Chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Bài 7)

Chia sẻ: Romano Romano | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

265
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng phương pháp Chăm sóc sức khỏe phụ nữ . Nội dung bài 7 trình bày về sa sinh dục. Tài liệu dành cho sinh viên khoa điều dưỡng tham khảo học tập mở mang kiến thức.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Bài 7)

B μi 7 Sa sinh dôc Môc tiªu 1. Nãi ®−îc c¸ch sinh bÖnh vμ nguyªn nh©n cña sa sinh dôc. 2. ChÈn ®o¸n ®−îc sa sinh dôc. 3. Tr×nh bμy ®−îc ph−¬ng h−íng ®iÒu trÞ sa sinh dôc. 4. KÓ ®−îc 7 biÖn ph¸p dù phßng sa sinh dôc. 1. §¹i c−¬ng Sa sinh dôc cßn gäi lμ sa tö cung, nh−ng gäi sa sinh dôc th× ®óng h¬n, v× trong nhiÒu tr−êng hîp kh«ng nh÷ng chØ sa tö cung, mμ cßn sa c¶ thμnh tr−íc kÌm theo cã sa bμng quang vμ sa c¶ thμnh sau kÌm theo sa trùc trμng. Sa sinh dôc lμ mét bÖnh kh¸ phæ biÕn ë phô n÷ ViÖt Nam, nhÊt lμ phô n÷ n«ng th«n, trong løa tuæi 40 - 50 trë lªn chiÕm kho¶ng 8%. §©y lμ bÖnh kh«ng nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng, nh−ng ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn sinh ho¹t, lao ®éng, c«ng t¸c cña phô n÷. BÖnh th−êng gÆp ë nh÷ng ng−êi chöa ®Î nhiÒu, ®Î qu¸ sím, qu¸ dμy vμ nh÷ng lÇn ®Î tr−íc kh«ng an toμn. Ng−êi ch−a ®Î lÇn nμo, còng cã thÓ sa sinh dôc, nh−ng Ýt gÆp h¬n. 2. C¬ chÕ gi÷ tö cung kh«ng sa B×nh th−êng t− thÕ tö cung trong hè chËu lμ gËp tr−íc, th©n tö cung gËp víi cæ tö cung mét gãc 1000 - 1200, tö cung gËp víi trôc ©m ®¹o mét gãc 900. C¸c tæ chøc gi÷ cho tö cung ë t− thÕ b×nh th−êng lμ: − Tæ chøc c¬: c¸c c¬ hoμnh chËu h«ng: c¬ n©ng hËu m«n lμ quan träng nhÊt. − C¸c d©y ch»ng: d©y ch»ng tö cung - cïng, d©y ch»ng trßn, d©y ch»ng réng. − Tæ chøc liªn kÕt d−íi phóc m¹c vμ trªn c¬ n©ng hËu m«n… c¸c tæ chøc nμy kÕt hîp thμnh nh÷ng v¸ch rμng buéc c¸c t¹ng víi nhau, víi thμnh chËu, ®¸y chËu. HÖ thèng d©y ch»ng cã gi¸ trÞ t−¬ng ®èi. Quan träng nhÊt ®Ó gi÷ tö cung lμ c¸c v¸ch ©m ®¹o vμ tÇng sinh m«n. Do ©m ®¹o hîp víi tö cung gãc 900, nªn khi ®øng d−íi ¸p lùc trong æ bông, tö cung kh«ng nh÷ng kh«ng sa vμo ©m ®¹o, mμ cßn cã t¸c dông ®ãng kÝn hoμnh chËu, tÇng sinh m«n víi c¸c c¬, c¸c mμng c¬. 76
