Cải thiện môi trường kinh doanh: Thông điệp mới, quyết tâm cao

NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH QUỐC GIA, HỖ TRỢ DOANH NGHIỆP PHÁT TRIỂN<br /> <br /> CẢI THIỆN MÔI TRƯỜNG KINH DOANH:<br /> THÔNG ĐIỆP MỚI, QUYẾT TÂM CAO<br /> TS. NGUYỄN THỊ KIM LÝ<br /> <br /> Cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh là nội dung có ý nghĩa<br /> quyết định đối với phát triển kinh tế-xã hội. Đất nước đã và đang hội nhập sâu rộng, thực hiện cơ<br /> chế thị trường ngày càng đầy đủ, vấn đề môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh<br /> tranh quốc gia càng có ý nghĩa hết sức quan trọng quyết định cho tăng trưởng bền vững và cạnh<br /> tranh hiệu quả. Đây là nội dung thông điệp được Chính phủ nhấn mạnh và quyết tâm tiếp tục đẩy<br /> mạnh thực hiện cải thiện môi trường kinh doanh trong giai đoạn hiện nay… Điều này đã được<br /> khẳng định cụ thể qua các chương trình hành động trong thời gian qua, đặc biệt là qua Nghị quyết<br /> 19/NQ-CP của Chính phủ…<br /> • Từ khóa: Môi trường kinh doanh, cạnh tranh quốc gia, đổi mới, cải cách, hội nhập.<br /> <br /> Những nỗ lực tạo chuyển biến tích cực<br /> Liên tục trong các năm 2014, 2015, 2016, Chính<br /> phủ đã ban hành 3 Nghị quyết số 19/NQ-CP về<br /> những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi<br /> trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh<br /> quốc gia, với những chỉ tiêu và biện pháp rất cụ thể.<br /> Nghị quyết số 19/NQ-CP ngày 18/3/2014 đề ra<br /> mục tiêu đến hết năm 2015 đạt mức trung bình của<br /> nhóm nước ASEAN 6 trên 6 chỉ tiêu môi trường kinh<br /> doanh; Nghị quyết số 19/NQ-CP ngày 12/3/2015 đề<br /> ra mục tiêu đến năm 2016 đạt mức trung bình của<br /> ASEAN 4 trên 10 chỉ tiêu. Nhìn lại sau hai năm triển<br /> khai thực hiện Nghị quyết 19/NQ-CP (năm 2014,<br /> 2015), môi trường đầu tư kinh doanh nước ta đã có<br /> bước được cải thiện mạnh mẽ, năng lực cạnh tranh<br /> được nâng lên và được các tổ chức quốc tế có uy<br /> tín ghi nhận, cộng đồng doanh nghiệp (DN) đánh<br /> giá cao. Điều này khẳng định những nỗ lực, quyết<br /> tâm cao của Chính phủ nhằm nâng cao năng lực<br /> cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập kinh<br /> tế quốc tế ngày canh sâu rộng. Một số bộ, ngành và<br /> địa phương như: Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu<br /> tư, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bảo<br /> hiểm Xã hội Việt Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam,<br /> Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, TP.<br /> Hồ Chí Minh, TP.Hà Nội và một số địa phương khác<br /> đã tích cực triển khai và tổ chức kiểm tra, giám sát<br /> việc thực hiện nên môi trường đầu tư kinh doanh<br /> được cải thiện cả về điểm số và thứ hạng.<br /> Với sự quyết tâm cao từ Chính phủ, sự nỗ lực vào<br /> 6<br /> <br /> cuộc của các bộ, ngành, địa phương, hàng nghìn thủ<br /> tục hành chính đã được cắt bỏ trong hai năm qua.