan träng gióp kiÓm so¸t thèng tra cøu. CÊu tróc cña khung th− môc, gãp phÇn thóc ®Èy viÖc khai Trung tiÓu h×nh nh− sau:(*) th¸c, trao ®æi th«ng tin trong ph¹m vi B TriÕt häc quèc gia vµ quèc tÕ. Trªn thÕ giíi vµ mét D LÞch sö, TiÓu sö, Gia ph¶ sè th− viÖn lín ë ViÖt Nam, ký hiÖu ph©n lo¹i ®−îc ¸p dông s©u réng trong E Kinh tÕ viÖc tæ chøc kho më vµ tra cøu th«ng F ChÝnh trÞ - Sinh ho¹t x· héi tin. Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i xin G Ph¸p luËt kh¸i l−îc vÒ c¸c khung ph©n lo¹i ®· vµ H Qu©n sù - Quèc phßng ®ang ®−îc sö dông t¹i Th− viÖn KHXH. I V¨n hãa - Gi¸o dôc I. LÞch sö c«ng t¸c ph©n lo¹i vµ sö dông c¸c khung ph©n lo¹i t¹i Th− viÖn KHXH J Ng«n ng÷, v¨n tù 1. Tr−íc n¨m 1957, Th− viÖn (lóc nµy K V¨n häc lµ Th− viÖn ViÖn ViÔn §«ng B¸c cæ Ph¸p - L NghÖ thuËt EFEO) sö dông B¶ng ph©n lo¹i ch÷ c¸i M T«n gi¸o chñ ®Ò do c¸c c¸n bé cña EFEO tù biªn P To¸n - Lý - Hãa so¹n. B¶ng ph©n lo¹i nµy rÊt ®¬n gi¶n, chØ bao gåm c¸c chñ ®Ò chÝnh: Q §Þa lý 1, C¸c khoa häc tù nhiªn R Sinh vËt 2, C¸c khoa häc øng dông S Y d−îc - VÖ sinh 3, C¸c khoa häc nh©n v¨n T Kü thuËt n«ng nghiÖp 4, C¸c KHXH U Kü thuËt c«ng nghiÖp 2. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1960, Th− viÖn (trùc thuéc Uû ban Khoa häc Nhµ (*) ThS., Tr−ëng phßng Phßng Ph©n lo¹i - Biªn n−íc) sö dông Khung ph©n lo¹i Trung môc, ViÖn Th«ng tin KHXH. C«ng t¸c ph©n lo¹i tµi liÖu… 69 V Hãa häc c¸i tiÕng ViÖt vµ 4 ch÷ c¸i Latin (dÞch tõ W Thñ c«ng nghiÖp 28 ch÷ c¸i Nga). X KiÕn tróc 1, A Chñ nghÜa M¸c Lªnin Z S¸ch cã néi dung tæng hîp 2, B Khoa häc tù nhiªn nãi chung 3. N¨m 1968, Th− viÖn KHXH ra 3, C C¸c khoa häc to¸n lý ®êi, l−u gi÷ l−îng s¸ch b¸o, t− liÖu khoa 4, D C¸c khoa häc hãa häc häc vÒ c¸c ngµnh KHXH&NV t−¬ng ®èi 5, § C¸c khoa häc tr¸i ®Êt lín. V× vËy, khung Trung tiÓu h×nh 6, E C¸c khoa häc sinh vËt kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ cÇn thay thÕ. Khung ph©n lo¹i míi thay thÕ ®ßi hái 7, £/L Kü thuËt. C¸c khoa häc kü thuËt ph¶i hiÖn ®¹i h¬n, phï hîp h¬n víi 8, £ Khoa häc kü thuËt nãi chung nguån s¸ch b¸o hiÖn cã, triÓn väng ph¸t 9, F N¨ng l−îng, v« tuyÕn ®iÖn tö triÓn c¸c nguån lùc ph¶i phï hîp víi sù 10, G Ngµnh má ph¸t triÓn cña KHXH. Qua nghiªn cøu mét sè khung ph©n lo¹i, vµ ®Æc biÖt sau 11, H C«ng nghiÖp luyÖn kim - chÕ khi c¸c chuyªn gia Liªn X« cò giíi thiÖu t¹o m¸y, chÕ t¹o dông cô Khung ph©n lo¹i BBK, L·nh ®¹o Th− 12, I C«ng nghiÖp hãa häc, c¸c viÖn KHXH ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn sang ngµnh s¶n xuÊt hãa häc vµ thùc phÈm sö dông Khung BBK, phÇn c¸c KHXH. 13, J C«ng nghiÖp gç, c¸c ngµnh s¶n Nh− vËy, Khung BBK ®· ®−îc biªn dÞch xuÊt c«ng nghiÖp nhÑ, kü thuËt nhiÕp sang tiÕng ViÖt, cã söa ®æi, bæ sung ¶nh, ®iÖn ¶nh, ngµnh in thªm c¸c phÇn môc cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh KHXH&NV 14, K X©y dùng phï hîp víi nguån tµi liÖu ®ang ph¸t 15, L Giao th«ng vËn t¶i triÓn. C«ng t¸c chuyÓn khung (khung s¬ 16, M N«ng l©m ng− nghiÖp bé) ph¶i thùc hiÖn trong thêi gian 4 17, N Y tÕ, c¸c m«n khoa häc y häc` n¨m (1970-1973) vµ hoµn thµnh ®Çy ®ñ vµo n¨m 1987. N¨m 2000, Khung BBK 18, O KHXH nãi chung ®· ®−îc c¸n bé Phßng Ph©n lo¹i - Biªn 19, P LÞch sö. C¸c khoa häc lÞch sö môc bæ sung, chØnh lý vµ ®−îc sö dông 20, Q Kinh tÕ. Khoa häc kinh tÕ trong c«ng t¸c ph©n lo¹i tµi liÖu t¹i ViÖn 21, R ChÝnh trÞ. C¸c khoa häc chÝnh trÞ Th«ng tin KHXH cho ®Õn th¸ng 3/2015. 22, S Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt D−íi ®©y lµ Khung BBK: 23, T Qu©n sù. Khoa häc qu©n sù * B¶ng chÝnh 24, U V¨n hãa. Khoa häc. Gi¸o dôc Khung BBK ban ®Çu gåm 25 tËp, 25, V C¸c khoa häc ng÷ v¨n. T¸c nh−ng do nhu cÇu sö dông thùc tÕ t¹i phÈm v¨n häc c¸c th− viÖn nªn hiÖn nay ®· ®−îc rót gän thµnh 4 tËp. 26, W NghÖ thuËt. NghÖ thuËt häc D·y c¬ b¶n cña Khung BBK gåm 28 27, X T«n gi¸o. Chñ nghÜa v« thÇn môc, ®Ó ký hiÖu cho 28 môc ®ã lµ 24 ch÷ 28, Y C¸c khoa häc triÕt häc. T©m lý häc 70 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015 29, Z Tµi liÖu cã néi dung tæng hîp thèng m¹ng l−íi th«ng tin toµn cÇu C¸c môc chia lín (nh− trªn) lµ c¸c (World Wide Web). môc chia thø nhÊt. TiÕp ®Õn, c¸c môc Khung DDC ®−îc xuÊt b¶n thµnh chia thø 2 ph¶n ¸nh c¸c nhãm khoa häc hai Ên b¶n kh¸c nhau: mét Ên b¶n ®Çy lµ c¸c ngµnh chuyªn m«n hÑp; c¸c môc ®ñ vµ mét Ên b¶n rót gän. Ên b¶n rót chia thø 3 lµ c¸c tiÓu môc; c¸c môc chia gän dµnh cho c¸c th− viÖn cã kho¶ng thø 4 giíi thiÖu c¸c m«n khoa häc hoÆc trªn d−íi 20.000 tµi liÖu, Ên b¶n rót gän c¸c ngµnh ho¹t ®éng c¸ biÖt h¬n, c¸c ®ang ®−îc sö dông lµ Ên b¶n 14. Ên b¶n môc chia thø 5 vµ tiÕp theo ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ ®−îc sö dông t¹i c¸c th− viÖn cã c¸c vÊn ®Ò, c¸c ®èi t−îng riªng biÖt, tÝnh khèi l−îng tµi liÖu ®å sé h¬n, hiÖn Ên chÊt, quan hÖ... b¶n ®Çy ®ñ ®ang ®−îc sö dông lµ Ên b¶n 23. ViÖc ph¸t triÓn Khung DDC do * Ngoµi b¶ng chÝnh cßn cã c¸c b¶ng Trung t©m th− viÖn m¸y tÝnh trùc tuyÕn phô trî, bao gåm: B¶ng mÉu chung; OCLC, Inc ®¶m nhiÖm, ®−îc thùc hiÖn ë B¶ng mÉu riªng vµ b¶ng s¾p xÕp; B¶ng v¨n phßng biªn tËp DDC t¹i Th− viÖn mÉu ®Þa lý; B¶ng mÉu d©n téc. Quèc héi ë Washington, D.C. Ban biªn II. ¸p dông Khung ph©n lo¹i thËp ph©n DDC t¹i Th− tËp gåm c¸c biªn tËp viªn vµ 4 trî lý viÖn KHXH biªn tËp cã nhiÖm vô ph¸t triÓn b¶ng chÝnh, nghiªn cøu c¸c ph¹m vi chñ ®Ò, 1. HÖ Thèng Ph©n lo¹i ThËp Ph©n th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò vµ nh÷ng thay ®æi Dewey (DDC - Dewey Decimal cã thÓ x¶y ra víi c¸c chuyªn gia ph©n Classification System) lµ mét c«ng cô lo¹i, xem xÐt c¸c t¸c phÈm ®· xuÊt b¶n dïng ®Ó s¾p xÕp cã hÖ thèng c¸c tri thøc vµ c¸c h×nh th¸i kh¸c cña tµi nguyªn cña con ng−êi, nã ®−îc liªn tôc chØnh lý th«ng tin ®Ó ®¶m b¶o vÒ tri thøc, trao ®Ó theo kÞp ®µ tiÕn triÓn cña tri thøc. ®æi víi c¸c chuyªn gia chñ ®Ò...… HÖ thèng nµy do Melvil Dewey s¸ng lËp * CÊu tróc Khung DDC n¨m 1873 vµ ®−îc xuÊt b¶n lÇn ®Çu vµo n¨m 1876. HiÖn nay, Khung DDC lµ hÖ CÊu tróc cña Khung DDC tu©n theo thèng ph©n lo¹i t− liÖu ®−îc sö dông ba quy t¾c c¬ b¶n sau: réng r·i nhÊt trªn thÕ giíi, ®· ®−îc dÞch - Ph©n chia theo ngµnh tri thøc: c¸c sang 30 thø tiÕng vµ ®−îc sö dông ë líp c¬ b¶n ®−îc tæ chøc tr−íc hÕt theo trªn 135 quèc gia trªn thÕ giíi. Nh÷ng ngµnh hoÆc lÜnh vùc nghiªn cøu. C¸c líp b¶n dÞch ®· hoµn tÊt hoÆc ®ang ®−îc chÝnh t−¬ng ®−¬ng víi c¸c ngµnh khoa tiÕn hµnh gÇn ®©y bao gåm c¸c b¶n häc, c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu. tiÕng ¶-rËp, Trung Quèc, Ph¸p, Hy L¹p, Do Th¸i, ý, Ba T−, Nga, T©y Ban Nha - HÖ ph©n cÊp cÊu tróc: s¾p xÕp tri vµ Thæ NhÜ Kú. T¹i Mü, 95% tæng sè c¸c thøc theo ngµnh, sau ®ã lµ theo chñ ®Ò th− viÖn c«ng céng vµ th− viÖn häc víi mét cÊu tróc ph©n cÊp theo trËt tù ®−êng, 25% c¸c th− viÖn ®¹i häc, 20% tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ. c¸c th− viÖn chuyªn ngµnh ®· sö dông - HÖ ph©n cÊp ký hiÖu: Ký hiÖu Khung DDC. Ngoµi ra, hÖ thèng nµy cßn DDC ph¶n ¸nh cÊu tróc ph©n cÊp cña ®−îc sö dông lµm mét c«ng cô ®Ó dß t×m Khung DDC. Trong mét ký hiÖu ph©n tµi liÖu trªn c¸c