3. Nguyªn nh©n sa sinh dôc − Chöa ®Î nhiÒu lÇn, ®Î dμy, ®Î kh«ng an toμn, r¸ch tÇng sinh m«n kh«ng kh©u. − Lao ®éng qu¸ nÆng hay qu¸ sím sau ®Î, lμm ¸p lùc tö cung t¨ng lªn, khi c¸c tæ chøc ch−a trë l¹i b×nh th−êng, cßn yÕu. − Rèi lo¹n dinh d−ìng hoÆc ë ng−êi giμ, hÖ thèng d©y treo vμ n©ng ®ì yÕu. − Ngoμi ra, cßn do c¬ ®Þa bÈm sinh ë phô n÷ ch−a ®Î lÇn nμo. 4. TriÖu chøng vµ chÈn ®o¸n §Æc ®iÓm cña bÖnh lμ tiÕn triÓn rÊt chËm, cã thÓ tõ 5 ®Õn 10 n¨m. TriÖu chøng c¬ n¨ng , thùc thÓ nghÌo nμn. 4.1. TriÖu chøng c¬ n¨ng Tuú thuéc tõng ng−êi sa nhiÒu hay sa Ýt, sa l©u hay míi sa, sa ®¬n thuÇn hay phèi hîp. TriÖu chøng th−êng lμ khã chÞu, nÆng bông d−íi, ®¸i d¾t, ®¸i sãn, ®¸i kh«ng tù chñ, ®¹i tiÖn khã. Cã thÓ cã dÞch tiÕt ©m ®¹o bÊt th−êng, nÕu bÞ viªm nhiÔm. Sa sinh dôc cã thÓ mang thai b×nh th−êng, nh−ng dÔ s¶y vμ ®Î non. 4.2. TriÖu chøng thùc thÓ Cã 3 ®é sa sinh dôc: − Sa ®é I: + Sa thμnh tr−íc ©m ®¹o (kÌm theo sa bμng quang). + Sa thμnh sau ©m ®¹o (kÌm theo sa trùc trμng). + Cæ tö cung ë thÊp, nh−ng cßn ë trong ©m ®¹o, ch−a nh×n thÊy ë ngoμi. − Sa ®é II: + Sa thμnh tr−íc ©m ®¹o (kÌm theo sa bμng quang) + Sa thμnh sau (kÌm theo sa trùc trμng). + Cæ tö cung thËp thß ©m hé. − Sa ®é III: + Sa thμnh tr−íc ©m ®¹o (kÌm theo sa bμng quang) + Sa thμnh sau (kÌm theo sa trùc trμng). + Cæ tö cung sa h¼n ra ngoμi ©m hé. − CÇn chÈn ®o¸n ph©n biÖt: + Lén tö cung. + Cæ tö cung dμi, ph× ®¹i ®¬n thuÇn. 77
Tö cung tôt dÇn xuèng d−íi theo trôc cña ©m ®¹o, kÐo theo nã c¶ thµnh ©m ®¹o. VÒ ph−¬ng diÖn l©m sµng, sa cã thÓ thÊy ë bÊt kú møc ®é nµo, nh−ng th−êng ®−îc chia thµnh mét trong ba ®é §é I: Cæ tö cung n»m trong ©m ®¹o §é II: Cæ tö cung xuÊt hiÖn ngoµi ©m hé. C¸c m«i cæ tö cung xung huyÕt vµ bÞ loÐt Bµng quang §é III: Sa hoµn toµn Trong h×nh vÏ, tö cung bÞ gËp sau, ng−êi ta cã thÓ nhËn ra bê cña bµng quang. Còng cã thÓ gÆp c¶ sa trùc §−êng ®i trµng. §«i khi hiÖn t−îng nµy cßn cña Tö cung ®−îc gäi lµ sa t¹ng hoµn toµn niÖu qu¶n (Procidentia nghÜa lµ “mét phÇn cña c¬ thÓ tôt khái vÞ trÝ) H×nh 20: Ph©n ®é sa