Chế biến bã sắn làm thức ăn dự trữ cho bò sữa

chÕ biÕn b· s¾n lµm thøc ¨n dù tr÷ cho bß s÷a<br /> Processing of cassava residue as feed for dairy cattle<br /> <br /> Mai ThÞ Th¬m1, Bïi Quang TuÊn1<br /> <br /> Summary<br /> Cassava residue samples were taken from cassava residue stocks in Duonglieu village to<br /> determine chemical composition, HCN and aflatoxin contents. In laboratory cassava residue was<br /> ensiled with salt and molasses. There were 2 treatments: cassava residue ensiled with 0.5% of salt<br /> and cassava residue ensiled with 0.5% of salt plus 3% molasses (on a fresh basis). Measurements<br /> taken were fermentation characteristics of silage at 30 days of ensiling. The study showed that<br /> cassava residue was very poor in CP and minerals. Sun drying was difficult because fresh cassava<br /> residue contained very high moisture levels (>80%). The HCN content was very high in fresh<br /> cassava residue (160.4 mg/kg), but decreased rapidly with storing time (8.84 mg/kg after 10 days<br /> of storage). The aflatoxin content of sun drying cassava residue was small (33.5µg/kg). Cassava<br /> residue ensilled with 0.5% of salt had a white color and that ensiled with 0.5% of salt plus 3%<br /> molasses had a light yellow color with a pleasant smell. The pH value of 2 treatments was 3.9, the<br /> lactic acid contents were relatively high (0.89 and 1.14%, respectively). Utilization of ensiled<br /> cassava residue with 0.5 % salt instead of cassava meal in dairy cow’s ration as an energy source<br /> guaranteed high milk production (17.2 kg milk/head/day), decreased feed cost/kg milk (1,549 vs<br /> 1,805 VND/kg milk).<br /> Key words: cassava residue, dairy cattle<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. §Æt vÊn ®Ò<br /> S¾n (Manihot esculenta Crantz) lµ c©y l−¬ng thùc ®−îc trång hµng n¨m ë ViÖt Nam còng nh−<br /> nhiÒu n−íc kh¸c thuéc vïng nhiÖt ®íi trªn thÕ giíi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n xuÊt lóa g¹o ë n−íc<br /> ta ph¸t triÓn, s¶n l−îng lóa g¹o s¶n xuÊt ra ngµy mét nhiÒu h¬n nªn vai trß l−¬ng thùc cña s¾n<br /> gi¶m dÇn. S¾n trë thµnh lo¹i c©y cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ b· s¾n lµ<br /> nguån phô phÈm cã khèi l−îng t−¬ng ®èi lín tõ ngµnh s¶n xuÊt nµy. Trong b· s¾n chøa kho¶ng<br /> 8% tinh bét, 15 – 20% x¬ th«, do ®ã cã thÓ tËn dông nguån b· s¾n lµm thøc ¨n cho gia sóc nhai<br /> l¹i. Tuy nhiªn, ®é Èm trong b· s¾n cao, b· s¾n rÊt dÔ bÞ mèc nÕu kh«ng ®−îc chÕ biÕn kÞp thêi.