Chứng rụng tóc (ALOPECIA)

Chia sẻ: Nguyen Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'chứng rụng tóc (alopecia)', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chứng rụng tóc (ALOPECIA)

Bµi 21 CHøNG RôNG TãC (ALOPECIA) MôC TIªU 1. M« t¶ c¸c thÓ l©m sµng cña chøng rông tãc theo YHH§. 2. Tr×nh bµy ®−îc c¬ chÕ bÖnh sinh cña Telogen effluvium, Androgenic vµ Areata alopecia. 3. Tr×nh bµy ®−îc c¬ chÕ bÖnh sinh cña chøng rông tãc theo YHCT. 4. LiÖt kª ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ rông tãc Areata alopecia. 5. Tr×nh bµy ®−îc c¸ch cÊu t¹o bµi thuèc HËu thiªn lôc vÞ ph−¬ng theo d−îc lý cæ truyÒn vµ d−îc lý hiÖn ®¹i. 1. §ÞNH NGHÜA Rông tãc ®−îc gäi lµ bÖnh lý khi sè tãc rông trong mét ngµy h¬n 100 sîi hoÆc sè tãc rông sau khi ®· géi ®Çu mçi s¸ng h¬n 20 sîi. 2. PH©N LO¹I C¸C CHøNG RôNG TãC NÕu sù ph©n bè l«ng vµ tãc cña c¶ 2 giíi ®−îc quyÕt ®Þnh bëi nång ®é cña androgen tuÇn hoµn vµ sè l−îng cña androgen receptor ë nang l«ng trong tõng vïng c¬ thÓ th× sù sinh tr−ëng cña tãc l¹i tïy thuéc vµo sù chuyÓn ho¸ trung gian cña androgen. Chøng rông tãc (kh«ng ®Ò cËp ®Õn hãi ®Çu do di truyÒn) ngoµi vÊn ®Ò thÈm mÜ, riªng nã cßn biÓu hiÖn mét t×nh tr¹ng søc kháe chung hoÆc mét bÖnh lý nµo kh¸c. Sau ®©y lµ mét sè ph©n lo¹i chung vÒ chøng rông tãc. 2.1. Rông tãc ho¸ x¬ (scarring alopecia) VÒ mÆt vi thÓ vïng da ®Çu sÏ cã hiÖn t−îng viªm, ho¸ sîi vµ mÊt nang l«ng. VÒ mÆt ®¹i thÓ da ®Çu tr¬n l¸ng vµ kh«ng cßn thÊy ch©n tãc. 380 Copyright@Ministry Of Health
§©y lµ nh÷ng lo¹i rông tãc kh«ng cßn kh¶ n¨ng håi phôc n÷a. Th«ng th−êng lo¹i rông tãc nµy th−êng lµ hËu qu¶ cña mét sè bÖnh da nh−: Lichen planus, Folliculitis decalvans, Cutaneus lupus hoÆc Linear scleroderma vµ hiÕm h¬n lµ bÖnh sarcoidosis di c¨n ®Õn da. 2.2. Rông tãc kh«ng ho¸ x¬ (non scarring alopecia) Kh«ng cã hiÖn t−îng viªm, ho¸ sîi vµ mÊt nang l«ng. VÒ mÆt ®¹i thÓ tuy th©n tãc mÊt nh−ng ch©n tãc vÉn cßn, do ®ã tãc sÏ mäc trë l¹i sau khi ®· lo¹i trõ nguyªn nh©n cña nã. Sau ®©y lµ mét sè nguyªn nh©n, dÊu hiÖu l©m sµng vµ c¸ch xö trÝ cña chóng 2.2.1. Telogen effluvium Cã hiÖn t−îng tãc rông ph©n t¸n kh¾p da ®Çu, nã th−êng xuÊt hiÖn sau mét ®ît sèt cao, nhiÔm trïng gi¶i phÉu hoÆc mét stress t©m lý vµ nhÊt lµ sau sinh (do sù thay ®æi