Các yếu tố cản trở sự tham gia của trẻ em vào các quyết định liên quan đến trẻ trong gia đình

Các yếu tố cản trở sự tham gia của trẻ em<br /> vào các quyết định liên quan đến trẻ trong gia đình<br /> (Nghiên cứu trường hợp Hà Nội)<br /> <br /> NguyÔn ThÞ Quúnh Hoa(*)<br /> Tãm t¾t: Sù tham gia cña trÎ em vµo c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn trÎ trong gia<br /> ®×nh lµ mét nhu cÇu ph¸t triÓn toµn diÖn cña trÎ trong thêi kú míi vµ nhu cÇu nµy<br /> ®· ®−îc thÓ chÕ hãa b»ng ph¸p luËt, cô thÓ lµ ë LuËt B¶o vÖ, ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ<br /> em ViÖt Nam vµ C«ng −íc quèc tÕ vÒ QuyÒn trÎ em, t¹o thµnh quyÒn tham gia cña<br /> trÎ. Trªn c¬ së kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc tÕ t¹i ®Þa bµn Hµ Néi, bµi viÕt kh¸i qu¸t vÒ<br /> t×nh h×nh tham gia cña trÎ em, ®ång thêi ph©n tÝch c¸c yÕu tè c¶n trë sù tham gia<br /> cña trÎ em vµo c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn trÎ trong gia ®×nh.<br /> Tõ khãa: TrÎ em, QuyÒn trÎ em, C«ng −íc quèc tÕ vÒ QuyÒn trÎ em, LuËt B¶o vÖ,<br /> ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ em ViÖt Nam, Hµ Néi<br /> I. VÒ sù tham gia cña trÎ em trong gia ®×nh hiÖn nay<br /> <br /> Gia ®×nh ViÖt Nam chÞu ¶nh h−ëng<br /> cña nÒn v¨n hãa truyÒn thèng, trong ®ã<br /> gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña ng−êi con trong gia<br /> ®×nh th−êng ®−îc thÓ hiÖn vµ ®Ò cao ë<br /> ®øc hiÕu thuËn: cha mÑ d¹y b¶o th× con<br /> c¸i nghe theo. *)Trong mèi quan hÖ gi÷a<br /> trÎ em vµ ng−êi lín ë gia ®×nh, trÎ em<br /> lu«n bÞ coi lµ “trÎ con” vµ viÖc trÎ em<br /> tham gia vµo c¸c c«ng viÖc chung còng<br /> nh− nh÷ng viÖc cã liªn quan ®Õn chÝnh<br /> c¸c em cßn xa l¹.( Trong ®iÒu kiÖn x· héi<br /> ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn vµ héi nhËp<br /> quèc tÕ, gia ®×nh ViÖt Nam bªn c¹nh<br /> viÖc l−u gi÷ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn<br /> thèng cßn tiÕp nhËn c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa<br /> (*)<br /> <br /> Ths., ViÖn Nghiªn cøu Thanh niªn; email:<br /> hoaquynh1801@yahoo.com<br /> <br /> míi, trong ®ã cã gi¸ trÞ x¸c ®Þnh quyÒn<br /> cña trÎ em trong gia ®×nh. Tuy nhiªn,<br /> mét gi¸ trÞ míi nh− vËy kh«ng ph¶i ®i<br /> vµo cuéc sèng mét c¸ch dÔ dµng vµ ®−îc<br /> chÊp nhËn ë mäi céng ®ång, mäi gia<br /> ®×nh, nhÊt lµ ®èi víi c¸c gia ®×nh mang<br /> nÆng t− t−ëng truyÒn thèng, hay cßn<br /> nÆng phong tôc tËp qu¸n ®¸nh gi¸ thÊp<br /> vÞ thÕ, vai trß cña phô n÷ vµ trÎ em<br /> trong gia ®×nh. MÆc dï ®· ®−îc luËt hãa<br /> trong ®êi sèng x· héi n−íc ta, nh−ng<br /> trªn thùc tÕ quy ®Þnh vÒ quyÒn tham gia<br /> cña trÎ em vÉn ch−a ®−îc thùc hiÖn mét<br /> c¸ch ®Çy ®ñ, ®Æc biÖt trong m«i tr−êng<br /> gia ®×nh.