Chuẩn bị nguồn nhân lực thẩm định an toàn cho cơ quan pháp quy chuẩn bị cho chương trình điện hạt nhân đầu tiên tại Việt Nam

Chia sẻ: Cao Quốc Trí | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này đề cập tới hoạt động chuẩn bị nguồn nhân lực thẩm định an toàn của Cục ATBXHN cho Dự án điện hạt nhân đầu tiên tại Việt Nam. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chuẩn bị nguồn nhân lực thẩm định an toàn cho cơ quan pháp quy chuẩn bị cho chương trình điện hạt nhân đầu tiên tại Việt Nam

HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN PHÁP QUY CHUẨN BỊ NGUỒN NHÂN LỰC THẨM ĐỊNH AN TOÀN CHO CƠ QUAN PHÁP QUY CHUẨN BỊ CHO CHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN HẠT NHÂN ĐẦU TIÊN TẠI VIỆT NAM Nguyễn An Trung Phòng An toàn hạt nhân, Cục ATBXHN 1. Lời mở đầu xạ và hạt nhân tổ chức thẩm liên quan đến hoạt động thẩm Ngày 25/11/2009, Quốc định Báo cáo phân tích an định an toàn đối với NMĐHN toàn NMĐHN trong tất cả các đầu tiên là điều không tránh hội đã thông qua chủ trương giai đoạn của Dự án NMĐHN, khỏi. Tuy nhiên, vấn đề an đầu tư xây dựng hai nhà máy bao gồm phê duyệt địa điểm, toàn hạt nhân đối với các điện hạt nhân (NMĐHN) đầu NMĐHN của một quốc gia, tiên tại tỉnh Ninh Thuận. Theo phê duyệt dự án đầu tư, phê về nguyên tắc, không thể giao kế hoạch, NMĐHN Ninh duyệt thiết kế, cấp phép xây mãi cho người nước ngoài. Thuận 1 (thông qua hợp tác dựng và cấp phép vận hành Để hỗ trợ cho Cơ quan pháp với Nga) sẽ được khởi công chính thức. quy quản lý vận hành an toàn xây dựng vào năm 2014 và Thẩm định an toàn cho các NMĐHN, quốc gia đó phải năm 2020/2021 sẽ đưa tổ máy giai đoạn của NMĐHN đầu từng bước xây dựng được Cơ điện hạt nhân đầu tiên vào vận tiên là công việc rất phức tạp quan hỗ trợ kỹ thuật về an hành thương mại. NMĐHN và hoàn toàn mới ở nước ta, yêu toàn hạt nhân có năng lực kỹ Ninh Thuận 2 (thông qua hợp cầu cao về trình độ cán bộ mà thuật về các vấn đề như vật tác với Nhật Bản) sẽ đi vào hiện nay Việt Nam chưa thể lý nơtron, thủy nhiệt, thủy tự thực hiện được. Bên cạnh động, cơ, hóa, điện, kim loại, vận hành thương mại một vật liệu, nhiên liệu hạt nhân, năm sau đó. Điều 12 khoản đó, đối với khung pháp lý cho địa chất, khí tượng, thủy văn, 1, Nghị định 70/2010/NĐ- NMĐHN đầu tiên, Bộ KH&CN chữa cháy, bảo vệ phóng xạ, CP ngày 22/6/2010 quy định xác định Việt Nam không thể bảo đảm chất lượng, thanh chi tiết và hướng dẫn thi hành tự xây dựng đủ các văn bản cần tra, giám sát, v.v.. một số điều của Luật Năng thiết đáp ứng chương trình điện Bài viết này đề cập tới hoạt lượng nguyên tử về NMĐHN hạt nhân trong giai đoạn này động chuẩn bị nguồn nhân lực quy định Cơ quan an toàn bức mà phải áp dụng các văn bản thẩm định an toàn của Cục hướng dẫn, các tiêu chuẩn kỹ ATBXHN cho Dự án điện hạt thuật phù hợp của các quốc gia đẩy mạnh trên cả nước. Kế nhân đầu tiên tại Việt Nam. xuất khẩu điện hạt nhân. Việc hoạch ứng phó sự cố bức hiểu và áp dụng đầy đủ một 2. Cách tiếp cận của quốc tế xạ, hạt nhân sớm được khối lượng lớn các hướng dẫn, về chuẩn bị nguồn lực thẩm các tỉnh hoàn thành, đảm tiêu chuẩn trong công tác thẩm bảo chất lượng và được Bộ định an toàn hạt nhân định đánh giá an toàn không KH&CN phê duyệt, góp Theo tài liệu hướng dẫn phải là một vấn đề đơn giản. phần thực hiện Luật Năng của IAEA [1], việc chuẩn bị lượng nguyên tử. Theo đó, Việt Nam cần cơ sở hạ tầng cho chương thuê tư vấn quốc tế hỗ trợ Hà Nội, tháng 5 năm 2013 trình điện hạt nhân cho tới phần lớn các công việc có Taäp san THOÂNG TIN Soá 1 naêm 2013 23 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN PHÁP QUY (ATHN) chịu trách nhiệm hỗ trợ các vấn đề kỹ thuật về an toàn hạt nhân của lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu và NMĐHN. Cho tới thời điểm này, sau 5 năm thành lập, Phòng ATHN đã tổ chức và tham gia một số hoạt động liên quan tới Lò phản ứng nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt như thẩm định thay mới hệ đo lường và điều khiển I&C (năm 2007), thẩm định chuyển đổi nhiên liệu HEU - LEU (giai đoạn năm 2008 - 2013) và vận chuyển nhiên liệu đã qua sử dụng trở Xây dựng năng lực kỹ thuật cho thẩm định an toàn hạt nhân lại Nga. Đối với Dự án điện thời điểm vận hành NMĐHN Năng lượng nguyên tử quốc hạt nhân Ninh Thuận, năm chính thức được chia thành 3 tế (IAEA) [5] quy định giai 2009, Phòng ATHN đã tham giai đoạn: Giai đoạn 1 - trước đoạn đầu tiên cho thẩm