Cẩm nang nhà báo - Phần 8

Chia sẻ: Nguyen Hoang Phuong Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

253
lượt xem 129
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'cẩm nang nhà báo - phần 8', văn hoá - nghệ thuật, báo chí - truyền thông phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cẩm nang nhà báo - Phần 8

Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà Phaàn VII CHÖÔNG 15: ÑAÏO ÑÖÙC NGHEÀ NGHIEÄP Traùch nhieäm laøm ñuùng vôùi ñaïo ñöùc ngheà nghieäp Cho tôùi ñaây, chuùng ta ñaõ noùi veà nhöõng kyõ naêng cuûa phoùng vieân: quan saùt, ghi cheùp, vieát baøi. Nhöng caùc phoùng vieân gioûi coù theâm nhöõng ñöùc tính khaùc ngoaøi caùc kyõ naêng chuyeân moân. Hoï ñeàu theo ñuùng ñaïo ñöùc ngheà nghieäp: hoï bieát söï khaùc bieät giöõa caùch haønh xöû ñuùng vaø sai, hoï luoân luoân tìm ñuû moïi caùch ñeå haønh ñoäng ñuùng. ÔÛû ñaàu cuoán saùch naøy, chuùng ta ñaõ noùi raèng phoùng vieân laøm moät coâng vieäc quan troïng-caùc baøi vieát cuûa hoï ñeán tay nhieàu ngöôøi vaø gaây aûnh höôûng ñeán yù kieán vaø haønh ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi ñoù. Vì theá, baùo chí coù theå trôû thaønh moät coâng cuï ñaéc löïc phuïc vuï quaàn chuùng. Vôùi theá löïc ñoù, chuùng ta phaûi coù yù thöùc traùch nhieäm: traùch nhieäm noùi söï thaät, ñoäc laäp vaø coâng baèng. Khi phoùng vieân toû ra sai laïc vôùi ñaïo ñöùc ngheà nghieäp, hoï coù theå laøm haïi ñeán nhieàu ngöôøi, raát nhieàu ngöôøi. Hoï coù theå laøm haïi ñeán nguoàn tin cuûa hoï, tôø baùo, ñoäc giaû cuûa hoï vaø xaõ hoäi noùi chung. Noùi söï thaät Ñöøng noùi doái ñeå laáy ñöôïc tin. Khi töï giôùi thieäu vôùi moät nguoàn tin, baïn neân noùi roõ teân mình, teân cô quan thoâng tin cuûa baïn vaø raèng baïn ñang thu thaäp tin ñeå vieát baøi. Ñöøng noùi baïn laø baùc só hay moät vieân chöùc chính phuû v.v..ñeå laáy tin hoaëc ñeå vaøo moät nôi naøo ñoù. Ñöøng ghi aâm caùc cuoäc noùi chuyeän cuûa baïn vôùi ngöôøi khaùc maø khoâng ñöôïc pheùp cuûa hoï. Khi lôøi noùi doái cuûa baïn bò phaùt giaùc, tôø baùo cuûa baïn seõ bò tai tieáng. Caùc nguoàn tin coù theå seõ khoâng 129
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà noùi chuyeän vôùi tôø baùo ñoù nöõa. Luoân luoân noùi söï thaät khi vieát baøi. Laøm moïi caùch ñeå caùc tin töùc baïn thu löôïm ñöôïc chính xaùc. Chaéc chaén raèng tin cuûa baïn phaûi thaáu ñaùo, coâng baèng vaø caân ñoái. Chaéc chaén raèng tin ñoù khoâng boùp meùo söï thaät. Chaéc chaén raèng ñoù khoâng phaûi chæ laø tin ñoàn. Neáu sau ñoù baïn phaùt hieän ra moät baøi baïn vieát treân baùo laø sai, baïn