<br /> §¸nh gi¸ vÒ sù tham gia cña trÎ em<br /> trong gia ®×nh, c¸c nghiªn cøu cho thÊy:<br /> tr−íc ®©y, trong gia ®×nh quan hÖ cha<br /> mÑ - con c¸i th−êng ®−îc thõa nhËn<br /> <br /> C¸c yÕu tè c¶n trë…<br /> <br /> theo mét chiÒu lµ con c¸i phôc tïng cha<br /> mÑ. Ngµy nay mèi quan hÖ nµy ®· cã sù<br /> thay ®æi, vai trß vµ vÞ thÕ cña con c¸i<br /> trong gia ®×nh dÇn ®−îc x¸c lËp trong<br /> c¸ch nh×n nhËn cña cha mÑ, mÆc dï<br /> kh«ng ph¶i trong bÊt kú gia ®×nh nµo ý<br /> kiÕn cña con c¸i còng cã gi¸ trÞ (ñy ban<br /> D©n sè, Gia ®×nh vµ TrÎ em, 2004;<br /> Hoµng ThÞ HuyÒn, Andy West, 2014).<br /> Tuy vËy, ®· ®ang dÇn cã nh÷ng chuyÓn<br /> biÕn tÝch cùc trong viÖc thùc hiÖn quyÒn<br /> tham gia cña trÎ em trong gia ®×nh.<br /> Nh÷ng ®iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn râ qua sè<br /> liÖu cña c¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t: cã 64%<br /> thanh thiÕu niªn trong ®é tuæi tõ 14-17<br /> cho r»ng gia ®×nh cã l¾ng nghe ý kiÕn<br /> cña m×nh (Bé Y tÕ, Tæng côc Thèng kª,<br /> WHO vµ UNICEF ViÖt Nam, 2005);<br /> 45,5% em ®−îc hái cho r»ng ý kiÕn cña<br /> trÎ em trong gia ®×nh ®· ®−îc l¾ng nghe<br /> vµ t«n träng, 50,3% em kh¼ng ®Þnh ý<br /> kiÕn cña trÎ em ®· ®−îc cha mÑ l¾ng<br /> nghe nh−ng cßn h¹n chÕ, chØ 1,5% cho<br /> r»ng tiÕng nãi cña trÎ em trong gia ®×nh<br /> ch−a ®−îc ng−êi lín l¾ng nghe vµ t«n<br /> träng (Tæ chøc Cøu trî TrÎ em Thôy<br /> §iÓn - Phßng Gi¸o dôc huyÖn Yªn L¹c,<br /> VÜnh Phóc, 2006); 32% em ®−îc cha mÑ<br /> hái ý kiÕn Ýt nhÊt mét viÖc trong gia<br /> ®×nh (Bé V¨n hãa - ThÓ thao vµ Du lÞch,<br /> Tæng côc Thèng kª, ViÖn Nghiªn cøu<br /> Gia ®×nh vµ Giíi vµ UNICEF ViÖt Nam,<br /> 2008); kho¶ng 80% cha mÑ cho r»ng cha<br /> mÑ hiÖn nay ®Òu cã hái ý kiÕn con c¸i<br /> (Hoµng ThÞ HuyÒn, Andy West, 2014).