Cái bi trong văn xuôi Việt Nam sau 1975

Chia sẻ: Bạch Nhược Đông | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết bàn về bi kịch là một loại hình nghệ thuật đặc sắc được thể hiện trong công cuộc đổi mới của tiểu thuyết Việt Nam sau năm 1975. Giá trị chết chóc và tàn phá như đặc trưng của bi kịch đã thể hiện sức viết phong phú và sâu sắc trong nhiều tác phẩm tiêu biểu. Đặc điểm này dựa trên nhu cầu nghệ thuật của xã hội, văn học và chất lượng thịnh vượng của tiểu thuyết hiện đại. Cái nhìn về số phận con người, bi kịch xã hội và bi kịch cá nhân để minh họa cho một tiêu chuẩn nghệ thuật mới của văn hóa, văn học Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cái bi trong văn xuôi Việt Nam sau 1975

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE ◦ Social Sci., 2008, Vol. 53, N . 6, pp. 1-5 CI BI TRONG VN XUÆI VIT NAM SAU 1975 Ph¤m Tu§n Anh Tr÷íng ¤i håc Hòng V÷ìng 1. Mð ¦u êi mîi v«n håc ngh¾a l êi mîi ph©m ch§t th©m m¾. Qui luªt â ¢ ÷ñc chùng thüc mët c¡ch rã n²t trong dáng ch£y cõa v«n håc Vi»t Nam th¸ k¿ XX v c ng ÷ñc kh¯ng ành m¤nh m³ trong v«n håc Vi»t Nam sau 1975 nâi chung, v«n xuæi nâi ri¶ng. C¡i bi l mët d¤ng ph©m ch§t th©m m¾ ti¶u biºu l m n¶n sü êi mîi cõa v«n xuæi Vi»t Nam sau 1975. 2. Nëi dung nghi¶n cùu 2.1. Nhúng c¡i ch¸t, sü hõy di»t cõa c¡c gi¡ trà 2.1.1. Quan ni»m v· °c tr÷ng th©m m¾ cõa c¡i bi Câ hai d¤ng ph©m ch§t th©m m¾ th÷íng an c i, t÷ìng t¡c vîi nhau v v¼ th¸ d¹ g¥y ra ngë nhªn, â l c¡i bi v c¡i c£m th÷ìng. Hai ph¤m trò n y câ nhúng iºm kh¡c nhau v· b£n ch§t. N¸u nh÷ ð c¡i bi c¡c gi¡ trà khæng chàu khu§t phöc v bà hu di»t th¼ ð c¡i c£m th÷ìng, nhúng gi¡ trà tèt µp c¦n ÷ñc n¥ng ï l¤i trð n¶n b§t lüc, ch§p nhªn trð th nh n¤n nh¥n, væ vång v th£m b¤i. Vîi c¡i c£m th÷ìng, ta khæng th§y câ c¡i ch¸t cõa gi¡ trà m l sü ch ¤p, r´ róng. Dò gièng vîi nh¥n vªt bi kàch ð sè phªn k¸t thóc b§t h¤nh, au láng nh÷ng nh¥n vªt theo c£m hùng c£m th÷ìng khæng ph£i l s£n ph©m cõa l½ tr½, m sèng theo t¼nh c£m tü nhi¶n, n¶n khæng ph£i l con ng÷íi m¤nh m³, bëc lë sü lüa chån tü do. Xóc c£m th©m m¾ c£m th÷ìng khæng câ t½nh phùc hñp nh÷ ð bi kàch m chõ ¤o l t¼nh c£m th÷ìng xât, buçn au, than o¡n. Theo â, xung ët trong bi kàch s³ l nhúng t¼nh huèng xung ët khæng thº háa gi£i nh÷ l sü öng ë ð c§p ë cuèi còng cõa sü sèng con ng÷íi. Con ng÷íi trong bi kàch ÷ñc nh¼n nhªn vîi t½nh c¡ nh¥n, t½nh chõ ëng v t½nh tü do lüa chån [1;31]. Nhúng c¡i ch¸t x£y ra nh÷ l k¸t qu£ cõa tü do v t§t y¸u nh÷ l sü kh¯ng ành cho nhúng gi¡ trà cao nh§t m cuëc sèng c¦n ph£i câ. Trong th÷ gûi L¡t-xan, nhªn x²t v· bi kàch Phran-txì Phæn D½ch-kinh-ghen, ng-ghen ¢ bëc lë quan ni»m cõa m¼nh v· xung ët bi kàch: xung ët bi kàch xu§t 1
Ph¤m Tu§n Anh ph¡t tø ái häi c§p thi¸t v· m°t làch sû v kh£ n«ng thüc t¸ º thüc hi»n ái häi §y [8;902]. Nh÷ vªy, c¡i bi ÷ñc hiºu l ph¤m trò m¾ håc ph£n ¡nh mët hi»n t÷ñng câ t½nh qui luªt cõa thüc t¸ íi sèng x¢ hëi th÷íng di¹n ra trong cuëc §u tranh khæng ngang sùc giúa c¡i thi»n vîi c¡i ¡c, c¡i mîi vîi c¡i cô, c¡i ti¸n bë vîi c¡i ph£n ëng,... trong i·u ki»n nhúng c¡i sau cán m¤nh hìn nhúng c¡i tr÷îc [3;37]. C¡i ch¸t, sü th§t b¤i trong th©m m¾ bi kàch c¦n ÷ñc hiºu trong þ ngh¾a t¡i sinh, Ch¸t i sèng l¤i [5;38], l sü tr£ gi¡ tü nguy»n cho nhúng chi¸n thng v sü b§t tû v· tinh th¦n [3;37]. Nhúng ph©m ch§t th©m m¾ °c tr÷ng cõa c¡i bi ch¿ câ thº ÷ñc n£y nð m¤nh m³ trong bèi c£nh v«n hâa - v«n håc êi mîi sau n«m 1975. 