định gia thẩm định hồ sơ Báo cáo khi đưa ra quyết định có tham an toàn sẽ bao gồm việc: (i) tiền khả thi (PreFS) và hiện tại gia vào chương trình điện hạt đảm bảo nguồn lực cần thiết đang tổ chức triển khai thẩm nhân hay không, Giai đoạn 2 (đủ số lượng người có kỹ năng định hồ sơ Phê duyệt địa điểm - trước thời điểm đấu thầu, lựa và kinh nghiệm, cũng như có và Phê duyệt Dự án đầu tư. chọn công nghệ và Giai đoạn đủ nguồn tài chính phù hợp); 3 - trước khi vận hành thử và (ii) thông tin và dữ liệu (các Bên cạnh đó, Trung tâm vận hành thương mại (xem thông tin và dữ liệu liên quan Hỗ trợ Kỹ thuật an toàn bức biểu đồ tại Hình 1 [3]). tới địa điểm, thiết kế, xây xạ và ứng phó sự cố thuộc Cục Trên hình 1, đường biểu đồ dựng, vận hành thử, vận hành ATBXHN được hình thành màu đỏ là nguồn lực kỹ thuật chính thức, tháo dỡ); (iii) công năm 2006 có một nhiệm vụ cần thiết cho thẩm định an cụ thẩm định bao gồm cả hỗ trợ các vấn đề liên quan toàn thực tế còn đường biểu đồ các chương trình tính toán; tới an toàn bức xạ, bảo vệ màu xanh tương ứng với việc và (iv) có bộ các tiêu chí an môi trường và ứng phó sự cố chuẩn bị xây dựng nguồn lực toàn chấp nhận (acceptance trong thẩm định an toàn của cho công việc này. Theo đó criteria) bao gồm các tiêu chí NMĐHN. có thể thấy việc chuẩn bị cho được xác định bởi cơ quan xây dựng nguồn lực được đặt pháp quy của quốc gia hoặc các tiêu chuẩn an toàn công 4. Tuyển dụng nguồn nhân ra từ rất sớm ngay khi quốc gia bắt đầu xem xét việc tham gia nghiệp được phép áp dụng. lực chương trình điện hạt nhân để Là một đơn vị chịu trách có được nguồn lực cần thiết 3. Tổ chức thẩm định an nhiệm chính cho thẩm định khi bắt tay vào thẩm định an toàn hạt nhân an toàn hạt nhân, hiện tại toàn cho các giai đoạn khác Để chuẩn bị cho chương Phòng ATHN có 17 cán bộ với nhau ở thời điểm sau này. trình điện hạt nhân, năm chuyên môn và trình độ như Yêu cầu số 5 trong Bộ tài 2008, Cục ATBXHN đã thành sau: công nghệ điện hạt nhân liệu GSR Part 4 của Cơ quan lập Phòng An toàn hạt nhân (03 thạc sỹ), vật lý hạt nhân Taäp san THOÂNG TIN 24 Soá 1 naêm 2013 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN PHÁP QUY (01 tiến sỹ, 04 thạc sỹ, 04 kỹ Bảng tuyển dụng cán bộ pháp quy, xây dựng VBQPPL sư và cử nhân), công nghệ vật này là phù hợp với khuyến cũng như các vấn đề về địa liệu (03 thạc sỹ), điều khiển cáo của IAEA trong việc xây điểm cho NMĐHN. tự động (01 kỹ sư) và địa chất dựng năng lực thẩm định an Trong hai năm từ 2011- (01 cử nhân). Với chức năng toàn nêu tại Hình 1. 2012, một số lượng lớn cán bộ và nhiệm vụ nêu trên, có thể 5. Đào tạo nguồn nhân lực của Cục ATBXHN, Viện Năng thấy phần lớn cán bộ Phòng lượng nguyên tử VN và Tập Trong thời gian qua, công ATHN có nền tảng đào tạo về đoàn điện lực VN (EVN) đã tác đào tạo cán bộ đã được vật lý hạt nhân mà thiếu rất được đào tạo cơ bản tại nước quan tâm đặc biệt. Các cán nhiều cán bộ có nền tảng kiến ngoài thông qua hợp tác đào trẻ được tham gia các khóa thức về điện, cơ khí, hóa học, tạo với JNES (khóa tháng 10- đào tạo do các chuyên gia toán học, v.v… 12/2011 và tháng 10-11/2012) nước ngoài giảng dạy thông Theo đó, kế hoạch tuyển qua hoạt động hợp tác quốc và với Rostechnadzor (tháng dụng nguồn nhân lực trong tế song phương và đa phương, 9-12/2012). Nội dung của các những năm tới của Phòng tập trung vào các vấn đề công khóa đào tạo này tập trung ATHN được dự kiến trong nghệ lò phản ứng, thẩm định vào các kiến thức cơ bản công bảng dưới đây: an toàn hạt nhân, các vấn đề nghệ và an toàn hạt nhân. Bên Số lượng tuyển dụng hàng năm Yêu cầu về chuyên ngành Đã Nhiệm vụ đào tạo có 13 14 15 16 17 18 19 20 Số lượng tới 2020 An toàn/công nghệ điện hạt Lãnh đạo 02 01 0 0 0 0 0 0 0 03 nhân Kỹ thuật chung/Thủy nhiệt/ Phân tích an toàn 06 03 02 02 02 01 01 0 0 19 Vật lý hạt nhân/ Cơ khí/ Cơ khí/ Hóa/ Toán/ Vật liệu/ Đánh giá rủi ro và sự cố Vật lý hạt nhân/ Cơ khí/ 03 02 02 02 01 01 01 0 0 12 nghiêm trọng Thủy nhiệt Đánh giá an toàn địa điểm và Địa chất/địa chấn/khí tượng/ 01 03 02 02 01 0 0 0 0 09 hệ thống cấu trúc thủy văn/ cơ khí/ Xây dựng Đánh giá an toàn các thiết bị Vật liệu/cơ khí 02 02 02 01 01 01 01 0 0 10 cơ khí và vật liệu Đánh giá an toàn hệ thống Điện/ Điều khiển tự động/ I&C, hệ thống điện và phòng Điện tử/ vật liệu/ Phòng 02 02 03 02 01 0 0 0 0 10 chống cháy nổ cháy, chữa cháy Công ước An toàn hạt nhân Kỹ thuật chung/ Luật 00 02 02 02 01 0 