<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i<br /> còng cho kÕt qu¶ t−¬ng tù(*), phÇn ®«ng<br /> (*)<br /> <br /> Nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh t¹i hai ®Þa bµn: quËn<br /> Hai Bµ Tr−ng (®Æc tr−ng cho khu vùc néi thµnh) vµ<br /> huyÖn Phó Xuyªn (®Æc tr−ng cho khu vùc ngo¹i<br /> thµnh) trong n¨m 2013 vµ 2014. KÕt qu¶ kh¶o s¸t c¨n<br /> cø trªn phiÕu hái víi 280 trÎ em (trong ®é tuæi 11-17)<br /> ®ang ®i häc vµ 140 cha mÑ trÎ em, ®ång thêi dùa trªn<br /> kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þnh tÝnh (10 trÎ em, 10 cha mÑ).<br /> <br /> 35<br /> trÎ em (93,6%) vµ cha mÑ (99,3%) cho<br /> r»ng c¸c em ®−îc cha mÑ vµ ng−êi lín<br /> trong gia ®×nh hái ý kiÕn ë c¸c møc ®é<br /> kh¸c nhau vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan<br /> ®Õn c¸c em.<br /> C¸c vÊn ®Ò trÎ ®−îc tham gia trong<br /> gia ®×nh chñ yÕu lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn<br /> quan trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn cña trÎ<br /> nh−: häc tËp, quan hÖ b¹n bÌ, sinh ho¹t<br /> hµng ngµy, vui ch¬i gi¶i trÝ (§ç ThÞ<br /> Ngäc Ph−¬ng, 2009; NguyÔn ThÞ Quúnh<br /> Hoa, 2014; Hoµng ThÞ HuyÒn, Andy<br /> West, 2014). §iÒu ®¸ng nãi lµ tû lÖ trÎ<br /> cho r»ng m×nh ®−îc trao ®æi, hái ý kiÕn<br /> ë c¸c nhãm vÊn ®Ò trªn ®Òu thÊp h¬n so<br /> víi tû lÖ tr¶ lêi cña cha mÑ (NguyÔn ThÞ<br /> Quúnh Hoa, 2014).<br /> §èi víi c¸c vÊn ®Ò kh¸c trong gia<br /> ®×nh, sù tham gia cña trÎ em ë møc ®é<br /> thÊp h¬n, cô thÓ nh−: s¶n xuÊt kinh<br /> doanh hoÆc c«ng viÖc lµm ¨n; mua s¾m<br /> nh÷ng ®å ®¹c ®¾t tiÒn; s¾m söa nh÷ng<br /> ®å dïng mµ m×nh cã thÓ mua trong gia<br /> ®×nh; viÖc lµm nhµ/söa nhµ; ph©n chia<br /> tµi s¶n, cña c¶i. Víi trÎ em ë n«ng th«n,<br /> mét sè c«ng viÖc s¶n xuÊt liªn quan ®Õn<br /> viÖc ®ång ¸ng còng ®−îc cha mÑ hái ý<br /> kiÕn (Bé V¨n hãa - ThÓ thao vµ Du lÞch,<br /> Tæng côc Thèng kª, ViÖn Nghiªn cøu Gia<br /> ®×nh vµ Giíi vµ UNICEF ViÖt Nam, 2008).<br /> Tuy ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch<br /> cùc, song sù tham gia ý kiÕn cña trÎ em<br /> trong gia ®×nh vÉn cßn cã nh÷ng bÊt<br /> cËp, h¹n chÕ. C¸c cuéc ®iÒu tra cho<br /> thÊy, vÉn cßn mét bé phËn kh«ng nhá<br /> trÎ em ch−a ®−îc tham gia ý kiÕn vµo<br /> c¸c vÊn ®Ò trong gia ®×nh ë c¸c khÝa<br /> c¹nh kh¸c nhau (kho¶ng 1/3 thanh<br /> thiÕu niªn (Bé Y tÕ, Tæng côc Thèng<br /> kª, WHO vµ UNICEF ViÖt Nam, 2005)<br /> vµ kho¶ng 2/3 vÞ thµnh niªn (Bé V¨n<br /> hãa - ThÓ thao vµ Du lÞch, Tæng côc<br /> Thèng kª, ViÖn Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ<br /> <br /> 36<br /> Giíi vµ UNICEF ViÖt Nam, 2008) ch−a<br /> ®−îc tham gia ý kiÕn, nhÊt lµ ë nh÷ng<br /> vÊn ®Ò chung cña