Chiều cạnh giới của di dân lao động thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước - Đặng Nguyên Anh

X· héi häc sè 2 (90), 2005 23<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ChiÒu c¹nh giíi cña Di d©n lao ®éng<br /> thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc<br /> <br /> <br /> §Æng Nguyªn Anh<br /> <br /> <br /> Gièng nh− c¸c quèc gia kh¸c, di d©n ë ViÖt Nam lµ mét hiÖn t−îng kinh tÕ-x·<br /> héi mang tÝnh quy luËt, mét cÊu thµnh tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn. Di d©n lµ vÊn ®Ò cã<br /> tÝnh quy luËt chung, còng gièng nh− chÝnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë<br /> c¸c quèc gia. Di d©n lao ®éng lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng,<br /> lµ biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt cña sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc, vïng<br /> miÒn l·nh thæ. D−íi t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa, nh÷ng chªnh lÖch vÒ møc<br /> sèng, kh¸c biÖt trong thu nhËp, c¬ héi viÖc lµm, nhu cÇu dÞch vô x· héi vµ søc Ðp sinh<br /> kÕ ®ang ngµy cµng trë thµnh nh÷ng ¸p lùc c¬ b¶n t¹o nªn c¸c dßng di chuyÓn lao ®éng<br /> trong vµ ngoµi n−íc. T¹i nhiÒu ®Þa ph−¬ng, ng−êi ng−êi ra ®i, nhµ nhµ cã lao ®éng ®i<br /> lµm ¨n xa, kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh, tuæi t¸c. Tuy cã nhiÒu lý do kh¸c nhau, song tÊt<br /> c¶ ®Òu mong muèn cã ®−îc mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho gia ®×nh vµ b¶n th©n.<br /> Tho¸t ly khái ®ång ruéng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi mÎ ®èi víi n«ng th«n n−íc<br /> ta trong t×nh tr¹ng nh©n m·n cè h÷u bao ®êi nay. Song tõ 5-10 n¨m trë l¹i ®©y, di<br /> d©n lao ®éng diÔn ra víi quy m«, ®iÒu kiÖn vµ b¶n chÊt kh¸c tr−íc. Bµi viÕt nµy<br /> nh»m môc ®Ých xem xÐt ®Æc tr−ng cña di d©n nh×n tõ gãc ®é giíi, tËp trung ®¸nh gi¸<br /> lo¹i h×nh di d©n lao ®éng n÷ ra ®« thÞ vµ ®Õn c¸c khu c«ng nghiÖp, chÕ xuÊt. KhÝa<br /> c¹nh giíi trong di d©n lµ rÊt quan träng song th−êng bÞ l·ng quªn trong nghiªn cøu,<br /> thËm chÝ bÞ phñ nhËn trong mét sè chÝnh s¸ch. Víi môc ®Ých ®ã, bµi viÕt sÏ kh«ng ®Ò<br /> cËp ®Õn c¸c h×nh th¸i di d©n kh¸c nh− xuÊt khÈu lao ®éng, du häc tù tóc, kÕt h«n víi<br /> ng−êi n−íc ngoµi hoÆc bu«n b¸n phô n÷, trÎ em qua biªn giíi lµ nh÷ng lo¹i h×nh di<br /> d©n cã sù tham gia ®«ng ®¶o cña phô n÷ song sÏ ®−îc bµn ®Õn vµo mét dÞp kh¸c.<br /> 1. Quy m« di d©n<br /> Cho ®Õn mét sè n¨m gÇn ®©y, tho¸t ly khái quª h−¬ng vÉn ®−îc coi lµ vÊn ®Ò<br /> cña nam giíi. T¹i nhiÒu hé gia ®×nh, ®i lµm ¨n xa ®−îc coi lµ viÖc cña nam giíi cßn<br /> phô n÷ ë l¹i ch¨m sãc cha mÑ, con c¸i hay ng−êi th©n. Ngay c¶ khi n÷ giíi tham gia<br /> di d©n th× kho¶ng c¸ch di chuyÓn còng rÊt ng¾n, vµ nam giíi vÉn lµ ng−êi ra quyÕt<br /> ®Þnh chÝnh ®èi víi viÖc chuyÓn c−. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng chuÈn mùc vµ gi¸ trÞ x· héi vÒ<br /> vÞ thÕ cña ng−êi phô n÷, quan niÖm nµy ®−a ra h×nh ¶nh n÷ giíi, dï lµm mÑ, lµm vî<br /> hay lµ con g¸i trong gia ®×nh nh− nh÷ng ®èi t−îng di d©n phô thuéc.<br /> Khu«n mÉu di d©n nãi trªn kh«ng cßn ®óng víi thùc tÕ h«m nay khi mµ hÇu<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 24 ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng...<br /> <br /> nh− ®Þa ph−¬ng nµo còng cã ng−êi di d©n vµ lao ®éng n÷ ®i lµm ¨n xa nhµ. Nh÷ng sè<br /> liÖu chÝnh thøc ®−îc c¸c cuéc ®iÒu tra lín thu thËp cho thÊy quy m« di chuyÓn lao ®éng<br /> n«ng th«n kh«ng chØ gia t¨ng mµ cßn diÔn ra d−íi nhiÒu h×nh th¸i kh¸c nhau víi sù<br /> tham gia ®«ng ®¶o cña phô n÷. So víi nh÷ng n¨m 80, quy m« vµ tû suÊt di chuyÓn cña<br /> d©n sè n÷ ®· t¨ng gÊp ®«i trong nh÷ng n¨m cuèi 90, ®Æc biÖt tËp trung vµo nhãm tuæi<br /> 20-25, ®a sè ch−a lËp gia ®×nh. Do c¸c sè thèng kª vÒ di d©n th−êng kh«ng ®−îc ph©n<br /> t¸ch theo chiÒu c¹nh giíi, viÖc x¸c ®Þnh quy m« di chuyÓn cña phô n÷ gÆp nhiÒu h¹n<br /> chÕ. Tuy nhiªn tÝnh ®Õn thêi ®iÓm n¨m 2002, sè l−îng phô n÷ d−íi nhiÒu h×nh thøc<br /> kh¸c nhau −íc tÝnh kh«ng d−íi 3,7 triÖu ng−êi. Sè ®«ng trong nhãm nµy lµm lao ®éng<br /> phæ th«ng vµ ngµnh nghÒ dÞch vô, lµ c«ng nh©n trong c¸c doanh nghiÖp, c¸c khu c«ng<br /> nghiÖp, lµ thanh niªn ra thµnh phè t×m viÖc, häc tËp (VAPEC, 2002)<br /> <br /> • Trong tæng sè h¬n 4,5 triÖu ng−êi thay ®æi n¬i th−êng tró thêi kú 1994-1999, n÷<br /> chiÕm tû träng cao h¬n nam (54% so víi 46%).