2.1.2. Thíi cõa c¡i bi v thíi cõa v«n xuæi Nhi·u ng÷íi ¢ nâi ¸n t¼nh tr¤ng vng bâng c¡i bi (v t§t nhi¶n c£ thº lo¤i bi kàch) trong v«n håc Vi»t Nam giai o¤n 1945 1975. Ph©m ch§t th©m m¾ cõa c¡i bi khæng th½ch hñp vîi nhi»m vö cê ëng cõa v«n ngh» trong cæng cuëc §u tranh vô trang. Nh÷ng khi chi¸n tranh ch§m dùt, c¡i bi v thº lo¤i bi kàch công v¨n mí nh¤t trong íi sèng v«n håc. L½ gi£i hi»n t÷ñng n y, câ ng÷íi cho r¬ng nguy¶n nh¥n ch½nh, s¥u xa n¬m trong þ thùc h», trong quan ni»m mët thíi ÷ñc phê bi¸n ¸n tøng ng÷íi. â công ch½nh l quan ni»m cõa ph÷ìng ph¡p s¡ng t¡c chõ ngh¾a hi»n thüc x¢ hëi chõ ngh¾a. Tr÷îc ¥y, ng÷íi ta cho r¬ng ch¿ câ x¢ hëi phong ki¸n v t÷ b£n mîi câ bi kàch. Bði v¼ ch¿ ð nhúng h¼nh th¡i x¢ hëi §y mîi câ sü tha hâa. i·u ki»n v«n hâa sau 1975 ¢ em ¸n mët nhªn thùc mîi r¬ng tha hâa câ thº di¹n ra ð b§t k¼ h¼nh th¡i x¢ hëi n o. Câ tha hâa, câ sü hu di»t gi¡ trà t§t y¸u s³ câ bi kàch. T¼nh tr¤ng c¡i bi bà bä qu¶n tçn t¤i ¸n kho£ng ¦u nhúng n«m 80, vîi c¡c s¡ng t¡c bi kàch cõa L÷u Quang Vô v sü phöc h÷ng c¡i bi trong v«n xuæi. Quan ni»m gi¡o i·u v· chõ ngh¾a hi»n thüc x¢ hëi chõ ngh¾a công ÷ñc xem x²t l¤i. ¸n nay, v§n · nhªn thùc c¡i bi óng vîi b£n ch§t cao quþ cõa nâ ¢ câ õ i·u ki»n º °t ra èi vîi c£ cæng chóng l¨n ng÷íi s¡ng t¡c. C¡i bi trong v«n xuæi l d§u hi»u cõa nhªn thùc mîi v· hi»n thüc, íi thüc. Tr÷îc h¸t, trong bèi c£nh v«n hâa hªu chi¸n, tø ph¤m trò c¡i bi, v«n xuæi ¢ ti¸p cªn l¤i · t i chi¸n tranh, c£i thi»n ¡ng kº t¼nh tr¤ng l»ch pha giúa s¡ng t¡c v nhu c¦u ti¸p nhªn, giúa ngh» thuªt v ái häi cõa íi sèng v«n hâa thíi b¼nh. Nh v«n Hç Ph÷ìng vi¸t: º i v o sè phªn con ng÷íi, khæng ½t t¡c gi£ ¢ ch«m chó vi¸t v· c¡c bi kàch c¡ nh¥n n¬m trong bi kàch chung cõa d¥n tëc trong cuëc chi¸n. Qua nhúng bi kàch §y, t½nh c¡ch v b£n ng¢ con ng÷íi ¢ ÷ñc bëc lë rã [11;134]. Khæng ph£i ng¨u nhi¶n m còng vîi sü sinh sæi cõa c¡i bi, v«n xuæi thüc sü vªn ëng theo h÷îng tiºu thuy¸t hâa. Nhu c¦u thº hi»n nhúng tr¤ng huèng bi kàch cõa íi sèng câ cì hëi hi»n thüc hâa ð v o thíi cõa t÷ duy tiºu thuy¸t hi»n ¤i. ÷íng lèi ph¡t triºn v«n hâa cõa £ng tø ¤i hëi VI (1986), sü mð rëng v cªp nhªt hìn trong ti¸p xóc vîi v«n hâa, v«n håc, m¾ håc, l½ luªn ph¶ b¼nh cõa n÷îc 2
C¡i bi trong v«n xuæi Vi»t Nam sau n«m 1975 ngo i,. . . l nhúng ti·n · khæng thº thi¸u º v«n xuæi bt nhªp vîi xu h÷îng chung cõa v«n håc th¸ giîi. Và th¸ cõa c¡i bi bëc lë rã ð mèi t÷ìng hñp cõa nâ èi vîi t÷ duy tiºu thuy¸t hi»n ¤i. Cuëc sèng hi»n thíi, con ng÷íi hi»n t¤i trong qu¡ tr¼nh bi¸n êi, sinh th nh mîi cõa þ thùc c¡ nh¥n thíi hªu chi¸n ch§t chùa nhi·u bi kàch nay câ cì hëi ÷ñc bëc lë hìn trong c¡i nh¼n tiºu thuy¸t. Bi kàch khæng x£y ra èi vîi nhúng con ng÷íi ho n to n thuëc v· qu¡ khù, dò qu¡ khù câ au th÷ìng. Bi kàch ch¿ x£y ra khi con ng÷íi cõa thíi hªu chi¸n dãi c¡i nh¼n v o b£n thº m¼nh ð nhúng ph¦n m¡u thàt thíi chi¸n, º qu¡ khù sèng dªy trong öng ë tr¡i ngang vîi hi»n t¤i. C¡i bi công khæng thº ÷ñc ph¡t hi»n trong c¡i nh¼n thi và, l½ t÷ðng hâa v t÷ duy tiºu thuy¸t vîi t½nh a chi·u, phçn t¤p, a trà cõa nâ ¢ mð ra nhúng kh£ n«ng biºu hi»n c¡i bi. Khi c¡i nh¼n tiºu thuy¸t xo¡y s¥u v o þ thùc, s«m soi måi ngã ng¡ch t¥m hçn th¼ c¡i bi công tø â m n£y nð nh§t l lóc con ng÷íi trð n¶n hay ng¨m ngñi, hay suy t÷, n¸m tr£i nhi·u hìn l g o th²t, hæ ho¡n, xung phong. V l m sao anh th§y ÷ñc bi kàch cuëc íi tr¶n nhúng th¥n phªn, nhúng n´o r³ cæ qu¤nh n¸u anh cù n· h , k½nh nhi vi¹n chi. Vªy l ho n to n câ c«n cù º hiºu t¤i sao c¡i bi ÷ñc ¡nh thùc çng thíi vîi sü h¼nh th nh quan ni»m mîi v· v«n xuæi. V«n håc giai o¤n 1945 1975 vîi þ thùc ¤i chóng qu¦n thº ch½nh trà ¢ khæng d nh ché cho nhúng c¡i ch¸t nh÷ l sü tü hu di»t cõa c¡c gi¡ trà. Vîi v«n xuæi giai o¤n n y, c¡i t§t y¸u luæn ÷ñc kh£m th nh l½ t÷ðng cao c£ cho chi¸n thng, n¶n khæng thº câ sü ct ngh¾a bi kàch. Hán §t cõa Anh ùc r§t gi u kàch t½nh. Nguy¹n Kh£i ¢ gåi th¯ng ra l Xung ët khi kº c¥u chuy»n v· thæn Hé. Vï bí cõa Nguy¹n ¼nh Thi khæng h· ½t nhúng t¼nh huèng m¥u thu¨n. G.N. Pospelov tøng ch¿ ra r¬ng khi sü t¡c ëng cõa ho n c£nh b¶n ngo i l m n£y sinh trong þ thùc con ng÷íi mët t½nh m¥u thu¨n b¶n trong, mët cuëc §u tranh vîi ch½nh b£n th¥n m¼nh. Khi â t½nh kàch s³ ÷ñc o s¥u ¸n mùc t½nh bi kàch (tragisme) [10;184]. Sü thüc th¼ trong c¡c t¡c ph©m tr¶n ¢ câ nhúng mèi quan h» xung ët bi kàch ti·m n«ng. â l b£n n«ng ng÷íi mµ v quy¸t ành di»t trø th¬ng X«m cõa b C Sñi (Hán §t), l ùc tin v ngh¾a vö, ¤o v íi trong con ng÷íi Mæn (Xung ët), l þ thùc v· íi sèng v kh¡t vång ngh» thuªt ch¥n ch½nh ð ho¤ s¾ T÷ (Vï bí),. . . Trong sü r ng buëc cõa làch sû, nhúng v§n · cuèi còng cõa sü sèng con ng÷íi ¢ ÷ñc x¡c lªp tr¶n cì sð qui chi¸u th©m m¾ cõa c¡i cao c£ sû thi. íi sèng háa b¼nh, ÷íng lèi v«n hâa mîi ¢ t¤o ra mët mæi tr÷íng thæng tho¡ng, khoan dung hìn º nh v«n h÷îng c¡i nh¼n cõa m¼nh v o nìi m c¡c gi¡ trà nh¥n sinh bëc lë kh¡t vång hi»n tçn cõa nâ m ph÷ìng thùc biºu hi»n câ c£ c¡i ch¸t, sü hu di»t. V«n xuæi giai o¤n 1945 1975 chõ y¸u khai th¡c nhúng mèi xung ët làch sû x¢ hëi v khi con ng÷íi c¡ thº trð th nh ph÷ìng ti»n º nh v«n sinh ëng hâa, cö thº hâa c¡i nh¼n n y th¼ t§t nhi¶n, vîi sù m»nh m c¡ch m¤ng u th¡c, nh v«n cõa chóng ta ¢ gia cè cho mæ h¼nh xung ët cõa m¼nh sùc m¤nh cõa þ ch½ trong t½nh b§t th÷íng cõa thíi chi¸n. Câ thº nâi, khi ch÷a câ sü chuyºn hâa 3
Ph¤m Tu§n Anh ¸n còng nhúng xung ët làch sû x¢ hëi v o sü sèng c¡ thº th¼ måi sü öng ë s³ khæng câ cì hëi ph¡t s¡ng v´ µp cõa bi kàch, bði ph£i ð àa h¤t cõa quan ni»m c¡ nh¥n, vîi c£ sü minh tri¸t l¨n b£o thõ cõa nâ, c¡c gi¡ trà cõa íi sèng mîi hi»n h¼nh nguy¶n vµn trong sü lüa chån tü do. Vîi Thíi xa vng, L¶ Lüu ¢ d§n bót tîi sü öng ë giúa c¡ nh¥n vîi làch sû cëng çng nh÷ l nguy¶n nh¥n cõa ho n c£nh bi kàch. Sü l»ch pha, b§t ho giúa c¡ nh¥n v làch sû cëng çng l mætip xung ët bi kàch cán câ thº th§y trong B¸n khæng chçng (D÷ìng H÷îng), Phè (Chu Lai), B÷îc qua líi nguy·n (T¤ Duy Anh),. . . Câ thº nâi, trong làch sû v«n xuæi Vi»t Nam, ¸n nhúng n«m t¡m m÷ìi cõa th¸ k¿ XX, v§n · quan h» c¡ nh¥n cëng çng ¢ ÷ñc thùc nhªn trong c£m hùng bi kàch nh÷ l mët v§n · thíi sü, mët v§n · mang þ ngh¾a làch sû v«n hâa. Sü kh¯ng ành con ng÷íi c¡ nh¥n trð th nh mët ái häi c§p thi¸t v· m°t làch sû trong giai o¤n chuyºn m¼nh lîn lao cõa íi sèng x¢ hëi sau chi¸n tranh v t§t y¸u nâ s³ g°p ph£i mët thüc t¸ þ thùc x¢ hëi ¢ quen vîi nh§t hæ b¡ ùng, c¡i thâi quen sèng trong sü vªn h nh chung m khæng m§y khi þ thùc v· sü sèng cõa c¡ thº m¼nh. Sü öng ë giúa nhúng gi¡ trà làch sû cëng çng vîi gi¡ trà c¡ nh¥n l mët kh£ nhi¶n ¢ ÷ñc v«n xuæi tr£i nghi»m b¬ng c£ sü nh¤y c£m thi¶n chùc cõa ngh» thuªt v c£ ái häi bùc b¡ch tø nhi·u ph½a. Khi o bîi b£n thº m¼nh ð chi·u s¥u t¥m hçn (Ma V«n Kh¡ng, Tr«ng soi s¥n nhä), c¡c nh v«n cõa chóng ta ¢ khæng gi§u gi¸m ham muèn ÷ñc tr£i nghi»m ð nhúng t¼nh huèng rèt r¡o, nhúng giîi h¤n chât còng cõa sü sèng con ng÷íi. Khi c¡i tæi ÷ñc °t l¤i óng và tr½ cõa nâ trong sü ct ngh¾a cõa nh v«n v· sü sèng con ng÷íi, con ng÷íi tçn t¤i vîi sü lüa chån tü do cõa nhúng quan ni»m, c¡i ch¸t cõa nhúng gi¡ trà mîi thüc sü hi»n h¼nh. Sü gia t«ng ¡ng kº ph÷ìng thùc tr¦n thuªt tø ngæi thù nh§t Tæi, l mët trong nhúng ngo¤i hi»n iºn h¼nh cho kh£ n«ng xu§t hi»n xung ët bi kàch. Bði v¼, bi kàch (trong