gia ®×nh nh− c«ng viÖc<br /> s¶n xuÊt kinh doanh, mua s¾m ®å ®¹c<br /> ®¾t tiÒn, viÖc lµm nhµ/söa nhµ). NhiÒu<br /> bËc cha mÑ kh¼ng ®Þnh sù ®éc ®o¸n cña<br /> m×nh ®èi víi tiÕng nãi vµ sù tham gia<br /> cña con c¸i khi cho r»ng trÎ cßn Ýt tuæi<br /> nªn kh«ng thÓ ®−a ra ý kiÕn, mäi quyÕt<br /> ®Þnh trong gia ®×nh ph¶i do cha mÑ quyÕt<br /> (Hoµng ThÞ HuyÒn, Andy West, 2014).<br /> Cïng víi viÖc ®−îc tham gia bµy tá<br /> ý kiÕn lµ viÖc trÎ ®−îc tù quyÕt ®Þnh c¸c<br /> vÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶n th©n nh−: lùa<br /> chän trang phôc ®i häc, ®i ch¬i; lùa chän<br /> chÕ ®é sinh ho¹t, nghØ ng¬i; lùa chän<br /> tr−êng, líp; thêi gian häc ë nhµ; häc<br /> thªm/häc nghÒ; lùa chän quan hÖ b¹n<br /> bÌ; lùa chän h×nh thøc vui ch¬i gi¶i<br /> trÝ,… KÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 2006 cho<br /> thÊy, tû lÖ cha mÑ quyÕt ®Þnh hoµn toµn<br /> c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶n th©n trÎ<br /> ë møc rÊt thÊp (Bé V¨n hãa - ThÓ thao<br /> vµ Du lÞch, Tæng côc Thèng kª, ViÖn<br /> Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi vµ<br /> UNICEF ViÖt Nam, 2008), nh−ng kÕt<br /> qu¶ kh¶o s¸t cña chóng t«i l¹i cho kÕt<br /> qu¶ ng−îc l¹i: tû lÖ trÎ ®−îc quyÕt ®Þnh<br /> hoµn toµn c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn<br /> b¶n th©n lµ thÊp. Cô thÓ, chØ mét bé<br /> phËn trÎ em (47,1%) vµ cha mÑ (20,8%)<br /> cho r»ng c¸c em ®−îc quyÕt ®Þnh nh÷ng<br /> vÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶n th©n (NguyÔn<br /> ThÞ Quúnh Hoa, 2014). Nh×n chung, sù<br /> tham gia cña trÎ em chñ yÕu ë khÝa<br /> c¹nh tham gia ý kiÕn vµ tiÕp nhËn<br /> th«ng tin vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan<br /> ®Õn b¶n th©n, cßn sù tham gia ë møc<br /> cao lµ rÊt h¹n chÕ.<br /> Mét khÝa c¹nh kh¸c ®¸ng l−u ý lµ,<br /> trong nhiÒu gia ®×nh, viÖc ra quyÕt ®Þnh<br /> ë mét sè vÊn ®Ò l¹i ®−îc cha mÑ kho¸n<br /> tr¾ng cho trÎ, thËm chÝ ë nh÷ng lÜnh vùc<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2015<br /> <br /> mµ trÎ ch−a ®ñ th«ng tin còng nh−<br /> n¨ng lùc ®Ó ra quyÕt ®Þnh ®óng, ch¼ng<br /> h¹n nh− quyÕt ®Þnh viÖc nghØ häc. §©y<br /> lµ nh÷ng gia ®×nh cã m« h×nh gi¸o dôc<br /> thê ¬, kh«ng quan t©m hoÆc m« h×nh<br /> gi¸o dôc nu«ng chiÒu con c¸i nªn phã<br /> mÆc cho trÎ tù t×m hiÓu, tù quyÕt ®Þnh<br /> nh÷ng ®iÒu mµ c¸c em ch−a ®ñ kh¶<br /> n¨ng hiÓu mét c¸ch thÊu ®¸o (Bé Y tÕ,<br /> Tæng côc thèng kª, WHO vµ UNICEF<br /> ViÖt Nam, 2005; NguyÔn ThÞ Quúnh<br /> Hoa, 2014). §iÒu ®ã ®· dÉn ®Õn mét kÕt<br /> qu¶ ng−îc l¹i lµ trÎ em cã thÓ thùc hiÖn<br /> nh÷ng hµnh vi lÖch chuÈn mµ c¸c em<br /> kh«ng ý thøc ®−îc.