<br /> <br /> • Víi mäi vïng miÒn l·nh thæ, møc ®é di c− néi tØnh cña n÷ (4,1%) cao h¬n nam<br /> (3,2%). §èi víi c¸c luång di chuyÓn ngo¹i tØnh, kh«ng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ vÒ tû<br /> suÊt di d©n cña nam (3,0%) vµ n÷ (2,8%).<br /> <br /> • Tû suÊt di d©n cña n÷ trong nhãm 20-24 tuæi cao gÊp ®«i tû suÊt di d©n cña c¸c<br /> nhãm tuæi kh¸c.<br /> <br /> • Tû sè giíi tÝnh (®o b»ng sè nam so víi sè n÷) cña nhãm d©n sè 20-24 tuæi ë khu vùc<br /> thµnh thÞ thÊp h¬n n«ng th«n ph¶n ¸nh xu h−íng di d©n cña nhãm n÷ thanh niªn<br /> tõ n«ng th«n ra thµnh phè.<br /> (Nguån: Tæng §iÒu tra D©n sè 1999)<br /> <br /> 2. H−íng di chuyÓn<br /> Lao ®éng n÷ tõ n«ng th«n di chuyÓn ra ®« thÞ còng nh− ®Õn c¸c khu c«ng<br /> nghiÖp ngµy cµng ®«ng ®¶o d−íi nhiÒu ph−¬ng thøc kh¸c nhau. C¸c trung t©m ®« thÞ<br /> vµ c¸c thµnh phè lín víi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, kinh doanh, th−¬ng m¹i, s¶n xuÊt<br /> c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· thu hót mét lùc l−îng lín lao ®éng n÷. Qu¸ tr×nh nµy liªn<br /> quan mét phÇn ®Õn qóa tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ xu thÕ toµn cÇu hãa nh−<br /> ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi, kh¶ n¨ng héi nhËp quèc tÕ vµ xuÊt khÈu hµng hãa trong<br /> thêi kú c«ng nghiÖp hãa ®Êt n−íc.1 Song song víi h−íng n«ng th«n - ®« thÞ, phô n÷<br /> còng tham gia di d©n theo h−íng n«ng th«n - n«ng th«n, song nhãm nµy chñ yÕu ®i<br /> cïng víi ng−êi th©n, víi lý do gia ®×nh hoÆc h«n nh©n.<br /> Sự gia tăng cơ hội sống và làm việc ở đô thị đã thu hút các luồng di dân đến<br /> các thành phố lớn. Thực trạng này phản ánh nhu cầu rất lớn đối với lao động nữ<br /> trong các ngành nghề đòi hỏi số lượng nhân công lớn như dịch vụ, thương mại và<br /> công nghiệp tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Việc gia tăng khả năng xuất<br /> <br /> 1<br /> TÝnh ®Õn th¸ng 10 n¨m 2004, c¶ n−íc cã 105 khu c«ng nghiÖp vµ 5 khu chÕ xuÊt ®−îc thµnh lËp trong ®ã<br /> cã 68 khu ®· ®i vµo ho¹t ®éng. §Õn nay, c¸c khu c«ng nghiÖp ®· thu hót ®−îc 77 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ<br /> kho¶ng h¬n 1 triÖu lao ®éng gi¸n tiÕp.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  §Æng Nguyªn Anh 25<br /> <br /> khẩu hàng hóa đòi hỏi nhiều hơn nguồn lực trong các ngành dệt, may, giày dép, chế<br /> biến thực phẩm và hải sản. Đây là những ngành sản xuất thu hút rất nhiều lao động<br /> nữ. Các ngành nghề dịch vụ cũng là một linh vực thu hút nhiều lao động nữ ở các<br /> trung tâm đô thị. Mét bé phËn kh«ng nhá phô n÷ nông thôn giúp việc gia đình, bán<br /> hàng rong, phục vụ nhà hàng quán xa, chiêu đãi viên, thu mua phế liệu,... Những<br /> nghề này không nhất thiết loại trừ nhau, v× ®Ó cã ®−îc mét møc thu nhËp æn ®Þnh,<br /> ng−êi ta kh«ng chØ tr«ng chê vµo mét nghÒ.<br /> <br /> <br /> • Quy m« di d©n n÷ kh¸c nhau theo tõng lo¹i h×nh di chuyÓn. Theo sè liÖu Tæng §iÒu<br /> tra 1999, quy m« di d©n n÷ lín nhÊt ®èi víi lo¹i h×nh n«ng th«n - n«ng th«n, kÕ ®Õn<br /> lµ theo h−íng n«ng th«n - thµnh thÞ vµ thµnh thÞ - thµnh thÞ.<br /> <br /> • Song ®¸ng l−u ý lµ trong dßng di d©n tõ n«ng th«n ra ®« thÞ, n÷ chiÕm sè ®«ng (53%<br /> n÷ so víi 47% nam).<br /> <br /> • Hµng n¨m thµnh phè Hå ChÝ Minh tiÕp nhËn 70.000 ng−êi nhËp c− vµo thµnh phè d−íi<br /> nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, trong ®ã n÷ chiÕm ®a sè (53% tæng sè). Mçi n¨m thµnh phè<br /> vÉn thiÕu lao ®éng v× mçi n¨m vÉn cÇn mét nguån nh©n lùc trªn 200.000 ng−êi.<br /> <br /> 3. §éng lùc di c−<br /> Nh©n tè kinh tÕ mµ tr−íc hÕt lµ thu nhËp vµ viÖc lµm vÉn lµ ®éng lùc chÝnh<br /> thóc ®Èy qu¸ tr×nh di d©n lao ®éng. Tr−íc nh÷ng rñi ro trong s¶n xuÊt trång trät vµ<br /> ch¨n nu«i, sù tôt gi¸ ®Õn møc tíi h¹n cña c¸c mÆt hµng n«ng s¶n trªn thÞ tr−êng, lao<br /> ®éng n«ng th«n kh«ng thÓ tr«ng chê vµo h¹t thãc. Sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ thu nhËp<br /> gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ ®· hèi thóc ng−êi n«ng d©n tù nguyÖn rêi bá ®ång ruéng<br /> ra thµnh phè t×m viÖc lµm. Hä chÊp nhËn nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, vÊt v¶ vµ nguy<br /> hiÓm, tÊt c¶ nh÷ng ngµnh nghÒ mµ ph¸p luËt kh«ng nghiªm cÊm ®Ó m−u sinh, cã c¸i<br /> ¨n, cã ®ång tiÒn göi vÒ cho gia ®×nh. Dï thu nhËp vµ tiÒn c«ng lao ®éng n÷ thÊp h¬n<br /> nam giíi, song lµ ng−êi trùc tiÕp lo toan cho con c¸i vµ gia ®×nh, ng−êi phô n÷ h¬n ai<br /> hÕt hiÓu thÊu ®−îc nh÷ng khã kh¨n trong cuéc sèng cña ng−êi th©n, gia ®×nh. Kh«ng<br /> Ýt ng−êi chÊp nhËn vÊt v¶, rñi ro rêi lµng quª ®i lµm ¨n xa kiÕm sèng, mong muèn cã<br /> ®−îc mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho gia ®×nh ng−êi th©n.