Chương III: Bộ giáp xác râu ngành

Chia sẻ: Nguyễn Đăng Khoa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

395
lượt xem 62
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đây là một nhóm sinh vật phân bố rộng rãi trong tất cả các loại hình thủy vực, nhưng chúng dễ dàng phân phát và phân loại

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương III: Bộ giáp xác râu ngành

Chæång III BÄÜ GIAÏP XAÏC RÁU NGAÌNH (CLADOCERA) Âáy laì mäüt nhoïm sinh váût phán bäú räüng trong táút caí caïc loaûi hçnh thuíy væûc, nhæng laûi dãù daìng quan saït vaì phán loaûi nãn chuïng laì âäúi tæåüng nghiãn cæïu ráút thêch håüp cho caïc nhaì thuíy sinh hoüc vaì sinh thaïi hoüc thuíy væûc. Phán bäú räüng khàõp caïc vuìng trãn traïi âáút vaì thæåìng tháúy åí caïc thuíy væûc taûm thåìi vaì coï nhiãöu cháút hæîu cå. I. Âàûc Âiãøm Chung 1. Hçnh thaïi Háöu hãút caïc sinh váût thuäüc bäü Cladocera coï chiãöu daìi tæì 0.2 - 0.3 mm. Cå thãø khäng phán âäút roí raìng nhæng háöu hãút âãöu coï pháön voí giaïp bao láúy âáöu vaì ngæûc. Pháön ngæûc âæåüc bao bàòng mäüt táúm voí gáúp laûi åí læng träng giäúng nhæ hai maînh voí. Nhçn màût sau cuía voí ráút âa daûng, coï thãø coï hçnh oval, hçnh troìn hay hçnh keïo daìi hoàûc hçnh coï goïc caûnh. Trãn màût voí coï hçnh hay chaûm träø hçnh maûng læåïi hay hçnh keí soüc hoàûc nhæîng daûng khaïc. Nhiãöu loaìi åí pháön sau coï gai vaì caûnh buûng coï tå, màût trong cuía caûnh buûng coï nhæîng âæåìng veî maînh mai. a. Âáöu: laì mäüt khäúi chàõc chàõn, kên. Cong vãö dæåïi vaì phêa læng vaì âäi khi taûo ra vãút måì giæîa âáöu vaì thán taûo nãn cäø. Cáúu truïc dãù tháúy nháút åí pháön âáöu laì màõt keïp ráút låïn âoï laì mäüt daûng giäúng nhæ tháúu kênh trong suäüt bao láúy mäüt khäúi maìu. Màõt coï thãø xoay quanh vaì nhaïy âæåüc nhåì ba âäi cå nhoí. Màõt âån (sàõc âiãøm) nhoí nàòm åí phêa sau hay dæåïi màõt keïp.