phaûi ñaûm baûo laø baùo cuûa baïn ñaêng lôøi söûa sai ñeå ñoäc giaû coù theå bieát ñaâu laø söï thaät. Luoân nhôù raèng: baát keå quan ñieåm rieâng cuûa baïn nhö theá naøo veà moät vaán Tìm ñöïôc söï thaät ñeà, Baïn phaûi luoân bao goàm moïi quan ñieåm vaøo khoâng phaûi laø deã trong baøi vieát cuûa baïn. Moät soá phoùng vieân vieát baøi chöùa ñöïng ñaày raãy caùc yù kieán rieâng. Hoï muoán truyeàn baù caùc yù kieán ñoù, hay yù kieán cuûa caùc nhaø taøi trôï cho baùo cuûa hoï. Hoï thöôøng xuyeân chæ trích ngöôøi khaùc, nhö laø caùc chính trò gia, vaø khoâng caàn bieát coù söï thaät hay khoâng trong nhöõng lôøi chæ trích ñoù. Moái nguy laø nhieàu ñoäc giaû laïi cho raèng caùc yù kieán ñoù laø söï thaät, vì ñaõ ñöôïc ñaêng baùo. Chuû bieân cuûa baïn, chuû baùo, caùc cô quan, coâng ty ñaêng quaûng caùo hay chính quyeàn coù theå laøm aùp löïc ñeå baïn theâm vaøo trong baøi vieát moät soá caùc yù kieán cuûa hoï, hay ngay caû vieát veà nhöõng gì sai söï thaät. Chuùng ta bieát raèng, trong haàu heát moïi tröøông hôïp, raát khoù töø choái caùc aùp löïc ñoù. Nhöng ñaây laø nhöõng luùc baïn phaûi suy nghó veà traùch nhieäm cuûa baïn vôùi ngheà nghieäp vaø xaõ hoäi. 130
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà Moät soá phoùng vieân laø nhöõng ngöôøi vieát caùc coät xaõ luaän-hoï vieát nhöõng baøi baày toû yù kieán rieâng cuûa hoï. Ñieàu naøy khoâng coù haïi gì caû neáu caùc coät ñoù ñöïôc ñaët rieâng ra khoûi caùc baøi veà tin töùc. Tuy nhieân, caùc yù kieán cuûa nhöõng phoùng vieân loaïi naøy caàn phaûi ñöïôc keøm theo baèng caùc döõ kieän coù thaät, hoï khoâng theå phoå bieán caùc yù kieán leäch laïc thieân vò cuûa hoï maø khoâng coù baèng côù. Khi baïn vieát vaø ñaêng taûi caùc tin sai, laøm haïi ñeán thanh danh cuûa moät ngöôøi naøo ñoù, haønh ñoäng naøy ñöôïc goïi laø phæ baùng. Taïi nhieàu quoác gia, moät ngöôøi coù theå kieän baïn vaø baùo cuûa baïn ra toøa vì toäi phæ baùng. Neáu hoï thaéng kieän, toøa aùn coù theå ra phaùn quyeát baét buoäc baùo cuûa baïn phaûi traû cho ngöôøi naøy moät khoaûn tieàn lôùn ñeå boài thöôøng. Ñieàu naøy laøm haïi lôùn ñeán tieáng taêm vaø taøi chính cuûa tôø baùo hay cô quan thoâng tin cuûa baïn. Cô quan naøy coù theå phaûi ñoùng cöûa. Luaät veà phæ baùng khaùc nhau taïi moãi quoác gia. Baïn phaûi nhôù ñoïc luaät leä cuûa nöôùc baïn. Ñöøng phoùng ñaïi hay taïo hieàm khích Chuùng ta bieát raèng ñuïng ñoä taïo ra tin töùc, vaø caùc baøi veà nhöõng vuï ñuïng ñoä laøm cho baùo baùn chaïy hôn. Va chaïm veà chuûng toäc, toân giaùo, chính trò hay caùc vaán ñeà khaùc coù theå gaây aåu