<br /> II. Nh÷ng yÕu tè c¶n trë sù tham gia cña trÎ em vµo<br /> c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn trÎ trong gia ®×nh<br /> <br /> Thùc tÕ cho thÊy, trong bèi c¶nh<br /> nhiÒu gia ®×nh ViÖt Nam vÉn cßn chÞu<br /> ¶nh h−ëng cña nÒn v¨n hãa truyÒn<br /> thèng th× trÎ em cßn gÆp nhiÒu khã<br /> kh¨n, c¶n trë trong qu¸ tr×nh tham gia.<br /> Nghiªn cøu thùc tÕ cña chóng t«i t¹i Hµ<br /> Néi sÏ gãp phÇn lµm râ h¬n vÊn ®Ò nµy.<br /> 1. Sù ph©n biÖt vÒ giíi<br /> C¸c gi¸ trÞ vµ quy t¾c v¨n hãa<br /> truyÒn thèng ®Æt trÎ em g¸i vµo vÞ trÝ<br /> yÕu h¬n trong gia ®×nh so víi c¸c em<br /> trai vÉn tiÕp tôc lµ rµo c¶n cho sù tham<br /> gia cña trÎ em trong gia ®×nh hiÖn nay.<br /> Kh¶o s¸t cho thÊy, trÎ em nam ®−îc<br /> tham gia ý kiÕn vµ ®−îc quyÕt ®Þnh c¸c<br /> vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn b¶n th©n nhiÒu<br /> h¬n, trong ®ã cã nh÷ng vÊn ®Ò quan<br /> träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c em<br /> (nh− viÖc ®Þnh h−íng häc lªn cao, viÖc<br /> lùa chän chÕ ®é ¨n uèng, chÕ ®é nghØ<br /> ng¬i…), cßn trÎ em n÷ bÞ phô thuéc vµo<br /> quyÕt ®Þnh cña cha mÑ vµ ng−êi lín<br /> trong gia ®×nh nhiÒu h¬n. Cô thÓ, tû lÖ<br /> trÎ em nam ®−îc tham gia trao ®æi, bµy<br /> tá ý kiÕn vµ ®−îc t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp cËn<br /> <br /> C¸c yÕu tè c¶n trë…<br /> <br /> th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn<br /> b¶n th©n ë møc th−êng xuyªn nhiÒu<br /> h¬n trÎ em n÷ (tû lÖ t−¬ng øng 37,3% so<br /> víi 31,5%; 55,9% so víi 46,6%), trong<br /> khi trÎ em n÷ ®−îc trao ®æi ý kiÕn vµ<br /> ®−îc tiÕp cËn th«ng tin ë møc thØnh<br /> tho¶ng nhiÒu h¬n (tû lÖ t−¬ng øng<br /> 43,8% so víi 40,2%; 46,1% so víi 39,2%).<br /> T−¬ng tù, trÎ em nam ®−îc quyÕt ®Þnh<br /> c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶n th©n c¶ ë<br /> møc tù quyÕt ®Þnh (15,7%) vµ quyÕt<br /> ®Þnh dùa trªn ý kiÕn cña cha mÑ (41,2%)<br /> cao h¬n so víi trÎ em n÷ (tû lÖ t−¬ng<br /> øng 6,7% vµ 34,8%), trong khi trÎ em n÷<br /> cho r»ng cha mÑ th−êng quyÕt ®Þnh c¸c<br /> vÊn ®Ò dùa trªn ý kiÕn cña c¸c em nhiÒu<br /> h¬n (44,9% so víi 37,3%).