ngh» thuªt công nh÷ trong cuëc sèng) xu§t hi»n, khi câ xung ët khæng thº gi£i quy¸t giúa c¡c gi¡ trà çng ¯ng [1;30-31]. T½nh çng ¯ng cõa c¡c gi¡ trà ch¿ câ thº câ ÷ñc trong quan ni»m cõa tæi, tø tæi, trong tæi. Câ cì sð º nâi r¬ng v«n xuæi thíi êi mîi, vîi sùc m¤nh ng y c ng ÷ñc gia t«ng bði ch§t tiºu thuy¸t hi»n ¤i ¢ cho th§y kh£ n«ng to lîn cõa nâ trong vi»c kh¡m ph¡ nhúng v§n · s¥u k½n nh§t cõa íi sèng con ng÷íi ð mët §t n÷îc li¶n töc tr£i qua hai cuëc chi¸n, ang thao thùc chuyºn m¼nh vîi t§t c£ nhúng dü c£m bën b· v h¡o hùc. Trong vªn ëng chuyºn m¼nh cõa íi sèng, nhúng v¸t r¤n nùt ¢ xu§t hi»n, khi th¼ l nhúng v¸t d«m ho i ni»m, xât xa, khi l nhúng v¸t thüc t¤i rëng ho¡c, ngì ng¡c v ngªm ngòi. Vîi Mòa l¡ röng trong v÷ín, ¡m c÷îi khæng câ gi§y gi¡ thó,. . . Ma V«n Kh¡ng tä ra nh¤y c£m vîi thüc tr¤ng n y. Bi¸t bao tr¬n tråc, day dùt, gi¬ng x² ang di¹n ra ð nhúng ngã ng¡ch b½ ©n nh§t cõa t¥m hçn ¢ ÷ñc t¡i hi»n. Chi·u s¥u, sü b§t tªn cõa þ thùc v sü b§t tuy»t cõa nhúng xung ët bi kàch â l iºm g°p gï mîi m´ câ thº th§y ð v«n xuæi Vi»t Nam thíi êi mîi. C¡i ch¸t, sü hu di»t nhúng gi¡ trà ¢ x£y ra gn vîi qu¡ tr¼nh tü 4
C¡i bi trong v«n xuæi Vi»t Nam sau n«m 1975 þ thùc cao ë cõa nh¥n vªt. Hå l nhúng Ki¶n trong Th¥n phªn cõa t¼nh y¶u (B£o Ninh), Hai Hòng, Ba S÷ìng trong n m y d¾ v¢ng (Chu Chim ²n Lai), Quy trong bay (Nguy¹n Tr½ Hu¥n), Ho i trong Thi¶n sù (Ph¤m ThàHo i), Tu§n trong Khæng ph£i trá òa (Khu§t Quang Thu),. . . ng÷íi ho¤ s¾ trong Bùc tranh, Lüc trong Cä lau, l¢o Khóng trong Phi¶n chñ Gi¡t (Nguy¹n Minh Ch¥u), Th£o trong Ng÷íi sât l¤i cõa røng c÷íi (Vã Thà H£o), N÷ìng trong C¡nh çng b§t tªn (Nguy¹n Ngåc T÷),. . . To n bë Néi buçn chi¸n tranh cõa B£o Ninh l c¡i ch¸t cõa l½ t÷ðng, c¡i ch¸t cõa t¼nh y¶u nh÷ l t§n bi kàch phê bi¸n thíi hªu chi¸n. Cho n¶n, Néi buçn chi¸n tranh thüc sü l mët néi buçn lîn, mët néi khc kho£i khæng bao gií câ thº nguæi y¶n. C¡i ch¸t cõa t¼nh y¶u, â l chõ · bi kàch chóng ta cán câ thº th§y trong nhi·u t¡c ph©m kh¡c. Trong Thi¶n sù, Ph¤m Thà Ho i công ¢ cho th§y mët néi khc kho£i v· ngh¾a l½ cuëc íi qua bi kàch cõa nh¥n vªt ng÷íi kº chuy»n Ho i tæi. Mët cæ g¡i ráng r¢ b¶n cûa sê vîi cæng vi»c duy nh§t l ph¥n lo¤i lo i ng÷íi ra homo-A, nhúng k´ bi¸t y¶u, v homo-Z, nhúng k´ khæng bi¸t y¶u, v theo â, qua khung cûa sê c÷íi cñt v chua xât ¦y t½nh ¡m dö §y, bao nhi¶u g÷ìng m°t cuëc íi ¢ hi»n ra. T§t c£, tø nhúng h¼nh nh¥n dà må, khi¸m khuy¸t cho ¸n nhúng gi¡ trà ng÷íi trong suèt ch÷a kàp lîn ¢ th nh Thi¶n sù nh÷ b² Hon, ·u hi»n ra qua mët l«ng k½nh gi¹u nh¤i suçng s¢. Cho n¶n, th÷íng trüc mët mèi xung ët giúa kh¡t vång sèng µp ³, ni·m tin v o cãi ng÷íi cõa iºm nh¼n tæi vîi nhúng g¼ tæi th§y, dò â câ l homo-A hay homo-Z i ch«ng núa (k½ hi»u hâa kiºu n y câ l³ £m b£o cho mët sü çng ¯ng ho n to n). C¡i ch¸t cõa t¼nh y¶u trong Thi¶n sù, nh÷ th¸ gn li·n vîi c¡i ch¸t cõa nh¥n t½nh, mët v§n · lîn cõa x¢ hëi hi»n ¤i. Chóng ta cán câ thº th§y c¡i ch¸t cõa nh¥n t½nh trong C¡nh çng b§t tªn cõa Nguy¹n Ngåc T÷. Ð t¡c ph©m n y công câ kiºu ng÷íi bi¸t y¶u v kiºu ng÷íi khæng bi¸t y¶u. Trong t¡c ph©m n y, m°c dò câ nhi·u sè phªn bi ¡t (ng÷íi cha, i·n, cæ g¡i i¸m,. . . ), nh÷ng ch½nh tæi Hai N÷ìng mîi l nh¥n vªt ch§t chùa xung ët bi kàch. Nh¥n vªt tæi ng÷íi kº chuy»n, ng÷íi trong cuëc, k´ th±m kh¡t t¼nh y¶u th÷ìng ph£i sèng trong t¼nh c£nh t¼nh y¶u th÷ìng löi t n, ng y l¤i ng y chùng ki¸n néi au hªn (n£y sinh công tø t¼nh y¶u bà phö b¤c) ang thó vªt hâa ng÷íi cha cõa m¼nh. Theo nhúng h nh tr¼nh phi¶u b¤t mán mäi tr¶n nhúng c¡nh çng còng b¦y vàt v c¡i