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 b. Ráu A1: dênh åí caûnh buûng gáön meïp sau cuía âáöu. Ráu naìy nhoí, êt âæåüc chuï yï, khäng phán âäút vaì coï tå caîm nháûn âæåüc muìi. c. Ráu A2: ráút låïn, dênh vaìo bãn gáön caûnh sau cuía âáöu. Mäùi ráu âãöu coï âäút gäúc chàõc vaì khoeí, nhaïnh læng vaì nhaïnh buûng âãöu phán âäút. Hai nhaïnh naìy âãöu mang nhiãöu tå hçnh läng chim, Cäng thæïc tå thæåìng duìng âãø phán loaûi âãún giäúng vaì loaìi thê duû nhæ åí Daphnia 0 − 0 −1− 3 laì ; âiãöu naìy cho biãút ràòng nhaïnh læng coï 4 âäút coï säú tå 1−1− 3 láön læåüt laì 0, 0, 1 vaì 3, nhaïnh buûng coï 3 âäút våïi säú tå trãn tæìng âäút láön læåüt laì 1, 1 vaì 3. Ngoaìi ra coìn coï cäng thæïc âäút ráu kyï hiãûu Hçnh 3.1: Hçnh thaïi cuía Cldocera (Daphnia pulex). B: naîo; BC: buäöng phäi; C: nhaïnh ruäüt; CE: màõt keïp; F: gäúc ráu; FA: ráu bàòng caïc säú A1; H: tim; INT: ruäüt; O: màõt âån; OV: buäöng træïng; R: chuíy; SG: tuyãún voí. (theo Storch, 1925). caïch råìi nhau thê duû nhæ cäng thæïc âäút ráu cuía Daphnidae laì 4 - 3, cuía Chydoridae laì 3 - 3. Caïc ráu naìy hoaût âäüng âæåüc nhåì vaìo hoaût âäüng cuía cå læng åí vuìng cäø. Ngoaìi ra cuîng coï nhæîng båì hay gäúc tå khoeí. 58
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... d. Chuíy hay moí: coï thãø phaït triãøn hay khäng phaït triãøn, noï nàòm giæîa âáöu phêa træåïc ráu A1. e. Pháön miãûng: nhoí nàòm gáön pháön näúi giæîa âáöu vaì thán. Pháön ngoaìi cuía miãûng gäöm coï (i) mäi trãn; (ii) mät âäi haìm dæåïi våïi ràng cæïng vaì khoeí; (iii) mät âäi haìm trãn nhoí nhàòm âæa thæïc àn vaìo haìm dæåïi; vaì (iv) mäüt mäi dæåïi. Mäi dæåïi cuía caïc loaìi trong hoü Macrothricidae vaì Chydoridae coï daûng hçnh muäùng. f. Chán: hçnh thuìy hay hçnh laï coï nhiãöu tå gäöm 5 hay 6 âäi. Chán phán chia thaình hai nhaïnh nhæng khäng roí raìng. ÅÍ hoü Sididae vaì Holopedidae caïc âäi chán âãöu giäúng nhau nhæng âäúi våïi caïc hoü khaïc thç hai Hçnh 3.2: Caïc âäi chán ngæûc. A: chán thæï1; B: chán thæï 2; C: chán thæï 3; D: chán thæï 4; E: chán thæï 5. âäi âáöu tiãn coï daûng ngoïn coï thãø giuïp con váût baïm vaìo giaï thãø. g. Âuäi buûng: pháön buûng tiãu giaím nhæng coìn laûi pháön âuäi buûng nàòm åí pháön cuäúi cå thãø, thæåìng gáúp vaìo trong, trãn âoï coï 2 tå daìi vaì táûn cuìng laì vuäút ngoün, trãn caûnh cuía âuäi buûng coìn coï mäüt haìng ràng meïp. Nhiãûm vuû chuí yãúu cuía âuäi buûng laì âuäøi nhæîng sinh váût hay cháút hæîu cå baïm vaìo chán ngæûc, ngoaìi ra coï thãø laìm con váût di chuyãøn âæåüc. 2. Cáúu taûo trong 59
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 a. Hãû tiãu hoaï: ráút âån giaín, åí pháön âáöu coï mäüt thæûc quaín ngàõn vaì heûp âäø vaìo daû daìy, tuy váûy khäng phán biãût âæåüc pháön naìo laì daû daìy vaì pháön naìo laì ruäüt. Ruäüt coï thãø thàóng hay xoàõn, nhçn vaìo âáy coï thãø biãút con váût säúng hay chãút vç khi chãút thæïc àn trong ruäüt coï maìu sáùm. b. Hãû tuáön hoaìn: tim coï hçnh traïi banh nàòm phiaï sau âáöu gáön caûnh læng, maïu âi vaìo tim nhåì hai meïp sau miãûng vaì chaíy vãö phiïa træåïc. Khäng coï maûch maïu, maïu chaíy trong xoang nhåì hãû thäúng maìng treo cuía ruäüt, tãú baìo maïu khäng coï maìu hay maìu håi vaìng. c. Hãû hä háúp: con váût láúy O2 vaì thaíi CO2 thäng qua bãö màût cå thãø nhæng chuí yãúu laì màût trong cuía voí vaì nháút laì åí caïc âäi chán. d. Hãû baìi tiãút: caïc tuyãún voí nàòm gáön pháön âáöu cuía voí coï chæïc nàng baìi tiãút, hoaût âäüng cuía noï chæa âæåüc biãút roí. e. Hãû tháön kinh vaì caïc giaïc quan: gäöm hai dáy tháön kinh buûng vaì trãn âoï coï nhiãöu haûch näúi våïi caïc âäi dáy tháön kinh. Naío nàòm træåïc thæûc quaín. Màõt coï nhiãûm vuû âënh hæåïng vaì caím nháûn aïnh saïng. Tå caîm nháûn muìi nàòm åí meïp cuía voí, trãn ráu A1 vaì vuìng quanh miãûng. Tå caîm giaïc laì pháön chênh vaì nàòm åí gäúc cuía âäút ráu A2. f. Hãû sinh duûc: tuyãún sinh duûc dãù nháûn khi con váût thaình thuûc, hai buäön træïng låïn nàòm åí pháön læng, âäi khi åí pháön buûng cuía ruäüt trong vuìng ngæûc. Tuìy vaìo giai âoaûn sinh saín maì buäöng træïng âáöy træïng våïi nhiãöu noaîn baìo coï nhán låïn hay âáöy noaîn hoaìn. Voìi træïng nàòm åí pháön læng vãö phêa cuäúi, nhoí nhàõn thanh maính ráút khoï nháûn træì khi âang coï træïng âi qua. Tuïi tinh nàòm åí pháön sau cuía voí, noï seî âäø vaìo ruäüt vaì chaíy ra ngoaìi qua âuäi buûng gáön háûu män hay vuäút ngoün. Âäi khi âuäi buûng biãún thaình cå quan giao phäúi. 60
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... 3. Váûn âäüng Cladocera váûn âäüng theo kiãøu giáût tæìng cån, ráu A2 laì cå quan váûn âäüng chênh, âa pháön chuïng di chuyãøn bàòng caïch nhaíy liãn tuûc taûo ra caïc bæåïc nhaíy nhanh hay cháûm. Viãûc cho ràòng Cladocera coï khaí nàng båi laì chæa coï cå såí khoa hoüc. Caïc loaìi xuáút hiãûn åí vuìng giaìu thæïc àn coï caïch váûn âäüng theo kiãøu båi nhåì vaìo ráu A2, caïch naìy coï liãn quan våïi viãûc láúy thæïc àn. Nhæîng loaìi säúng âaïy coï thãø duìng âuäi buûng âãø di chuyãøn . 4. Dinh dæåîng Kãút håüp våïi sæû váûn âäüng cuía caïc chán ngæûc coï tå cæïng, váût cháút tæì trong næåïc seî âi vaìo voí. Caïc cæí âäüng seî âæa pháön thæïc àn loüc âæåüc âi vaìo meïp buûng cäø gäúc chán, luïc naìy noï seî läi cuäún thæïc àn âi vaìo pháön miãûng. Thæïc àn chênh cuía chuïng laì taío vaì nguyãn sinh âäüng váût, cuîng coï thãø coï pháön thæïc àn khaïc nhæng biãút roí raìng nháút laì cháút hæîu cå âang phán huíy (detritus) caïc loaûi. Nhæng thæûc tãú cho tháúy våïi pháön thæïc àn coï kêch cåí thêch håüp seî âæåüc âæa vaìo äúng tiãu hoaï maì khäng cáön coï sæû læûa choün naìo. Thæïc àn coï kêch thæåïc låïn khi âæa vaìo miãûng thç noï seî bë âáøy ra ngoaìi bàòng caïc såüi tå åí gäúc chán ngæûc säú 1, sau âoï bë âuäi buûng âaï ra ngoaìi. Cuîng coï viãûc tháøm tháúu qua thaình cå thãø nhæng chæa thãø hiãûn roí raìng. Mäüt vaìi loaìi nhæ Polyphemus vaì Leptodora laì váût dæî, coï chán biãún âäøi âãø láúy thæïc àn, thæïc àn cuía chuïng laì entomostraca vaì truìng baïnh xe. 5. Sinh saín Hçnh thæïc sinh saín âån tênh xuáút hiãûn trong suäút qua trçnh säúng vaì xuáút hiãûn quanh nàm, våïi hçnh thæïc naìy chè sinh ra con caïi. Caïc noaîn nguyãn baìo âæåüc giaím phán mäüt láön trong buäöng træïng vaì sau âoï theo äúng dáùn træïng âi vaìo buäöng phäi. Buäöng phäi laì mäüt khoang träúng nàòm åí pháön læng, noï âæåüc âoïng hay måí nhåì vaìo âuäi buûng. Tuìy theo loaìi vaì âiãöu kiãûn mäi træåìng 61
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 säúng maì trong buäöng phäi coï tæì 2-40 træïng thæåìng thç coï 10-20. Træïng trinh saín nåí trong buäöng phäi naìy vaì seî âæa ra ngoaìi khi chuïng træåíng thaình. Hçnh thæïc sinh saín hæîu tênh xuáút hiãûn khi mäi træåìng coï con âæûc. Säú læåüng con âæûc thæåìng chè chiãúm khoaíng 5% trong quáön thãø nhæng cuîng coï khi lãn âãún 50%. Yãúu täú aính hæåíng âãún sæû xuáút hiãûn con âæûc âæåüc nhiãöu nhaì khoa hoüc nghiãn cæïu nhæng coï leî laì kãút quaí cuía sæû taïc âäüng tæì caïc nhán täú mäi træåìng. Sæû xuáút hiãûn con âæûc laì caïch âãø (1) giaím âi máût âäü con caïi vaì pháön cháút thaíi; (2) thêch håüp trong mäi træåìng coï læåüng thæïc àn giaím; (3) chäúng chëu âiãöu kiãûn nhiãût âäü thay âäøi quaï mæïc chëu âæûng vaì cuäúi cuìng (4) laì chëu cæåìng âäü aïnh saïng quaï låïn. Nãúu caïc yãúu täú naìy keïo daìi thç hiãûn tæåüng sinh saín hæîu tênh xuáút hiãûn. Træïng naìy váùn giäúng våïi træïng sinh saín âån tênh nhæng con caïi chè sinh ra 1 hay 2 træïng naìy maì thäi, chuïng âæåüc goüi laì træïng nghé (cyst). Træïng thuû tinh âi vaìo buäöng phäi vaì taûo voí daìy vaì sáùm. Khi sinh ra, træïng nghé coï thãø chçm xuäúng âaïy ao, baïm vaìo giaï thãø hay näøi trãn màût næåïc. Nhåì coï voí daìy maì træïng coï thãø chëu âæûng âæåüc nhiãöu âiãöu kiãûn khàõc nghiãût nhæ nhiãût âäü, mäi træåìng khä raïo vaì kãø caí sæû chëu âæûng taïc âäüng cuía men tiãu hoaï trong ruäüt caï. Sau khi nghiãn cæïu vaì thê nghiãûm nhiãöu láön våïi træïng nghé cuía Daphnia, Wood (1938) cho biãút ràòng: (1) træïng seî chãút khi âàût trong âiãöu kiãûn khä raïo räöi áùm æåït nhiãöu tuáön; (2) caìng giæî láu tè lãû chãút caìng cao; (3) giæî áùm trong nhiãöu nàm træïng váùn säúng; (4) giæî trong âiãöu kiãûn nhiãût âäü tháúp seî laìm giaím tè lãû nåí; (5) láúy træïng trong mäi træåìng nuäi räöi laìm khä 1 hoàûc 2 ngaìy seî cho tè lãû nåí cao vaì cuäúi cuìng (6) khi suûc khê hay thay âäøi mäi træåìng nuäi thç tè lãû nåí seî tháúp hån træïng khä. 6. Chu kyì phaït triãøn vaì thêch nghi Thåìi gian cuía Cladocera tæì khi thoaït ra khoíi buäöng træïng cho âãún khi chãút ráút biãún âäüng, tuìy vaìo âiãöu kiãûn mäi træåìng vaì tuìy theo loaìi. Daphnia 62
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... thæåìng säúng trong khoaíng 28-33 ngaìy trong âiãöu kiãûn nuäi åí phoìng thê nghiãûm. Voìng âåìi cuía Cladocera coï thãø chia laìm 4 giai âoaûn chênh laì træïng, áúu thãø, läüt xaïc vaì thaình thuûc. Træïng thoaït ra khoíi buäöng phäi laì phán âäút vaì taûo ngay con non, tæì luïc con non âãún con træåíng thaình laì 2 ngaìy nhæng chuïng phaíi traîi qua nhiãöu láön läüt xaïc nhæ Moina macrocopa laì 2 láön, Daphnia rosea laì 3, D. pulex laì 3 hoàûc 4 coìn D. magna laì 3-5. Giai âoaûn läüt xaïc âáöu tiãn trong buäöng phäi, khi con váût væìa läüt xaïc láön âáöu chæa xong laì con caïi tiãúp tuûc âæa træïng måïi vaìo buäöng. 7. Biãún hçnh Caïc daûng biãún hçnh nhæ âáöu troìn, âáöu nhä cao nhæ âäüi noïn. Hiãûn tæåüng naìy laìm ngaûc nhiãn nhiãöu nhaì khoa hoüc vaì hoü coï nhiãöu caïch giaíi thêch khaïc nhau. - Âáöu keïo daìi thaình muî nhàòm laìm giaím tè troüng cuía cå thãø Hçnh 3.3: Thê duû vãö sæû biãún daûng cuía A: Daphnia cucullata vaì âãø chuïng dãù näøi hån. B: Daphnia retrocurva. Hçnh låïn laì con træåíng thaình, hçnh nhoí - Nhiãût âäü 10oC laì åí giai âoaûn läüt xaïc. hay tháúp hån trong giai âoaûn phäi seî taûo ra âáöu troìn, khi tàng lãn 14oC thç chè coìn coï 13% (Coker vaì Addlestone, 1938) - Banta (1938) cho ràòng âoï laì yãúu täú di truyãön. Hiãûn nay caïc nhaì khoa hoüc cho ràòng âoï laì mäüt sæû kãút håüp giæîa yãúu täú bãn ngoaìi vaì yãúu täú bãn trong cå thãø con váût maì chuïng ta chæa biãút âæåüc. 8. Phán bäú 63
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Cladocera laì sinh váût coï nguäön gäúc næåïc ngoüt, chè coï mäüt säú loaìi säúng åí vuìng næåïc màûn vaì låü nhæ Evadne vaì Podon (Polyphemidae). Ngoaìi nhæîng thuíy væûc næåïc chaíy maûnh nhæ suäúi vaì thuíy væûc ä nhiãùm nàûng thç chuïng váùn coï thãø chiãúm æu thãú åí nhiãöu thuíy væûc khaïc. Nhoïm æa thæûc váût bao gäöm Daphnia pulex, Sida crystallina, háöu hãút Chydoridae vaì Macrothricidae. Nhoïm æa cháút hæîu cå bao gäöm Daphnia rosea, Bosmina, Diaphanosoma, Chydorus sphaericus vaì Ceriodaphnia. Háöu hãút Cladocera laì sinh váût chëu âæûng âæåüc pH trong khoaíng 6.5-8.5. Do sæû hçnh thaình træïng nghé nãn Cladocera coï thãø âæåüc mang âi khàõp nåi vaì tråí thaình loaìi phán bäú räüng, kãút quaí thãø hiãûn trong baíng 3.1 Baíng 3.1: Sæû phán bäú cuía mäüt vaìi loaìi Cladocera trãn traïi âáút Phán bäú räüng Bàõc Myî, Cháu Áu vaì Cháu AÏ Alona guttata Acroperus harpae Alona rectangula Bosmina coregoni Ceriodaphnia sphaericus Camptocercus rectirostris Daphnia magna Daphnia rosea Daphnia pulex Diaphanosoma brachyurum Eurycerus lamellatus Bàõc Myî, Cháu Áu, Cháu AÏ vaì Nam Myî Alona affinis Holopedium gibberum Bosmina longirostris