CHƯƠNG 5 VỐN SẢN XUẤT CỦA DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG

Chia sẻ: Nguyenngoc Anh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

104
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Theo nghĩa rộng , vốn sản xuất trong xây dựng của doanh nghiệp đó là nguồn nguyên liệu, vật liệu, tài sản cố định sản xuất, nhân lực, thông tin, uy tín... của doanh nghiệp được sử dụng cho mục đích sản xuất và kinh doanh để sinh lời.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CHƯƠNG 5 VỐN SẢN XUẤT CỦA DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG

Ch¬ng 5 : VèN S¶N XUÊT CñA DOANH NGHIÖP X¢Y DùNG 1. Kh¸i niÖm, thµnh phÇn vèn s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng 1.1. Kh¸i niÖm Theo nghÜa réng, vèn s¶n xuÊt trong x©y dùng cña doanh nghiÖp ®ã lµ nguån nguyªn vËt liÖu, tµi s¶n cè ®Þnh s¶n xuÊt, nh©n lùc, th«ng tin, uy tÝn... cña doanh nghiÖp ®îc sö dông cho môc ®Ých s¶n xuÊt vµ kinh doanh ®Ó sinh lêi. Theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng vµ nghÜa hÑp, vèn s¶n xuÊt x©y dùng cña doanh nghiÖp bao gåm hai bé phËn chÝnh: vèn cè ®Þnh vµ vèn lu ®éng. 1.2. Thµnh phÇn vèn s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng - Vèn cè ®Þnh trong x©y dùng cña danh nghiÖp - Vèn lu déng trong x©y dùng cña doanh nghiÖp 2. Vèn cè ®Þnh trong kinh doanh x©y dùng cña doanh nghiÖp 2.1. Kh¸i niÖm vÒ vèn cè ®Þnh vµ tµi s¶n cè ®Þnh a. Vèn cè ®Þnh trong x©y dùng lµ mét bé phËn cña vèn s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng cña doanh nghiÖp, ë d¹ng vËt thÓ gi÷ chøc n¨ng cña t liÖu lao ®éng vµ chóng tham gia vµo nhiÒu chu kú cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt; sau mçi chu 1
kú s¶n xuÊt mét bé phËn cña gi¸ trÞ cña vèn cè ®Þnh nµy ®îc chuyÓn vµo gi¸ s¶n phÈm, nhng h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cña nã t¬ng ®èi kh«ng thay ®æi. XÐt vÒ mÆt vËt chÊt chóng bao gåm 2 phÇn: Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh b. Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh lµ mét bé phËn cña t liÖu s¶n xuÊt lµm chøc n¨ng t liÖu lao ®éng, cã h×nh th¸i vËt chÊt (cã thÓ lµ tµi s¶n cã kÕt cÊu ®éc lËp hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu tµi s¶n liªn kÕt víi nhau ®Ó thùc hiÖn mét hay mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh); chóng ®ñ tiªu chuÈn lµ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh; nã tham gia vµo nhiÒu chu kú kinh doanh nhng h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cña nã vÉn kh«ng ®æi vÒ cÊu t¹o vËt chÊt vµ tÝnh n¨ng kü thuËt; qu¸ tr×nh tham gia vµo s¶n xuÊt nã cã thÓ bÞ hao mßn vÒ vËt chÊt, lµm cho tµi s¶n gi¶m sót vÒ tÝnh n¨ng kü thuËt vµ h háng ph¶i th¶i lo¹i ra khái s¶n xuÊt; cïng víi sù hao mßn vÒ vËt chÊt gi¸ trÞ cña nã còng gi¶m dÇn, phÇn gi¸ trÞ gi¶m ®ã ®îc chuyÓn dÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm do nã lµm ra. Tõ kh¸i niÖm trªn ta cã thÓ tãm t¾t tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh theo nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Theo chøc n¨ng Theo ®Æc ®iÓm Theo h×nh thøc khi tham gia vµo chuyÓn ®æi gi¸ 2