<br /> Điều này giúp Việt Nam tăng 3 bậc trong bảng xếp<br /> hạng Môi trường Kinh doanh 2016 do Ngân hàng<br /> Thế giới khảo sát nghiên cứu thực hiện và Việt Nam<br /> cũng đang được kỳ vọng sớm lọt vào nhóm 4 nước<br /> ASEAN dẫn đầu về môi trường kinh doanh. Theo<br /> Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới thực hiện tại<br /> 140 nước, Việt Nam đứng thứ 56 trên bảng xếp hạng<br /> Năng lực cạnh tranh toàn cầu giai đoạn 2015 – 2016,<br /> tăng 12 bậc trong giai đoạn 2014-2015. Đáng chú ý,<br /> chỉ số cạnh tranh của cơ sở hạ tầng giao thông Việt<br /> Nam tăng tới 9 bậc, từ vị trí thứ 76 trong giai đoạn<br /> 2014 – 2015 lên vị trí 67 giai đoạn 2015-2016.<br /> Thứ hạng môi trường kinh doanh của Việt Nam<br /> theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới được cải<br /> thiện, tăng 3 bậc từ vị trí 93 lên vị trí 90. Trong đó,<br /> chỉ số khởi sự DN tăng 7 bậc; tiếp cận tín dụng tăng<br /> 8 bậc và nộp thuế và bảo hiểm xã hội tăng 4 bậc.<br /> Điều này có được là sự nỗ lực đóng góp không nhỏ<br /> trong cải cách hiện đại hóa ngành Thuế, Hải quan<br /> của Bộ Tài chính. Theo đánh giá của Viện Nghiên<br /> cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), trong mấy<br /> năm gần đây, Bộ Tài chính đã có sự đầu tư thay<br /> đổi lớn trong cải cách, hiện đại hóa ngành Thuế, tập<br /> trung hóa toàn bộ ứng dụng, tích hợp từ Tổng cục<br /> đến các Cục thuế, Chi cục thuế địa phương, nhờ đó<br /> có thể theo dõi tất cả các hoạt động, từng nghiệp vụ,<br /> từng giao dịch một. Đối với những DN nộp thuế thì<br /> đến thời điểm này, có thể thực hiện được các thủ tục<br /> đăng ký, kê khai, nộp thuế bằng điện tử.<br /> <br /> TÀI CHÍNH - Tháng 6/2016<br /> Bên cạnh những nỗ lực trên, nhằm góp phần đẩy<br /> mạnh cải thiện môi trường kinh doanh, thời gian<br /> qua Bộ Tài chính đã phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với<br /> các bộ, ban, ngành Trung ương và địa phương, với<br /> Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Diễn<br /> đàn DN Việt Nam và các tổ chức quốc tế, các Hiệp<br /> hội, cộng đồng DN thu thập, tìm hiểu những khó<br /> khăn, vướng mắc của DN, đề xuất, xây dựng, triển<br /> khai đồng bộ, quyết liệt nhiều giải pháp, biện pháp<br /> hỗ trợ. Theo đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ,<br /> trình Quốc hội quyết định thông qua nhiều đề án lớn<br /> như Luật Hải quan; Sửa đổi bổ sung Luật Thuế thu<br /> nhập DN; Luật Thuế thu nhập cá nhân; Luật Thuế giá<br /> trị gia tăng; Luật Thuế tài nguyên; Luật Quản lý thuế;<br /> Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; trình Chính<br /> phủ ban hành một số Nghị định về thuế. Đồng thời,<br /> Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư sửa đổi, bổ sung<br /> 07 Thông tư về thuế và ban hành nhiều Thông tư<br /> khác hướng dẫn thực hiện các Luật và Nghị định về<br /> thuế, cũng như sửa đổi các quy định, hướng dẫn thực<br /> hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phù<br /> hợp với thực tế hoạt động của DN; Phối hợp cùng các<br /> cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế, đề xuất với<br /> Chính phủ, với Quốc hội triển khai thực hiện nhiều<br /> giải pháp cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi<br /> trường đầu tư, kinh doanh.