hormon). HiÖn t−îng nµy chØ x¶y ra sau nh÷ng stress nãi trªn trong kho¶ng tõ 6 tuÇn ®Õn 4 th¸ng. Cã thÓ lµ do c¸c stress ®· g©y nªn mét sù thÊt nhÞp (asynchronization) vèn lµ b×nh th−êng cña chu tr×nh mäc tãc trë thµnh ®ång nhÞp (synchronization) bÊt th−êng khiÕn cho mét sè l−îng lín sîi tãc ®· vµ ®ang mäc (anagen) ®ång lo¹t ®i vµo giai ®o¹n chÕt (telogen phase). Trong tr−êng hîp nµy thÇy thuèc chØ nªn theo dâi vµ gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n ®ång thêi t×m kiÕm nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c cã thÓ do thuèc hoÆc c¸c bÖnh liªn quan tíi chøc n¨ng tuyÕn gi¸p. 2.2.2. Androgenic alopecia Cã hiÖn t−îng tãc trë nªn ng¾n vµ máng ë vïng gi÷a da ®Çu, ®ång thêi mÝ tãc - tr¸n thôt lïi vÒ phÝa sau (râ nhÊt ë phô n÷). C¬ chÕ lµ do t¨ng sù nhËy c¶m cña tãc ®èi víi testosteron hoÆc t¨ng nång ®é androgen tuÇn hoµn ë n÷ giíi (b×nh th−êng lµ d−íi 2 nanogram/ml ®èi víi testosteron vµ 8000 nanogram/ml ®èi víi dehydroepiandroserone). NÕu ng−êi phô n÷ cã triÖu chøng rËm l«ng, giäng trë nªn trÇm, ©m vËt ph× ®¹i th× nªn nghi ngê ®Õn u buång trøng hoÆc th−îng thËn. VÒ mÆt xö trÝ, nÕu kh«ng cã biÓu hiÖn cña t¨ng androgen cã thÓ b«i minoxidil vµ hoÆc tretinoin, nÕu kh«ng hiÖu qu¶ cã thÓ cÊy tãc. 2.2.3. Alopecia areata Th−êng x¶y ra ë tuæi 15 - 45, tÇn suÊt ë c¶ 2 giíi lµ nh− nhau. Cã nhiÒu gi¶ thiÕt ®Ò cËp ®Õn yÕu tè miÔn dÞch nh−: 381 Copyright@Ministry Of Health
− BÖnh th−êng phèi hîp víi c¸c bÖnh tù miÔn nh− bÖnh tuyÕn gi¸p, bÖnh b¹ch biÕn (vitiligo) vµ thiÕu m¸u ¸c tÝnh. − T×m thÊy sù cã mÆt cña kh¸ng thÓ kh¸ng tÕ bµo thµnh d¹ dµy vµ kh¸ng thÓ kh¸ng tuyÕn gi¸p. − Sù tÈm nhuém cña lympho T trong nang tãc vµ quanh ch©n tãc (peribulbar). − VÒ mÆt l©m sµng, chøng rông tãc cã thÓ giíi h¹n ë nh÷ng thÓ multifocal víi nh÷ng vßng trßn rông tãc ®−êng kÝnh 2 - 5cm, ®−êng biªn râ rµng hoÆc ë thÓ marginal (chØ rông tãc sau g¸y, ®Æc biÖt lµ ë trÎ con); hoÆc lan trµn kh¾p ®Çu (totalis); hoÆc tíi c¶ nh÷ng vïng cã l«ng hoÆc r©u mµ trong ®ã 10% tr−êng hîp c¶ nh÷ng mãng tay vµ ch©n còng bÞ biÕn d¹ng nh− gå lªn, lâm xuèng, cã vÕt rç, cã nÕp (universalis). Alopecia areata Alopecia areata (universalis) Trong tr−êng hîp nµy ta cã thÓ sö dông: + B«i c¸c thuèc mì cã steroid víi nh÷ng sang th−¬ng