trÞ cña nã vµo s¶n xuÊt chi phÝ s¶n xuÊt - Cã tÝnh - Tham gia s¶n chÊt vËt xuÊt nhiÒu - Gi¸ trÞ bÞ chÊt lÇn gi¶m dÇn - Lµ t liÖu lao - H×nh th¸i vËt - §îc chuyÓn ®éng chÊt vÉn ®îc dÇn vµo chi - Cã gi¸ trÞ lín gi÷ nguyªn phÝ s¶n vµ thêi gian - BÞ hao mßn, xuÊt ra s¶n sö dông l©u h háng vµ bÞ phÈm dµi th¶i lo¹i VÝ dô: Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cña doanh nghiÖp lµ m¸y ®µo ®Êt, m¸y cÈu, m¸y b¬m bª t«ng, trô së lµm viÖc cña c«ng ty... c. Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh lµ tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt, nã ®îc nhËn biÕt b»ng mét kho¶n tiÒn tÖ ®· ®îc ®Çu t; nã ®ñ tiªu chuÈn lµ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh; nã tham gia nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh; gi¸ trÞ cña nã còng gi¶m dÇn theo thêi gian, phÇn gi¸ trÞ gi¶m ®ã ®îc chuyÓn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm 2.2. Tiªu chuÈn nhËn biÕt tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ v« h×nh 3
a. Tiªu chuÈn vµ nhËn biÕt tµi s¶n cè ®Þnh: ∗ T liÖu lao ®éng lµ nh÷ng tµi s¶n h÷u h×nh vµ nh÷ng kho¶n ®Çu t t¹o ra tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt nÕu tho¶ m·n ®ång thêi c¶ ba tiªu chuÈn díi ®©y th× ®îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh * Ba tiªu chuÈn cña tµi s¶n ®îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh: - Ch¾c ch¾n thu ®îc lîi Ých kinh tÕ trong t¬ng lai tõ viÖc sö dông tµi s¶n ®ã; - Cã thêi gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn; - Nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶i ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch tin cËy vµ cã gi¸ trÞ tõ 10.000.000 ®ång (mêi triÖu ®ång) trë lªn. b. C¸c tµi s¶n kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn TSC§ ∗ Nh÷ng t liÖu lao ®éng kh«ng tho¶ m·n ®ång thêi tiªu chuÈn nhËn biÕt TSC§ trªn th× ®îc gäi lµ c«ng cô dông cô hay cßn gäi lµ tµi s¶n lu ®éng hay vËt rÎ tiÒn mau háng vµ do vèn lu ®éng chi tr¶. ∗ Nh÷ng kho¶n chi phÝ t¹o ra tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt kh«ng ®ång thêi tho¶ m·n c¶ ba tiªu chuÈn nhËn biÕt TSC§ th× ®îc h¹ch to¸n trùc tiÕp hoÆc ®îc ph©n bæ dÇn vµo chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2.3. Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp x©y dùng a. Ph©n lo¹i tµi s¶n theo h×nh th¸i vËt chÊt cña tµi s¶n cè ®Þnh 4