Leptodora kindti Ceriodaphnia quadrangula Moina macrocopa Macrothrix laticornis Pleuroxus strictus Simocephalus vetulus Sida crystallina 9. Gáy nuäi Coï thãø nuäi chuïng trong bãø ciment hay bãø plastic våïi thæïc àn laì bäüt haût bäng vaíi, phán âäüng váût, phán boïn cho näng nghiãûp, náúm men, sæîa bäüt khä vaì nháút laì maînh vuûn hæîu cå lå læîng taûo mäi træåìng giaìu vi khuáøn, cuîng cáön nãn biãút laì khäng nãn laìm cho mäi træåìng quaï giaìu thæïc àn. Liãöu læåüng coï thãø sæí duûng laì 20 ml náúm men cho 4 l næåïc trong mäüt tuáön. 10. Vai troì 64
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... Laì thæïc àn täút cho viãûc laìm thæïc àn trong nghãö nuäi thuíy saín nháút laì trong viãûc æång nuäi caï con. Khäúng chãú sæû xuáút hiãûn cuía nhiãöu nhoïm cän truìng. Laìm sinh váût chè thë. 11. Thu tháûp vaì baío quaín Duìng læåïi phiãu sinh våït åí caïc thuíy væûc coï nhiãöu taío. Cuîng coï thãø thu tháûp bàòng caïch láúy buìn trong âaïy ao âem vãö phoìng thê nghiãûm cho vaìo loü coï mäi træåìng täút âãø træïng nghé trong buìn nåí ra vaì phaït triãøn. Hoaï cháút cäú âënh täút nháút laì cäön 95o, coï thãø cho thãm 5% glycerin âãø giæî maìu trong cå thãø khäng bë phán huíy. II. Phán Loaûi Mäüt Säú Giäúng Loaìi Thæåìng Gàûp ÅÍ ÂBSCL 1. Sididae Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï saïu âäi chán daûng laï, hai âäi thæï Hçnh 3.4: Hçnh daûng cuía hoü Sididae. A: Diaphanosoma brachyurum; B: Pseudosida bidentata; C: Latonopsis occidentalis; D: âuäi buûng cuía L. fasciculata. nháút vaì thæï hai daûng moïc. Ráu A2 daûng phán nhaïnh vaì deûp. a. Sida: Nhaïnh læng cuía ráu A2 chia laìm 3 âäút, daìi 3-4 mm, thæåìng säúng trong häö, ao nåi coï nhiãöu thæûc váût thuíy sinh. 65
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 b. Diaphanosoma: Nhaïnh læng cuía ráu A2 chia laìm 2 âäút, pháön læng cuía ráu A2 khäng phaït triãøn. Âuäi duûng khäng coï gai, khäng coï âiãøm màõt, daìi tæì 0.8 -1.2 mm, phán bäú räüng. 2. Chydoridae Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï 5 hoàûc saïu âäi chán, hai âäi thæï nháút vaì thæï hai coï thãø coï daûng moïc. Goïc ráu A2 räüng, bao phuí caí pháön ráu A1, vaì liãn kãút våïi chuíy taûo thaình caïi moí nàòm åí phiïa træåïc màût buûng. a. Daday: Màût voí giaïp khäng coï voìng âäöng tám, màõt vaì âiãøm màõt coï daûng vãút ráút låïn. b. Dunhevedia: Âuäi buûng räüng baín, âáöu muïp, màût bãn bãn coï nhiãöu âaïm tå nhoí xãúp thaình daíy ngang, màõt vaì âiãøm màõt bçnh thæåìng. c. Chydorus: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh cáöu, buûng cong, caûnh sau voí giaïp khäng giåïi haûn roí våïi caûnh buûng. d. Alonella: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå Hçnh 3.5: hçnh daûng ngoaìi cuía hoü Chydoridae. A: âuäi buûng; B: Pleuroxus procurvatus; C: Alonella dentifera; D: Pleuroxus striatus; nhoí. Cå thãø hçnh baïn E: vuäút ngoün; F: Dunhevedia crassa; G-H: ráu A1 vaì chuíy cuía cáöu, caûnh sau voí giaïp Pleuroxus uncinatus; J: caûnh sau; K: P. denticulatus; M: âuäi buûng. (A theo Lilljeborg; B, C, F, M: theo Ward vaì Whipple vaì D, E theo giåïi haûn roí våïi caûnh Ueïno) 66