giíi h¹n vµ nh÷ng tr−êng hîp cßn nhÑ vµ sím. LiÖu tr×nh nµy kÐo dµi ®Õn 2 th¸ng. + Tiªm vµo trong sang th−¬ng c¸c steroid ®èi víi nh÷ng sang th−¬ng nhá vµ chËm håi phôc. Ph−¬ng ph¸p nµy ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ trong tr−êng hîp c¸c l«ng mµy bÞ rông. + B«i thuèc dithranol dµnh cho nh÷ng sang th−¬ng lín, chËm håi phôc hoÆc trong thÓ totalis. Kh«ng nªn b«i trªn mÆt v× thuèc g©y kÝch øng, cã thÓ dïng lo¹i 0,4% nÕu chØ b«i trong kho¶ng 1 - 2 giê/1 lÇn/ngµy hoÆc 0,1% nÕu b«i tr−íc khi ®i ngñ vµ cã thÓ t¨ng liÒu. BiÖn ph¸p nµy cã thÓ kÐo dµi trong 3 th¸ng. + NÕu bÖnh nh©n kh«ng ®¸p øng víi dithranol, cã thÓ b«i minoxidil tõ dung dÞch 2% - 5%. BiÖn ph¸p nµy kÐo dµi liªn tôc Ýt nhÊt lµ 6 th¸ng ®Õn h¬n 1 n¨m, ®Æc biÖt lµ trong c¸c tr−êng hîp nÆng. Lo¹i uèng tuy cã hiÖu qu¶ nh−ng th−êng g©y h¹ huyÕt ¸p vµ mäc l«ng mÆt. 382 Copyright@Ministry Of Health
+ NÕu kh«ng cã chèng chØ ®Þnh, cã thÓ dïng steroid lo¹i uèng trong nh÷ng tr−êng hîp nÆng, nªn b¾t ®Çu víi liÒu 40mg/ngµy råi ®iÒu chØnh liÒu theo c©n nÆng vµ tuæi. Sau 6 tuÇn th× gi¶m liÒu vµ kÕt hîp víi c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c. 2.2.4. Tinea capitis Do nÊm da chñ yÕu lµ trichophyton tonsurans, sang th−¬ng ®Æc tr−ng bëi nh÷ng vïng ®ãng vÈy cïng víi nh÷ng sîi tãc g·y ®øt ngang hoÆc nh÷ng vïng tãc g·y xen kÏ víi nh÷ng vïng lÇy nhÇy, tÊy ®á bëi mñ hoÆc chÊt tiÕt. Trong tr−êng hîp nµy nªn xö trÝ b»ng c¸ch uèng griseofuluine vµ selenium sulfit 2,5% kÕt hîp víi géi ®Çu b»ng ketoconazol. Tinea capitis Alopecia areata 2.2.5. Tãc g·y, ®øt, rông, qu¨n queo Do c¸c dông cô, ho¸ chÊt lµm tãc hoÆc do héi chøng t©m lý hay bøt tãc, c¾n mãng tay (trichotillomania). 2.2.6. Do thuèc Th−êng gÆp lµ do c¸c lo¹i thuèc nh−: daunorubicin, warfarin, heparin, propil thiouracil, carbinazol, vitamin A, isotretinoin, etretinat, lithium, beta blockers, colchichin, amphetamin, thalium. 2.2.7. C¸c nguyªn nh©n hiÕm Nh− bÖnh Lupus ®á (LED) víi thÓ discoid gåm nh÷ng hång ban cã vÈy nÕu bÖnh ®ang tiÕn triÓn hoÆc nh÷ng vïng t¨ng gi¶m s¾c tè da khi bÖnh ®· tho¸i triÓn hoÆc thÓ lan trµn víi sang th−¬ng ë tr¸n vµ tãc ë ®ã trë nªn ng¾n h¬n so víi vïng kh¸c. 383 Copyright@Ministry Of Health