<br /> TÝnh tÝch cùc, chñ ®éng tham gia<br /> trao ®æi ý kiÕn cña trÎ em nam còng cao<br /> h¬n so víi trÎ em n÷. Khi ý kiÕn ®−a ra<br /> trao ®æi bÞ cha mÑ vµ ng−êi lín trong gia<br /> ®×nh bá qua, c¸c em nam th−êng t×m<br /> c¸ch béc lé, bµy tá ý kiÕn vµo dÞp kh¸c<br /> (70,6%) hoÆc nhê ng−êi kh¸c trao ®æi l¹i<br /> ý kiÕn cña m×nh víi cha mÑ (30,4%)<br /> nhiÒu h¬n so víi c¸c em n÷ (tû lÖ t−¬ng<br /> øng 64,6% vµ 29,2%). Ng−îc l¹i, c¸c em<br /> n÷ th−êng kh«ng biÕt lµm g× (15,7%)<br /> hoÆc chÊp nhËn, nghe theo lêi cha mÑ<br /> (19,7%) nhiÒu h¬n so víi c¸c em nam (tû<br /> lÖ t−¬ng øng 11,8% vµ 8,8%).<br /> Cã thÓ thÊy, ®Þnh kiÕn giíi vÉn cßn<br /> tån t¹i víi biÓu hiÖn ®Æc tr−ng lµ xu<br /> h−íng ®Ò cao vai trß cña nam giíi, ®¸nh<br /> gi¸ thÊp vÞ thÕ, vai trß vµ tiÕng nãi cña<br /> phô n÷ trong gia ®×nh. Sù thiªn vÞ ë<br /> møc ®é nhÊt ®Þnh (ch¼ng h¹n −u tiªn ý<br /> kiÕn, së thÝch, mong muèn cña con trai<br /> h¬n con g¸i) cã thÓ ®em ®Õn nh÷ng hËu<br /> qu¶ kh«ng tÝch cùc ®èi víi viÖc thùc<br /> hiÖn quyÒn tham gia cña trÎ em g¸i. Nã<br /> kh«ng khuyÕn khÝch c¸c em g¸i tÝch cùc<br /> tham gia vµo c¸c vÊn ®Ò cña b¶n th©n<br /> <br /> 37<br /> hay qu¸ tr×nh ®−a ra quyÕt ®Þnh cho<br /> chÝnh m×nh. Vµ ®iÒu nµy cho thÊy, mÆc<br /> dï trong bèi c¶nh héi nhËp hiÖn nay,<br /> phô n÷ vµ nam giíi ®ang dÇn trë nªn<br /> b×nh ®¼ng h¬n, nh−ng mét gi¸ trÞ míi<br /> kh¼ng ®Þnh vai trß tham gia tÝch cùc<br /> cña trÎ em n÷ trong gia ®×nh kh«ng<br /> ph¶i ®i vµo cuéc sèng mét c¸ch dÔ dµng<br /> vµ ®−îc chÊp nhËn ë mäi gia ®×nh.<br /> 2. Sù ph©n biÖt vÒ ®é tuæi vµ häc vÊn<br /> Nh÷ng trÎ em lín tuæi h¬n vµ<br /> nh÷ng trÎ cã häc lùc tèt h¬n th−êng<br /> ®−îc trao ®æi, chia sÎ ý kiÕn vµ cã tiÕng<br /> nãi quyÕt ®Þnh nhiÒu h¬n nh÷ng trÎ em<br /> Ýt tuæi vµ nh÷ng trÎ cã häc lùc kÐm.<br /> Thùc tÕ, tû lÖ trÎ 11-14 tuæi cho r»ng<br /> cha mÑ tù quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cña c¸c<br /> em (16,3%) cao h¬n nhiÒu so víi tû lÖ<br /> nµy ë nhãm trÎ 15-17 tuæi (3,3%). Nhãm<br /> trÎ cã tr×nh ®é häc vÊn ë bËc trung häc<br /> c¬ së (®Æc biÖt lµ líp 6 vµ líp 7) tham gia<br /> ý kiÕn ë møc ®é th−êng xuyªn kh«ng<br /> cao (< 37,0%), chñ yÕu lµ ë møc thØnh<br /> tho¶ng (37,0-52,0%), trong khi trÎ em cã<br /> tr×nh ®é häc vÊn trung häc phæ th«ng<br /> tham gia ý kiÕn vµo c¸c vÊn ®Ò cã liªn<br /> quan ë møc th−êng xuyªn cao h¬n (><br /> 37,0%). Kh¶o s¸t ®Þnh tÝnh cho thÊy,<br /> mét sè cha mÑ cho r»ng hä th−êng nghe<br /> lêi nh÷ng ®øa con häc giái h¬n lµ nh÷ng<br /> ®øa con häc yÕu. Nãi c¸ch kh¸c, møc ®é<br /> tham gia cña trÎ em cßn phô thuéc vµo<br /> ®é tuæi vµ kÕt qu¶ häc tËp cña c¸c em.