<br /> Kết quả, đến nay đã giảm được hơn 420 giờ/năm<br /> thời gian khai nộp thuế của DN; thời gian thực hiện<br /> thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu được giảm từ<br /> 21 ngày xuống còn 14 ngày đối với xuất khẩu, 13<br /> ngày đối với nhập khẩu. Đồng thời rà soát, chuẩn<br /> hóa 70 quy trình, quy chế, cắt giảm 63 thủ tục và<br /> đơn giản hóa 50 thủ tục về thuế nội địa; ban hành<br /> mới 23 thủ tục, thay thế 128 thủ tục, bãi bỏ 84 thủ<br /> tục, đề xuất phương án đơn giản hóa 11 thủ tục<br /> trong lĩnh vực hải quan; kê khai thuế qua mạng đối<br /> với khoảng 99% số DN thuộc diện quản lý thuế nội<br /> địa và trên 90% số DN đã đăng ký nộp thuế điện<br /> tử với cơ quan thuế; triển khai hải quan điện tử tại<br /> 100% cục và chi cục hải quan địa phương.<br /> Ngoài ra, một số chính sách tài chính đất đai<br /> và các chính sách tài chính khác như thực hiện tái<br /> cơ cấu nền kinh tế, tái cơ cấu DN; tái cấu trúc thị<br /> trường tài chính; quản lý thị trưởng, giá cả, góp<br /> phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô; đổi<br /> mới cơ chế tự chủ đối với đơn vị sự nghiệp công lập<br /> và các chương trình hỗ trợ, thúc đẩy phát triển sản<br /> xuất, xuất khẩu, tiêu thụ sản phẩm cũng được Bộ<br /> Tài chính triển khai, thực hiện hiệu quả trong thời<br /> gian vừa qua. Kết quả này góp phần quan trọng vào<br /> cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng<br /> lực cạnh tranh quốc gia.<br /> <br /> Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực<br /> trên, vẫn còn nhiều bộ, cơ quan và địa phương chưa<br /> tích cực triển khai và thực hiện nghiêm chế độ báo<br /> cáo định kỳ về kết quả thực thi (năm 2015 chỉ có 10<br /> bộ, cơ quan và 15 tỉnh, thành phố thực hiện chế độ<br /> báo cáo theo quy định). Người đứng đầu một số bộ,<br /> ngành và địa phương còn chưa nắm được cụ thể mục<br /> tiêu và nhiệm vụ đề ra trong Nghị quyết 19/NQ-CP<br /> nên chưa quan tâm, chỉ đạo quyết liệt, đôn đốc, kiểm<br /> tra, giám sát; thủ tục hành chính vẫn còn phức tạp,<br /> phiền hà. Do đó, môi trường đầu tư, kinh doanh của<br /> nước ta tuy có được cải thiện, nhưng vẫn còn thấp<br /> cả về thứ hạng và điểm số so với yêu cầu đặt ra. Một<br /> số chỉ tiêu chưa đạt được mức cải thiện theo yêu cầu<br /> của Nghị quyết như: Cấp phép xây dựng, Đăng ký<br /> sở hữu và sử dụng tài sản, Giao dịch thương mại qua<br /> biên giới, Giải quyết phá sản DN... thấp khá xa so với<br /> trung bình của các nước ASEAN 6 và ASEAN 4. Một<br /> bộ phận DN vẫn còn phải chịu những loại chi phí<br /> không kiểm soát được như chi phí bôi trơn chiếm tới<br /> 0,72-1% lợi nhuận… Bên cạnh đó, trong lĩnh vực bảo<br /> hiểm cũng đặt ra nhiều vấn đề tồn tại trong thủ tục<br /> và mất nhiều thời gian, chi phí đi lại… cho DN.<br /> <br /> Theo Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới<br /> thực hiện tại 140 nước, Việt Nam đứng thứ 56<br /> trên bảng xếp hạng Năng lực cạnh tranh toàn<br /> cầu giai đoạn 2015 – 2016, tăng 12 bậc trong<br /> giai đoạn 2014-2015. Đáng chú ý, chỉ số cạnh<br /> tranh của cơ sở hạ tầng giao thông Việt Nam<br /> tăng tới 9 bậc, từ vị trí thứ 76 trong giai đoạn<br /> 2014 – 2015 lên vị trí 67 giai đoạn 2015-2016.<br /> So với các quốc gia dẫn đầu Đông Nam Á,<br /> khoảng cách giữa các chỉ số về năng lực cạnh tranh<br /> của Việt Nam vẫn còn khá xa. Thậm chí, vẫn còn<br /> một số lĩnh vực không có sự cải thiện hoặc giảm bậc.<br /> Chẳng hạn, thời gian thực hiện các thủ tục cấp phép<br /> xây dựng kéo dài thêm 52 ngày; đăng ký sở hữu tài<br /> sản thêm 1 thủ tục, điểm số về chất lượng thủ tục<br /> hành chính đất đai ở dưới mức trung bình...