<br /> <br /> • Kh¶o s¸t di d©n n÷ t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh do Trung t©m Kinh tÕ ch©u ¸ -<br /> Th¸i B×nh D−¬ng tiÕn hµnh n¨m 2001 ®· cho thÊy 39% phô n÷ di chuyÓn v× lý do<br /> thu nhËp. Víi nhãm di chuyÓn nhiÒu lÇn, tû lÖ nµy cßn cao h¬n (42%).<br /> <br /> • KÕt qu¶ kh¶o s¸t cßn cho thÊy trong c¸c lý do thóc ®Èy di d©n, nhu cÇu t×m viÖc lµm<br /> trong lÜnh vùc s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp, kinh doanh dÞch vô kh¸ m¹nh mÏ (36%).<br /> <br /> • C¸c lý do di chuyÓn kh¸c nh− kÕt h«n, gia ®×nh chiÕm mét tû lÖ thÊp h¬n (30%).<br /> <br /> Nãi ®Õn ng−êi di c−, ng−êi ta th−êng liªn t−ëng ngay ®Õn h×nh ¶nh cña nh÷ng<br /> ng−êi lao ®éng ngo¹i tØnh nghÌo khã, quanh n¨m vÊt v¶, ngµy ngµy ph¶i lo ®ñ miÕng<br /> c¬m manh ¸o, cuèi n¨m gi¾t l−ng vµi ba tr¨m ngµn kÞp vÒ quª ®ãn TÕt. Tuy nhiªn,<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 26 ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng...<br /> <br /> nhiÒu tr−êng hîp ng−êi di d©n ra ®« thÞ, ®Þnh c− ë thµnh phè ®· thùc sù thµnh c«ng<br /> vµ lµm giµu b»ng nhiÒu con ®−êng kh¸c nhau. Ai ®ã ®· quªn r»ng c¸c doanh nh©n,<br /> c¸n bé c«ng chøc, hé kinh doanh bu«n b¸n cã nhµ cöa, cuéc sèng vµ thu nhËp æn ®Þnh<br /> ë thµnh phè còng lµ nh÷ng ng−êi di d©n trªn thùc tÕ. Sù thµnh ®¹t vµ lîi thÕ trong<br /> cuéc sèng ®· khiÕn hä kh«ng bÞ xÕp vµo nhãm lao ®éng nhËp c−, kh«ng bÞ d¸n nh·n<br /> lµ “di d©n tù do” hay “lao ®éng ngo¹i tØnh” ®−îc b¸o chÝ vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng<br /> quan t©m nh¾c nhë. Chóng ta ch−a cã ®−îc c¸i nh×n kh¸ch quan, c«ng b»ng vµ nh©n<br /> v¨n ®èi víi mét lùc l−îng lao ®éng quan träng cña x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn<br /> ®Êt n−íc. MÆc cho nh÷ng nç lùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, chóng ta vÉn ch−a thùc sù t¹o<br /> ra ®−îc mét søc bËt vµ tiÒm n¨ng l©u dµi cho lao ®éng n«ng th«n. Nguån tiÒn, vèn,<br /> hµng hãa, th«ng tin ®· vµ ®ang ®−îc ng−êi ra ®i, mµ trong ®ã kh«ng Ýt lµ ng−êi phô<br /> n÷, chuyÓn vÒ d−íi nhiÒu h×nh thøc trî gióp kh¸c nhau cho gia ®×nh, ng−êi th©n, gãp<br /> phÇn lµm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n.<br /> 4. QuyÕt ®Þnh chuyÓn c−<br /> NÕu nh− tr−íc ®©y, phô n÷ cã rÊt Ýt ¶nh h−ëng ®Õn quyÕt ®Þnh chuyÓn c−<br /> còng nh− nh÷ng viÖc lín trong gia ®×nh th× hiÖn nay chuyÖn ®i lµm ¨n xa cña c¸c<br /> thµnh viªn trong gia ®×nh ®Òu cã sù bµn b¹c thèng nhÊt gi÷a vî vµ chång, gi÷a bè mÑ<br /> vµ con c¸i. C¸c quyÕt ®Þnh di d©n mang tÝnh b×nh ®¼ng giíi h¬n tr−íc. Víi nh÷ng c¬<br /> héi míi vÒ thu nhËp vµ viÖc lµm, trong mét m«i tr−êng ®éc lËp h¬n, lao ®éng n÷ di c−<br /> cã ®iÒu kiÖn ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh c¸ nh©n. ChÞ em ®· cã thÓ tù quyÕt ®Þnh nhiÒu<br /> h¬n vÒ c¸c vÊn ®Ò cña m×nh, ®iÒu mµ tr−íc ®©y kh«ng x¶y ra. Vai trß cña ng−êi th©n,<br /> hä hµng, bÌ b¹n còng cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ, dï kh«ng trùc tiÕp, thóc ®Èy di d©n. VÝ<br /> dô nh− quyÕt ®Þnh lùa chän n¬i chuyÓn ®Õn th−êng bÞ chi phèi bëi sù cã mÆt cña<br /> m¹ng l−íi x· héi nµy.<br /> <br /> • KÕt qu¶ mét kh¶o s¸t 1500 phô n÷ nhËp c− t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh cho thÊy<br /> 62% tr−êng hîp lµ tù quyÕt ®Þnh, 24% do chång vµ 8% lµ do bè mÑ quyÕt ®Þnh.<br /> <br /> • Vai trß cña m¹ng l−íi x· héi kh¸ râ nÐt, 63% phô n÷ cã ng−êi th©n, hä hµng t¹i<br /> thµnh phè Hå ChÝ Minh tr−íc khi chuyÓn ®Õn.<br /> <br /> • ViÖc lùa chän cña 37% phô n÷ di c− ®Õn thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ do ¶nh h−ëng<br /> cña ng−êi th©n, hä hµng ë t¹i thµnh phè.<br /> <br /> • Sù hç trî cña gia ®×nh, bÌ b¹n cho chÞ em khi ®Õn thµnh phè chñ yÕu d−íi h×nh<br /> thøc n¬i ë, t×m viÖc lµm, ®éng viªn t×nh c¶m.<br /> <br /> 5. TiÒn göi vÒ<br /> Di d©n thùc tÕ lµ sù dÞch chuyÓn cña d©n sè ®Õn n¬i “®Êt lµnh, chim ®Ëu.”