ñaû ngoaøi ñöôøng phoá. Caùc phoùng vieân toân troïng caùc quy taéc veà ñaïo ñöùc ngheà nghieäp khoâng phoùng ñaïi caùc cuoäc ñuïng ñoä trong baøi vieát vaø caùc böùc hình vì laøm nhö vaäy seõ khieán cho tình hình trôû neân xaáu hôn. Hoï cuõng khoâng duøng baøi vieát cuûa hoï ñeå laøm cho ngöôøi ñoïc gheùt nhöõng ngöôøi thuoäc caùc saéc toäc, toân giaùo hay phe nhoùm khaùc. Phuïc vuï quaàn chuùng, khoâng phaûi cho caù nhaân baïn Caùc phoùng vieân gioûi chæ phuïc vuï cho quyeàn lôïi cuûa coâng chuùng. Ñöøng duøng ngheà nghieäp cuûa baïn deå kieám lôïi cho baûn thaân. Ñöøng duøng tin töùc cuûa caùc 131
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà nguoàn tin cung caáp cho baïn ñeå kieám tieàn theâm. Ñöøng baét tay laøm aên vôùi caùc nguoàn tin cuûa baïn. Ñöøng ñeå cho baïn bò lôïi duïng bôûi moät nhoùm chính trò hay xaõ hoäi naøo ñoù. Ñöøng ñeå bò dính líu vaøo nhöõng tình huoáng laøm cho baïn bò daèng co giöõa hai quy taéc öùng xöû khaùc nhau. Neáu baïn laøm vieäc cho chính phuû, baïn khoâng neân vieát veà chính phuû. Neáu baïn cöù vieát thì khoâng theå naøo baïn vieát moät caùch voâ tö, trung laäp veà chính phuû ñöôïc. Cuõng vaäy, neáu baïn vaän ñoäng cho moät chính ñaûng, baïn khoâng neân vieát veà chính trò. Ñöøng nhaän tieàn, quaø caùp hay mang ôn cuûa ngöôøi khaùc, keå caû caùc vieân chöùc chính phuû, Hoï cuõng phuïc vuï chính trò gia hay doanh nghieäp. Nhieàu ngöôøi trong soá coâng chuùng naøy coù theå noùi hoï chæ muoán toû ra töû teá vôùi baïn thoâi, nhöng söï thaät laø hoï tìm caùch gaây aûnh höôûng ñeán caùc baøi baïn vieát. Hoï hoái loä baïn. Chuùng ta ñeàu bieát laø phoùng vieân taïi vaøi nôi ôû Ñoâng Nam AÙ caûm thaáy khoù loøng töø choái caùc khoaûn hoái loä ñoù. Hoï ñöôïc traû löông raát thaáp, laïi phaûi trang traûi tieàn nhaø, nuoâi soáng gia ñình. Trong moãi tình huoáng, baïn phaûi töï xeùt mình vaø quyeát ñònh phaûi laøm sao. Nhöng ñieàu quan troïng laø phaûi luoân luoân coá gaéng vöôn leân ñeå höôùng ñeán lyù töôûng ngheà nghieäp: ñoäc laäp. Baïn khoâng theå coi hoái loä laø moät phaàn bình thöôøng cuûa lôïi töùc baïn kieám ñöïôc. Ñöøng ñaùnh caép baøi vôû cuûa ngöôøi khaùc. Ñöøng laáy baøi vaø aûnh cuûa ngöôøi khaùc ñöa leân baùo, 132