<br /> <br /> Thông điệp mới, quyết tâm cao<br /> Nhiệm vụ đặt ra trong thời gian tới được Chính<br /> phủ xác định là phấn đấu cải thiện cả về điểm số<br /> và vị trí xếp hạng về môi trường kinh doanh. Với<br /> 3 mục tiêu chính là môi trường kinh doanh đạt tối<br /> thiểu bằng trung bình của nhóm nước ASEAN-4;<br /> Đến năm 2017 đạt mức trung bình của nhóm nước<br /> ASEAN 4 trên một số chỉ tiêu về năng lực cạnh tranh,<br /> thuộc nhóm chỉ số nâng cao hiệu quả (theo đánh giá<br /> của Diễn đàn kinh tế Thế giới); mục tiêu đến năm<br /> 7<br /> <br /> NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH QUỐC GIA, HỖ TRỢ DOANH NGHIỆP PHÁT TRIỂN<br /> <br /> 2020, môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh<br /> đạt mức trung bình của các nước ASEAN-3 trên một<br /> số chỉ tiêu thông lệ quốc tế.<br /> Để thực hiện được các mục tiêu trên, Chính phủ<br /> yêu cầu người đứng đầu các bộ trực tiếp chịu trách<br /> nhiệm trước Thủ tướng về kết quả thực hiện Nghị<br /> quyết 19/NQ-CP. Đặc biệt, Nghị quyết nhấn mạnh<br /> đến việc đổi mới nhận thức của đội ngũ cán bộ,<br /> công chức về tinh thần phục vụ người dân và DN.<br /> Tinh thần phục vụ này được thể hiện rõ trong nội<br /> dung của Nghị quyết với hàng loạt giải pháp gỡ khó<br /> cho DN, người dân. Theo đó, Chính phủ kiên quyết<br /> thực hiện các việc sau:<br /> Thứ nhất, xử lý nghiêm người đứng đầu gây phiền<br /> hà cho người dân và DN. Để giảm phiền hà cho DN,<br /> Chính phủ yêu cầu điện tử hóa các thủ tục hồ sơ, kiểm<br /> tra chuyên ngành, thực hiện cơ chế một cửa quốc gia<br /> và cơ chế một cửa ASEAN để giảm thiểu giấy tờ,<br /> hướng tới mục tiêu phi giấy tờ, rút ngắn thời gian thực<br /> hiện các thủ tục kiểm tra chuyên ngành. Một hệ thống<br /> thông tin tiếp nhận, xử lý kiến nghị và kết quả giải<br /> quyết thủ tục hành chính cũng sẽ được thiết lập để<br /> người dân và DN đánh giá, phản ảnh về chính sách,<br /> thủ tục hành chính và việc thực thi công vụ của cán<br /> bộ, công chức trực tiếp giải quyết thủ tục hành chính.<br /> Thứ hai, bãi bỏ các quy định về điều kiện đầu tư<br /> kinh doanh không phù hợp. Chính phủ giao Bộ Kế<br /> hoạch & Đầu tư khẩn trương ban hành các Thông tư<br /> hướng dẫn thực hiện đúng và đầy đủ các quy định<br /> của Luật Đầu tư, Luật DN và các văn bản hướng<br /> dẫn thi hành, đặc biệt là thông tư hướng dẫn quy<br /> chế phối hợp giải quyết thủ tục đăng ký đầu tư và<br /> đăng ký kinh doanh... Tất cả được thực hiện trên<br /> tinh thần đơn giản hóa và giảm tối đa thời gian cũng<br /> như số lượng các thủ tục. Đồng thời, Bộ Kế hoạch<br /> & Đầu tư phối hợp với Bộ Tư pháp kiến nghị bãi bỏ<br /> các quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh không<br /> phù hợp hoặc các quy định đã được ban hành trái<br /> thẩm quyền. Củng cố và cải thiện thứ hạng và điểm<br /> số của khởi sự kinh doanh và bảo vệ nhà đầu tư.<br /> Cùng với đó, các bộ cũng cần lắng nghe, giải<br /> quyết các vướng mắc về đầu tư, kinh doanh, tạo sự<br /> liên thông giữa các thủ tục đầu tư với các thủ tục<br /> về đất đai, xây dựng, đấu thầu, môi trường. Triển<br /> khai thực hiện việc sử dụng mã số DN duy nhất.<br /> Rút ngắn thời gian thành lập mới DN xuống còn 3<br /> ngày theo quy định của pháp luật. Nâng cao năng<br /> lực phân tích chính sách cho khu vực tư nhân, nhất<br /> là các chính sách tác động tới hoạt động sản xuất,<br /> kinh doanh của DN.<br /> Thứ ba, mở diễn đàn tiếp nhận các ý kiến phản<br /> biện chính sách. Văn phòng Chính phủ được giao<br /> 8<br /> <br /> mở diễn đàn tiếp nhận các ý kiến phản biện chính<br /> sách của DN và người dân tại Cổng Thông tin<br /> điện tử Chính phủ. Phòng Thương mại và Công<br /> nghiệp Việt Nam cùng các hiệp hội DN, hiệp hội<br /> ngành nghề tiến hành khảo sát, đánh giá độc lập<br /> về chất lượng thực hiện thủ tục hành chính, đưa ra<br /> các khuyến nghị với Chính phủ. Đồng thời, tổ chức<br /> thu thập ý kiến phản biện chính sách, những vướng<br /> mắc, khó khăn trong thực hiện thủ tục hành chính<br /> của các DN, các nhà đầu tư để phản ánh với cơ quan<br /> có thẩm quyền tháo gỡ kịp thời và công khai trên các<br /> phương tiện thông tin đại chúng.<br /> Thứ tư, đơn giản hóa thủ tục tranh chấp hợp đồng<br /> và giải quyết phá sản DN. Chính phủ giao Bộ Tư<br /> pháp phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát,<br /> kiểm tra báo cáo Thủ tướng Chính phủ bãi bỏ hoặc<br /> đình chỉ việc thi hành một phần hoặc toàn bộ văn bản<br /> quy phạm pháp luật của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ<br /> quan ngang bộ trái Hiến pháp, luật và văn bản quy<br /> phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên đặc<br /> biệt là các quy định về điều kiện đầu tư, kinh doanh;<br /> Phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao hoàn thiện các<br /> văn bản pháp luật có liên quan đến thực thi Bộ luật<br /> tố tụng dân sự 2014, Luật Phá sản 2014 để đẩy nhanh<br /> việc giải quyết tranh chấp hợp đồng và giải quyết<br /> phá sản DN theo hướng đơn giản hóa thủ tục, quy<br /> trình và rút ngắn thời gian. Đặc biệt, tăng cường thực<br /> hiện công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các<br /> hành vi nhũng nhiễu, gây khó khăn cho người dân,<br /> DN trong giải quyết thủ tục hành chính...<br /> Thứ năm, cấp mã số tự động cho DN. Bộ Tài<br /> chính thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin tối<br /> thiểu đạt 95% trong nộp tờ khai, nộp thuế, hoàn<br /> thuế. Công khai cơ sở dữ liệu về hoàn thuế, bảo đảm<br /> 100% hồ sơ hoàn thuế được kiểm tra và 100% hồ sơ<br /> khiếu nại của người nộp thuế được giải quyết đúng<br /> hạn. Phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng<br /> hệ thống cấp mã số thuế tự động cho DN, ứng dụng<br /> công nghệ thông tin trong quản lý hàng hóa xuất<br /> khẩu, nhập khẩu.<br /> Cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng<br /> lực cạnh tranh quốc gia là nhiệm vụ dài hạn cần<br /> được tiến hành không ngừng nghỉ. Những quyết<br /> tâm ở cấp trung ương phải được lan tỏa tới tất cả<br /> các cấp địa phương.<br /> Tài liệu tham khảo:<br /> 1. Ngân hàng Thế giới, Báo cáo xếp hạng Môi trường kinh doanh 2016;<br /> 2. Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Báo cáo xếp hạng Năng lực cạnh tranh toàn cầu<br /> giai đoạn 2015 – 2016;<br /> 3. Nghị quyết 19/NQ-CP của Chính phủ qua các năm 2014, 2015, 2016;<br /> 4. Cổng Thông tin điện tử Bộ Tài chính; Tạp chí Tài chính số 624+625 năm2016.<br /> <br />