- Tµi s¶n cè h÷u h×nh: nhµ cöa, m¸y mãc, thiÕt bÞ thi c«ng.... - Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh: b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng s¶n phÈm... b. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých sö dông cña TSC§: - Tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho môc ®Ých kinh doanh lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh do doanh nghiÖp qu¶n lý, sö dông cho c¸c môc ®Ých kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh, quèc phßng lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh do doanh nghiÖp qu¶n lý sö dông cho c¸c môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh, quèc phßng trong doanh nghiÖp - Tµi s¶n cè ®Þnh b¶o qu¶n hé, gi÷ hé, cÊt gi÷ hé lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh doanh nghiÖp b¶o qu¶n hé, gi÷ hé cho ®¬n vÞ kh¸c hoÆc cÊt gi÷ hé Nhµ níc theo quy ®Þnh cña c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn. c. Ph©n lo¹i tµi s¶n theo tÝnh chÊt s¶n xuÊt cña tµi s¶n khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - Tµi s¶n cè ®Þnh s¶n xuÊt + Tµi s¶n cè ®Þnh s¶n xuÊt tÝnh cùc: m¸y mãc thiÕt bÞ thi c«ng... 5
+ Tµi s¶n cè ®Þnh s¶n xuÊt thô ®éng: nhµ xëng s¶n xuÊt, trô trë lµm viÖc cña c«ng ty... - Tµi s¶n cè ®Þnh phi s¶n xuÊt: nhµ ë,... d. Ph©n lo¹i tµi s¶n theo ph¹m vi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh - Tµi s¶n cè ®Þnh ho¹t ®éng trong lÜnh vùc thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh - C¸c tµi s¶n ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c ngoµi x©y l¾p e. Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh theo nguån h×nh thµnh vèn - Tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h×nh thµnh tõ nguån v«n ng©n s¸ch hoÆc cã nguån gèc tõ ng©n s¸ch - Tµi s¶n cè ®Þnh h×nh thµnh tõ nguån vèn tù cã - Tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h×nh thµnh tõ vèn vay - Tµi s¶n cè ®Þnh h×nh thµnh tõ c¸c nguån vèn kh¸c 3. §¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y dùng 3.1. §¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh vÒ mÆt gi¸ trÞ §¸nh gi¸ tµi s¶n theo gi¸ nguyªn thuû cña tµi s¶n a. cè ®Þnh (hay cßn gäi lµ nguyªn gi¸ cña tµi s¶n) (ký hiÖu: Go) 6
Gi¸ nguyªn thuû cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra ®Ó cã ®îc tµi s¶n cè ®Þnh tÝnh tíi thêi ®iÓm ®a tµi s¶n vµo ho¹t ®éng b×nh thêng Go= Gg + Cvc + Clv + Cth (®¬n vÞ tÝnh ®ång) (6.1) Gg: Gi¸ gèc thùc tÕ cña tµi s¶n cè ®Þnh khi mua s¾m, x©y dùng... (®¬n vÞ tÝnh ®ång) Cvc: Chi phÝ vËn chuyÓn, th¸o l¾p, t©n trang...(nÕu cã) (®¬n vÞ tÝnh ®ång) Clv: Chi phÝ tr¶ l·i vay trong ®Çu t khi cha ®a tµi s¶n cè ®Þnh vµo ho¹t ®éng (nÕu cã) (®¬n vÞ tÝnh ®ång) Cth: Chi phÝ vÒ thuÕ tríc b¹ hoÆc lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã) (®¬n vÞ tÝnh ®ång) ¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ x¸c ®Þnh ®¬n gi¶n, nhanh, cã thÓ x¸c ®Þnh tõ sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh nghiÖp. Nhng theo chØ tiªu nµy cã nhîc ®iÓm lµ gi¸ c¶ kh«ng s¸t víi gi¸ c¶ thùc tÕ do tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ vµ do trît gi¸ Trªn thùc tÕ cã nhiÒu lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h×nh thµnh tõ c¸c c¸ch thøc kh¸c nhau. §¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh theo nguyªn gi¸ ®îc b. ®¸nh gi¸ l¹i theo gi¸ t¹i thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ (hay gäi lµ gi¸ kh«i phôc) (ký hiÖu: Gkp) Gi¸ kh«i phôc cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh mua s¾m ë c¸c thêi kú tríc ®îc ®¸nh gi¸ l¹i theo 7