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà ñaøi truyeàn thanh hay truyeàn hình cuûa baïn-tröø khi baïn ñöôïc hoï cho pheùp, vaø khi ñaêng baùo, ghi roõ hoï laø taùc giaû. Quy taéc naøy cuõng aùp duïng cho caû caùc baøi vaø hình aûnh treân maïng internet. Neáu khoâng baïn seõ trôû thaønh doái traù vôùi ñoäc giaû cuûa baïn. Vaø baïn cuõng vi phaïm quyeàn lôïi cuûa caùc phoùng vieân baïn ñaùnh caép baøi vôû. Chuùng ta bieát raèng ñoâi khi raát khoù toân troïng ñieàu naøy. Moät soá caùc baùo nhoû noùi raèng hoï phaûi ñaùnh caép baøi vaø aûnh vì khoâng coù ñuû tieàn vaø phoùng vieân ñeå töï thu thaäp taøi lieäu vaø tin töùc. Nhöng ñaùnh caép baøi cuûa ngöôøi khaùc laø moät trong nhöõng vi phaïm teä haïi nhaát cuûa caùc quy taéc haønh ngheà baùo chí. Chuùng ta goïi ñoù laø ñaïo vaên. Taïi moät vaøi quoác gia baïn coù theå bò kieän ra toøa veà toäi naøy. Coâng baèng Trong moät chöông tröùôc ñaây, chuùng ta ñaõ noùi ñeán taàm quan troïng cuûa vieäc toû ra coâng baèng vaø caân ñoái. Quy taéc naøy bao goàm caû vieäc tìm hieåu moät caâu chuyeän naøo ñoù hoaøn toaøn thaáu ñaùo, khoâng boû soùt moät yeáu toá quan troïng naøo. Keå caû vieäc baïn phaûi laøm heát söùc ñeå tìm kieám phaûn öùng cuûa moät ngöôøi bò buoäc toäi veà moäi loãi laàm naøo ñoù. Neáu baïn vieát caùc baøi veà toäi aùc hay duøng caùc hình chuïp veà ñeà taøi naøy, ñöøng maëc nhieân cho raèng ngöôøi naøo ñoù coù toäi chæ vì hoï bò caûnh saùt baét. Ngöøôi daân coù quyeàn bieän hoä tröôùc toøa. Hoï ñöôïc coi laø voâ toäi cho ñeán khi toøa aùn xem xeùt baèng côù vaø quyeát ñònh laø hoï coù toäi. Ñöùng ñaén vaø caûm thoâng Khi trình baày baøi vieát vaø caùc böùc hình chuïp, baïn neân toû ra coù thaåm myõ. Traùnh duøng ngoân töø xaáu nhö nhöõng caâu chöûi ruûa hay nhöõng lôøi mieâu taû soáng söôïng veà caùc haønh ñoäng tình duïc hay veà cô theå. Traùnh nhöõng gì tuïc tóu hay gaây chaán ñoäng, nhaát laø khi baïn töôøng thuaät veà caùc tai naïn, toäi aùc hay thieân tai. Haõy nghó ñeán taâm traïng cuûa caùc thaân nhaân naïn 133
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà nhaân. Lieäu baïn nghó sao neáu ngöôøi em gaùi cuûa baïn laø ngöôøi cheát trong tin vaø hình aûnh xaùc cuûa coâ bò ñöa leân baùo chí? Lieäu baïn coù caàn neâu danh tính hay duøng hình chuïp moät naïn nhaân vò thaønh nieân bò cöôõng hieáp hay khoâng neáu ñieàu Caûm thoâng: Chæ cho naøy laøm cho coâ gaùi bò nhuïc nhaõ trong coäng ñoàng cuûa coâ? thaáy löng caùc naïn nhaân beänh AIDS thoâi Chuùng ta ñeàu bieát tình duïc vaø maùu me laøm cho moät vaøi tôø baùo baùn chaïy. Nhöng chöùc naêng cuûa baïn khoâng phaûi laø baùn baùo maø laø cung caáp tin töùc cho ngöôøi daân moät caùch coù traùch nhieäm. Toân troïng quyeàn ñöôïc rieâng tö cuûa ngöôøi khaùc Ngöôøi daân coù quyeàn ñöôïc yeân höôûng cuoäc soáng rieâng tö cuûa hoï. Caùc baøi vieát giaät gaân veà ñôøi tö cuûa moät ngöôøi naøo ñoù khoâng coù choã treân moät tôø baùo. Lieäu baïn nghó