gia ¼nh ¦y khi¸m khuy¸t, xa c¡ch vîi çng lo¤i, chà þ thùc r§t rã v h¬ng ng y chùng ki¸n ch½nh m¼nh ang m§t d¦n nhúng c£m gi¡c thi¶ng li¶ng cõa con ng÷íi. Ng÷íi cha h¬n håc, tr¡i tim h¬n håc ¢ b«ng gi¡, ng÷íi mµ µp b§t t½n m buçn th÷ìng da di¸t, ng÷íi em trai nh÷ mët phi¶n b£n kh¡c cõa Hai, cæ g¡i i¸m trì tr¡o m cán chót t¼nh xât th÷ìng, nhúng ng÷íi n b bà cha cæ ruçng bä, l m nhöc,. . . t§t c£ l hi»n th¥n cho nhúng m£ng m u kh¡c nhau, nhúng ni·m au kh¡c nhau ch x¡t trong þ thùc cao ë v· gi¡ trà sèng cõa chà. V â l nguy¶n nh¥n d¨n ¸n k¸t cöc au th÷ìng tht láng. Th¸ giîi cõa nhúng c¡i tæi §y thüc v £o, thao thùc v 5
Ph¤m Tu§n Anh mì mëng. Qu£ l mët "huy·n tho¤i mang t½nh bi kàch l v¼ nh¥n vªt cõa nâ l mët ng÷íi câ þ thùc [d¨n l¤i 2;258]. 2.1.3. C¡i nh¼n sè phªn Bi kàch trong v«n xuæi Vi»t Nam sau 1975 chõ y¸u l nhúng bi kàch sè phªn. Nhî ¸n nh¥n vªt l ng÷íi åc nhî ¸n nhúng cuëc íi nhi·u ngang tr¡i, nhúng sè phªn au buçn. Cho n¶n, dò nh¥n vªt bi kàch câ ÷ñc mi¶u t£ trong dáng ch£y hén ën cõa t¥m t÷ðng Ki¶n trong Th¥n phªn cõa t¼nh y¶u hay gi u t½nh ©n dö nh÷ c¡c nh¥n vªt trong Thi¶n sù cõa Ph¤m Thà Ho i th¼ công khæng thuëc v o lo¤i bi kàch si¶u h¼nh. Ch¿ khi t§t c£ d nh trån cho sü thº nghi»m tuy»t èi mët þ ni»m, ch¼m m trong mët suy t÷ tri¸t håc n o â v· nh¥n sinh th¼ bi kàch si¶u h¼nh mîi câ kh£ n«ng xu§t hi»n. Khi §y c£ xung ët l¨n nh¥n vªt ·u mang t½nh biºu t÷ñng cao, kiºu nh÷ Huy·n tho¤i Sysiphe cõa A. Camus, Vö ¡n cõa F. Kafka. Ð nhúng t¡c ph©m kiºu n y, c¡i bi v c¡i phi l½ gn k¸t vîi nhau vøa vîi þ ngh¾a c£m hùng th©m m¾ vøa vîi þ ngh¾a l nguy¶n tc x¥y düng h¼nh t÷ñng. Vîi þ ngh¾a c£m hùng th©m m¾, c¡i phi l½ ÷ñc quan ni»m nh÷ l mët d¤ng bi kàch phê bi¸n. Vîi þ ngh¾a nguy¶n tc x¥y düng h¼nh t÷ñng, c¡i phi l½ ÷ñc biºu thà trong t½nh cè k¸t tü th¥n v m°c nhi¶n, phi lægic, phi li¶n quan, mëng £o, h÷ huy¹n. Theo chóng tæi, trong v«n xuæi Vi»t Nam, Con g¡i thu th¦n cõa Nguy¹n Huy Thi»p câ m u sc bi kàch si¶u h¼nh. H nh tr¼nh ki¸m t¼m con g¡i thu th¦n, t½n ni»m gi¡ trà cõa Ch÷ìng ªm m u phi l½. Nhúng th§t b¤i nghi»m sinh thªt ¶ ch·, m ni·m say m¶, ëng th¡i d§n th¥n công thªt m¤nh m³. Con ng÷íi n¸m tr£i b£n thº m¼nh trong c£ néi au l÷u y v ni·m tin sèng m¢nh li»t, c£ sü væ vång v ho i mong khc kho£i m¶nh mang. Ð tiºu thuy¸t cõa Ph¤m Thà Ho i, sau n y l Nguy¹n Vi»t H , Nguy¹n B¼nh Ph÷ìng hay trong ph¦n lîn truy»n cõa Nguy¹n Huy Thi»p, Hç Anh Th¡i,. . . ho°c l c£m hùng v· c¡i phi l½ cán ch÷a gn vîi nhúng þ ni»m trån vµn, ho°c l chõ y¸u tçn t¤i trong sü chuyºn hâa h i h÷îc. Kiºu t÷ duy si¶u h¼nh khæng ph£i sð tr÷íng cõa ph÷ìng æng. Trong truy·n thèng v«n håc Vi»t Nam, ta câ thº bt g°p khæng ½t nhúng t§n bi kàch sè phªn, ch¯ng h¤n sè phªn cõa ng÷íi cung nú trong Cung o¡n ng¥m khóc, sè phªn Ki·u trong Truy»n Ki·u,... Hìn núa, dò chõ þ v÷ñt tho¡t th¼ nh v«n cõa chóng ta khâ láng m dùt ra khäi væ thùc hi»n thüc chõ ngh¾a. T§t nhi¶n, bi kàch sè phªn công câ nhi·u sc th¡i. Düa v o t½nh ch§t cõa xung ët, công l h¤t nh¥n chõ · cõa c¡i bi câ thº th§y, c¡i bi trong v«n xuæi êi mîi sau 1975 câ hai d¤ng cì b£n: bi kàch x¢ hëi v bi kàch b£n thº. Sè phªn c¡ nh¥n, c¡i ph¦n íi t÷ nhi·u au khê cõa con ng÷íi th÷íng gn vîi c£m hùng th¸ sü. Bi kàch x¢ hëi th÷íng i li·n vîi mætip sm vai. Luªn · sm vai ¢ ÷ñc Nguy¹n Minh Ch¥u thº nghi»m trong mët truy»n ngn còng t¶n. Trong bèi c£nh íi sèng x¢ hëi hªu chi¸n, bi kàch sm vai thº hi»n mèi b§t háa, ph¦n n o 6