<br /> Th«ng qua khèi l−îng hµng tiÒn mµ ng−êi lao ®éng mang, chuyÓn, göi vÒ cho gia<br /> ®×nh, di c− ®ang gãp phÇn ®iÒu chØnh l¹i sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a n«ng th«n<br /> vµ thµnh thÞ. Lao ®éng ngo¹i tØnh kh«ng thÓ coi lµ mèi ®e do¹ thÊt nghiÖp cña ng−êi<br /> d©n thµnh phè. Tr¸i l¹i, hä ®· trë thµnh nguån nh©n lùc kh«ng thÓ thiÕu trong thÞ<br /> tr−êng viÖc lµm rÊt ®a d¹ng ë thµnh phè, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng tr−ëng cña<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  §Æng Nguyªn Anh 27<br /> <br /> c¸c trung t©m ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp, n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ thu nhËp<br /> quèc d©n, æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ-x· héi. Sù chuyÓn dÞch lao ®éng th«ng qua di c− lµ<br /> mét tiÒm n¨ng quan träng gãp phÇn lµm gi¶m søc Ðp lao ®éng - viÖc lµm ë n«ng th«n,<br /> t¹o nguån thu nhËp, gãp phÇn æn ®Þnh x· héi. CÇn cã sù nh×n nhËn ®Çy ®ñ vµ c«ng<br /> b»ng h¬n ®èi víi di d©n vµ ng−êi di d©n.<br /> <br /> • Theo số liệu Điều tra Mức sống dân cư Việt Nam năm 1998, trên 23% hộ gia đình đã<br /> nhận được tiền gửi trong vòng 12 tháng trước cuộc điều tra, và số tiền gửi này chiếm<br /> 38% các khoản chi tiêu của hộ gia đình.<br /> • Một nghiên cứu của Viện Xã hội học (IOS, 1998) tiền gửi về của người di cư chiếm<br /> khoảng 60-70% tổng thu nhập bằng tiền của các nông hộ.<br /> • Mặc dù tiền công của lao động nữ di cư thường thấp hơn so với lao động nam, tỉ lệ<br /> phụ nữ gửi tiền về quê nhà cao hơn nam. Điều này là do sự tiết kiệm, ăn tiêu tằn tiện<br /> trong chi tiêu của chị em. Tỷ lệ người di cư gửi tiền về quê hàng tháng ước tính qua<br /> nghiên cứu nói trên là 34% đối với nữ và 24% đối với nam.<br /> • Những khoản chi dùng thường xuyên nhất là tiêu pha hàng ngày, trả nợ, học hành,<br /> chăm sóc sức khoẻ và kiến thiết nhà cửa.<br /> <br /> Việc gửi tiền giúp đỡ quê hương phản ánh một truyền thống gia đình và giữ một<br /> vai trò quan trọng trong quá trình mưu sinh kiếm sống của người di dân. Tiền gửi về có<br /> ảnh hưởng lớn đến thu nhập của hộ gia đình ở quê và rất cần thiết trong việc trang trải nợ<br /> nần, chi phi học hành cho con cái và đau ốm của người thân. Tiền gửi về cũng làm giảm<br /> nhu cầu bán lúa gạo của nông dân khi cần tiền mặt và do đó giúp đảm bảo an ninh lương<br /> thực cho các gia đình nông thôn. Nếu không có nguồn tiền mặt do các thành viên đi làm<br /> ăn xa gửi về, nông thôn sẽ không có đủ thu nhập để tồn tại hoặc trang trải cho những chi<br /> phí học hành và sức khỏe. Người di cư gửi tiền về nhà thông qua mạng lưới xã hội được<br /> hình thành qua bè bạn, người thân cùng làm việc trên địa bàn nhập cư và giữ vai trò như<br /> một kênh chuyển tiền và bảo trợ xã hội.<br /> 6. Nh÷ng khã kh¨n, trë ng¹i<br /> Từ góc độ giới, lao động nam và nữ chịu những tác động khác nhau do vị thế di<br /> cư của họ. Ở cả hai khu vực nông thôn và thành thị, tiền công cho lao động nữ luôn luôn<br /> thấp hơn nam. Nguồn nhân công rẻ và dễ sử dụng tại thành thị bao gồm phần đông lao<br /> động nữ đến từ nông thôn. Vị trí thiệt thòi đó là do trình độ học vấn và kỹ năng tay nghề<br /> của nữ thấp hơn nam. Lao động nữ làm những công việc dịch vu như gánh rong, trông<br /> coi cửa hàng, quán xá, làm nội trợ giúp việc gia đình hay gặp những hoàn cảnh éo le, kể<br /> cả bị quấy rối tình dục. Do ở tình trạng dễ bị tổn thương, phụ nữ di cư có thể bị rơi vào<br /> hoàn cảnh bị xâm hại tình dục hay làm gái mại dâm một cách không mong muốn. Với<br /> công việc không ổn định và thu nhập thấp, lao động nữ thường buộc phải vay mượn, mắc<br /> nợ và rồi bị ép buộc bán dâm. Những người khác, do bị lôi kéo bởi việc kiếm nhiều tiền<br /> dễ dàng hơn so với thu nhập thấp ở nhà máy hoặc những công việc khác nên “tự nguyện”<br /> làm nghề này dù biết những điều đang chờ đợi họ.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 28 ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng...<br /> <br /> Lao động nữ di cư là đối tượng ít được bảo vệ nhất trong môi trường việc làm<br /> mới. Tuy nhiên, số giờ làm việc kéo dài trong các ngành sản xuất công nghiệp là rất đôc<br /> hại cho sức khỏe và thể chất của chị em. Do không có bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội,<br /> bảo hiểm nghề nghiệp nên lao động di cư không thể tự bảo vệ mình khỏi những rủi ro về<br /> sức khỏe và an toàn bản thân, hiếm khi được bồi thường trong trường hợp bị thương tật,<br /> đau ốm, hoặc tai nan. “Hợp đồng” của họ thường không có giá trị, không đúng theo quy<br /> định pháp luật nên có rất ít khả năng bảo vệ mình.