0 0 0 07 và quản lý nội bộ Tổng hợp (số lượng tuyển dụng hàng năm) 15 13 11 7 3 3 0 0 Tổng hợp (số lượng cán bộ dự kiến của Phòng 17 31 42 53 60 63 64 64 64 64 theo từng năm) Taäp san THOÂNG TIN Soá 1 naêm 2013 25 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN PHÁP QUY cạnh đó, thông qua các khóa - Chương trình đào tạo thẩm các khóa đào tạo trung hạn (2 đào tạo này, các hoạt động định báo cáo SAR với JNES: tháng tại nước ngoài), các kiến pháp quy an toàn hạt nhân tăng cường năng lực cán bộ thức sau đã được cung cấp: (i) cũng được giới thiệu chi tiết. Cục trong việc thẩm định các kiến thức cơ bản về DSA, PSA, Ngoài ra, cán bộ Cục cũng hệ thống của NMĐHN cũng hướng dẫn thẩm định Chương được tham dự các khóa đào như thẩm định Chương phân phân tích an toàn của báo cáo tạo ngắn hạn (1-2 tuần) của tích an toàn (chuyển tiếp và SAR, sự cố nghiêm trọng; (ii) IAEA, EC, ANSN (Mạng lưới sự cố) thông qua các khóa đào sử dụng chương trình và xây An toàn hạt nhân châu Á), tạo ngắn 1 tuần tại Việt Nam dựng bộ dữ liệu gốc RDS cho v.v.. (các kiến thức chung cho rộng tính toán thủy nhiệt Relap5, rãi các đối tượng tham dự) và tính PSA RiskSpectrum. Liên quan tới các chương các khóa đào tạo tăng cường - Chương trình đào tạo thông trình nâng cao tập trung tăng tại Tokyo trong thời gian 1-3 qua dự án EC VN3.01/09 cường năng lực cán bộ Cục tháng (cung cấp kiến thức và cung cấp các khóa đào tạo trong thẩm định an toàn, phải thực hành thẩm định chuyên ngắn 1 tuần tại Việt Nam do kể tới các khóa đào tạo sau: sâu về một chủ đề cụ thể). các chuyên gia EC (từ Viện - Chương trình đào tạo do Các hệ thống đã được đào IRSN của Pháp, Cơ quan hỗ TS. Trần Đại Phúc, chuyên tạo thẩm định chuyên sâu bao trợ kỹ thuật GRS của Đức và gia Việt Kiều tại Pháp giảng gồm: hệ thống ECCS, hệ thống Cơ quan pháp quy hạt nhân dạy thông qua dự án hỗ trợ kỹ làm mát lò phản ứng, hệ thống (STUK) của Phần Lan) giảng thuật VIE9010 và VIE9013 bảo vệ lò và hệ thống điện. dạy các vấn đề về đặc trưng của IAEA và một phần từ Phân tích sự cố LOCA sử dụng của địa điểm (địa chất, địa nguồn ngân sách (tháng RELAP5 và Phân tích PSA mức chấn, khí tượng, thủy văn, tác 3/2010, 10/2010 và 3/2011, 1 và 2 đã được đào tạo cho động bên ngoài v.v..), các vấn mỗi đợt giảng trong 1 tháng) một số cán bộ Cục ATBXHN. đề phát tán phóng xạ trong về các chủ đề công nghệ lò Dự kiến trong thời gian tới môi trường nước và không phản ứng, lão hóa, nhiên liệu phía JNES sẽ tiếp tục đào tạo khí. Trong thời gian tới, thông lò, thiết kế thủy nhiệt, hệ cho cán bộ Cục về hệ thống lò qua Dự án này và Dự án EC thống an toàn, sự cố LOCA, phản ứng, hệ thống dập lò, hệ dành chung cho nhiều quốc sự cố vỡ ống bình sinh hơi thống boong-ke nhà lò, v.v. và gia, một số cán bộ Cục sẽ (SGTR), v.v.; phương pháp đánh giá phân được cử đi đào tạo chuyên sâu tích các sự kiện chuyển tiếp trong khoảng thời gian từ 1-3 và sự cố theo cách phân loại tháng tại Châu Âu về các vấn của Nhật Bản; đề liên quan tới thẩm định an - Chương trình đào tạo toàn (bao gồm các vấn đề về NOKEBP Pilot Program được địa điểm, PSA, v.v.). tài trợ bởi Na Uy dưới sự điều - Bên cạnh các khóa đào tạo phối của IAEA tập trung vào ngắn và trung hạn, các khóa các kiến thức cần thiết cho đào tạo dài hạn theo chương phân tích an toàn DSA và trình đào tạo Thạc sỹ và Tiến PSA. Thông qua các khóa đào sỹ (trong và ngoài nước) cũng tạo trên lớp, các bài tập/dự án được Lãnh đạo Cục quan tâm Khóa đào tạo thẩm định báo cáo SAR lần 2 nhỏ mà học viên phải thực và tạo điều kiện cho cán bộ tại Hà Nội (tháng 5/2013) bởi chuyên gia JNES hiện giữa hai khóa đào tạo, trẻ. Taäp san THOÂNG TIN 26 Soá 1 naêm 2013 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN PHÁP QUY 6. Những vấn đề trong tuyển hạt nhân, công nghệ hạt nhân duyệt Đề án “Đào tạo và phát dụng và đào tạo nguồn nhân cũng như công khai chế độ triển nguồn nhân lực trong lực phục vụ thẩm định an đối với những người sẽ làm lĩnh vực năng lượng nguyên việc trong NMĐHN và các cơ tử” với nguồn kinh phí 3000 tỷ toàn sở nghiên cứu trong NMĐHN đồng. Tuy nhiên, sự tham gia Vấn đề tuyển dụng nguồn thì chắc chắn không thu hút của Bộ KH&CN nói chung và nhân lực là một khó khăn được những người giỏi vào Cục ATBXHN nói riêng trong chung không chỉ đối với Cục làm việc trong lĩnh năng lượng việc cử cán bộ đi theo dự án ATBXHN mà còn đối với hạt nhân nói chung cũng như này còn nhiều hạn chế. ngành