mÆt b»ng gi¸ hiÖn hµnh víi cïng lo¹i tµi s¶n ®ã vµ ®îc xem nh ë tr¹ng th¸i hoµn toµn míi. C«ng thøc x¸c ®Þnh gi¸ kh«i phôc gièng nh c«ng thøc x¸c ®Þnh nguyªn gi¸ nhng cã ®iÓm kh¸c lµ mÆt b»ng gi¸ ®Ó tÝnh gi¸ kh«i phôc lµ mÆt b»ng t¹i thêi ®iÓm ®¸nh gi¸. Nguyªn nh©n ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh lµ do gi¸ c¶ thay ®æi do t¸c ®éng cña trît gÝa vµ hao mßn v« h×nh tµi s¶n cè ®Þnh. ViÖc ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n lµm cho khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc ®ång nhÊt vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc b¶o toµn vèn cho doanh nghiÖp. Ph¬ng ph¸p nµy kh¾c phôc ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ theo gi¸ ban ®Çu, phï hîp víi thùc tÕ kinh doanh. Tuy nhiªn viÖc ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh ë ®©y ph¶i tiÕn hµnh thêng xuyªn hµng n¨m vµ rÊt tèn kÐm. §¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh theo nguyªn gi¸ cßn l¹i c. cña tµi s¶n, ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ ban ®Çu (nguyªn gi¸) cña tµi s¶n cè ®Þnh cã trõ ®i phÇn cl khÊu hao ®· tiÕn hµnh: (ký hiÖu: Go ) G0 = G0 − Tkh cl (®¬n vÞ tÝnh ®ång) (6.2) 8
G0: Nguyªn gi¸cña tµi s¶n cè ®Þnh (®¬n vÞ tÝnh ®ång) Tkh: Sè hao mßn luü kÕ cña TSC§ (hoÆc Sè khÊu hao lòy kÕ cña TSC§) (®¬n vÞ tÝnh ®ång) §¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh theo gi¸ kh«i phôc cßn d. l¹i, lµ gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn t¹i ë thêi ®iÓm so s¸nh cã trõ ®i phÇn khÊu hao ®· tiÕn hµnh tÝnh cl theo gi¸ kh«i phôc. (ký hiÖu: Gkp ) Gkp = Gkp − Tkh cl kp (®¬n vÞ tÝnh ®ång) (6.3) GKP : lµ nguyªn gi¸ ®îc ®¸nh gi¸ l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh hay lµ gi¸ kh«i phôc cña tµi s¶n cè ®Þnh (®¬n vÞ tÝnh ®ång) kp Tkh : Sè tiÒn khÊu hao tÝch lòy tÝnh theo gi¸ kh«i phôc 3.2. §¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh vÒ t×nh tr¹ng kü thuËt 4. Hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y dùng 4.1. Hao mßn h÷u h×nh Kh¸i niÖm, c¸c nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn 4.1.1. tèc ®é hao mßn h÷u h×nh a. Kh¸i niÖm hao mßn h÷u h×nh Hao mßn h÷u h×nh cña tµi s¶n cè ®Þnh xÐt theo gãc ®é kü thuËt (gäi t¾t lµ hao mßn h÷u h×nh) lµ sù thay ®æi h×nh d¸ng bªn ngoµi vµ cÊu t¹o vËt chÊt bªn trong cña tµi 9