<br /> Ngoµi ra, trong b½ s¾n cßn cã ®éc tè cyanogen. §éc tè nµy cã thÓ g©y ngé ®éc cho gia sóc. Do<br /> vËy viÖc nghiªn cøu chÕ biÕn b¶o qu¶n vµ sö dông an toµn nguån b· s¾n cho ®µn gia sóc rÊt cã ý<br /> nghÜa thùc tiÔn.<br /> 2. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> Nguån b· s¾n ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch kh¶o s¸t thùc tÕ c¸c c¬ së chÕ biÕn tinh bét s¾n thñ<br /> c«ng t¹i ®Þa bµn vµ tõ sè liÖu thèng kª cña UBND x· D−¬ng LiÔu, C¸t QuÕ, Liªn HiÖp – n¬i cã<br /> nghÒ s¶n xuÊt tinh bét s¾n.<br /> B· s¾n ®−îc ®em ph©n tÝch thµnh phÇn hãa häc t¹i Phßng ph©n tÝch thøc ¨n cña khoa CNTY,<br /> §HNN I theo ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch cña AOAC (1995). Hµm l−îng ®éc tè HCN vµ hµm l−îng<br /> axit h÷u c¬ trong thøc ¨n ñ chua ®−îc ph©n tÝch t¹i Phßng ph©n tÝch ViÖn Ch¨n nu«i. Hµm l−îng<br /> ®éc tè aflatoxin B1 ®−îc ph©n tÝch t¹i Phßng thÝ nghiÖm bé m«n VÖ sinh gia sóc, ViÖn Thó y.<br />  Trong ®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm b· s¾n ®−îc ñ chua trong c¸c b« can nhùa, cßn trong ®iÒu<br /> kiÖn s¶n xuÊt ë c¸c n«ng hé b· s¾n ®−îc ñ chua trong c¸c bao t¶i døa cã líp nylon phÝa trong theo<br /> hai c«ng thøc sau:<br /> C«ng thøc 1: b· s¾n ñ víi 0,5% muèi ¨n (theo vËt chÊt t−¬i)<br /> C«ng thøc2: b· s¾n ñ víi 0,5% muèi ¨n + 3% rØ mËt (theo vËt chÊt t−¬i).<br /> S¶n phÈm ñ chua ®−îc ®¸nh gi¸ sau khi ñ mÉu 30 ngµy. C¸c chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ lµ mµu s¾c,<br /> mïi vÞ, pH, axit h÷u c¬. MÉu ®−îc chuÈn bÞ ®Ó ®o pH theo h−íng dÉn cña Hartley vµ Jones<br /> (1978): c©n 5 g mÉu cho vµo cèc thuû tinh råi cho thªm 100 ml n−íc cÊt, l¾c nhÑ vµ ®Ó 15 phót<br /> tr−íc khi ®o.<br /> ThÝ nghiÖm trªn bß s÷a ®−îc tiÕn hµnh trong c¸c n«ng hé ch¨n nu«i bß s÷a t¹i §ång Th¸p,<br /> §an Ph−îng, Hµ T©y tõ th¸ng 1/2005 ®Õn th¸ng 4/2005. Trong thÝ nghiÖm nµy b· s¾n ñ chua ®−îc<br /> dïng nh− lµ nguån cung cÊp n¨ng l−îng thay cho bét s¾n trong thøc ¨n tinh hçn hîp (phèi trén<br /> theo h−íng dÉn cña h·ng Guymarch). Bß s÷a thÝ nghiÖm ®−îc nu«i trong 4 hé gia ®×nh, mçi hé 2<br /> con. Nhu cÇu vÒ c¸c chÊt dinh d−ìng cña bß s÷a ®−îc ®¸p øng theo tiªu chuÈn ¨n cña NRC<br /> (2001). Thêi gian chuÈn bÞ thÝ nghiÖm 15 ngµy, thêi gian thu thËp sè liÖu 2 th¸ng.