năng lượng nguyên NMĐHN nói riêng”. Báo cáo của IAEA [4] có tử của Việt Nam nói chung Việc chảy máu chất xám đưa ra ví dụ về kinh nghiệm (thậm chí với các quốc gia xảy ra ngay trong nội bộ ngành đòi hỏi tương ứng với loại công Châu Âu, lượng sinh viên năng lượng nguyên tử tại Việt việc cho thẩm định sự cố của đăng ký vào học trong lĩnh Nam. Với một mức lương hấp NMĐHN cho thấy để có đủ vực điện hạt nhân cũng đang dẫn hơn nhiều khi làm việc khả năng thẩm định sự cố thì giảm sút mạnh). Việt Nam tại EVN so với mức lương tại cần 3 - 5 năm kinh nghiệm hiện vẫn chưa xây dựng được Cơ quan quản lý nhà nước hay làm việc/nghiên cứu/đào tạo một chính sách đủ hấp dẫn để các Viện nghiên cứu, rõ ràng và để có thể xây dựng được thu hút các sinh viên giỏi từ sẽ rất khó để thu hút các sinh mô hình sự cố thì cần tới 5 - 10 các trường đại học trong nước viên giỏi, các cán bộ kỹ thuật năm kinh nghiệm. Do đó, để vào các chuyên ngành liên có kinh nghiệm và trình độ về có đủ khả năng thực hiện việc quan tới điện hạt nhân, cũng làm việc cho các cơ quan này thẩm định an toàn, cán bộ cần như thu hút những sinh viên nhằm xây dựng được một lực phải được đào tạo trong nhiều giỏi khi ra trường vào làm việc lượng đủ mạnh cho công tác năm theo một chương trình trong lĩnh vực điện hạt nhân. thẩm định an toàn. đào tạo hoàn thiện, đặc biệt Việc đưa ra một chính sách Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phải được tham gia các khóa đặc biệt cho các chuyên gia xác định 05 Trường đại học đào tạo trên công việc (on the Việt Kiều làm việc lâu năm và 01 Trung tâm thuộc Viện job training) kế tiếp nhau, mỗi trong lĩnh vực này tại các NLNTVN có trách nhiệm khóa được tiến hành trong quốc gia có nền điện hạt nhân đào tạo nguồn nhân lực cho thời gian một vài tháng. Tuy phát triển cũng chưa được chương trình điện hạt nhân nhiên, vào thời điểm hiện tại, quan tâm đúng mực (mặc dù quốc gia, tuy nhiên cho tới Bộ KH&CN và Cục ATBXHN hiện tại có rất nhiều chuyên hiện tại các chương trình đào vẫn chưa xây dựng được một gia Việt Kiều giỏi có mong tạo vẫn thiên nhiều về đào tạo chương trình đào tạo hoàn muốn được quay về đóng góp vật lý hạt nhân, trong khi đó chỉnh và bài bản, các cán bộ cho quê hương sau nhiều năm điện hạt nhân đòi hỏi sự tham chỉ mới được cử đi tham dự làm việc tại nước ngoài). Tại gia của nhiều ngành và lĩnh các khóa đào tạo ngắn, riêng buổi đối thoại trực tuyến ngày vực kỹ thuật. Đội ngũ giảng lẻ không thành hệ thống. Theo 5/5/2012 thông qua Cổng viên cho đào tạo công nghệ và đó, một chương trình đào tạo Thông tin điện tử Chính phủ, an toàn điện hạt nhân cũng là hoàn chỉnh, thống nhất và Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn một vấn đề cần xem xét. mang tính liên tục tại thời Quân đã nói “Nếu chúng ta điểm này là rất cần thiết để không kịp thời công bố, công Thủ tướng Chính phủ đã có thể xây dựng được một đội khai chế độ đối với những ban hành Quyết định 1558/ ngũ chuyên gia giỏi, có hiểu người đi học về năng lượng QĐ-TTg ngày 18/8/2010 phê Taäp san THOÂNG TIN Soá 1 naêm 2013 27 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN PHÁP QUY biết sâu và có thể trở thành này là hết sức cần thiết và cấp trưởng các nhóm chuyên môn bách. Việc chuẩn bị kiến thức chịu trách nhiệm thẩm định để cán bộ Cục có thể tham gia an toàn cho các giai đoạn tiếp cùng với các chuyên gia nước gay sau khi Nghị theo của NMĐHN cũng như ngoài khi hỗ trợ tư vấn thẩm quyết GC(47)/RES/7 đảm đương việc thẩm định định cho Dự án điện hạt nhân N về các biện pháp các NMĐHN sau này ngay tại Việt Nam là một cơ hội tăng cường hợp tác quốc tế liên từ những giai đoạn đầu trong quý giá trong việc đào tạo và quan tới an toàn hạt nhân, bức việc đánh giá lựa chọn địa chuẩn bị cán bộ. Nhờ đó, cán xạ và vận chuyển và Bộ quy tắc điểm. bộ của Việt Nam sẽ dần nâng ứng xử về an toàn, an ninh nguồn 7. Kết luận cao trình độ và tăng dần tỉ lệ phóng xạ (sau đây được gọi là Bộ tự thẩm định các NMĐHN Quy tắc ứng xử) được Hội đồng Việc đào tạo cán bộ cho tiếp theo. Thống Đốc IAEA thông qua trong thẩm định an toàn trong thời năm 2003, Cục An toàn bưc xạ gian qua đã có thể đáp ứng Tài liệu tham khảo và hạt nhân (ATBXHN) đã tiến được một phần công việc [1]. IAEA, Specific Safety hành các bước chuẩn bị và xây trước mắt, tuy nhiên về lâu Guide SSG-16 “Establishing dựng hạ tầng cơ sở cho công dài, để có thể chủ động thẩm the Safety Infrastructure for