trang ®iÖn tö trong hÖ cÊp cô thÓ, ®Ò tµi phèi hîp lu«n ®−îc thÓ C«ng t¸c ph©n lo¹i tµi liÖu… 71 hiÖn b»ng ký hiÖu cïng víi sè l−îng ch÷ 020 Th− viÖn häc & Th«ng tin häc sè. §Ò tµi réng h¬n lu«n ®−îc thÓ hiÖn 030 B¸ch khoa th− & s¸ch sù kiÖn b»ng sè l−îng ch÷ sè Ýt h¬n mét ch÷ sè trong quan hÖ ph©n cÊp ký hiÖu. 040 [kh«ng ph©n ®Þnh] * C¸c b¶n tãm l−îc cña Khung DDC 050 T¹p chÝ, b¸o & xuÊt b¶n phÈm Trong Khung DDC, nh÷ng m«n lo¹i nhiÒu kú c¨n b¶n ®−îc s¾p xÕp theo nh÷ng ngµnh 060 C¸c hiÖp héi, tæ chøc vµ b¶o tµng kiÕn thøc hay bé m«n (hay ngµnh häc). 070 TruyÒn th«ng tin tøc, nghÒ lµm BËc cao nhÊt cña Khung DDC ph©n chia b¸o & xuÊt b¶n ra thµnh 10 m«n lo¹i chÝnh, bao gåm tÊt c¶ tri thøc cña con ng−êi. Mçi mét m«n 080 TrÝch dÉn lo¹i chÝnh l¹i ®−îc ph©n chia thµnh 090 Bµi viÕt tay & s¸ch quý hiÕm 10 ph©n môc, vµ mçi ph©n môc l¹i chia thµnh nh÷ng ®o¹n (cã khi nh÷ng sè cã - B¶n tãm l−îc thø ba bao gåm 1.000 trong nh÷ng ph©n môc vµ nh÷ng ®o¹n ph©n ®o¹n, lµ phÇn cô thÓ ho¸ cña 100 ch−a ®−îc dïng ®Õn). Sau ®©y lµ 3 b¶n ph©n líp. VÝ dô, ph©n líp 010 (Th− môc tãm l−îc cña Khung DDC. häc) cña líp chÝnh 000 (Khoa häc m¸y tÝnh, th«ng tin & t¸c phÈm tæng qu¸t), - B¶n tãm l−îc thø nhÊt : bao gåm gåm c¸c ph©n ®o¹n sau: 10 líp chÝnh: 000 Khoa häc m¸y tÝnh, th«ng tin & 010 Th− môc häc t¸c phÈm tæng qu¸t 011 Th− môc & môc lôc 100 TriÕt häc & T©m lý häc 012 Th− môc & môc lôc c¸ nh©n 200 T«n gi¸o 013 [Kh«ng ph©n ®Þnh] 300 KHXH 014 Cña t¸c phÈm khuyÕt danh & 400 Ng«n ng÷ bót danh 500 Khoa häc 015 Cña t¸c phÈm tõ ®Þa ®iÓm cô thÓ 600 C«ng nghÖ 016 Cña t¸c phÈm vÒ chñ ®Ò cô thÓ 700 NghÖ thuËt & Gi¶i trÝ 017 Môc lôc chñ ®Ò tæng qu¸t 800 V¨n häc 018 [Kh«ng ph©n ®Þnh] 900 LÞch sö & §Þa lý Ngoµi B¶ng chÝnh, Khung DDC cßn - B¶n tãm l−îc thø hai bao cã c¸c b¶ng tra cøu phô trî: gåm 100 ph©n líp, lµ phÇn cô thÓ ho¸ bËc 1 cña 10 líp chÝnh ë B¶ng tãm l−îc B¶ng 1: TiÓu ph©n môc chung thø nhÊt: B¶ng 2: Khu vùc ®Þa lý, thêi kú lÞch VÝ dô, líp chÝnh 000 (Khoa häc m¸y sö, con ng−êi tÝnh, th«ng tin & t¸c phÈm tæng qu¸t), B¶ng 3: kÕt hîp víi líp chÝnh 800 (V¨n gåm c¸c ph©n líp sau: häc), bao gåm 3 b¶ng: B¶ng 3A - T¸c phÈm 010 Th− môc häc bëi hoÆc vÒ t¸c gi¶ riªng lÎ; B¶ng 3B - 72 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015 TiÓu ph©n môc cho c¸c t¸c phÈm bëi Tµi liÖu tham kh¶o hoÆc vÒ nhiÒu h¬n 1 t¸c