<br /> 3. T©m lý, tÝnh c¸ch cña trÎ em<br /> Kh¶o s¸t còng cho thÊy, nh÷ng trÎ<br /> cã tÝnh c¸ch rôt rÌ, nhót nh¸t, ng¹i béc<br /> lé, thÓ hiÖn b¶n th©n vµ th−êng nghe lêi<br /> cha mÑ, ng−êi lín trong gia ®×nh mét<br /> c¸ch cøng nh¾c th× viÖc tham gia còng<br /> nh− tiÕp cËn th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò cã<br /> liªn quan ë møc thØnh tho¶ng nhiÒu<br /> h¬n, trong khi nh÷ng trÎ cã tÝnh c¸ch<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2015<br /> <br /> 38<br /> b¹o d¹n, s«i næi, c¸ tÝnh, thÝch trao ®æi,<br /> tranh luËn vµ th−êng lµm nh÷ng ®iÒu<br /> m×nh thÝch th× tham gia ý kiÕn còng<br /> nh− tiÕp cËn th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò cã<br /> liªn quan ®Õn b¶n th©n ë møc th−êng<br /> xuyªn cao h¬n. §ång thêi víi ®ã, trÎ b¹o<br /> d¹n, s«i næi, c¸ tÝnh th−êng quyÕt ®Þnh<br /> c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶n th©n<br /> nhiÒu h¬n, cßn víi trÎ rôt rÌ, nhót nh¸t<br /> th× cha mÑ quyÕt ®Þnh vÊn ®Ò cña c¸c<br /> em nhiÒu h¬n.<br /> 4. Quy m« gia ®×nh<br /> Quy m« gia ®×nh lín víi sè thÕ hÖ vµ<br /> sè thµnh viªn trong gia ®×nh cµng nhiÒu<br /> th× sù tham gia cña trÎ l¹i cµng kh«ng<br /> thuËn lîi. Trong gia ®×nh 3 thÕ hÖ, cha<br /> mÑ vµ ng−êi lín trong gia ®×nh th−êng<br /> quyÕt ®Þnh vÊn ®Ò cña c¸c em nhiÒu<br /> h¬n, trong ®ã tû lÖ cha mÑ tù quyÕt ®Þnh<br /> vÊn ®Ò cña c¸c em (13,7%) cao h¬n so<br /> víi tû lÖ nµy ë gia ®×nh 2 thÕ hÖ (8,1%).<br /> Trong gia ®×nh cã 1-2 con, trÎ ®−îc tham<br /> gia ý kiÕn, ®−îc tiÕp cËn th«ng tin vµ<br /> ®−îc quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan<br /> ®Õn b¶n th©n ë møc th−êng xuyªn h¬n,<br /> trong gia ®×nh cã 3 con trë lªn th× trÎ<br /> ®−îc tham gia ý kiÕn, ®−îc tiÕp cËn<br /> th«ng tin vµ ®−îc quyÕt ®Þnh ë møc<br /> thØnh tho¶ng nhiÒu h¬n.<br /> 5. §iÒu kiÖn kinh tÕ gia ®×nh<br /> Sù quan t©m vµ nhËn thøc cña c¸c<br /> bËc cha mÑ ®èi víi viÖc thùc hiÖn quyÒn<br /> tham gia cña trÎ em cã mèi quan hÖ<br /> chÆt chÏ víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña hé gia<br /> ®×nh. Nh÷ng gia ®×nh cã thu nhËp cao cã<br /> sù quan t©m trao ®æi, hái ý kiÕn con c¸i<br /> vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó con c¸i tiÕp cËn<br /> th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn<br /> b¶n th©n cao h¬n nh÷ng gia ®×nh cã thu<br /> nhËp thÊp. Tû lÖ cha mÑ trong gia ®×nh<br /> cã thu nhËp tõ 10 triÖu trë lªn th−êng<br /> xuyªn trao ®æi, hái ý kiÕn con c¸i<br /> <br /> (78,3%) cao h¬n h¼n so víi nh÷ng gia<br /> ®×nh cã thu nhËp d−íi 3 triÖu (52,9%);<br /> vµ viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó con c¸i tiÕp cËn<br /> th«ng tin ë hai nhãm cña gia ®×nh nµy<br /> còng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ (tû lÖ<br /> t−¬ng øng 73,9% vµ 52,9%). Tuy nhiªn,<br /> viÖc quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan<br /> ®Õn trÎ l¹i cã sù kh¸c biÖt theo chiÒu<br /> ng−îc l¹i. Thu nhËp cña gia ®×nh cµng<br /> cao th× cha mÑ cµng tù quyÕt ®Þnh c¸c<br /> vÊn ®Ò cña con c¸i nhiÒu h¬n, vµ ng−îc<br /> l¹i, thu nhËp cña gia ®×nh cµng thÊp th×<br /> trÎ em cµng ®−îc tham gia quyÕt ®Þnh<br /> c¸c vÊn ®Ò cña m×nh nhiÒu h¬n. Thùc tÕ<br /> kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þnh tÝnh cho thÊy,<br /> nh÷ng gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn vËt chÊt<br /> kh¸ h¬n th−êng quan t©m ch¨m sãc,<br /> chiÒu chuéng, l¾ng nghe ý kiÕn cña con,<br /> nh−ng còng v× thÕ mµ cã sù can thiÖp,<br /> quyÕt ®Þnh vµo c¸c vÊn ®Ò cña trÎ nhiÒu<br /> h¬n. Trong khi ®ã, nh÷ng gia ®×nh cã<br /> ®iÒu kiÖn vËt chÊt khã kh¨n h¬n th× cha<br /> mÑ th−êng Ýt quan t©m chia sÎ víi con<br /> c¸i nªn c¸c em lµ ng−êi chñ ®éng quyÕt<br /> ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cña m×nh nhiÒu h¬n.<br /> 6. M«i tr−êng v¨n hãa gia ®×nh<br /> ë m«i tr−êng gia ®×nh mµ c¸c thµnh<br /> viªn øng xö theo t«n ti trËt tù, trÎ em<br /> nghe lêi ng−êi lín trong mäi tr−êng hîp<br /> th× sù tham gia ý kiÕn vµ tiÕp nhËn<br /> th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan cña<br /> trÎ chØ ë møc thØnh tho¶ng lµ chñ yÕu.<br /> §ång thêi, viÖc quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò<br /> cña c¸c em thuéc vÒ cha mÑ nhiÒu h¬n.<br /> Ng−îc l¹i, trÎ em trong c¸c gia ®×nh cëi<br /> më, c¸c thµnh viªn th−êng ®−îc lµm<br /> theo nh÷ng ®iÒu m×nh thÝch cho r»ng<br /> c¸c em ®−îc tham gia ý kiÕn còng nh−<br /> ®−îc tiÕp nhËn th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò<br /> liªn quan ®Õn b¶n th©n ë møc th−êng<br /> xuyªn (59,6% vµ 64,0) cao h¬n h¼n so<br /> víi trÎ em trong c¸c gia ®×nh mµ con c¸i<br /> lu«n nghe lêi ng−êi lín (15,7% vµ<br /> <br />