sinh dôc 5. §iÒu trÞ Sa sinh dôc ®iÒu trÞ chñ yÕu b»ng phÉu thuËt Sa sinh dôc ®é I ch−a cÇn ®iÒu trÞ Sa sinh dôc ®é II, ®é III cã triÖu chøng c¬ n¨ng míi phÉu thuËt. PhÉu thuËt chñ yÕu b»ng ®−êng ©m ®¹o, h¬n lμ b»ng ®−êng bông. PhÉu thuËt trong sa sinh dôc mang tÝnh chÊt thÈm mü. Ngoμi viÖc c¾t tö cung ®¬n thuÇn, nã cßn t¸i t¹o c¸c thμnh ©m ®¹o, n©ng bμng quang. 6. Phßng bÖnh − Kh«ng nªn ®Î qu¸ nhiÒu, qu¸ sím, qu¸ nhanh. Ph¶i ®Î ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn an toμn vμ ®ì ®Î ®óng kü thuËt. 78
− Kh«ng ®Ó chuyÓn d¹ kÐo dμi, rÆn ®Î qu¸ l©u. C¸c thñ thuËt lμm ph¶i ®ñ ®iÒu kiÖn, ®óng chØ ®Þnh vμ ®óng kü thuËt. − Tr¸nh g©y sang chÊn ©m ®¹o, tÇng sinh m«n. − Phôc håi tÇng sinh m«n ®óng kü thuËt. − Sau ®Î kh«ng nªn lao ®éng qu¸ sím vμ qu¸ nÆng. − N©ng cao møc sèng nh©n d©n. − §iÒu trÞ tèt c¸c bÖnh kinh niªn. 7. Ch¨m sãc ng−êi bÖnh sa sinh dôc 7.1. NhËn ®Þnh Ng−êi phô n÷ bÞ sa sinh dôc phÇn lín lμ ë ®é tuæi cao, ®· m·n kinh, nªn th−êng cã t©m lý dÊu bÖnh, ng¹i ®i kh¸m bÖnh. V× vËy, khi ng−êi bÖnh ®Õn c¬ së y tÕ ®iÒu trÞ, th× sa sinh dôc th−êng ®· ë ®é II hoÆc ®é III, nªn ®iÒu trÞ hÇu hÕt lμ phÉu thuËt. V× vËy, cÇn cã kÕ ho¹ch ®iÒu d−ìng cô thÓ cho ng−êi bÖnh tr−íc vμ sau mæ sa sinh dôc. 7.1.1. Tr−íc mæ − NhËn ®Þnh tuæi bÖnh nh©n: th−êng bÖnh nh©n sa sinh dôc th−êng cao tuæi nªn thÓ tr¹ng kh«ng tèt, cã thÓ qu¸ bÐo, qu¸ gÇy, t×nh tr¹ng thiÕu m¸u, tim m¹ch, hoÆc c¸c bÖnh tiÓu ®−êng ... §«i khi c¸c yÕu tè nμy sÏ lμ yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn quyÕt ®Þnh cã phÉu thuËt hay kh«ng. − Møc ®é sa sinh dôc. − ¶nh h−ëng cña sa sinh dôc ®Õn c¸c chøc n¨ng kh¸c: tiÓu tiÖn, ®¹i tiÖn, ®i l¹i... − T×nh tr¹ng ©m ®¹o, cæ tö cung b×nh th−êng hay viªm nhiÔm. − T×nh tr¹ng tinh thÇn, ¨n, ngñ, ®i l¹i cña ng−êi bÖnh. − KÕt qu¶ xÐt nghiÖm cã trong giíi h¹n b×nh th−êng kh«ng? 7.1.2. Sau mæ − NhËn ®Þnh c¸ch thøc phÉu thuËt: ®−êng bông hay ®−êng ©m ®¹o? − Thêi gian phÉu thuËt − Cã tai biÕn trong phÉu thuËt kh«ng? − Ph−¬ng ph¸p g©y mª: g©y tª tuû sèng hay g©y mª néi khÝ qu¶n, thêi gian g©y mª dμi hay ng¾n − Thêi gian håi tØnh sau phÉu thuËt − Thêi gian, ngμy, giê thø mÊy sau mæ 79