sao neáu moät tôø baùo phanh phui chuyeän tình aùi cuûa baïn hay caùc vaán ñeà veà söùc khoeû cuûa baïn cho caû theá giôùi thaáy? Coù nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä. Caùc vieân chöùc chính phuû coù ít quyeàn ñöôïc rieâng tö hôn vì hoï laø ñaày tôù cuûa daân, tieàn löông cuûa hoï do ngöôøi daân ñoùng goùp vaø haønh ñoäng cuûa hoï aûnh höôûng ñeán ngöôøi daân. Caùc nhaân vaät quaàn chuùng khaùc nhö caùc taøi töû xi neâ cuõng phaûi bieát raèng ngöôøi ta hay ñeå yù ñeán ñôøi tö cuûa mình. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, baùo chí Thaùi Lan ñaõ phanh phui haønh ñoäng cuûa moät soá sö saõi Phaät giaùo giao du tình duïc vôùi gaùi maõi daâm. Caùc baùo naøy coù quyeàn ñaêng caùc baøi nhö vaäy. Coâng chuùng coù quyeàn quan taâm ñeán vaán ñeà naøy vì taïi Thaùi 134
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà Lan, ngöôøi daân cuùng raát nhieàu tieàn cuûa vaø caùc phaåm vaät khaùc cho caùc vò tu haønh sinh soáng, vaø coi hoï nhö caùc laõnh tuï coäng ñoàng vaø caùc vò thaày veà ñaïo ñöùc. Toân troïng nguoàn tin Baïn coù traùch nhieäm khoâng nhöõng vôùi coâng chuùng maø coøn vôùi caùc nguoàn cung caáp tin cho baïn. Chaúng haïn, neáu moät nguoàn tin cho baïn bieát moät tin nhaäy caûm vôùi ñieàu kieän baïn khoâng neâu teân hoï, baïn phaûi giöõ lôøi höùa. Baïn khoâng theå tieát loä danh tính nguoàn tin trong baøi vieát hay ôû nôi khaùc. Neáu tieát loä, baïn coù theå laøm haïi raát nhieàu ñeán ngheà nghieäp cuõng nhö cuoäc soáng rieâng tö cuûa nguoàn tin, vaø ñoâi khi coù theå laøm cho hoï bò nguy hieåm ñeán tính maïng. Baøn luaän vôùi ñoàng nghieäp Khi coù moät vaán ñeà lieân quan ñeán quy taéc haønh ngheà ñöïôc neâu treân, khoâng neân töï giaûi quyeát moät mình. Baøn vôùi caùc ñoàng nghieäp. Tìm caùch nghó xem söï choïn löïa cuûa baïn seõ aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc nhö theá naøo. Ai ñöïôc lôïi? Ai thieät thoøi? Ai seõ bò phöông haïi? Xeùt xem caùc phoùng vieân khaùc giaûi quyeát nhö theá naøo trong caùc tröøông hôïp töông töï. Quy taéc ñaïo ñöùc ngheà nghieäp Taát caû moïi cô quan truyeàn thoâng ñeàu neân soaïn ra moät baûng quy taéc veà ñaïo ñöùc ngheà nghieäp cho phoùng vieân vaø caùc chuû bieân cuûa mình laøm theo. Baûng quy taéc naøy neân ñònh roõ veà caùch öùng xöû nhö theá naøo cho moïi phoùng vieân vaø caùch naøo khoâng chaáp nhaän ñöôïc. Baûng quy taéc cuõng neân qui ñònh hình thöùc tröøng phaït neáu vi phaïm. Neân giöõ caùc aán baûn veà quy taéc haønh ngheà trong phoøng tin ñeå taát caû moïi ngöôøi ñeàu bieát caùc quy luaät ñoù laø gì. 135