<br /> VÊn ®Ò nhµ ë cho ng−êi lao ®éng ë c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c trung t©m ®« thÞ<br /> hiÖn nay rÊt bøc xóc. Víi thu nhËp chØ víi 600-800 ngh×n ®ång/th¸ng, lao ®éng nhËp<br /> c− chØ cã thÓ chi cho tiÒn nhµ tõ 60-80 ngh×n ®ång/th¸ng. C¸c doanh nghiÖp vµ ng−êi<br /> sö dông lao ®éng kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi nhµ ë cho c«ng nh©n. ChÝnh quyÒn<br /> ®Þa ph−¬ng th× coi vÊn ®Ò nhµ ë lµ cña chñ doanh nghiÖp vµ b¶n th©n ng−êi lao ®éng,<br /> nªn bu«ng láng vµ th¶ næi cho thÞ tr−êng ®iÒu tiÕt. Do vËy trªn thùc tÕ, nhµ ë cho<br /> ng−êi lao ®éng ®−îc kho¸n tr¾ng cho t− nh©n, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng khu nhµ trä<br /> xËp xÖ bªn c¹nh nh÷ng khu c«ng nghiÖp hoµnh tr¸ng. NhiÒu nhµ trä ®−îc t− nh©n<br /> c¶i t¹o l¹i tõ khu ch¨n nu«i, khu vÖ sinh tr−íc ®©y nªn thiÕu ¸nh s¸ng, thiÕu kh«ng<br /> khÝ, khu phô chËt chéi kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh, mËt ®é ng−êi ë l¹i qu¸ cao, kh«ng<br /> ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh vÒ sinh ho¹t, m«i tr−êng vµ phßng ch¸y ch÷a ch¸y. T×nh h×nh<br /> trém c¾p, trÊn lét tµi s¶n x¶y ra th−êng xuyªn t¹i c¸c nhµ trä.<br /> <br /> <br /> • Một báo cáo giám sát của ñy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội (2003) đã cho thấy<br /> những điều kiện làm việc khó khăn và vị thế dễ bị tổn thương của lao động nữ taị các<br /> khu công nghiệp và những thị trường lao động khác.<br /> • NhiÒu doanh nghiÖp cè t×nh kÐo dµi thêi gian thö viÖc ®Ó chËm ký kÕt hîp ®ång<br /> lao ®éng. Mét sè kh¸c cè t×nh ký hîp ®ång lao ®éng d−íi 3 th¸ng ®Ó trèn ®ãng b¶o<br /> hiÓm x· héi cho ng−êi lao ®éng.<br /> <br /> • Các doanh nghiệp và chủ thuê mướn lao động không cấp bảo hiểm y tế và xã hội cho<br /> lao động di cư. Rất nhiều ngành, kể cả doanh nghiệp nhà nước, đã thuê lực lượng lao<br /> động không có nghề và theo mùa vụ mà không ký hợp đồng. Nếu bị thanh tra phát<br /> hiện, họ chịu nộp phạt một lần và tiếp tục vi phạm.<br /> • Lao động phổ thông cũng là những người bị sa thải trước tiên do các văn bản pháp<br /> luật và những qui định về lao động không được áp dụng hoặc thi hành do không ký<br /> hợp đồng lao động.<br /> • HiÖn nay míi chØ cã 12 trong sè 63 tØnh thµnh cã ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn d©n sinh<br /> cho c¸c khu c«ng nghiÖp. Quy ho¹ch c¸c khu c«ng nghiÖp kh«ng cã quy ho¹ch nhµ<br /> ë vµ c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng sinh ho¹t c«ng céng cho c«ng nh©n. H¹n chÕ nµy ®·<br /> dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n vµ hËu qu¶ tiªu cùc cho ng−êi lao ®éng, nhÊt lµ n÷ giíi.<br /> <br /> V× muèn thuª chç trä rÎ, n¬i ë cña ng−êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c khu c«ng<br /> nghiÖp th−êng ph©n t¸n, xa n¬i lµm viÖc nªn viÖc ®i l¹i gÆp khã kh¨n v× hÇu hÕt sè<br /> c«ng nh©n lµm viÖc trong khu c«ng nghiÖp ph¶i tù lo ph−¬ng tiÖn ®i lµm. Bªn c¹nh<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  §Æng Nguyªn Anh 29<br /> <br /> ®ã, søc Ðp lao ®éng th«ng qua t¨ng ca, kÐo dµi sè giê lao ®éng liªn tôc khiÕn nhiÒu<br /> c«ng nh©n míi h¬n 30 tuæi ®· mÊt søc. Cã thÓ nãi nguån nh©n lùc ®Ó c«ng nghiÖp<br /> hãa, hiÖn ®¹i hãa ngµy cµng gi¶m sót vÒ chÊt l−îng trong ®iÒu kiÖn sèng vµ sinh<br /> ho¹t khã kh¨n nh− vËy. Môc tiªu cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®· lÊn ¸t sù ph¸t triÓn bÒn<br /> v÷ng g¾n liÒn víi con ng−êi vµ x· héi, mµ hËu qu¶ lµ ng−êi lao ®éng di c− tr−íc hÕt<br /> ph¶i g¸nh chÞu nhiÒu nhÊt.<br /> Tiếp cận các dịch vụ xã hội của người di cư là một vấn đề bức xúc khác. Chính<br /> quyền các địa phương và những chủ thuê mướn nhân công không quan tâm đến vấn đề<br /> này. Mối quan tâm của họ đối với lao động nhập cư là nguồn nhân công chứ không phải<br /> an sinh xã hội. Nói một cách khác, chủ sử dụng cần sức lực nhưng không muốn có người<br /> lao động nhập cư. Do không có bảo hiểm y-tế, rất nhiều người đã phải tự chăm lo cho<br /> tình trạng sức khỏe nghèo nàn của mình. Song do chi phí thuốc men cao nên họ luôn<br /> ngần ngại trong việc chữa trị. Những chương trình y tế chính thức, kể cả các dịch vụ<br /> chăm sóc sức khỏe sinh sản, thường ít khi đến được người di cư. Thực ra, ch¨m sãc sức<br /> khỏe thường ít được tính đến trong nhu cầu của người di cư. Hiện ngân sách được cấp<br /> cho ngành y-tế dành rất ít cho những nhu cầu ngày càng tăng chăm sóc sức khoẻ và sức<br /> khoẻ sinh sản của lao động di cư. Đây cũng là một thách thức lớn trong việc đạt được<br /> những mục tiêu phát triển bền vững và b×nh ®¼ng giíi.