− C¸c dÊu hiÖu sinh tån − Cã ra m¸u ©m ®¹o hay kh«ng. − T×nh tr¹ng tiÓu nh− thÕ nμo, cßn l−u èng th«ng bμng quang kh«ng? NÕu l−u èng th«ng t×nh tr¹ng èng th«ng, mμu s¾c, sè l−îng n−íc tiÓu. NÕu ®· rót èng th«ng tiÓu, t×nh tr¹ng tiÓu tiÖn cña bÖnh nh©n? − T×nh tr¹ng tinh thÇn, ¨n, ngñ, vËn ®éng, vÖ sinh. − Y lÖnh. 7.2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc - nhËn ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc 7.2.1. Tr−íc mæ − NÕu toμn tr¹ng b×nh th−êng kh«ng viªm nhiÔm ©m ®¹o cæ tö cung, chuÈn bÞ mæ nh− mét cuéc mæ b×nh th−êng. − NÕu cã viªm nhiÔm ©m ®¹o, cæ tö cung, cÇn ®Æt thuèc, lμm vÖ sinh hμng ngμy. §Æc biÖt ë nh÷ng ng−êi cã tuæi, cã thÓ b«i mì estrogene ©m ®¹o nÕu cã chØ ®Þnh cña b¸c sÜ. − Ch¨m sãc toμn tr¹ng, ®éng viªn bÖnh nh©n an t©m ®iÒu trÞ. 7.2.2. Sau mæ − Tuú giê nhËn bÖnh nh©n sau phÉu thu©t, tuú c¸ch thøc phÉu thuËt vμ c¸ch g©y mª mμ cã chÕ ®é ch¨m sãc kh¸c nhau. Tuy nhiªn bÖnh nh©n sau mæ sa sinh dôc cÇn l−u ý mét sè vÊn ®Ò sau: − C¸c nguy c¬ chung nh− bÖnh nh©n sau phÉu thuËt phô khoa − Bμng quang lu«n xÑp trong vßng 5 - 7 ngμy lμ yÕu tè quan träng b¶o ®¶m sù thμnh c«ng cña phÉu thuËt. − BiÕn chøng kh«ng liÒn vÕt kh©u do nhiÔm trïng, hoÆc ë ng−êi cã tuæi thμnh ©m ®¹o khã liÒn do thiÓu d−ìng. 7.3. LËp kÕ ho¹ch 7.3.1. Tr−íc mæ − Theo dâi toμn tr¹ng, c¸c dÊu hiÖu sinh tån: tuú theo t×nh tr¹ng ng−êi bÖnh, mμ lËp kÕ ho¹ch theo dâi, Ýt nhÊt mçi ngμy 1 lÇn. − Theo dâi ®¹i, tiÓu tiÖn: Ýt nhÊt 1 ngμy 1 lÇn, cÇn chó ý trong nh÷ng tr−êng hîp sa sinh dôc ¶nh h−ëng ®Õn ®¹i tiÓu tiÖn cña ng−êi bÖnh. − ChÕ ®é ¨n uèng ®ñ dinh d−ìng, hîp khÈu vÞ vμ hîp víi ®é tuæi cña ng−êi bÖnh. − ChÕ ®é vÖ sinh, chó ý ®Õn nh÷ng tr−êng hîp tiÓu tiÖn kh«ng chñ ®éng cÇn h−íng dÉn vμ hç trî ng−êi bÖnh vÖ sinh tèt, tr¸nh béi nhiÔm. 80