s¶n cè ®Þnh do t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh sö dông vµ cña m«i trêng tù nhiªn. Do ®ã gi¸ trÞ sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh nh c«ng suÊt, ®é bÒn v.v… bÞ gi¶m ®i. b. C¸c nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn tèc ®é cña hao mßn h÷u h×nh: Nh©n tè liªn quan ®Õn chÕ t¹o tµi s¶n cè ®Þnh nh: - + ChÊt lîng cña ®å ¸n thiÕt kÕ chÕ t¹o tµi s¶n; + ChÊt lîng cña nguyªn vËt liÖu dïng ®Ó chÕ t¹o s¶n phÈm; + Tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt chÕ t¹o ra tµi s¶n; + Tr×nh ®é l¾p r¸p, b¶o hµnh s¶n phÈm... Nh©n tè liªn quan ®Õn sö dông tµi s¶n cè ®Þnh - phô thu«c vµo: + ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña tµi s¶n; + chÕ ®é lµm viÖc cña tµi s¶n ®ñ t¶i, qu¸ t¶i hay non t¶i; + Tr×nh ®é cña ngêi sö dông tµi s¶n; + Phô thuéc vµo ®èi tîng lao ®éng mµ tµi s¶n cè ®Þnh trùc tiÕp lµm viÖc, vÝ dô m¸y ®µo ®Êt phô thuéc vµo cÊp ®Êt, lo¹i ®Êt mµ m¸y ®µo; + Phô thuéc vµo chÊt lîng nhiªn liÖu, n¨ng lîng dïng cho tµi s¶n cè ®Þnh; + Phô thuéc vµo chÕ ®é söa ch÷a, gi÷ g×n b¶o qu¶n tµi s¶n 10
Nh©n tè liªn quan ®Õn ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng, m«i - trêng mµ tµi s¶n ph¶i trùc tiÕp lµm viÖc nh: nhiÖt ®é, ®é Èm, ma b·o, ¨n mßn ho¸ häc... t¸c h¹i cña hao mßn h÷u h×nh vµ biÖn ph¸p 4.1.2. h¹n chÕ t¸c ®éng cña hao mßn h÷u h×nh a. T¸c h¹i cña hao mßn h÷u h×nh - ChÊt lîng sö dông cña tµi s¶n gi¶m sót: Nh n¨ng suÊt gi¶m, chÊt lîng s¶n phÈm lµm ra gi¶m, ®é tin cËy trong sö dông tµi s¶n cè ®Þnh gi¶m nh tµi s¶n hay s¶y ra h háng bÊt thêng h¬n, chi phÝ nhiªn liÖu, n¨ng lîng cho tµi s¶n cè ®Þnh cao lªn so víi lóc tµi s¶n cha bÞ hao mßn h÷u h×nh - Tèn kÐm cho chi phÝ söa ch÷a tµi s¶n do tµi s¶n hay bÞ háng h¬n - Ph¶i ngõng s¶n xuÊt do tµi s¶n bÞ h háng vµ söa ch÷a - Tµi s¶n bÞ hao mßn g©y « nhiÔm m«i trêng, gi¶m kh¶ n¨ng c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho ng¬× sö dông... b. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ lµm gi¶m t¸c h¹i cña hao mßn h÷u h×nh - C¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn tæ chøc qu¶n lý ë kh©u chÕ t¹o, kh©u sö dông, kh©u b¶o qu¶n tµi s¶n cè ®Þnh. - §Çu t mua s¾m c¸c tµi s¶n cè ®Þnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu ViÖt Nam. - Thùc hiÖn tèt chÕ ®é söa ch÷a, b¶o dìng ®Þnh kú theo kÕ ho¹ch quy ®Þnh. 11
- N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cho nh÷ng ngêi khai th¸c vËn hµnh tµi s¶n cè ®Þnh. - KiÓm so¸t chÊt lîng c¸c nhiªn liÖu, n¨ng lîng cung cÊp cho tµi s¶n cè ®Þnh ho¹t ®éng ®¶m b¶o ®óng yªu cÇu quy ®Þnh. - T¹o ®ñ viÖc lµm cho tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó thu håi nhanh chi phÝ ®Çu t ban ®Çu th«ng qua khÊu hao. - Chó träng c¸c biÖn ph¸p b¸n, kho¸n, cho thuª tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó h¹n chÕ ¶nh hëng cña hao mßn h÷u h×nh v.v. 4.2. Hao mßn v« h×nh a. Kh¸i niÖm, nguyªn nh©n g©y ra hao mßn v« h×nh Hao mßn v« h×nh cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ (gäi t¾t lµ hao mßn v« h×nh kinh tÕ) gåm cã hai tr- êng hîp: Hao mßn v« h×nh kinh tÕ lo¹i mét x¶y ra cho mét tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn ®ang sö dông khi xuÊt hiÖn mét tµi s¶n cè ®Þnh cã cïng c«ng dông vµ nguyªn lý cÊu t¹o nhng nã l¹i cã gi¸ trÞ s¶n xuÊt rÎ h¬n vµ do ®ã nã còng cã gi¸ thµnh s¶n phÈm do nã s¶n xuÊt ra bÐ h¬n. ë ®©y gi¸ s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh ngµy cµng rÎ h¬n chñ yÕu lµ do tiÕn bé kü thuËt vµ tæ chøc ë kh©u s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh ®ang xÐt. 12