C¡i bi trong v«n xuæi Vi»t Nam sau n«m 1975 l sü cü tuy»t, cõa cuëc sèng háa b¼nh vîi nhúng nh¥n c¡ch ÷ñc ành h¼nh bði chi¸n tranh v nhúng vai sèng, nhúng nghàch c£nh m chi¸n tranh ¢ nghi»t ng¢ sp °t. T÷îng Thu§n (T÷îng v· h÷u) cay ng häi con, häi íi v tü häi m¼nh mët c¥u häi lîn: Sao tæi cù nh÷ l¤c lo i?. Æng l¤c lo i bði æng ang ph£i sm nhúng vai r§t éi b¼nh th÷íng cõa mët ng÷íi n æng trong gia ¼nh m khæng th nh. Con ng÷íi æng thuëc v· trªn m¤c, c¡c vai ng÷íi chçng, ng÷íi cha, ng÷íi æng,. . . trong thíi thi¶n tuþ b§t háa vîi th¥n thº trªn m¤c cõa æng, mët th¥n thº khæng chàu sü c§y gh²p n o kh¡c. T÷îng Thu§n ch¸t khi sü b§t háa §y ¢ ¸n mùc ¿nh iºm. â l c¡i ch¸t cõa ni·m tin. Hai Hòng, Ba S÷ìng (n m y d¾ v¢ng), Thai (Cä lau) ·u l nhúng con ng÷íi n°ng láng vîi qu¡ khù, ¢ gûi trån ngh¾a l½ íi m¼nh cho qu¡ khù n¶n khc kho£i, d¬n v°t khæn nguæi trong nhúng vai sèng hi»n t¤i. Gi¡ trà trong quan ni»m cõa nhúng con ng÷íi §y ang tøng ng y ch¸t i còng vîi kh¡t vång sèng cõa ch½nh hå. Tuy nhi¶n, mætip sm vai cán mang þ ngh¾a nh¥n sinh phê qu¡t, l v§n · °c bi»t s¥u sc èi vîi nhúng nìi íi sèng vèn ÷ñc tê chùc bði nhúng r ng buëc v«n hâa · cao t½nh cëng çng. Bi kàch cõa Giang Minh S i (Thíi xa vng) ch¿ thüc sü khði ph¡t khi ch½nh anh þ thùc v· nhúng c¡i vai m¼nh v¨n sm thüc ra khæng ph£i ½ch thüc l con ng÷íi m¼nh, m khæng dùt ra ÷ñc, m th§y rã c¡ t½nh cõa m¼nh ang ch¸t i. Trong B÷îc qua líi nguy·n (T¤ Duy Anh), h¬n thò tªp nhi¹m bao íi m°c nhi¶n trâi buëc, °t º khi¸n cho sè phªn cõa con ng÷íi, sè phªn cõa t¼nh y¶u trð n¶n b±o båt, trî tr¶u. Nh÷ng ch¿ trî tr¶u, nghàch l½ thæi th¼ công ch÷a ph£i l bi kàch. Trî tr¶u, nghàch l½ trong B÷îc qua líi nguy·n ¢ d¨n ¸n sü hu di»t t¼nh y¶u ch½nh ¡ng, µp ³ cõa æi tr´ nh÷ l sü hu di»t nhúng gi¡ trà cao quþ cõa sü sèng con ng÷íi. C¥u chuy»n t¼nh y¶u ¨m n÷îc mt giúa Vô Sinh v H¤nh Hoa trong Chuy»n t¼nh kº tr÷îc lóc r¤ng æng cõa D÷ìng Thu H÷ìng công mang t½nh x¢ hëi s¥u sc. Þ thùc sèng cõa c¡ nh¥n tréi dªy t§t y¸u s³ °t ra tr÷îc h¸t v§n · t¼nh y¶u, h¤nh phóc ri¶ng t÷. Nh÷ng nhu c¦u chõ ëng, tü do trong ki¸m t¼m h¤nh phóc cõa c¡ nh¥n öng ë vîi þ thùc x¢ hëi cán ch÷a ph¡t triºn t÷ìng xùng t§t y¸u d¨n ¸n mët k¸t cöc au láng. C¡i ch¸t cõa mët mèi t¼nh trong s¡ng, ch¥n ch½nh ¢ dâng l¶n mët hçi chuæng c£nh b¡o èi vîi mët x¢ hëi cán ch÷a nh¼n nhªn óng mùc gi¡ trà sèng cõa c¡ thº. Sü næng c¤n cõa Lüu, thâi væ c£m cõa Hçng Thm. . . ¢ khi¸n Vô Sinh khæng thº sèng vîi con ng÷íi thªt cõa m¼nh. K´ ph£i sm vai chçng au khê, ng÷íi cè n½u giú vai vñ công ¶ ch· khæng k²m. óng nh÷ M¡c tøng nâi: Sü tha hâa cõa con ng÷íi, v nâi chung ð b§t cù quan h» n o cõa con ng÷íi vîi b£n th¥n m¼nh, ·u ch¿ ÷ñc thüc t¤i hâa, ch¿ ÷ñc biºu hi»n ð c¡c quan h» ð c¡c quan h» cõa con ng÷íi vîi nhúng ng÷íi kh¡c [7;202]. T¼nh y¶u, h¤nh phóc, ni·m tin, ¤o l½. . . â l nhúng gi¡ trà th÷íng bà em ra m x² n¡t, m ªp vï trong nhúng bi kàch x¢ hëi. Nhúng gi¡ trà bà hu di»t trong nhúng xung ët v¾nh cûu cõa tçn t¤i con ng÷íi, 7
Ph¤m Tu§n Anh â l °c tr÷ng cõa bi kàch b£n thº. Khi trót bä nhúng vai x¢ hëi, trð v· vîi b£n thº m¼nh, th¼ nhúng èi nghàch th÷íng h¬ng b¶n trong b£n t½nh con ng÷íi giao tranh. Nâi nh÷ Nguy¹n Minh Ch¥u: Quan s¡t nhúng ng÷íi ð xung quanh m¼nh, tæi th§y ng÷íi tèt v¨n l a sè, v¨n chi¸m a sè. Nh÷ng h¼nh nh÷ hå luæn luæn ph£i c÷ïng l¤i mët c¡i g¼ ð b¶n trong b£n th¥n, h¼nh nh÷ luæn luæn câ mët cuëc §u tranh b£n th¥n giúa thi»n v ¡c, l½ tr½ v döc vång, c¡i ri¶ng v c¡i chung ð b¶n trong tøng con ng÷íi [9]. ¡nh gi¡ r§t cao truy»n ngn Phi¶n chñ Gi¡t cõa Nguy¹n Minh Ch¥u, é ùc Hiºu cho r¬ng: Sü hâa th¥n ng÷íi/bá cõa æng l¢o Khóng/Khoang en, sü ph¥n æi nh¥n c¡ch §y, sü k¸t hñp hai þ thùc con ng÷íi/con vªt §y l bi kàch cõa nh¥n vªt, cõa thíi ¤i [7;182]. L¢o Khóng thi¸t thüc, c«n cì công l l¢o Khóng muèn v÷ñt tho¡t khäi cuëc íi tr¦n tröi, qu©n quanh. L¢o Khóng nh¨n nhöc, thu¦n phöc trong thâi quen cè húu công l l¢o Khóng - bá Khoang gan gâc, t¡o tñn nh÷ l ¢ ¡ chõ tàch Bíi mët nh¡t v o giúa böng khi¸n cho æng ng¢ bê nh o hay l K´ n¥ng chi¸c bóa t¤ l¶n ¡nh v o ¦u con vªt l l¢o chù ai!. Bi kàch sè phªn cõa nh¥n vªt, bi kàch cõa £o t÷ðng tü do ¢ tö l¤i th nh sü ct ngh¾a ¥u lo, buçn b¢ v· th¥n phªn con ng÷íi ang trong qu¡ tr¼nh lët x¡c, tü bùt ra khäi tªp t½nh, thâi quen sèng tr¼ ång ¢ v ang ± n°ng trong væ thùc cëng çng. Sü trð l¤i cõa con bá l mët k¸t cöc buçn th£m thº hi»n sü th§t b¤i cõa þ thùc tü gi£i phâng th¥n phªn cõa ng÷íi næng d¥n. Sau n y mætip hâa th¥n hay bi¸n d¤ng công ¢ ÷ñc Vã Thà H£o sû döng trong Gi n thi¶u, mët tiºu thuy¸t làch sû bi kàch. Nguy¹n Minh Ch¥u s¡ng t¤o biºu t÷ñng v· th¥n phªn ng÷íi næng d¥n l¢o Khóng/bá Khoang, cán Vã Thà H£o vi¸t v· ¸ v÷ìng n¶n th¥n phªn biºu t÷ñng th nh Th¦n Tæng/hê. Ki¸p ng÷íi au th÷ìng trong l³ lu¥n hçi, h¼nh h i hæm nay ch¯ng ph£i ¢ ÷ñc bt ¦u tø hæm qua? B£n thº v thíi gian, þ thùc v th¥n x¡c trong thíi gian sèng, ngh¾a l trong qu¡ khù hi»n t¤i v c£ t÷ìng lai ang dü phâng trüc ti¸p v ti·m t ng trong b£n thº §y l néi au khæng thº hâa gi£i, l c¡i ÷ñc m§t khæng thº ph¥n ành sáng ph¯ng ð nh¥n vªt Quy (Chim ²n bay). B£n n«ng thi»n v b§t h¤nh cõa íi chà, mèi thò v l÷ìng tri trong chà,. . . còng chung sèng v l m th nh mët b£n thº phö nú ¦y bi kàch. Trong x¢ hëi Vi»t Nam hi»n ¤i, bi kàch b£n thº l mët d§u mèc cõa qu¡ tr¼nh tü þ thùc, cho th§y mët tr¼nh ë nhªn thùc mîi v· con ng÷íi c¡ nh¥n trong t½nh nh¥n lo¤i cõa nâ. Ð c¡c t¡c ph©m khai th¡c · t i làch sû, c¡i bi b£n thº em l¤i d÷ ba mîi, khi¸n qu¡ khù sèng dªy vîi ¦y õ da thàt trong c£m quan nh¥n sinh, th¸ sü cõa ng÷íi ngh» s¾. Cho dò sü sèng dªy â luæn ¡nh thùc c£ nhúng néi au, m§t m¡t, th£m b¤i khæng sao bò l§p ÷ñc. Câ thº nâi, c¡i nh¼n sè phªn ch½nh l mët sü ct ngh¾a làch sû èi vîi v§n · th¥n phªn, c¡i th¥n phªn vîi t÷ c¡ch l c¡ thº sèng, khæng ho n to n l n¤n nh¥n cõa ho n c£nh. Nhúng Ki¸m sc, V ng lûa, Ph©m ti¸t cõa Nguy¹n Huy Thi»p, Hç Quþ Ly cõa Nguy¹n Xu¥n Kh¡nh, Gi n thi¶u cõa Vã Thà H£o,... l th¸. Qu¡ khù, vîi g÷ìng m°t thüc m v«n ch÷ìng gi£ ành, 8
C¡i bi trong v«n xuæi Vi»t Nam sau n«m 1975 luæn tçn t¤i trong t½nh b£n thº. Bi kàch b£n thº nhi·u khi biºu hi»n ð nhúng tr«n trð v· gi¡ trà v«n hâa gn vîi c£m thùc mîi v· thíi gian træi ch£y, v¤n vªt chuyºn díi, êi thay trong mët thíi cuëc ¦y bi¸n ëng. Ho i ni»m, còng néi au trong mong mäi n½u giú tr÷îc sü phai t n i cõa c¡i µp x÷a khæng ph£i l kh¡m ph¡ mîi cõa v«n xuæi thíi êi mîi. Tuy nhi¶n, ph£i ¸n thíi k¼ n y, vîi sü nîi rëng v o s¥u v o àa h¤t íi sèng th÷íng ng y, trong t¡n sc cõa th©m m¾ bi kàch, v´ µp v«n hâa truy·n thèng, nhúng gi¡ trà k¸t ång ð nhúng t¦ng v¿a vèn b·n vúng, mîi ¡nh l¶n v´ µp trong l³ væ th÷íng chuyºn xoay cõa thíi cuëc ang ch§n ëng tªn ¡y. Þ ngh¾a cõa c¡i nh¼n ngh» thuªt èi vîi v«n hâa ÷ñc thº hi»n ¸n còng ð ¥y. Câ thº th§y nhúng sc th¡i bi kàch n y ðMòa l¡ röng trong v÷ín (Ma V«n Kh¡ng), C¥y lëc vøng nð hoa væng vang (Tr¦n Thà Tr÷íng), M¨u th÷ñng ng n (Nguy¹n Xu¥n Kh¡nh),. . . C¡i cô v mîi, truy·n thèng v hi»n ¤i trong qu¡ tr¼nh vªn ëng t§t y¸u cõa íi sèng luæn di¹n ra nhúng sü thay th¸, g¤n låc, t¡i sinh ¦y hç hði m công h¸t sùc au în. 3. K¸t luªn Nêi l¶n nh÷ mët ph¤m trò chõ ¤o, c¡i bi ¢ gâp ph¦n x¡c lªp và th¸ mîi cõa v«n xuæi trong bèi c£nh íi sèng thíi hªu chi¸n. Và th¸ ÷u trëi cõa