gi¶; B¶ng 3C - Ký hiÖu ®−îc thªm t¹i n¬i ®−îc chØ dÉn 1. Hå SÜ Quý, V−¬ng Toµn (chñ biªn) (2011), Th− viÖn Khoa häc x· héi, trong b¶ng 3B, 700.04, 791.4 vµ 808-809 Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi. B¶ng 4: TiÓu ph©n môc cña ng«n ng÷ riªng lÎ 2. Ng« ThÕ Long, TrÇn Th¸i B×nh (2009), Häc viÖn ViÔn §«ng B¸c cæ: B¶ng 5: Nhãm s¾c téc vµ d©n téc Giai ®o¹n 1898-1957, Nxb. Khoa häc B¶ng 6: Ng«n ng÷ x· héi, Hµ Néi. 2. Cuèi n¨m 2013, Th− viÖn Quèc 3. NguyÔn V¨n D©n chñ biªn (2007), gia ViÖt Nam ®· c«ng bè b¶n dÞch tiÕng Niªn gi¸m th«ng tin Khoa häc x· héi, ViÖt Khung DDC Ên b¶n 23, môc ®Ých lµ Sè 2, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi. lµm c«ng cô ph©n lo¹i thèng nhÊt cho c¸c th− viÖn trong c¶ n−íc, ®Ó héi nhËp 4. Th− viÖn Khoa häc x· héi (1972), víi céng ®ång th− viÖn thÕ giíi. Ên b¶n Th− môc H¸n N«m. nµy ®· b¾t ®Çu ®−îc ¸p dông t¹i Th− 5. Th− viÖn Khoa häc x· héi (2002), viÖn Quèc gia ViÖt Nam vµ hÖ thèng th− B¶ng Ph©n lo¹i Th− viÖn – Th− môc viÖn c«ng céng, mét sè th− viÖn c¸c BBK, 3 tËp, Hµ Néi. tr−êng ®¹i häc. Trong xu thÕ ph¸t triÓn ®ã, Th− 6. Melvin Dewey biªn so¹n (2013) (Biªn viÖn KHXH còng ®· tiÕn hµnh nghiªn tËp: Joan S. Mitchell, Julianne Beall, cøu vµ ¸p dông Khung DDC Ên b¶n 23 Rebecca Green, Giles Martin, ®Çy ®ñ vµo c«ng t¸c ph©n lo¹i tµi liÖu tõ Michael Panzer; DÞch: Vò V¨n S¬n; th¸ng 4/2015. HiÖu ®Ýnh: KiÒu V¨n Hèt), Khung ph©n lo¹i ThËp ph©n Dewey vµ B¶ng Cã thÓ thÊy, viÖc ¸p dông Khung ChØ môc quan hÖ. TËp 1: PhÇn h−íng DDC Ên b¶n 23 lµ mét b−íc ngoÆt trong dÉn - B¶ng phô, TËp 2: B¶ng chÝnh c«ng t¸c ph©n lo¹i tµi liÖu t¹i Th− viÖn 000-599, TËp 3: B¶ng chÝnh 600-999, KHXH. B−íc ®Çu ¸p dông sÏ cã nh÷ng TËp 4: B¶ng chØ môc quan hÖ, Th− khã kh¨n vµ thuËn lîi nhÊt ®Þnh, tuy viÖn Quèc gia ViÖt Nam, Hµ Néi. nhiªn, ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c ph©n lo¹i t¹i Th− viÖn KHXH (®Òu lµ nh÷ng 7. Lois Mai Chan, Joan S. Mitchell c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n, céng víi (2013) (DÞch: KiÒu V¨n Hèt, Lª lßng yªu nghÒ) nhÊt ®Þnh sÏ gióp ho¹t Thanh Hµ, Chu TuyÕt Lan, NguyÔn ®éng ph©n lo¹i t¹i Th− viÖn KHXH cã Lan H−¬ng), Khung ph©n lo¹i ThËp hiÖu qu¶ h¬n, hoµ nhËp víi xu thÕ ph¸t ph©n Dewey: Nguyªn t¾c vµ øng triÓn chung cña ngµnh th− viÖn ViÖt dông, Th− viÖn Quèc gia ViÖt Nam, Nam vµ thÕ giíi Hµ Néi.