<br /> Đối với chị em, các chương trình chăm sóc sức khỏe và sức khỏe sinh sản thường<br /> thiếu cả về khả năng tiếp cận lẫn chất lượng dịch vụ. Những nhu cầu chưa được đáp ứng<br /> về sức khỏe sinh sản thường bị người tuyển dụng lao động và chính quyền địa phương bỏ<br /> qua. Trong các khu công nghiệp, vấn đề hôn nhân, gia đình trở nên bức xúc, chưa được<br /> quan tâm. Tỷ lệ nạo hút thai theo báo cáo là rất cao ở các khu công nghiệp nơi có nhiều<br /> lao động nữ. Tình trạng dễ bị tổn thương cao hơn trong nhóm phụ nữ di cư, do thường bị<br /> xâm hại và bạo lực, gây nên những rủi ro lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình<br /> dục, HIV/AIDS. Những tác hại xấu đến sức khỏe còn có thể bắt nguồn từ việc bị hạn chế<br /> về thông tin và hiểu biết không đầy đủ về các biện pháp phòng tránh thai, chăm sóc sức<br /> khỏe sinh sản, phòng chống các bệnh lây truyền qua đường tình dục, kể cả HIV/AIDS.<br /> 7. VÞ thÕ ph¸p lý<br /> Khã kh¨n trë ng¹i n÷a cßn do những rào cản hiện tại đối với tiếp cận các dịch vụ<br /> xã hội của người di dân. Lao động nhập cư nếu không có hộ khẩu thường trú sẽ khó khăn<br /> trong xin việc lµm những ngành nghề khu vực chính thức, hạn chế về học hành, chăm sóc<br /> sức khoẻ, sở hữu nhà đất, không có giấy phép sử dụng đất, vay vốn tín dụng, kinh doanh,<br /> mua bán tài sản, đăng ký xe cộ, khai sinh, khai tủ, kết hôn... Những quy định liên quan hộ<br /> khẩu thường trú làm tăng chi phí di dân, làm cho những khó khăn mà những người nhập<br /> cư thu nhập thấp gặp phải thêm trầm trọng, tạo ra những rào cản vµ n¶y sinh tiªu cùc<br /> trong việc tiếp cận sử dụng các dịch vụ x· héi.<br /> Khi ph©n biÖt ng−êi cã hé khÈu th−êng tró vµ ng−êi kh«ng cã (th−êng víi lý<br /> do ®Ó “gi¶m ¸p lùc”) th× ®ång thêi chóng ta ®· kh¬i réng thªm c¨n nguyªn cña sù bÊt<br /> b×nh ®¼ng x· héi. Vµ thö hái ®êi sèng ng−êi d©n sÏ ra sao khi ®Õn lµm ¨n t¹i mçi ®Þa<br /> ph−¬ng l¹i ph¶i chÞu sù ph©n lo¹i, chän lùa b×nh xÐt, −u tiªn trong dÞch vô x· héi<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 30 ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng...<br /> <br /> dùa trªn tiªu chÝ hé khÈu vèn ®i ng−îc l¹i víi quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n ®−îc<br /> quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt.<br /> <br /> • Nghiên cứu định tính ở thành phố Hồ Chí Minh (SCUK, 1999) chi phí sử dụng các<br /> dịch vụ xã hội với những người không có hộ khẩu cũng cao hơn đáng kể. Người nhập<br /> cư thường phải chi trả cao hơn từ 4-5 lần đối với tiền điện và 7-8 lần đối với tiền nước<br /> so với giá quy định.<br /> • Tỷ lệ đến trường thấp trong nhóm con em những người nhập cư ở thành phố Hồ Chí Minh<br /> do không có hộ khẩu thường trú. Con em của những gia đình trong diện KT1 và KT2<br /> được ưu tiên vào những trường công lập có chất lượng, trong khi con em của những lao<br /> động phổ thông thường phải theo học ở trường bán công hoặc tư thục với chi phí cao hơn.<br /> • Ngay c¶ víi ®èi t−îng lao ®éng cã tay nghÒ c«ng t¸c theo chÕ ®é hîp ®ång chÝnh<br /> thøc t¹i c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan tæ chøc thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ còng<br /> kh«ng ®−îc ®¨ng ký hé khÈu, dï cã nhµ ë hîp ph¸p, do kh«ng thuéc diÖn quy ®Þnh<br /> cña NghÞ ®Þnh 51/N§-CP vÒ ®¨ng ký vµ qu¶n lý hé khÈu. Tuy nhiªn so víi c«ng<br /> nh©n, thu nhËp cao h¬n cña nhãm ng−êi lao ®éng nµy cho phÐp hä cã thÓ “chi tr¶”<br /> ®−îc nh÷ng dÞch vô x· héi cÇn thiÕt cho b¶n th©n vµ con em m×nh.<br /> <br /> KÕt luËn vµ mét sè ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch<br /> Lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña biÕn ®éng d©n sè, vµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi<br /> nhiÒu chiÒu c¹nh cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng, di d©n cã tÇm quan träng rÊt lín vÒ thùc<br /> tiÔn vµ chÝnh s¸ch. Tõ gi÷a thËp niªn 90, di d©n ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt ®Õn ®« thÞ vµ<br /> c¸c khu c«ng nghiÖp ®ang ngµy cµng cã sù tham gia ®«ng ®¶o cña lao ®éng nam vµ<br /> n÷. Sù gia t¨ng vÒ quy m«, tû träng còng nh− c¸c lo¹i h×nh di c− n÷, ®Æc biÖt ®Õn khu<br /> vùc thµnh thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan ph¶n ¸nh quy luËt<br /> ph¸t triÓn trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. C«ng cuéc ph¸t triÓn khã cã<br /> thÓ bÒn v÷ng nÕu nh− c¸c chÝnh s¸ch ch−a x¸c ®Þnh ®−îc tÇm quan träng cña di c−<br /> lao ®éng trong ®ã cã vÊn ®Ò giíi.