<br /> B¶ng 1. S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm vµ khÈu phÇn ¨n cña bß s÷a<br /> ChØ tiªu §èi chøng ThÝ nghiÖm<br /> Sè l−îng bß (con) 4 4<br /> Khèi l−îng bß(kg/con) 515 ± 8 518 ± 11<br /> Chu k× tiÕt s÷a 2-5 2 -5<br /> Th¸ng tiÕt s÷a 2-4 2-4<br /> N¨ng suÊt s÷a tr−íc thÝ nghiÖm 20,7 ± 0,3 21,0 ± 0,4<br /> Cá tù nhiªn (hoÆc cá voi, c©y ng« ...) ¨n tù do ¨n tù do<br /> C¸m Guyo (g/kg s÷a) 60 60<br /> Bét ng« (g/kg s÷a) 160 160<br /> Bét s¾n (g/kg s÷a) 180 0<br /> B· s¾n ñ chua víi 0,5% muèi ¨n (kg/kg s÷a) 0 1<br /> Thêi gian thÝ nghiÖm (th¸ng) 2 2<br /> 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn<br /> 3.1. X¸c ®Þnh nguån b· s¾n, thµnh phÇn ho¸ häc cña b· s¾n<br /> Nguån b· s¾n t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu<br /> T¹i c¸c x· D−¬ng LiÔu, C¸t QuÕ, huyÖn Hoµi §øc vµ Liªn HiÖp, huyÖn Phóc Thä cña tØnh Hµ<br /> T©y, nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n ph¸t triÓn m¹nh. Kho¶ng 2/3 sè hé trªn ®Þa bµn cã nghÒ chÕ biÕn<br /> n«ng s¶n, kho¶ng 3450 sè hé chÕ biÕn tinh bét s¾n vµ tinh bét dong, hµng n¨m s¶n xuÊt mét l−îng<br /> rÊt lín tinh bét s¾n vµ tinh bét dong (b¶ng 2).<br /> B¶ng 2. T×nh h×nh chÕ biÕn n«ng s¶n vµ l−îng b· s¾n −íc tÝnh cña ®Þa bµn<br /> ChØ tiªu X· D−¬ng LiÔu X· C¸t QuÕ X· Liªn HiÖp<br /> Sè hé gia ®×nh (hé) 2.553 2.673 2.075<br /> Sè hé s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng s¶n (hé) 1.800 1500 1200<br /> Sè hé s¶n xuÊt tinh bét s¾n, dong (hé) 1.400 1200 850<br /> L−îng tinh bét s¾n s¶n xuÊt (tÊn/n¨m) 60.000 45.000 35.000<br /> L−îng tinh bét dong s¶n xuÊt (tÊn/n¨m) 20.000 10.000 5.000<br /> L−îng b· s¾n (tÊn CK/n¨m) 57.600 40.500 33.600<br /> (Nguån UBNN x· D−¬ng LiÒu, C¸t QuÕ, Liªn HiÖp, 2004)<br /> Tinh bét s¾n ®−îc chÕ biÕn theo qui tr×nh: cñ s¾n t−¬i ®−îc röa s¹ch, nghiÒn nhá, läc qua<br /> mét sè bÓ ®Ó lo¹i bá b· vµ thu tinh bét. L−îng b· s¾n thu ®−îc tõ chÕ biÕn tinh bét s¾n t−¬ng ®èi<br /> lín. Theo Lª ViÕt Ly vµ céng sù (2004), tõ 1000 kg s¾n cñ t−¬i thu ®−îc 200 kg tinh bét s¾n vµ<br /> 180 kg b· s¾n kh«. KÕt qu¶ kh¶o s¸t l−îng b· s¾n tõ 60 c¬ së s¶n xuÊt còng cho thÊy tõ 1000 kg<br /> s¾n cñ t−¬i thu ®−îc 192,1± 1,13 kg tinh bét s¾n vµ 185,3 ± 2,92 kg b· s¾n kh«.<br /> Thµnh phÇn hãa häc cña cñ s¾n vµ b· s¾n<br /> Èm ®é cña b· s¾n t−¬i rÊt cao (trªn 80%) nªn rÊt dÔ bÞ háng, ph¬i kh« mÊt nhiÒu thêi gian,<br /> nÊm mèc dÔ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ph¬i kh«. Mïa vô chÕ biÕn tinh bét s¾n l¹i ®óng vµo thêi<br /> gian mïa ®«ng, ®«i khi m−a phïn kÐo dµi. Do vËy viÖc nghiªn cøu t×m biÖn ph¸p b¶o qu¶n ®−îc<br /> nguån b· s¾n an toµn, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ng−êi d©n lµ rÊt cÇn thiÕt.