Hao mßn v« h×nh kinh tÕ lo¹i hai x¶y ra cho mét tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn ®ang sö dông khi xuÊt hiÖn mét tµi s¶n cè ®Þnh cã cïng c«ng dông nhng l¹i cã nguyªn lý cÊu t¹o tiÕn bé h¬n vµ do ®ã cã n¨ng suÊt lín h¬n vµ gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm do tµi s¶n cè ®Þnh lµm ra bÐ h¬n. Hao mßn v« h×nh lo¹i mét vµ lo¹i hai x¶y ra ®Òu do nguyªn nh©n tiÕn bé kü thuËt, nhng víi hao mßn v« h×nh lo¹i mét th× nhê tiÕn bé kü thuËt ë kh©u s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh, cßn víi hao mßn v« h×nh lo¹i hai th× nhê tiÕn bé kü thuËt ë kh©u thiÕt kÕ cÊu t¹o tµi s¶n cè ®Þnh. Trong tr - êng hîp hao mßn v« h×nh lo¹i hai, gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh vµ suÊt vèn ®Çu t cña tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ t¨ng lªn so víi tµi s¶n cè ®Þnh ®îc so s¸nh hiÖn cã, nhng gi¸ thµnh cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm do tµi s¶n cè ®Þnh lµm ra th× nhÊt ®Þnh ph¶i nhá h¬n. Trong trêng hîp trît gi¸ c¸c vÊn ®Ò trªn ph¶i ®îc xem xÐt trªn c¬ së ®a c¸c chØ tiªu gi¸ ë c¸c n¨m vÒ cïng mét mÆt b»ng gi¸. Trong x©y dùng c¸c tµi s¶n cè ®Þnh lµ m¸y x©y dùng cã thÓ bÞ hao mßn v« h×nh do c¸c mÉu nhµ cöa thay ®æi. VÝ dô c¸c lo¹i cÇn trôc x©y dùng bÞ hao mßn v« h×nh khi nã kh«ng cã ®ñ chiÒu cao hay b¸n kÝnh tay víi ®Ó x©y dùng c¸c mÉu nhµ cã kÝch thíc lín h¬n míi xuÊt hiÖn. Trong trêng hîp hao mßn v« h×nh lo¹i mét, vÊn ®Ò thay thÕ tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã ®· bÞ hao mßn v« h×nh 13
kh«ng ®îc ®Æt ra. Trong trêng hîp hao mßn v« h×nh lo¹i hai th× vÊn ®Ò thay thÕ lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã bÞ l¹c hËu sÏ ®îc ®Æt ra dùa trªn c¸c tÝnh to¸n vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Muèn tr¸nh ¶nh hëng xÊu cña hao mßn v« h×nh lo¹i hai ®èi víi lo¹i tµi s¶n hiÖn cã ta ph¶i rót ng¾n thêi gian thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o chóng còng nh ph¶i t¨ng cêng sö dông chóng theo thêi gian kÕt hîp víi viÖc sö dông c¸c h×nh thøc khÊu hao hîp lý. b. T¸c h¹i do hao mßn v« h×nh tµi s¶n cè ®Þnh g©y ra: * Trêng hîp x¶y ra hao mßn v« h×nh lo¹i mét. - Chi phÝ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm sÏ cao do khÊu hao tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt sÏ lín (nÕu vÉn tÝnh khÊu hao theo nguyªn gi¸). - NÕu ph¶i khÊu hao tµi s¶n víi gi¸ thÊp sÏ khã thu håi ®îc ®Çu t ban ®Çu vµo tµi s¶n. * Trêng hîp x¶y ra hao mßn v« h×nh lo¹i hai - NÕu vÉn sö dông tµi s¶n cò, l¹c hËu th×: + N¨ng suÊt thÊp + Chi phÝ nhiªn liÖu, n¨ng lîng cao. + ChÊt lîng s¶n phÈm lµm ra thÊp. + Lîi nhuËn t¹o ra bÞ h¹n chÕ ®¸ng kÓ. + Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp gi¶m. 14
- NÕu ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ hoÆc thay thÕ c¸c tµi s¶n cè ®Þnh cò l¹c hËu th×: + Ph¶i bá vèn ®Çu t cho hiÖn ®¹i ho¸. + Mét phÇn gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh cò cã thÓ kh«ng ®îc thu håi khi tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i thanh lý tr íc thêi h¹n sö dông quy ®Þnh. c. BiÖn ph¸p h¹n chÕ t¸c ®éng cña hao mßn v« h×nh X¸c ®Þnh thêi h¹n khÊu hao, ph¬ng ph¸p khÊu hao - ph¶i xÐt ®Õn hao mßn v« h×nh. - T¹o ®ñ viÖc lµm cho tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó thu håi nhanh chi phÝ ®Çu t ban ®Çu th«ng qua khÊu hao. - Sö dông c¸c tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn v« h×nh mét c¸ch hîp lý. - Chó träng c¸c biÖn ph¸p b¸n, kho¸n, cho thuª tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó h¹n chÕ ¶nh hëng cña hao mßn v« h×nh v.v. 5. KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y dùng 5.1. Kh¸i niÖm vµ môc ®Ých cña khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y dùng a. Kh¸i niÖm khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: lµ viÖc tÝnh to¸n vµ ph©n bæ mét c¸ch cã hÖ thèng nguyªn gi¸ hoÆc nguyªn gi¸ ®îc ®¸nh gi¸ l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong thêi gian sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh. 15
b. Môc ®Ých cña khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y dùng KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ sù chuyÓn dÇn gi¸ trÞ cña TSC§ vµo s¶n phÈm mµ nã lµm ra ®Ó khi tµi s¶n ®ã kh«ng cßn sö dông ®îc n÷a tøc lµ bÞ th¶i lo¹i ra khái s¶n xuÊt th× ta cã thÓ thu ®îc vèn ®Çu t mua s¾m ban ®Çu TSC§ ®ã. 5.2. C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n khÊu hao trong x©y dùng a. Ph¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu theo thêi gian (ph¬ng ph¸p khÊu hao tuyÕn tÝnh): ý tëng cña ph¬ng ph¸p nµy lµ víi mçi mét ®¬n vÞ thêi gian sö dông TSC§ chÞu mét lîng tiÒn khÊu hao nh nhau nªn ta gäi lµ ph¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu theo thêi gian; nÕu biÓu diÔn gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n theo thêi gian th× nã lµ mét ®êng th¼ng nªn gäi lµ ph¬ng ph¸p khÊu hao tuyÕn tÝnh. Theo c¸ch nµy møc khÊu hao tuyÖt ®èi hµng n¨m (ký hiÖu lµ K dnam ) sÏ lµ: A = nam K (®¬n vÞ tÝnh ®ång) d n Trong ®ã: A - Tæng sè tiÒn ph¶i khÊu hao sau c¶ ®êi tµi s¶n cè ®Þnh(®¬n vÞ tÝnh ®ång) . 16
A = Go – SV Th«ng thêng Trong ®ã: Go lµ nguyªn gi¸ hoÆc nguyªn gi¸ ®¸nh gi¸ l¹i cña TSC§ SV: lµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n khi thanh lý Theo v¨n b¶n hiÖn hµnh cña nhµ níc (Th«ng t sè 203/2009/TT-BTC cña Bé Tµi ChÝnh ngµy 20 th¸ng 10 n¨m 2009 vÒ Híng dÉn chÕ ®é qu¶n lý, sö dông vµ trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh) khi x¸c ®Þnh chi phÝ ®Ó tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp A = Go ; cßn SV ®îc coi lµ mét kho¶n thu nhËp bÊt thêng. n - Tuæi thä (hay thêi h¹n khÊu