<br /> Lao động nữ đã thể hiện khả năng tự thích ứng với nơi ở mới, cho dù nơi đó là<br /> nông thôn hay thành thị. Những sức ép về tinh thần và thể chất đối với lao động nữ di cư<br /> thường được bù đắp bởi niềm khát khao tìm được một cuộc sống đi lên và có thu nhập ổn<br /> định cho gia đình, người thân và cho bản thân. Di dân vẫn diễn ra và ngày càng trở thành<br /> môt cơ hội giúp cải thiện điều kiện sống, cho dù nó cũng gắn với những rủi ro và chi phí<br /> cao. Cho dï cã nh÷ng rµo c¶n vÒ ph¸p lý hay chÕ tµi kinh tÕ, qu¸ tr×nh trªn tiÕp tôc<br /> gia t¨ng vµ s«i ®éng bëi nã hîp víi nhu cÇu cña ng−êi d©n vµ g¾n víi mong muèn<br /> m−u sinh cña con ng−êi. Vai trß tÝch cùc cña di d©n lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Song<br /> mÆc dï ng−êi lao ®éng, kh«ng ph©n biÖt nam n÷, ®· vµ ®ang ®ãng gãp søc m×nh cho<br /> gia ®×nh vµ x· héi, cho t¨ng tr−ëng kinh tÕ, hä vÉn ch−a ®−îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi<br /> ®Ó lµm viÖc vµ æn ®Þnh cuéc sèng, cèng hiÕn nhiÒu h¬n n÷a cho ®Êt n−íc.<br /> Cho ®Õn nay c¸c quy ®Þnh, chÝnh s¸ch ch−a l−u ý ®Õn nh÷ng ®Æc tr−ng di d©n<br /> vµ chiÒu c¹nh giíi cña qu¸ tr×nh nµy. Bªn c¹nh nh÷ng quy ®Þnh bÊt cËp, m«i tr−êng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  §Æng Nguyªn Anh 31<br /> <br /> x· héi vµ ph¸p lý ch−a t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng−êi d©n, tiÕp tôc ph©n biÖt<br /> trong ®èi xö víi ng−êi lao ®éng nhËp c−. Do kh«ng ®−îc quan t©m, lao ®éng n÷ di c−<br /> bÞ thiÖt thßi, quyÒn lîi kh«ng ®−îc ®¶m b¶o. HËu qu¶ lµ chÞ em th−êng bÞ l¹m dông<br /> vÒ lao ®éng, bãc lét vÒ søc khoÎ, thËm chÝ trë thµnh n¹n nh©n cña n¹n b¹o lùc vµ<br /> x©m h¹i t×nh dôc.<br /> Tõ ph©n tÝch thùc tr¹ng di d©n lao ®éng, ®Æc biÖt víi lao ®éng n÷ trªn ®©y,<br /> bµi viÕt xin ®−a ra mét sè ®Þnh h−íng vµ ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch cô thÓ sau ®©y:<br /> 1. Bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi cho thÊy di d©n lao ®éng sÏ<br /> diÔn ra víi quy m« ngµy cµng lín trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt<br /> n−íc. NhiÒu quèc gia ®· ph¶i tr¶ gi¸ do thiÕu quan t©m ®Õn qu¸ tr×nh nµy. MÆc dï ¶nh<br /> h−ëng vÒ t©m lý - x· héi ®èi víi gia ®×nh vµ b¶n th©n ng−êi di c− lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái<br /> song tr−íc sù hèi thóc cña cuéc sèng vµ nhu cÇu m−u sinh, ng−êi d©n vÉn chÊp nhËn vÊt<br /> v¶, bÊt kÓ nh÷ng rµo c¶n vµ khã kh¨n ®Ó rêi quª h−¬ng ®i lµm ¨n xa. C¸c chÝnh s¸ch vµ<br /> chiÕn l−îc cña c¸c bé ngµnh cÇn cã tÇm nh×n xa h¬n vµ toµn diÖn h¬n, cÇn g¾n víi xu<br /> h−íng di d©n vµ di chuyÓn lao ®éng, tiÕn tíi æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi lao ®éng, gi¶m<br /> thiÓu nh÷ng khã kh¨n vµ rñi ro mµ ng−êi lao ®éng di c− ph¶i g¸nh chÞu, thay v× can<br /> thiÖp trùc tiÕp hay t×m c¸ch kiÓm so¸t qu¸ tr×nh kh¸ch quan nµy.<br /> 2. Hç trî vÒ an sinh x· héi cho lao ®éng nhËp c− lµ kh©u then chèt ®èi víi<br /> môc tiªu ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. C¸c doanh nghiÖp cÇn cho phÐp<br /> ng−êi lao ®éng nhËp c− tham gia c¸c chÕ ®é hîp ®ång vµ b¶o hiÓm cho ng−êi lao ®éng<br /> theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Tr−íc m¾t, sù hç trî vÒ nhµ ë, ph¸t triÓn lo¹i h×nh ký tóc<br /> x¸ rÎ cho c«ng nh©n vµ ng−êi lao ®éng nhËp c−, ®Æc biÖt lµ c¸c khu c«ng nghiÖp vµ<br /> thµnh phè lín lµ v« cïng cÇn thiÕt. Ph¶i coi chÝnh s¸ch nhµ ë lµ chÝnh s¸ch an sinh<br /> x· héi. ViÖc kh«ng cã mét chç ë an toµn vµ thuËn tiÖn víi n¬i lµm viÖc lµ mét nguy c¬<br /> lín cho ng−êi lao ®éng cã thu nhËp thÊp v× nhµ æ chuét vµ nhµ trä b×nh d©n sÏ cã c¬<br /> héi ph¸t triÓn m¹nh, cã ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn søc khoÎ vµ an toµn tÝnh m¹ng cho<br /> ng−êi lao ®éng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nhãm x· héi dÔ bÞ tæn th−¬ng nh− phô n÷, trÎ em.<br /> Tr¸ch nhiÖm cña ng−êi sö dông lao ®éng, sù t¹o ®iÒu kiÖn cña nhµ n−íc vµ sù hç trî<br /> cña céng ®ång lµ mét gi¶i ph¸p hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhµ ë cho<br /> ng−êi lao ®éng t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp.<br /> 3. T¨ng tr−ëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi môc tiªu ph¸t triÓn x· héi. Bªn c¹nh<br /> vÊn ®Ò nhµ ë, cÇn ®¶m b¶o tèt viÖc tiÕp cËn sö dông c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ, ®Æc<br /> biÖt tõ gãc ®é giíi. Lao ®éng n÷ cÇn cã c¸c dÞch vô y-tÕ phï hîp vµ nh¹y c¶m giíi, ®−îc<br /> cung cÊp th«ng tin, kiÕn thøc vµ dÞch vô søc khoÎ sinh s¶n, ph−¬ng tiÖn phßng tr¸nh<br /> thai vµ c¸c bÖnh l©y nhiÔm qua ®−êng t×nh dôc, HIV/AIDS t¹i n¬i ë vµ n¬i lµm viÖc.