HoÆc nh− giang mai thêi kú thø II víi nh÷ng vïng rông tãc nham nhë n h − t »m ¨n . Ngoµi ra tãc cã thÓ th−a vµ máng do c¸c bÖnh tuyÕn gi¸p, bÖnh suy chøc n¨ng tiÓu thïy n·o (hypophyse) do aids, do thiÕu protein, s¾t, biotin vµ kÏm. 3. CHøNG RôNG TãC THEO QUAN NIÖM Y HäC Cæ TRUYÒN Theo YHCT, r©u thuéc ch©n ©m vµ tãc lµ chÊt thõa cña huyÕt thuéc t©m: − HuyÕt Ýt khÝ nhiÒu th× tãc th−a vµ ng¾n. − HuyÕt kÐm th× tãc kh« khan. − Sau khi èm dËy tãc rông nhiÒu lµ do huyÕt suy tæn. Ngoµi ra trong ngò lao thÊt th−¬ng cã ®Ò cËp ®Õn lôc cùc trong ®ã huyÕt cùc th× tãc rông. NÕu ng−îc l¹i nÕu tãc rông mµ da ®Çu ngøa lµ do huyÕt nhiÖt. Do ®ã viÖc ch÷a trÞ kh«ng ngoµi bæ d−ìng tinh huyÕt. 4. §IÒU TRÞ CHøNG RôNG TãC THEO Y HäC Cæ TRUYÒN 4.1. Chøng rông tãc sau khi èm dËy hoÆc sau khi sinh në Ngoµi rông tãc bÖnh nh©n cßn cã nh÷ng dÊu hiÖu huyÕt kÐm, huyÕt h−. Do ®ã ph¸p trÞ ë ®©y sÏ lµ bæ ©m d−ìng huyÕt. Bµi thuèc tiªu biÓu lµ HËu thiªn lôc vÞ ph−¬ng (L·n ¤ng - HiÖu pháng t©n ph−¬ng) VÞ thuèc D−îc lý LiÒu Vai trß T hôc ®Þ a Ngät, h¬i Êm: bæ thËn, d−ìng ©m, d−ìng huyÕt 4 0g Qu©n §− ¬ng quy Ngät, cay, Êm: bæ huyÕt, ho¹t huyÕt 2 0g ThÇn Nh©n s©m Ngät, h¬i ®¾ng: ®¹i bæ nguyªn khÝ, Ých huyÕt, 1 2g thÇn sinh t©n §an s©m §¾ng, l¹nh: ho¹t huyÕt 8g T¸ ViÔn chÝ §¾ng, Êm: bæ t©m, thËn 4g T¸ T¸o nh©n (sao ®en) Ngät, chua, b×nh: d−ìng t©m, sinh t©n 4g T¸ Gia thªm: b¸ tö nh©n: 20g, tang thÇm: 20g. Trong ®ã: − Thôc ®Þa bæ thËn ©m, Ých tinh, d−ìng huyÕt: vai trß qu©n. − §−¬ng quy d−ìng can huyÕt; tang thÇm bæ huyÕt sinh t©n: vai trß thÇn. 384 Copyright@Ministry Of Health
− Nh©n s©m ®¹i bæ ch©n ©m; ®an s©m ho¹t huyÕt: vai trß t¸. − T¸o nh©n, viÔn chÝ, b¸ tö nh©n cã t¸c dông d−ìng t©m, an thÇn: vai trß t¸ sø. Ngoµi ra theo quan ®iÓm cña YHH§, ®èi víi chøng rông tãc alopecia areata cã nh÷ng b»ng chøng cña bÖnh lý tù miÔn. Do ®ã ta cã thÓ sö dông bµi thuèc trªn v× thôc ®Þa cã t¸c dông øc chÕ miÔn dÞch hoÆc dïng bµi thuèc trªn kÕt hîp víi liÖu ph¸p corticoid v× thôc ®Þa sÏ h¹n chÕ t¸c dông feedback cña viÖc ®iÒu trÞ b»ng corticoid dµi ngµy; ®ång thêi, ta kÕt hîp víi c¸c thuèc b«i nh− sau: + L¸ bÝ ®ao t−¬i v¾t lÊy n−íc b«i vµo da ®Çu. + L¸ v«ng nem 1 n¾m tay, h¹t mÌ 1 th¨ng: tÊt c¶ cho vµo n−íc g¹o vo nÊu s«i 5 - 6 lÇn, bá b·, lÊy n−íc géi mçi ngµy. + L¸ tr¾c b¸ ph¬i r©m, t¸n nhá trén víi dÇu mÌ b«i mçi ngµy. + Vá rÔ d©u 40g, l¸ tr¾c b¸ 40g, nÊu n−íc géi. + Toµn th©n c©y mÌ, l¸ liÔu, cá mÇn chÇu mçi thø 100g ng©m n−íc vo g¹o mét ®ªm sau ®ã nÊu cho chÝn nhõ, vøt bá b· c« ®Æc l¹i, trén víi h¹t mÌ ®em gi· nhá ®¾p lªn chç bÞ hãi (bµi thuèc gia truyÒn cña cè l−¬ng y Lª Minh Xu©n). 4.2. Rông tãc do nÊm (tinea capitis) Dïng c¸c vÞ thuèc: Kh« phµn 100g Thanh ®¹i 3 0g L−u hoµng 1 00g B¨ng phiÕn 1,5g Th¹ch cao nung 50g TÊt c¶ t¸n thµnh bét mÞn, trén víi dÇu mÌ, b«i ngµy 2 lÇn dïng trong 5 - 7 n gµ y . HoÆc: Kh« phµn 3 0g Sµ sµng tö 3 0g L−u hoµng 3 0g T¸n thµnh bét mÞn, trén víi dÇu mÌ b«i. HoÆc mËt ®µ t¨ng b«i. 385 Copyright@Ministry Of Health
Tù l−îng gi¸ 1. Trong chøng rông tãc Telogen effluvium, tãc rông ë A. Hai bªn th¸i d−¬ng B. Sau g¸y C. Gi÷a ®Ønh ®Çu D. Toµn bé da ®Çu E. BÊt kú chç nµo 2. Trong chøng rông tãc Androgenic, tãc rông ë A. Hai bªn th¸i d−¬ng B. Sau g¸y C. Gi÷a ®Ønh ®Çu D. Toµn bé da ®Çu E. BÊt kú chç nµo 3. Trong chøng rông tãc Areata, tãc rông ë A. Hai bªn th¸i d−¬ng B. Sau g¸y C. Gi÷a ®Ønh ®Çu D. Toµn bé da ®Çu E. BÊt kú chç nµo 4. Trong chøng rông tãc Timea captitis, tãc rông ë A. Hai bªn th¸i d−¬ng B. Sau g¸y C. Gi÷a ®Ønh ®Çu D. Toµn bé da ®Çu E. BÊt kú chç nµo 5. C¸c chøng rông tãc nµo sau ®©y kh«ng thuéc lo¹i rông tãc ho¸ x¬ A. Lichen planus B. Hång ban C. X¬ cøng b× D. Rông tãc Areata E. BÖnh Sarcoidosis 386 Copyright@Ministry Of Health
6. C¸c chøng rông tãc nµo sau ®©y kh«ng thuéc lo¹i rông tãc kh«ng ho¸ x¬ A. Telogen affluvium B. X¬ cøng b× C. Timea captitis D. Alopecia areata E. Androgenic alopecia 7. ViÖc sö dông steroid chØ dïng trong rông tãc A. Telogen effluvium B. Androgenic alopecia C. Alopecia areata D. Timea captitis E. Do thuèc 8. ViÖc sö dông steroid d¹ng uèng chØ dïng trong Alopecia areata th× A. Tõng ®iÓm B. Sau g¸y C. Kh¾p ®Çu D. Tãc, l«ng, r©u E. Gi÷a ®Ønh ®Çu 9. Trong bµi thuèc HËu thiªn lôc vÞ ph−¬ng (gåm: thôc ®Þa, ®−¬ng quy, nh©n s©m, ®an s©m, viÔn chÝ, t¸o nh©n, s¬n tra) vÞ thôc ®Þa cã t¸c dông bæ thËn ©m, Ých tinh, d−ìng huyÕt nªn lµm A. Qu©n B. ThÇn C. T¸ D. S ø E. T¸ vµ sø 10. Bµi thuèc HËu thiªn lôc vÞ ph−¬ng cã hiÖu qu¶ trong chèng rông tãc A. Androgenic B. Timea captitis C. Telogen effluvium D. Do thuèc E. Rông tãc ho¸ s¬ 387 Copyright@Ministry Of Health