hao, hay niªn h¹n sö dông) cña tµi s¶n cè ®Þnh. Møc khÊu hao t¬ng ®èi hµng n¨m (ký hiÖu lµ K % nam ) sÏ lµ: nam Kd = K % nam * 100 (®¬n vÞ %) Go ¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ ®¬n gi¶n trong tÝnh to¸n, nhng nã kh«ng ph¶n ¶nh ®óng t×nh h×nh h háng cña tµi s¶n cè ®Þnh vµ kh«ng thay ®æi linh ho¹t theo t×nh h×nh thÞ trêng. Theo ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta thêng gäi lµ ph¬ng ph¸p khÊu hao tr× ho·n hay ph¬ng ph¸p khÊu hao chËm theo thêi gian. 17
b. Ph¬ng ph¸p khÊu hao c©n ®èi gi¶m dÇn (hay ph¬ng ph¸p khÊu hao theo tû lÖ kh«ng ®æi so víi gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ë ®Çu mçi n¨m) Theo c¸ch nµy phÇn tr¨m khÊu hao ®îc qui ®Þnh kh«ng ®æi (ký hiÖu lµ K%) vµ ®îc tÝnh so víi gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu mçi n¨m: Sè tiÒn khÊu hao cña n¨m t ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: K d = K % * Gtcl1 t (®¬n vÞ tÝnh ®ång) (6.6) − Trong ®ã: t K d : Sè tiÒn khÊu hao ë n¨m t (víi t=1÷ n) (®¬n vÞ tÝnh ®ång) Gtcl1 : sè tiÒn cßn l¹i cña tµi s¶n ë ®Çu n¨m t (®¬n vÞ − tÝnh ®ång) Víi n¨m t=1 th× Gtc−l1 =Go; víi t=2 th× Gtc−l1 = Go- Kd ; .... 1 K% lµ tû lÖ khÊu hao kh«ng ®æi ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:   1 − n SV  K % = 100. (®¬n vÞ tÝnh %) Go    (6.7) Trong trêng hîp SV = 0 lóc ®ã ta ph¶i x¸c ®Þnh 18
K % = K % nam * H s (®¬n vÞ tÝnh %) (6.8) K%nam: tû lÖ khÊu hao t¬ng ®èi theo ph¬ng ph¸p tuyÕn tÝnh Hs: lµ hÖ sè ®iÒu chØnh ®îc sö dông theo kinh nghiÖm nh sau: Hs = 1,5 nÕu n Kn¨md th× ta lÊy tiÒn khÊu hao trong n¨m t b»ng Ktd Ktd < Kn¨md th× ta lÊy tiÒn khÊu hao trong n¨m t b»ng Kn¨md Khi tæng sè tiÒn khÊu hao tÝch luü b»ng A th× ta sÏ dõng khÊu hao tµi s¶n ®ã (tøc lµ Ktd = 0) ¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ nh÷ng n¨m ®Çu khÊu hao nhiÒu h¬n nh÷ng n¨m sau nªn h¹n chÕ ®îc nh÷ng ¶nh hëng xÊu do hao mßn v« h×nh g©y nªn. Nhng cã nhîc ®iÓm lµ chi phÝ s¶n xuÊt cao nªn h¹n chÕ sù c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng c. KhÊu hao theo tæng sè thø tù n¨m (khÊu hao theo thêi gian kiÓu phi tuyÕn víi sè tiÒn khÊu hao hµng n¨m gi¶m ®i ®Òu ®Æn). 19
Theo ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta dùa vµo tæng c¸c sè thø tù cña c¸c n¨m ph¶i khÊu hao tõ 1 ®Õn n ®Ó ® a ra ph¬ng ph¸p khÊu hao. Sè tiÒn khÊu hao ë n¨m t lµ Ktd: K d = A * K %t t (®¬n vÞ tÝnh ®ång) n − t +1 K %t = n.(n + 1) Trong ®ã 2 K%t: tû lÖ khÊu hao ë n¨m t. ¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ nh÷ng n¨m ®Çu khÊu hao nhiÒu h¬n nh÷ng n¨m sau nªn h¹n chÕ ®îc nh÷ng ¶nh hëng xÊu do hao mßn v« h×nh g©y nªn. Nhng cã nhîc ®iÓm lµ chi phÝ s¶n xuÊt cao nªn h¹n chÕ sù c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng d. KhÊu hao theo khèi lîng s¶n phÈm ®¹t ®îc cña tµi s¶n cè ®Þnh Theo ph¬ng ph¸p nµy cø mçi mét ®¬n vÞ s¶n phÈm dù kiÕn s¶n xuÊt ra ph¶i chÞu mét lîng tiÒn khÊu hao nh nhau. Møc khÊu hao ë n¨m t ®îc x¸c ®Þnh nh sau: 20