<br /> §iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi ng−êi lao ®éng cã thu nhËp thÊp ë c¸c<br /> trung t©m ®« thÞ vµ ®èi víi phô n÷ trÎ lµm viÖc vµ sinh sèng t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp.<br /> 4. CÇn cung cÊp th«ng tin vµ phæ biÕn râ rµng c¸c thñ tôc cÊp phÐp t¹m tró<br /> cho ng−êi lao ®éng ®Ó gióp cho hä tr¸nh ®−îc nh÷ng khã kh¨n rñi ro vµ lÖ thuéc vµo<br /> chñ trä khi xin giÊy phÐp c− tró. CÇn ®¬n gi¶n hãa thñ tôc vµ c¸c quy ®Þnh phøc t¹p<br /> hiÖn nay vÒ ®¨ng ký hé khÈu v× cho ®Õn nay hÖ thèng nµy ®· vµ ®ang h¹n chÕ nh÷ng<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 32 ChiÒu c¹nh giíi cña di d©n lao ®éng...<br /> <br /> c¬ héi nh»m æn ®Þnh cuéc sèng cña ng−êi d©n. Trong c¸i vßng luÈn quÈn hiÖn nay,<br /> khi muèn ®¨ng ký hé khÈu th× ph¶i cã nhµ ë æn ®Þnh, vµ ®Ó cã ®−îc nhµ ë æn ®Þnh th×<br /> tr−íc hÕt ph¶i cã hé khÈu th−êng tró, nh÷ng t¸c ®éng vÒ t©m lý, x· héi cho ng−êi<br /> d©n nãi chung vµ lao ®éng di c− nãi riªng lµ rÊt lín.<br /> 5. ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ë n¬i tiÕp nhËn lao ®éng, ë ®Þa bµn c¸c khu c«ng<br /> nghiÖp cã nhiÒu lao ®éng n÷ cÇn phèi hîp víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c chñ thuª m−ín<br /> lao ®éng trong viÖc gi¸m s¸t vµ hç trî c¸c thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó ng−êi lao ®éng æn ®Þnh<br /> cuéc sèng, ®−îc c− tró vµ lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn an toµn, gãp phÇn n©ng cao søc<br /> khoÎ vµ an sinh x· héi, thóc ®Èy t¸c ®éng tÝch cùc cña di c−. §Ó thùc hiÖn môc tiªu<br /> b×nh ®¼ng giíi, tr−íc hÕt cÇn t¨ng c−êng th«ng tin vµ n©ng cao n¨ng lùc cho lao ®éng<br /> n÷ di c− trong suèt qu¸ tr×nh di chuyÓn, sinh sèng vµ lµm viÖc t¹i ®Þa bµn n¬i ®Õn.<br /> 6. ViÖc qu¶n lý hµnh chÝnh d©n c− nh»m x¸c ®Þnh viÖc c− tró cña c«ng d©n,<br /> t¨ng c−êng qu¶n lý x· héi an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi lµ hÕt søc cÇn<br /> thiÕt. Song hÖ thèng ®¨ng ký hé khÈu ®Õn nay ®· ®−îc g¸n cho nh÷ng "chøc n¨ng"<br /> míi kh«ng cã hoÆc rÊt Ýt liªn quan ®Õn môc ®Ých nãi trªn. Quy ®Þnh sö dông hé khÈu<br /> nh− mét tiªu chÝ ®Çu vµo cña ng−êi d©n nÕu muèn tiÕp cËn c¸c dÞch vô x· héi lµ cùc<br /> kú bÊt hîp lý vµ cÇn lo¹i bá. §· ®Õn lóc ph¶i tr¶ l¹i cho hé khÈu chøc n¨ng vèn cã<br /> cña nã. Nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng c− tró vµ tiÕp cËn c¸c nguån lùc vµ<br /> dÞch vô c«ng hiÖn ®· g©y khã kh¨n kh«ng nhá ®Õn ®êi sèng x· héi, t¸c ®éng tiªu cùc<br /> ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n, ®Æc biÖt ®èi víi lao ®éng di c−.<br /> 7. ChÝnh sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ bÒn v÷ng ®ßi hái sù bÒn v÷ng trong ph¸t<br /> triÓn x· héi, v× con ng−êi lµ thµnh tè quan träng, lµ môc tiªu cña ph¸t triÓn kinh tÕ.<br /> Nh÷ng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ng−êi lao ®éng cÇn ph¶i lÊy lîi Ých cña ng−êi d©n<br /> lµm trung t©m ®Ó c©n nh¾c, suy xÐt ®¸nh gi¸. NÕu kh«ng niÒm tin cña ng−êi d©n vµo<br /> c«ng b»ng x· héi sÏ biÕn mÊt vµ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ, c¸c con sè t¨ng tr−ëng<br /> GDP sÏ ch¼ng cßn bao nhiªu ý nghÜa.<br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> <br /> 1. Tæ chøc cøu trî TrÎ em Anh. B¸o c¸o “§¸nh gi¸ nghÌo cã sù tham gia cña céng ®ång - Thµnh<br /> phè Hå ChÝ Minh”. Nhãm hµnh ®éng chèng nghÌo ®ãi. Nxb Lao ®éng - X· héi. Hµ Néi - 2003.<br /> 2. Tæng côc Thèng kª, Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë ViÖt Nam 1999, KÕt qu¶ ®iÒu tra toµn<br /> bé. Nxb Thèng kª. Hµ Néi - 2001.<br /> 3. Tæng côc Thèng kª, Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë ViÖt Nam 1999, Chuyªn kh¶o Di d©n<br /> néi ®Þa vµ §« thÞ hãa ë ViÖt Nam. Nxb ThÕ giíi. Hµ Néi - 2002.<br /> 4. Trung t©m Kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng (VAPEC). KÕt qu¶ kh¶o s¸t di d©n phô n÷<br /> vµ m«i tr−êng ë Tp Hå ChÝ Minh. B¸o c¸o nghiªn cøu, §¹i häc Tæng hîp Waseda - NhËt<br /> B¶n, 2002.<br /> 5. ñy ban C¸c vÊn ®Ò X· héi cña Quèc héi. B¸o c¸o gi¸m s¸t t×nh h×nh lao ®éng ë c¸c khu<br /> c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. Vô C¸c vÊn ®Ò X· héi, V¨n phßng Quèc héi, 2003.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />