Chương trình tiếng Anh tăng cường theo phương thức học kết hợp (blended learning) nhìn từ góc độ người học

CHƯƠNG TRÌNH TIẾNG ANH TĂNG CƯỜNG<br /> THEO PHƯƠNG THỨC HỌC KẾT HỢP (BLENDED LEARNING)<br /> NHÌN TỪ GÓC ĐỘ NGƯỜI HỌC<br /> BẢO KHÂM<br /> CÁI NGỌC DUY ANH - NGUYỄN THỊ HỒNG DUYÊN<br /> HUỲNH THỊ LONG HÀ - NGUYỄN THỊ PHƯƠNG LAN<br /> Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế<br /> Tóm tắt: Bài báo này trình bày kết quả đánh giá chương trình tiếng Anh thí<br /> điểm theo phương thức học kết hợp dành cho sinh viên năm ngành thuộc các<br /> trường thành viên của Đại học Huế thông qua ý kiến phản hồi của họ. Các ý<br /> kiến đánh giá của sinh viên được thu thập liên quan đến các khía cạnh như<br /> thiết kế trang web, nội dung chương trình, tổ chức thực hiện chương trình và<br /> kết quả đạt được. Kết quả cho thấy chương trình học kết hợp trực tuyến và<br /> trực tiếp nhận được các phản hồi tích cực từ sinh viên về 4 khía cạnh như trên,<br /> mặc dù còn nhiều hạn chế bất cập có liên quan đến hiệu quả của chương trình.<br /> Từ khóa: học kết hợp, đánh giá chương trình<br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU<br /> Máy tính kết nối mạng đã và đang làm thay đổi việc dạy học một cách sâu sắc bởi vì nó<br /> có thể được sử dụng để cá nhân hóa việc học. Cùng với sự phát triển của mạng internet,<br /> quá trình học vi tính hóa dựa trên mạng internet, được biết đến với tên gọi e-learning, đã<br /> thu hút sự chú ý của nhiều nhà giáo dục. E-learning được định nghĩa là việc sử dụng các<br /> công nghệ đa phương tiện mới có nối mạng để nâng cao chất lượng việc học bằng cách hỗ<br /> trợ truy cập vào các ngồn ngữ liệu và dịch vụ cũng như việc hợp tác và trao đổi từ xa [1].<br /> Tuy nhiên, thực tiễn ứng dụng e-learning cho thấy khả năng tự tiếp cận nguồn học liệu<br /> với sự hỗ trợ của công nghệ giáo dục có kết nối mạng của người học không tốt như nhiều<br /> người đã lạc quan lầm tưởng. Means,Yoyama, Murphy, Bakia, và Jones (2010) [3] xuất<br /> bản nghiên cứu trên cơ sở khảo sát hơn 1000 nghiên cứu khác nhau về phương thức học<br /> trực tuyến và trực tiếp trong giai đoạn 1996 đến 2006 đi đến kết luận là học kết hợp trực<br /> tuyến và trực tiếp, chứ không phải phương thức trực tuyến, rất hiệu quả trong việc nâng<br /> cao kết quả đầu ra. Phương thức học này giúp cho sinh viên vừa tham gia vào các lớp học<br /> trực tiếp vừa có thể sử dụng công nghệ để tối đa hóa việc học của mình.<br /> Học kết hợp còn tương đối mới tại Việt Nam nhưng phương thức này đang dần trở<br /> thành một xu thế mạnh mẽ, hoà nhập với thời đại số hoá.<br /> 2. KHÁI NIỆM HỌC KẾT HỢP VÀ NGHIÊN CỨU VỀ ỨNG DỤNG HỌC KẾT HỢP<br /> XÉT DƯỚI GÓC ĐỘ NGƯỜI HỌC<br /> 2.1. Định nghĩa<br /> Khái niệm học kết hợp có phạm vi khá rộng. Sharma (2010) [11] cho thấy khái niệm<br /> học kết hợp bao phủ ba hình thức khác nhau. Thứ nhất, học kết hợp có nghĩa là sự phối<br /> hợp giữa hình thức học trực tuyến và học trực tiếp trên lớp học; thứ hai, học kết hợp<br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 02(38)/2016: tr. 110-119<br /> <br /> CHƯƠNG TRÌNH TIẾNG ANH TĂNG CƯỜNG THEO PHƯƠNG THỨC HỌC KẾT HỢP...<br /> <br /> 111<br /> <br /> cũng có nghĩa là sự phối kết nhiều hình thức đa phương tiện và công cụ trong môi<br /> trường học điện tử; các khoá học này chủ yếu là các khoá trực tuyến hoàn toàn và việc<br /> giao tiếp diễn ra thông qua thư điện tử hay điện thoại qua mạng (internet phone); thứ ba,<br /> học kết hợp còn có nghĩa là sự phối hợp nhiều phương pháp sư phạm khác nhau, bất kể<br /> sử dụng loại kỹ thuật gì; ví dụ, kết hợp đường hướng truyền thụ (transmission) và kiến<br /> tạo (constructivist) trong cùng khoá học. Trong phạm vi bài nghiên cứu này, các tác giả<br /> chỉ tập trung vào hình thức học kết hợp theo định nghĩa thứ nhất. Học kết hợp là<br /> phương thức phối kết giữa cách dạy và học truyền thống trong đó người dạy và người<br /> học mặt đối mặt với việc người học tự học trên máy tính.