a tác bảo đảm an toàn và an ninh định một dự án điện hạt nhân Nuclear Power Programme”, nguồn phóng xạ. Bài báo này đúng nghĩa, cần phải có một 2011. trình bày những mốc phát triển chương trình đào tạo hoàn [2]. IAEA, International Nuclear Safety Group INSAG- và những kết quả đạt được trong thiện và cử cán bộ đi đào tạo 26 “Licensing the First Nuclear thập kỷ qua. trong những khóa đào tạo dài Power Plant”, 2012. hạn, đặc biệt được tham gia [3]. M.MELLINGER-DEROY, trực tiếp vào công việc thẩm Department of Nuclear Safety & 1. MỞ ĐẦU định thực tế tại Tổ chức hỗ trợ Security (IAEA), Bài giảng “The Safety Assessment Education Ngay sau khi Nghị quyết kỹ thuật hay Cơ quan pháp GC(47)/RES/7 về các biện and Training Programme”, ICTP, quy hạt nhân (tốt nhất là tại Trieste, Italia, 21-24 May 2013; pháp tăng cường hợp tác quốc quốc gia xuất khẩu điện hạt [4]. IAEA, SRS-23 “Accident tế liên quan tới an toàn hạt nhân cho Việt Nam [2]). Do Analysis for Nuclear Power nhân, bức xạ và vận chuyển đó, tại giai đoạn trước mắt Plants”, 2002. [1] và Bộ quy tắc ứng xử về đối với việc thẩm định an [5]. IAEA, General Safety Requirements Part 4 “Safety an toàn, an ninh nguồn phóng toàn cho hai NMĐHN đầu Assessment for Facilities and xạ [2] (sau đây được gọi là tiên tại Việt Nam, việc phải Activities”, 2009. Bộ Quy tắc ứng xử) được Hội thuê tư vấn nước ngoài từ các đồng Thống Đốc IAEA thông quốc gia có nền điện hạt nhân qua trong năm 2003, Cục phát triển hỗ trợ công tác ATBXHN đã tiến hành nghiên thẩm định là điều không thể cứu Bộ tài liệu này và đã trình tránh khỏi. Tuy nhiên, để có lãnh đạo Bộ Khoa học và thể chuẩn bị cho một chương Công nghệ (KH&CN) phương trình điện hạt nhân dài hạn, án triển khai. Năm 2006 Việt cũng như đảm bảo quản lý an Nam chính thức gửi thư cho toàn NMĐHN khi đi vào giai Tổng Giám đốc IAEA bày tỏ đoạn vận hành, việc chuẩn bị sự ủng hộ và cam kết thực hiện nguồn lực ngay tại thời điểm Bộ quy tắc ứng xử nêu trên. Từ Taäp san THOÂNG TIN 28 Soá 1 naêm 2013 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN tích cực đẩy mạnh công tác năng lượng nguyên tử theo AN NINH đào tạo, xây dựng VBQPPL Quyết định số 450/QĐ-TTg nhằm bảo đảm an ninh nguồn ngày 25/3/2011. Năm 2012, phóng xạ một cách đồng bộ Việt Nam chính thức tham NGUỒN và hiệu quả. gia Công ước bảo vệ thực thể nhiên liệu hạt nhân và cơ sở 2. QUÁ TRÌNH THỰC hạt nhân. Từ năm 2006, Cục PHÓNG XẠ HIỆN ATBXHN được giao nhiệm vụ 2.1. Các mốc thời gian hợp tác với Phòng thí nghiệm Sơ đồ dưới đây mô tả các PNNL/NNSA trong khuôn khổ VÀ CƠ SỞ mốc thời gian chính trong quá GTRI của Bộ Năng lượng Hoa trình phát triển an ninh nguồn Kỳ và Dự án RSRS của Viện phóng xạ của Việt Nam. Năm Khoa học công nghệ hạt nhân BỨC XẠ 2004, Cục ATBXHN đã tổ chức Úc - ANSTO. Năm 2010, Thủ các cuộc họp đầu tiên với sự tướng Nguyễn Tấn Dũng tham Đặng Thanh Lương, tham gia của các bộ ngành về dự Hội nghị Thượng định lần Nguyễn An Trung, Bùi Thuỳ Anh, công tác triển khai thực hiện đầu tiên về an ninh hạt nhân Lưu Nam Hải Cục An toàn bức xạ và hạt nhân Bộ quy tắc ứng xử về bảo đảm tại Washington D.C, Hoa Kỳ E-mail: dtluong@most.gov.vn an toàn, an ninh nguồn phóng và lần thứ 2 tại Seoul, Hàn xạ do IAEA đề xướng. Năm Quốc năm 2012. Tại các diễn 2006, Việt Nam chính thức đàn này Thủ tướng đã trình gửi Công văn tới Tổng Giám bày quan điểm nhất quán đó đến nay dưới sự chỉ đạo của đốc IAEA bày tỏ sự ủng hộ của Việt Nam sử dụng NLNT các cấp lãnh đạo và tích cực và cam kết thực hiện Bộ Quy vì mục đích hoà bình và ủng tham gia vào các chương trình tắc ứng xử đó. Năm 2011, hộ sáng kiến chống khủng bố hợp tác quốc tế liên quan tới Thủ tướng phê duyệt Đề án và bảo đảm an ninh hạt nhân an ninh nguồn phóng xạ với triển khai các biện pháp bảo bao gồm cả an ninh nguồn IAEA, với Hoa Kỳ trong Sáng đảm an ninh trong lĩnh vực phóng xạ. kiến giảm thiểu nguy cơ toàn cầu - Global Threat Reduction Initiative (GTRI), và với Úc trong Dự án Vùng An ninh nguồn phóng xạ - Regional Security of Radioactive Source (RSRS), Việt Nam đã đạt được những thành tích nhất định trong công tác bảo đảm an ninh nguồn phóng xạ, đặc biệt là các nguồn phóng xạ nhóm 1 (các nguồn phóng xạ có hoạt độ cao như nguồn xạ trị, chiếu xạ). Song song với việc áp dụng các biện pháp bảo vệ thực thể đối với các nguồn phóng xạ, Cục ATBXHN đã Taäp san THOÂNG TIN Soá 1 naêm 2013 29 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN 2.2. Các hoạt động hợp tác ta không có kinh nghiệm, Có thể nói, bằng hàng loạt quốc tế trong lĩnh vực an đến nay các chuyên gia của các hoạt động hợp tác quốc ninh nguồn phóng xạ Úc và Hoa Kỳ đã đào tạo cho tế trong lĩnh vực NLNT nói chúng ta một một ngũ cán bộ chung và an ninh hạt nhân Từ năm 2006, ngay sau có khả năng đảm nhận giảng nói riêng, Việt Nam đã chứng khi Việt Nam chính thức gửi các bài giảng về công tác an tỏ rất rõ lập trường quan điểm thư đến Tổng Giám đốc IAEA ninh nguồn phóng xạ. Có thể Việt Nam là phát triển và ứng bày tỏ sự ủng hộ và cam kết nói đó là những bằng chứng dụng năng lượng hạt nhân vì thực hiện Bộ quy tắc ứng xử thuyết phục về sự hợp tác có mục đích hoà bình, bảo đảm bảo đảm an toàn và an ninh hiệu quả trong lĩnh vực bảo an toàn và an ninh hạt nhân, nguồn phóng xạ, Việt Nam đã đảm an ninh nguồn phóng xạ. chống khủng bố dưới mọi hình tích cực tham gia vào các dự Ngoài các biện pháp bảo đảm thức. án hợp tác quốc tế liên quan an ninh đối với các nguồn tới bảo đảm an ninh nguồn phóng xạ loại 1, cũng trong 2.3. Các hoạt động trong phóng xạ. Trong khuôn khổ dự 2 dự án này, chúng ta đã xây nước án GTRI của Bộ Năng lượng dựng được hướng dẫn bảo đảm Hoa kỳ và Dự án RSRS của 2.3.1. Xây dựng VBQPPL an ninh đối với các nguồn di ANSTO, Việt Nam đã hoàn động, cụ thể là nguồn chụp Một trong những nhiệm vụ thành việc lắp đặt các biện ảnh công nghiệp NDT. quan trong của công tác quản pháp bảo đảm an ninh đối với lý là xây dựng hành lang pháp 24 cơ sở xạ trị và chiếu xạ với Trong khuốn khổ hợp tác lý. Trước 2003 chúng ta chưa tổng kinh phí viện trợ lên tới với IAEA, Việt Nam đã hoàn hề biết tới khái niệm an ninh trên 1 triệu đô. Song song với tất việc xây dựng Bản Kế nguồn phóng xạ, kinh nghiệm việc trang bị các thiết bị bảo hoạch tổng thể hỗ trợ về an quản lý cũng không có. Nhiều đảm an ninh, Dự án RSRS của ninh nguồn phóng xạ và lắp người lúc đó cho rằng nếu đưa ANSTO đã tập trung vào việc đặt cổng soi chiếu chất phóng thêm các yêu cầu về an ninh, tư vấn xây dựng VBQPPL liên xạ tại ga đến của sân bay chi phí bảo đảm an toàn và an quan tới an ninh nguồn phóng quốc tế Nội Bài bằng nguồn ninh sẽ đè nặng lên vai các xạ và đào tạo nguồn nhân lực. kinh phí tài trợ của EC. Dự án doanh nghiệp. Nhưng thực Trong hơn 5 năm hợp tác đã này góp phần tăng cường cơ tiễn cho thấy, sau khi một có khoảng hơn 420 lượt nguời sở vật chất kỹ thuật trong việc số cơ sở bị mất nguồn do bị được đào tạo, bao gồm cán bộ kiểm soát nguồn phóng xạ tại đánh cắp, các doanh nghiệp làm công tác quản lý của các các cửa khẩu. tự nhận thức ra vấn đề cần Sở KH&CN và các cơ sở bức Tháng 9/2012, Việt Nam bảo đảm an toàn và an ninh xạ. Qua các đợt tập huấn này, chính thức tham gia Công ước các nguồn phóng xạ. Để công cán bộ của các cơ quan quản Bảo vệ thực thể vật liệu hạt tác bảo đảm an ninh nguồn lý và các doanh nghiệp có nhân và phê chuẩn Phần sửa phóng xạ nhanh chóng đi vào dịp trao đổi kinh nghiệm, từ đổi của Công ước. Ngoài ra, thực tiễn và có hiệu quả, Cục đó tăng thêm sự hiểu biết và Việt Nam còn tích cực tham gia ATBXHN đã tập trung vào chia sẻ trong phối hợp công các hoạt động của Sáng kiến việc xây dựng các văn bản tác. Đặc biệt trong khuôn khổ toàn cầu chống khủng bố hạt pháp luật có liên quan như: 2 dự án nêu trên, chúng ta đã nhân (GICNT) và đang nghiên thực hiện có hiệu quả chương cứu để tham gia Công ước quốc - Quyết định số 115/2007/ trình đào tạo người đào tạo tế về ngăn chặn các hành động QĐ-TTg ngày 23/7/2007 về bảo (train trainer). Từ chỗ chúng khủng bố hạt nhân. đảm an ninh nguồn phóng xạ; Taäp san THOÂNG TIN 30 Soá 1 naêm 2013 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN - Quyết định số 17/2007/ quy tắc ứng xử này. Cùng thời thống kiểm soát nguồn phóng QĐ-BKHCN ngày 31/8/2007 gian đó, đã xảy ra một số vụ xạ tại 2 ga nhập cảnh của sân phân nhóm an ninh nguồn mất cắp nguồn phóng xạ, nên bay quốc tế Nội Bài. phóng xạ; an ninh nguồn phóng xạ đã trở Trong khuôn khổ Sáng kiến - Thông tư số 23/2010/ thành vấn đề thời sự. Theo sự MEGAPORT của Hoa Kỳ, TT-BKHCN ngày 29/12/2010 chỉ đạo của Thủ tướng Chính nhằm kiểm soát chất phóng hướng dẫn bảo đảm an ninh phủ, Bộ KH&CN đã tiến hành xạ trong hàng hoá xuất khẩu, nguồn phóng xạ; cuộc tổng kiểm kê các nguồn tại cảng Cái Mép của tỉnh Bà phóng xạ vào năm 2007. Rịa Vũng Tàu, đã lắp đặt xong - Thông tư số 24/2010/ Năm 2010, với sự trợ giúp của hệ thống các cổng kiểm soát. TT-BKHCN ngày 29/12/2010 IAEA, Việt Nam đã tiến hành Dự án này do Tổng Cục Hải ban hành và thực hiện “Quy điều kiện hoá hàng trăm kim quan chủ trì. chuẩn kỹ thuật quốc gia về An radium và cất giữ các nguồn toàn bức xạ - Phân nhóm và Một trong những mốc quan phóng xạ Co-60 xạ trị đã qua phân loại nguồn phóng xạ” trọng của công tác bảo đảm sử dụng nhằm bảo đảm an (QCVN 6:2010/BKHCN); an ninh hạt nhân nói chung và toàn và an ninh đối với các - Thông tư số 38/2011/ an ninh nguồn phóng xạ nói nguồn phóng xạ đó. Cùng với TT-BKHCN ngày 30/12/2011 riêng là ngày 25/11/2011 Thủ các biện pháp nêu trên, các quy định yêu cầu về bảo đảm tướng phê duyệt Đề án “Triển biện pháp bảo đảm an ninh an ninh vật liệu hạt nhân và khai các biện pháp bảo đảm các nguồn đang sử dụng cũng cơ sở hạt nhân. an ninh trong lĩnh vực năng được tăng cường tại cơ sở cũng Mặt khác, Cục ATBXHN lượng nguyên tử” theo Quyết như trong vận chuyển. còn hướng dẫn các cơ sở có định số 450/QĐ-TTg (sau đây Trong khuôn khổ dự án được gọi tắt là Đề án 450). nguồn phóng xạ loại 1 xây GTRI, 24 cơ sở bức xạ có các dựng bản Kế hoạch an ninh. Mục tiêu chính của Đề án nguồn phóng xạ có hoạt độ Dựa vào các VBQPPL này, 450 là: cao trên 1000 Ci của 10 tỉnh các đơn vị xin cấp phép đã và thành phố trực thuộc Trung - Xây dựng, hoàn thiện hệ biết phân loại loại nguồn theo ương đã được trang bị các thống VBQPPL về bảo đảm an mức độ nguy hiểm và phân biện pháp bảo đảm an ninh ninh trong lĩnh vực NLNT; nhóm an ninh để thiết lập các theo chuẩn của Hoa Kỳ. Ngoài - Bảo đảm an ninh nguồn biện pháp an ninh phù hợp ra, các kho nguồn của Viện phóng xạ, cơ sở bức xạ, cơ sở với điều kiện cụ thể của từng Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt hạt nhân và các hoạt động liên đơn vị. và Viện Khoa học và kỹ thuật quan trong lĩnh vực NLNT; hạt nhân cũng được trang bị - Hình thành hệ thống tổ 2.3.2. Thiết lập các biện các thiết bị an ninh. Hệ thống chức, cơ chế phối hợp giữa pháp bảo vệ vật thể đối với an ninh này được kết nối với các ngành, các cấp, tăng nguồn phóng xạ Trạm kiểm soát trung tâm để cường lực lượng chuyên trách, Ngay sau khi IAEA triển thông báo cho các cán bộ có tăng cường năng lực kỹ thuật, khai chương trình hành động trách nhiệm khi có tín hiệu chuyên môn, nghiệp vụ, đáp thực hiện Bộ quy tắc ứng xử báo động. ứng yêu cầu bảo đảm an ninh về bảo đảm an toàn và an Trong khuôn khổ hợp tác trong lĩnh vực năng lượng ninh nguồn phóng xạ, Cục với IAEA, bằng nguồn kinh phí nguyên tử và bảo đảm an ninh ATBXHN đã tiến hành những tuyệt đối cho dự án xây dựng tải trợ của EC, Việt Nam đã lắp hoạt động nhằm triển khai Bộ nhà máy điện hạt nhân; đặt và đưa vào hoạt động hệ Taäp san THOÂNG TIN Soá 1 naêm 2013 31 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN - Tăng cường công tác công tác quản lý của các Sở - Phải có hướng dẫn pháp tuyên truyền chủ trương, chính KHCN, Cục ATBXHN và các quy về thẩm định kế hoạch an sách của Đảng, pháp luật của cán bộ của các cơ sở bức xạ. ninh và thanh tra về các vấn Nhà nước, nâng cao nhận Nhiều khoá đào tạo mang tính đề có liên quan; thức về bảo đảm an ninh, an thực tiễn cao, phối hợp giữa - Phải có hệ thống thanh toàn trong lĩnh vực NLNT. lý thuyết và thực hành. Một tra và xử phạt; Đề án 450 gồm 3 dự án trong những điểm nhấn của - Phải xây dựng Nguy cơ thành phần: chương trình đào tạo là các thiết kế cơ bản (DBT) chuyên gia của Hoa Kỳ và a) Dự án “Xây dựng, hoàn - Phải có hệ thống ứng phó; Úc rất chú trọng đến chuyển thiện hệ thống VBQPPL, hệ giao kỹ năng chuẩn bị chương - Phải có hệ thống báo cáo thống tổ chức, cơ sở hạ tầng trình và nội dung đào tạo cho báo cáo và đánh giá về các sự kỹ thuật, đào tạo nguồn nhân cán bộ của Cục ATBXHN. Từ cố có liên quan; lực cho công tác bảo đảm an đó, cán bộ của Cục có thể tự - Phải có chương trình ninh trong lĩnh vực NLNT”. soạn giáo trình và tham gia đào tạo; b) Dự án “Phòng ngừa, giảng bài. Đây là một kinh phát hiện, đấu tranh với các - Xây dựng văn hoá an nghiệm tốt được rút ra từ các toàn, an ninh. hành vi vi phạm pháp luật hoạt động hợp tác quốc tế nói nhằm bảo đảm an ninh nguồn b) Ở mức cơ sở: trên. phóng xạ, cơ sở bức xạ, cơ sở - Phải có cam kết của của hạt nhân và các hoạt động 2.3.4. Bảo đảm phát triển lãnh đạo cơ sở; trong lĩnh vực NLNT”. bền vững trong công tác an - Phải có kế hoạch an c) Dự án “Tổ chức các ninh nguồn phóng xạ ninh của cơ sở, trong đó phải biện pháp bảo đảm an ninh Để đánh gia sự phát triển có các quy trình cụ thể, phân cho Dự án Nhà máy điện hạt trong công tác bảo đảm an công trách nhiệm rõ ràng nhân Ninh Thuận”. ninh nguồn phóng xạ, chúng trong quản lý về an ninh tại Hiện nay Bộ Công an đang ta cần dựa vào một số tiêu chí cơ sở; triển khai Đề án này. sau: - Phải có kế hoạch ứng a) Ở mức quốc gia: phó khi có tín hiệu báo động, 2.3.3. Công tác đào tạo, thường xuyên diễn tập; huấn luyện - Phải có sự cam kết của các nhà hoạch định chính - Phải tổ chức và thực Như trên đã nêu, trước năm sách của quốc gia; hiện hệ thống bảo trì bảo 2003, cán bộ của Việt Nam dưỡng, bao gồm cả các chưa có hiểu biết về khái niệm - Hệ thống luật pháp phải có những quy định thành lập nguồn lực dự trữ; an ninh nguồn phóng xạ. Do cơ quan pháp quy có đủ thẩm - Phải có chương trình thử vậy khi triển khai các công quyền và năng lực thực thi các nghiệm; tác liên quan tới Bộ quy tắc ứng xử gặp nhiều khó khăn. nhiệm vụ và trách nhiệm theo - Phải có chương trình đào Từ năm 2006, trong khuôn quy định của pháp luật; quy tạo tại cơ sở; khổ dự án GTRI và RSRS hợp định rõ chức năng nhiệm vụ - Phải có cán bộ có trình tác với Hoa Kỳ và Úc, chúng và cơ chế phối hợp giữa các độ. ta đã thực hiện có hiệu quả bộ ngành có liên quan; chưong trình đào tạo, bao gồm - Phải có các VBQPPL cả chương trình đào tạo người liên quan tới các vấn đề bảo 3. KẾT LUẬN đào tạo. Đã tổ chức 17 khoá đảm an ninh nguồn phóng xạ, Vấn đề an ninh hạt nhân đào tạo cho khoảng hơn 420 hướng dẫn xây dựng kế hoạch nói chung và an ninh nguồn người được đào tạo. Đối tượng an ninh và các quy trình có phóng xạ nói riêng là vấn được đào tạo gồm cán bộ làm liên quan; đề mới phát sinh trong thực Taäp san THOÂNG TIN 32 Soá 1 naêm 2013 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN
NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN tiễn sau sự kiện 11/9. Việt Mặc dù, trong thời gian xạ. Do tính đặc thù của ngành Nam còn thiếu kinh nghiệm qua công tác bảo đảm an năng lượng nguyên tử, để bảo cũng như cơ sở hạ tầng cơ ninh nguồn phóng xạ đã đạt đảm an toàn và an ninh phát sở liên quan đến các vấn đề được một số thành tích, xong triển một cách bền vững, Nhà này. Trong vòng 6 năm trở lại nhận thức về vấn đề bảo đảm nước cần thiết lập một cơ quan đây, nhờ nỗ lực trong nước và an toàn và an ninh của lãnh pháp quy có đủ thẩm quyền tăng cường hợp tác quốc tế, đạo các cơ sở bức xạ còn rất và năng lực quản lý, cần có Việt Nam đã đạt được một số hạn chế. Họ chưa xác định rõ sự phân công trách nhiệm và thành tích đáng ghi nhận liên trách nhiệm hàng đầu trong cơ chế phối hợp công tác giữa quan tới xây dựng văn bản công tác bảo đảm an toàn các bộ, ngành thật rõ ràng, hướng dẫn, thiết lập hệ thống và an ninh là nhiệm vụ của tránh chồng chéo. Có như vậy bảo đảm an ninh ở các cơ sở chính mình. Cơ quan quản chúng ta mới quản lý toàn bộ có nguồn phóng xạ với hoạt lý là đơn vị xây dựng hành vòng đời của nguồn phóng xạ độ cao và công tác đào tạo. lang pháp lý và tổ chức kiểm một cách có hiệu quả, giảm Việt Nam đã tích cực tham soát sự tuân thủ của các cơ sở thiểu các nguy cơ bức xạ có gia vào các hoạt động hợp tác bức xạ trong qua trình thực sinh ra do mất an toàn, mất an song phương và đa phương, thi pháp luật. Cơ quan quản ninh và tránh kẻ xấu lợi dụng trên cơ sở đó, Việt Nam đã và lý không làm thay các trách chất phóng xạ gây mất trật tự đang xây dựng tiềm lực cho nhiệm của cơ sở. Nhiều lãnh đạo vẫn cho rằng trách nhiệm trị an. công tác bảo đảm an toàn và an ninh nguồn bức xạ. Thông chính bảo đảm an toàn và an qua hợp tác này Việt Nam ninh thuộc về cơ quan quản muốn chứng tỏ với cộng đồng lý. Nhận thức này cần được Tài liệu tham khảo quốc tế về chính sách phát thay đổi, có như vậy văn hoá an toàn và an ninh mới thực [1] GC(47)/RES/7 Measures triển và ứng dụng năng lượng to Strengthen International Co- nguyên tử vì mục đích hoà sự phát triển. operation in Nuclear, Radiation bình và bảo đảm an toàn và Muốn bảo đảm an toàn và and Transport Safety and an ninh cho các hoạt động đó, an ninh nguồn phóng xạ, cần Waste Management. thực hiện cam kết của Chính có sự cam kết của lãnh đạo [2] Code of Conduct on phủ chống khủng bố dưới mọi the Safety and Security of các cấp từ Trung ương đến địa hình thức. Radioactive Sources. phương cho tới các cơ sở bức Taäp san THOÂNG TIN Soá 1 naêm 2013 33 PHAÙP QUY HAÏT NHAÂN