<br /> Ph©n tÝch cho thÊy ®iÓm næi bËt vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña cñ s¾n vµ b· s¾n lµ rÊt nghÌo<br /> protein th« do vËy khi sö dông c¸c s¶n phÈm nµy víi tû lÖ ®¸ng kÓ trong khÈu phÇn cÇn chó ý bæ<br /> sung thªm nguån thøc ¨n giµu protein. Tû lÖ x¬ th« trong b· s¾n thÊp, kÕt hîp víi viÖc b· s¾n l¹i<br /> ®−îc nghiÒn nhá (gi¶m sù nhai l¹i cña tr©u bß) nªn ph¶i cã biÖn ph¸p nu«i d−ìng thÝch hîp ®Ó pH<br /> d¹ cá kh«ng h¹ xuèng qu¸ thÊp. Cñ s¾n vµ c¸c s¶n phÈm tõ s¾n còng rÊt nghÌo c¸c chÊt kho¸ng<br /> nªn còng cÇn l−u ý bæ sung premix kho¸ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu kho¸ng cña gia sóc (b¶ng 3).<br /> B¶ng 3. Thµnh phÇn ho¸ häc cña cñ s¾n vµ b· s¾n (% CK)<br /> CK Protein Lipit X¬ th« NDF KTS Ca P<br /> Nguyªn liÖu (%) th« th«<br /> S¾n t−¬i c¶ vá 40,45 3,70 0,90 3,51 5,79 3,60 0,11 0,11<br /> S¾n l¸t kh« 88,20 3,10 0,94 2,30 3,69 2,01 0,20 0,06<br /> Bét s¾n 88,12 3,55 0,51 2,72 5,56 2,85 0,15 0,15<br /> B· s¾n t−¬i 14,35 2,02 0,55 10,52 18,60 1,88 0,27 0,06<br /> B· s¾n kh« 85,30 2,29 1,17 9,37 15,94 2,07 0,37 0,07<br /> <br /> Hµm l−îng ®éc tè trong cñ s¾n vµ b· s¾n<br /> B· s¾n lµ phô phÈm rÊt dÔ lªn men, chØ sau 7 ngµy b¶o qu¶n pH ®· h¹ xuèng 4,6 vµ sau 10<br /> ngµy lµ 4,4. Trong ®iÒu kiÖn nµy b· s¾n sÏ kh«ng bÞ mèc, hµm l−îng ®éc tè HCN gi¶m râ rÖt, gi¸<br /> trÞ dinh d−ìng cña b· s¾n sÏ ®−îc b¶o tån.<br /> B¶ng 4. Hµm l−îng ®éc tè trong cñ s¾n vµ b· s¾n<br /> n pH HCN aflatoxin B1<br /> Nguyªn liÖu (mg/kg) (µg/kg)<br /> Cñ s¾n t−¬i c¶ vá 3 - 200,35 -<br /> B· s¾n kh« 3 - 78,00 33,5<br /> B· s¾n t−¬i 3 6,0 162,40 ©m tÝnh<br /> B· s¾n líp trong ®èng sau 3 ngµy b¶o qu¶n 3 5,2 110,40 ©m tÝnh<br /> B· s¾n líp trong ®èng sau 7 ngµy b¶o qu¶n 3 4,6 10,60 ©m tÝnh<br /> B· s¾n líp trong ®èng sau 10 ngµy b¶o qu¶n 3 4,4 8,84 ©m tÝnh<br /> B· s¾n líp trong ®èng sau 60 ngµy b¶o qu¶n 3 4,0 6,28 ©m tÝnh<br /> B· s¾n líp ngoµi ®èng sau 10 ngµy b¶o qu¶n 3 4,7 - ©m tÝnh<br /> B· s¾n líp ngoµi ®èng sau 60 ngµy b¶o qu¶n 3 4,5 - ©m tÝnh<br /> B· s¾n ñ chua víi 0,5% muèi 3 3,9 5,20 -<br /> B· s¾n ñ chua víi 0,5% muèi + 3% rØ mËt 3 3,9 5,20 -<br /> <br /> B¶ng 4 cho biÕt hµm l−îng ®éc tè HCN trong cñ s¾n t−¬ng ®èi cao (200,35 mg/kg), vµ<br /> nh− vËy chØ cÇn 4-8 kg cñ s¾n còng ®ñ g©y ®éc cho tr©u bß. Ninh ThÞ Len (2001) cho r»ng hµm<br /> l−îng ®éc tè HCN trong b· s¾n t−¬i do hoµ tan trong n−íc khi chÕ biÕn tinh bét s¾n sÏ thÊp h¬n<br /> nhiÒu so víi s¾n c¶ cñ, chØ kho¶ng 185 mg/kg chÊt kh«. KÕt qu¶ ph©n tÝch tr×nh bµy trong b¶ng 4<br /> cho thÊy hµm l−îng ®éc tè HCN trong b· s¾n t−¬i cao (162,40 mg/kg), thÊp h¬n trong s¾n c¶ cñ.<br /> §éc tè HCN trong cñ s¾n chñ yÕu tËp trung trong phÇn vá vµ phÇn lâi cñ mµ 2 phÇn nµy cßn l¹i<br /> trong b· s¾n nªn mÆc dï cã sù hoµ tan trong n−íc khi chÕ biÕn nh−ng ®éc tè HCN vÉn cao trong<br /> b· s¾n t−¬i.<br /> Tõ kÕt qu¶ trªn, gi¶i thÝch hiÖn t−îng tr©u bß ¨n b· s¾n bÞ chÕt cã thÓ do tr©u bß ¨n ph¶i b· s¾n<br /> t−¬i cã HCN. LiÒu HCN g©y chÕt ®èi víi tr©u bß lµ 2 - 4 mg/kg khèi l−îng c¬ thÓ(Makkar vµ CS,<br /> 1991). Nh− vËy chØ cÇn 5-10 kg b· s¾n t−¬i ®ñ ®Ó lµm cho tr©u bß chÕt. NÕu cho tr©u bß ¨n b· s¾n<br /> ®· qua mét thêi gian b¶o qu¶n, hoÆc b· s¾n ñ chua th× sÏ kh«ng cã nguy c¬ ngé ®éc HCN. KÕt<br /> qu¶ nu«i thÝ nghiÖm bß s÷a t¹i §ång Th¸p (§an Ph−îng) vµ D−¬ng LiÔu (Hoµi §øc) víi 25 kg b·<br /> s¾n ñ chua/con/ngµy ®· kh«ng cã ¶nh h−ëng xÊu ®Õn søc khoÎ còng nh− n¨ng suÊt s÷a cña bß s÷a.<br /> HoÆc do sö dông b· s¾n nhiÒu trong khÈu phÇn ¨n cho tr©u bß kh«ng cã thøc ¨n th« trong mïa<br /> kh« (nhiÒu c¬ së ch¨n nu«i bß s÷a rÊt thiÕu thøc ¨n th« trong mïa kh«) th× ch¾c ch¾n sÏ dÉn ®Õn<br /> axit d¹ cá lµm cho tr©u bß bÞ chÕt. §iÒu nµy cã thÓ ®−îc kh¾c phôc nÕu cho tr©u bß ¨n mét l−îng<br /> nhÊt ®Þnh thøc ¨n th« cã cÊu tróc (nh− r¬m kh«, th©n c©y ng« sau thu b¾p ...) ®Ó lµm t¨ng sù nhai<br /> l¹i, t¨ng tiÕt n−íc bät, gióp trung hoµ axit trong d¹ cá.<br /> B· s¾n ph¬i kh« trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt tèt, cã hµm l−îng aflatoxin B1 lµ 33,5 µg/kg, n»m<br /> trong ph¹m vi cho phÐp (hµm l−îng ®éc tè aflatoxin B1 tèi ®a ®èi víi s¾n kh« lµ 50 µg/kg). Do<br /> bay h¬i khi ph¬i kh« nªn hµm l−îng ®éc tè HCN chØ cßn 78 mg/kg, kh«ng nguy hiÓm khi sö dông<br /> lµm thøc ¨n gia sóc.<br /> 3.2. §¸nh gi¸ chÊt l−îng b· s¾n ñ chua<br /> B· s¾n ñ chua víi 0,5% muèi cã mµu tr¾ng nh− b· ban ®Çu, mïi chua dÔ chÞu, cßn b· s¾n<br /> ñ víi 0,5% muèi + 3% rØ mËt cã mµu h¬i vµng - mµu cña rØ mËt, mïi chua dÔ chÞu. §©y lµ nh÷ng<br /> dÊu hiÖu thÓ hiÖn phÈm chÊt thøc ¨n ñ chua tèt. C¶ 2 c«ng thøc ñ chua trªn ®Òu cho chÊt l−îng<br /> thøc ¨n ñ chua tèt (b¶ng 5). Tuy nhiªn viÖc thªm 3% rØ mËt sÏ lµm cho chÊt l−îng thøc ¨n ñ chua<br /> tèt h¬n.<br /> B¶ng 5. Gi¸ trÞ pH vµ thµnh phÇn axit h÷u c¬ cña b· s¾n ñ chua<br /> pH A. lactic A. axetic A. butyric<br /> C«ng thøc ñ chua (%) (%) (%)<br /> B· s¾n ñ víi 0,5% muèi 3,9 0,89 0,23 0,01<br /> B· s¾n ñ víi 0,5% muèi+3% rØ mËt 3,9 1,14 0,13 -<br /> <br /> 3.3. Sö dông b· s¾n nu«i bß s÷a<br /> B· s¾n ñ chua víi 0,5% muèi ¨n cã mïi chua dÔ chÞu, bß rÊt thÝch ¨n. Cho bß ¨n thøc ¨n<br /> nµy víi khèi l−îng 1 kg/kg s÷a, bß ¨n hÕt. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho thÊy viÖc thay thÕ nguån cung<br /> cÊp n¨ng l−îng bét s¾n b»ng b· s¾n ñ chua kh«ng cã ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn n¨ng suÊt còng nh−<br /> chÊt l−îng s÷a cña bß thÝ nghiÖm. Do b· s¾n ñ chua cã gi¸ thµnh rÊt thÊp (70 ®/kg) nªn tiÒn chi<br /> phÝ thøc ¨n/kg s÷a ë l« thÝ nghiÖm thÊp h¬n so víi l« ®èi chøng (b¶ng 6).<br /> <br /> <br /> B¶ng 6. N¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ gi¸ thµnh cña s÷a bß ë 2 l« thÝ nghiÖm<br /> <br /> ChØ tiªu L« §C L« TN<br /> N¨ng suÊt s÷a (kg/ ngµy) 17,5 ± 0,4 17,3 ± 0,4<br /> Mì s÷a (%) 3,83 ± 0,14 3,8 ± 0,1<br /> Protein s÷a(%) 3,47 ± 0,05 3,41 ± 0,05<br /> Lactoza (%) 5,20 ± 0,01 5,17 ± 0,05<br /> B¨ng ®iÓm - 0,53 - 0,55<br /> Chi phÝ thøc ¨n/kg s÷a (VN ®ång) 1805 1549<br /> 4. KÕt luËn<br /> L−îng b· s¾n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tinh bét s¾n lµ kh¸ lín, trung b×nh kho¶ng 45% so<br /> víi khèi l−îng s¾n nguyªn cñ.<br /> Hµm l−îng ®éc tè HCN trong b· s¾n t−¬i cao (162,40 mg/kg), rÊt nguy hiÓm nÕu sö dông<br /> cho tr©u bß ¨n ngay b· s¾n t−¬i. B· s¾n ñ chua víi 0,5% muèi (hoÆc 0,5% muèi+3% rØ mËt) cho<br /> chÊt l−îng tèt, rÊt an toµn khi sö dông lµm thøc ¨n cho gia sóc (hµm l−îng ®éc tè HCN chØ cßn<br /> 5,2 mg/kg).<br /> NÊm mèc chØ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ph¬i kh« b· s¾n, hµm l−îng ®éc tè aflatoxin B1<br /> nhá trong b· s¾n ph¬i kh« ë ®iÒu kiÖn thêi tiÕt tèt (33,5 µg/kg).<br /> Sö dông b· s¾n ñ chua nu«i bß s÷a rÊt tèt, an toµn, gi¶m chi phÝ thøc ¨n cho s¶n xuÊt s÷a<br /> (1.549 vs 1.805 ®ång/kg s÷a).<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> B¸o c¸o tæng kÕt t×nh h×nh s¶n xuÊt cña x· D−¬ng LiÔu n¨m 2004.<br /> Hartley, R. D. and E. C. Jones (1978). Effect of aqueous ammonia and other alkalis on the in-vitro<br /> digestibility of barley straw. J. Sci. Food Agric. 29, 92 - 98.<br /> Lª ViÕt Ly, Lª V¨n LiÔn, Bïi V¨n ChÝnh, NguyÔn H÷u Tµo (2004). Ph¸t triÓn ch¨n nu«i bÒn<br /> v÷ng trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp. NXB NN. Tr. 100 - 103.<br /> Makkar H.P.S. (1991). Antinutritional factors in animal feedstufs – mode of actions. Int. J. Anim.<br /> Sci. 6. 88 – 94.<br /> Ninh Thi Len (2001). Evaluation of chicken manure and cassava residue as feed for fattenig F1<br /> pigs under village conditions in north Vietnam. M.Sc. thesis.<br /> NRC (1989). Nutrient requirements of domestic animals. No.3. Nutrient requirements of dairy<br /> cattle, 6th rev. ed., National Academy press, Washington D.C.<br />