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... buûng, ráu A1 daìi tåïi âáöu ngoün chuíy, màût voí giaïp coï maûng ä hçnh bçnh haình. e. Disparalona: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp giåïi haûn roí våïi caûnh buûng, ráu A1 khäng daìi quaï 1/2 chuíy, chuíy hçnh que nhoí nhæng âáöu taìy, vuäút ngoün coï 1 gai gäúc. f. Pleuroxus: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp giåïi haûn roí våïi caûnh buûng, ráu A1 khäng daìi quaï 1/2 chuíy, chuíy hçnh que nhoí, âáöu nhoün, vuäút ngoün coï 2 gai gäúc so le. g. Camptocercus: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp daìi hån 1/2 chiãöu cao voí giaïp. Goïc sau khäng coï ràng. Âáöu ngoün âuäi buûng vuäút nhoí khäng nhä vãö phêa sau. h. Kurzia: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, cong laûi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp daìi hån 1/2 chiãöu cao voí giaïp. Goïc sau khäng coï ràng. Âáöu ngoün âuäi buûng vuäút nhoí nhä vãö phêa sau, coï gai caûnh nhoí. i. Oxyurella: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp giåïi haûn roí våïi caûnh buûng, ráu A1 khäng daìi quaï 1/2 chuíy, chuíy räüng baíng hçnh muíi maïc. Caûnh trãn cuía âuäi buûng thàóng, gai caûnh låïn, gai gäúc nàòm xa vuäút ngoün. j. Euryalona: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp giåïi haûn roí våïi caûnh buûng, ráu A1 khäng daìi quaï 1/2 chuíy, chuíy räüng baín hçnh muíi maïc. 67
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Caûnh trãn cuía âuäi buûng loîm xuäúng, gai caûnh låïn, gai gäúc nàòm saït vuäút ngoün. k. Leydigia: Âuäi buûng ngàõn, räüng baín. Chiãöu daìi khäng quaï 2 láön chiãöu räüng. Màõt nhoí hån sàõc âiãøm. l. Alona: Âuäi buûng ngàõn, heûp, ngoün taìy. Màõt vaì sàõc âiãøm tæång âæång. Coï 3 läù åí pháön âáöu chênh nàòm liãön haìng. m. Biapertura: Âuäi buûng ngàõn, heûp, ngoün phçnh to. Màõt vaì sàõc âiãøm tæång âæång. Coï 2 läø âáöu chênh nàòm liãön haìng. n. Monospilus: Màût voí giaïp coï nhiãöu voìng âäöng tám thæa, chè âiãøm màõt. 3. Bosminidae Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï nàm hay saïu âäi chán, hai âäi thæï nháút vaì thæï hai coï thãø coï daûng moïc. Ráu A1 dênh våïi màût buûng cuía pháön âáöu, khäng bë gäúc ráu A2 che phuí, con caïi coï ráu A1 cäú âënh, ruäüt âån giaín, daìi 0.3-0.5 mm. a. Bosmina: Hçnh 3.6: Hçnh daûng cuía hoü Bosminidae. A: caûnh bãn cuía Ngoün Bosminopsis dietersi; B: Caûnh læng vaì C: Bosmina longirostris. ráu A1 khäng taïch thaình 2, caûnh buûng trån, keïo daìi thaình gai âuäi daìi. b. Bosminopsis: Ngoün ráu A1 taïch thaình 2 cong vãö hai bãn, caûnh buûng coï viãön gai, âuäi voí giaïp toïm laûi thaình tuïm nhoün. 4. Macrothricidae 68