c¡i bi trong h» thèng th©m m¾ mîi l sü hëi tö giúa nhu c¦u èi tho¤i cõa þ thùc th©m m¾ mîi èi vîi l½ t÷ðng th©m m¾ cô, c¡i chõ ëng t¤o n¶n vªn ëng êi mîi to n cöc, v m¤ch ch£y hi»n ¤i cõa b£n th¥n t÷ duy v«n xuæi tr¶n h nh tr¼nh hi»n ¤i hâa. Nhu c¦u khai th¡c nhúng tr¤ng huèng bi kàch cõa íi sèng ngên ngang thíi hªu chi¸n câ cì hëi hi»n thüc hâa ð v o thíi cõa t÷ duy tiºu thuy¸t hi»n ¤i. Ch÷a bao gií c¡c c¥y bót v«n xuæi l¤i tä ra nh¤y c£m vîi nhúng v§n · cuèi còng cõa cuëc sèng ¸n th¸. Nhúng xung ët t§t y¸u d¨n ¸n c¡i ch¸t, sü hu di»t cõa gi¡ trà ¢ gióp nh v«n nâi l¶n nhúng thæng i»p nh¥n sinh s¥u sc. Ng÷íi ngh» s¾ ¢ ngñi ca Con Ng÷íi trong t½nh tü do, chõ ëng, luæn þ thùc b£n ng¢ cõa m¼nh. Tø c¡i bi, v«n xuæi ¢ °t ra bi¸t bao v§n · cèt tu cõa cuëc sèng mîi nh÷ v§n · c¡ nh¥n v cëng çng, v§n · t¼nh y¶u v h¤nh phóc, v§n · l½ t÷ðng v ùc tin. . . Nhúng k¸t cöc bi th£m, khæng câ hªu cõa nhúng sè phªn, nhúng c¡i ch¸t, sü hu di»t cõa gi¡ trà khæng khäi t¤o ra tr¤ng th¡i h¨ng höt èi vîi t¥m th¸ ti¸p nhªn ¢ quen th÷ðng thùc c¡i trån vµn theo ¤o l½ nh¥n n o qu£ §y, ð hi·n g°p l nh. Song i·u quan trång l c¡i bi ¢ em l¤i ni·m tin v o t½nh ch¥n thªt cõa v«n ch÷ìng ð þ ngh¾a nâ ¢ thùc nhªn qui luªt nghi»t ng¢ cõa cuëc sèng trong sü tr£i nghi»m ¸n còng c¡i tü do t§t y¸u; nh v«n ¢ gâp ph¦n t¤o düng mët tinh th¦n l¤c quan mîi tr¶n cì sð þ thùc h÷îng th÷ñng trong nhúng t¼nh huèng ²o le, nghi»t ng¢ nh§t cõa nh¥n sinh, vîi mët n·n t£ng þ thùc chõ ëng. Sü a d¤ng cõa c¡i bi cán thº hi»n ð kh£ n«ng t÷ìng t¡c, chuyºn hâa phong 9
Ph¤m Tu§n Anh phó cõa nâ èi vîi c¡c gi¡ trà th©m m¾ kh¡c. C¡i bi t¤o n¶n nhúng sc th¡i mîi cho c¡i µp, c¡i cao c£. C¡i bi t÷ìng t¡c, chuyºn hâa vîi c¡i h i trong mæ thùc tü sü hi»n ¤i cho th§y bi h i vøa nh÷ ti·n ·, vøa nh÷ h» qu£ cõa t÷ duy tiºu thuy¸t. â cán l nhúng v§n · c¦n ti¸p töc nghi¶n cùu. TI LIU THAM KHO [1] Ph¤m V¾nh C÷, 2001. Thº lo¤i bi kàch trong v«n håc Vi»t Nam th¸ k XX, T¤p ch½ V«n håc, sè 4. [2] Nguy¹n V«n D¥n (Kh£o luªn v tuyºn chån), 2002. V«n håc phi l½, Nxb V«n hâa thæng tin. [3] L¶ B¡ H¡n, Tr¦n ¼nh Sû, Nguy¹n Khc Phi (çng chõ bi¶n), 2004. Tø iºn thuªt ngú v«n håc, Nxb Gi¡o döc. [4] H¶ghen. F, 1999. M¾ håc, tªp 1. Nxb V«n håc, H Nëi. [5] Ho ng Ngåc Hi¸n, 1999. N«m b i gi£ng v· thº lo¤i. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [6] Nguy¹n Trång Ho n (giîi thi»u v tuyºn chån), 2004. Nguy¹n Minh Ch¥u v· t¡c gia v t¡c ph©m. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [7] Mac C., ngghen F., 2004. C. M¡c v Ph. ng-ghen tuyºn tªp, tªp 1. Nxb Ch½nh trà Quèc gia, H Nëi. [8] Mac C., ngghen F., 2004. C. M¡c v Ph. ng-ghen tuyºn tªp, tªp 2. Nxb Ch½nh trà Quèc gia, H Nëi. [9] Nhi·u t¡c gi£, 1985. Trao êi v· truy»n ngn nhúng n«m g¦n ¥y cõa Nguy¹n Minh Ch¥u, B¡o V«n ngh» (27, 28). [10] Pæsp¶lèp G. N., 1993. D¨n luªn nghi¶n cùu v«n håc, tªp 1. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [11] Nhi·u t¡c gi£, 1996. 50 n«m v«n håc Vi»t Nam sau C¡ch m¤ng th¡ng T¡m. Nxb ¤i håc Quèc gia H Nëi. ABSTRACT The tragedy in Vietnam' fiction after 1975 The tragedy is a kind of special art quality to be showed in the renovation of Vietnam's fiction after 1975. The death and destruction value as characteristic of the tragedy showed copious and profound writings in many typical works. This characteristic is based on the art demanded of society, literature and the prosperous quality of the modern novel. A look at the destiny of man, social tragedy and personal tragedy to illustrate a new standard of art of the culture, Vietnamese literature. 10