− Lμm thuèc ©m ®¹o: nÕu ng−êi bÖnh kh«ng bÞ viªm nhiÔm, th× mçi ngμy 1 lÇn, nÕu bÞ viªm nhiÔm, th× nhiÒu lÇn h¬n. − Hoμn thiÖn thñ tôc mæ nh− nh÷ng tr−êng hîp mæ kh¸c. − §éng viªn ng−êi bÖnh an t©m ®iÒu trÞ, tr¸nh c¨ng th¼ng, lo l¾ng qu¸ møc. − Thùc hiÖn y lÖnh. 7.3.2. Sau mæ − Theo dâi toμn tr¹ng, c¸c dÊu hiÖu sinh tån, ®Æc biÖt trong 24 giê ®Çu sau phÉu thuËt. − Theo dâi t×nh tr¹ng ch¶y m¸u, ®Æc biÖt lμ ch¶y m¸u trong qua c¸c dÊu hiÖu m¹ch, huyÕt ¸p. − Theo dâi, ch¨m sãc èng th«ng bμng quang tr¸nh t¾c vμ gi¶m nguy c¬ viªm nhiÔm ng−îc dßng. − ChÕ ®é ¨n sím, vËn ®éng sím sau mæ. Nh÷ng ngμy sau ¨n ®ñ chÊt dinh d−ìng, chÊt dÔ tiªu, uèng ®ñ n−íc. − ChÕ ®é vÖ sinh: t¹i vïng tÇng sinh m«n hoÆc ©m ®¹o lμm thuèc cho bÖnh nh©n hμng ngμy. H−íng dÉn vμ hç trî ng−êi bÖnh vÖ sinh th©n thÓ hμng ngμy, vÖ sinh bé phËn sinh dôc ngoμi 2 - 3 lÇn / ngμy b»ng n−íc ®un s«i ®Ó nguéi. − Thùc hiÖn y lÖnh. 7.4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch Th¶o luËn víi ng−êi bÖnh vÒ tiÕn triÓn cña bÖnh vμ c¸c c«ng viÖc cÇn lμm trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc Thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch ®· lËp. 7.5. §¸nh gi¸ 7.5.1. Tr−íc mæ − Toμn tr¹ng ng−êi bÖnh tèt, t¹i khèi sa sinh dôc kh«ng cßn viªm nhiÔm n÷a, ng−êi bÖnh an t©m, lμ chuÈn bÞ cho cuéc phÉu thuËt tèt. − NÕu toμn tr¹ng cã vÊn ®Ò bÊt th−êng, t¹i khèi sa sinh dôc cßn viªm nhiÔm th× ph¶i ®iÒu trÞ tiÕp, chê phÉu thuËt. 7.5.2. Sau mæ − Toμn tr¹ng ng−êi bÖnh tèt, ©m ®¹o kh«ng ra m¸u, kh«ng ra dÞch − N−íc tiÓu b×nh th−êng, trong. èng th«ng bμng quang kh«ng t¾c. − §¹i tiÖn b×nh th−êng, lμ tiÕn triÓn tèt. − NÕu ng−êi bÖnh cã sèt hoÆc ra m¸u ©m ®¹o kÐo dμi hoÆc ra dÞch ©m ®¹o nhiÒu, cã mïi, cÇn b¸o b¸c sÜ ngay. 81
Tù l−¬ng gi¸ Tr¶ lêi ng¾n c¸c c©u tõ 1-4 C©u 1. KÓ 4 nguyªn nh©n g©y sa sinh dôc. C©u 2. M« t¶ 3 dÊu hiÖu l©m sμng cña sa sinh dôc ®é I C©u 3. M« t¶ 3 dÊu hiÖu l©m sμng cña sa sinh dôc ®é II C©u 4. M« t¶ 3 dÊu hiÖu l©m sμng cña sa sinh dôc ®é III Ph©n biÖt §óng - Sai trong c¸c c©u tõ 5 ®Õn 10 Néi dung §óng Sai C©u 5. VÞ trÝ cæ tö cung quyÕt ®Þnh chÈn ®o¸n ®é sa sinh dôc C©u 6. Thµnh tr−íc ©m ®¹o sa cµng nhiÒu, ng−êi bÖnh ®¹i tiÖn cµng khã. C©u 7. §ì ®Î ®óng lóc, ®óng kü thuËt, sÏ phßng ®−îc sa sinh dôc. C©u 8. §Ó phßng sa sinh dôc, sau ®Î ng−êi phô n÷ cÇn tr¸nh lao ®éng nÆng trong 1 th¸ng ®Çu. C©u 9. TÊt c¶ sa sinh dôc ®Òu ph¶i phÉu thuËt C©u 10. Sa sinh dôc ®é I g©y rèi lo¹n tiÓu tiÖn. 82