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï nàm hay saïu âäi chán, hai âäi thæï nháút vaì thæï hai coï thãø coï daûng moïc. Ráu A1 dênh våïi màût buûng cuía pháön âáöu, khäng bë gäúc ráu A2 che phuí, con caïi coï ráu A1 di âäüng, ruäüt âån giaín hay xoàõn. a. Macrothrix: Voí giaïp vuäút nhoün vãö sau, vuäút ngoün âuäi buûng ráút ngàõn vaì khäng coï gai gäúc. Hçnh 3.7: Hçnh daûng cuía caïc loaìi trong hoü Macrothricidae. A: âuäi buûng; B: Bunops serricaudata; C: ilyocryptus spinifer; D, E: âuäi buûng; F: Lathonura rectirostris; G: Macrothrix rosea; H: chuíy; J: âuäi buûng cuía M. laticornis; K: chuíy cuía M. montana. Theo Ward vaì Whipple, 1918. b. Ilyocryptus: Voí giaïp troìn vãö phêa sau, vuäút ngoün âuäi buûng ráút daìi, coï gai gäúc. Màût voí giaïp coï voìng âäöng tám thæa. 5. Daphniidae Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï nàm hay saïu âäi chán, hai âäi thæï nháút vaì thæï hai coï thãø coï daûng moïc. Ráu A1 dênh vaìo màût buûng cuía âáöu, khäng bë pháön gäúc ráu 69
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 A2 che phuí, ráu A1 con caïi nhoí chæa hoaìn chènh, nãúu ráu A1 låïn thç khäng dênh vaìo màût buûng cuía âáöu, coï chuíy. a. Scapholeberis: caûnh buûng voí giaïp thàóng, keïo daìi vãö phêa âuäi thaình mäüt muîi nhoün. Hçnh3.8: Hçnh daûng cuía mäüt säú loaìi trong hoü Daphnidae. A: Moinodaphnia macleayi; B: Moina macrocopa; C: âuäi buûng; D: b. Moina: caûnh M. micrura, E: træïng nghé; F: tå trãn thán cuía M. affinis. buûng voí giaïp troìn, ráu A1 con caïi hçnh que daìi, khäng coï chuíy. Pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn. Âáöu troìn, khäng coï sàõc âiãøm. c. Moinodaphnia: caûnh buûng voí giaïp troìn, ráu A1 con caïi hçnh que daìi, khäng coï chuíy. Pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn. Âáöu nhoün nhoí, coï sàõc âiãøm. d. Daphnia: Ráu A1 con caïi ngàõn, pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn, voí giaïp coï gai âuäi daìi. e. Simocephalus: Ráu A1 con caïi ngàõn, pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn, voí giaïp coï gai âuäi daûng nuïm troìn. Âáöu ngoün âuäi buûng coï vãút loîm. Coï chuíy. f. Ceriodaphnia: Ráu A1 con caïi ngàõn, pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn, voí giaïp coï gai âuäi daûng nuïm nhoün. Âáöu ngoün âuäi buûng khäng coï vãút loîm. Khäng coï chuíy 70
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... Taìi Liãûu Tham Khaío 1. Edmondson. W.T. 1959. Freshwater Biology (second edition). University of Washinton, Seattle 2. Robert W. Pennak. 1978. Fresh-water invertebrates of the United states. A wiley-interscience publication. 3. Shirota. A and T. D. An. 1966. Plankton of south Vietnam. Nhatrang Oceangraphy Institute. 71