<br /> 2.2. Các xu hướng nghiên cứu về ứng dụng học kết hợp trên bình diện tác động<br /> đến người học<br /> Các nghiên cứu về ứng dụng học kết hợp đứng trên góc độ người học tập chú trọng vào<br /> những chủ đề khác nhau. Chủ đề phổ biến là những ưu thế và thách thức của học kết<br /> hợp so với các hình thức học khác. Nghiên cứu của Lim, Morris và Kupiz (2007) [2] so<br /> sánh học kết hợp với học trực tuyến, cho thấy người học tham gia các khoá học kết hợp<br /> ít cảm thấy quá tải, cảm nhận được nhiều sự hỗ trợ và tiếp nhận hướng dẫn rõ ràng<br /> nhiều hơn người học tham gia khoá học hoàn toàn trực tuyến nhờ các yếu tố như sự<br /> cộng tác với người học khác và sự hiện diện của giáo viên. Nghiên cứu của PardoGonzalez (2013) [9] cho các kết quả ủng hộ các nghiên cứu của Lim, Moris và Kupiz và<br /> cho thấy ưu thế của học kết hợp trên ba khía cạnh khác nữa, đó là (1) tạo cho người học<br /> sự linh hoạt trong môi trường học tập, (2) cơ hội có được các nhận xét phản hồi mang<br /> tính cá thể hoá cao từ người dạy, và (3) giúp người học thấy được giá trị của tương tác<br /> trực tiếp. Nghiên cứu của Nguyễn Ngọc Vũ (2016a) [7] , khi điều tra phong cách học<br /> tập của người học Việt Nam tham gia học trực tuyến, chỉ rõ nhiều người học bày tỏ sự<br /> không thoải mái khi không có các tương tác trực tiếp vì đã quá quen với hình thức học<br /> truyền thống, cũng như không cảm thấy tự tin vào chất lượng của việc học trực tuyến<br /> hoàn toàn. Dữ kiện này được củng cố thông qua nghiên cứu của Nguyễn Ngọc Vũ<br /> (2016b) [8] về mức độ sẵn sàng cho hình thức học ngôn ngữ thông qua thiết bị di động.<br /> Hơn nữa, khảo sát này cũng khẳng định khó khăn của người học gây ra do người học đã<br /> quá quen với lối học truyền thống và do các vấn đề các trở ngại về kỹ thuật mà người<br /> học gặp phải. Nghiên cứu của Nguyễn Quang Vịnh (2013) [6] cho thấy ưu thế của học<br /> kết hợp là tạo ra môi trường học trong đó người học có thể chủ động thời gian, có cơ hội<br /> tiếp gắn kết với các bạn cùng khoá học nhiều hơn và vì vậy mà kết quả học tập cũng tốt<br /> hơn. Tuy nhiên, khảo sát này cũng lại khẳng định thách thức kỹ thuật mà người học gặp<br /> phải và đồng thời cũng cho thấy vai trò quan trọng của người học xét về năng lực CNTT<br /> và mức độ sẵn sàng và mong muốn của người học có ảnh hưởng đến mức độ tham gia<br /> và chất lượng học tập của họ.<br /> Nhóm các nghiên cứu khác tập trung vào chủ đề tham gia học trực tuyến góp phần phát<br /> triển các khả năng ở người học cũng như tự học của người học. Nghiên cứu của Nguyễn<br /> Văn Long (2013) [4] cho thấy các đặc tính sư phạm của giao tiếp thông qua công nghệ<br /> tác động đối với người học Việt Nam. Những tác động đó bao gồm (1) tăng động cơ học<br /> <br /> 112<br /> <br /> BẢO KHÂM và cs.<br /> <br /> tập của người học, (2) hỗ trợ cho người học phương pháp học tập tích cực trong đó<br /> người học chủ động khám phá và xử lý thông tin, (3) khuyến khích kỹ năng suy ngẫm,<br /> (4) khích lệ phương thức học nhóm. Nghiên cứu đánh giá về khoá trực tuyến Dyned của<br /> Nguyễn Văn Long và Phạm Thị Tố Như (2014) [5] cho thấy lợi ích của việc học theo<br /> phần mềm này đối với sinh viên đại học không chuyên ngữ. Những lợi ích này biểu hiện<br /> ở nhiều mặt khác nhau, bao gồm các kỹ năng nghe hiểu, nói, phát âm, cũng như kiến<br /> thức ngôn ngữ như ngữ pháp, từ vựng cho đến khả năng ứng dụng kiến thức đã học,<br /> thói quen luyện tập và khả năng nhận ra lỗi của bản thân sinh viên.<br /> 3. BỐI CẢNH VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> Dựa vào kế hoạch triển khai dự án tăng cường dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo<br /> dục quốc dân thuộc chương trình mục tiêu quốc gia giáo dục và đào tạo năm 2012,<br /> trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế được Đề án ngoại ngữ quốc gia 2020 giao<br /> nhiệm vụ triển khai chương trình tiếng Anh tăng cường thông qua cung cấp miễn phí tài<br /> khoản trực tuyến cho sinh viên và triển khai chương trình bổ sung kiến thức và kỹ năng.<br /> Sinh viên tại ba trường đại học thành viên và một khoa trực thuộc đại học Huế nói chung<br /> và sinh viên tại năm ngành Quản Trị Kinh Doanh, Kế Toán Tài Chính (thuộc trường Đại<br /> Học Kinh Tế), ngành Quản Trị Kinh Doanh Du Lịch (thuộc khoa Du Lịch), ngành Công<br /> Nghệ Thông Tin (thuộc trường Đại Học Khoa Học) và ngành Toán học (thuộc trường Đại<br /> Học Sư Phạm) nói riêng được học tiếng Anh theo ba học phần gồm có Anh văn cơ bản<br /> 01, Anh văn cơ bản 02, và Anh văn cơ bản 03 với bảy tín chỉ (gồm 105 tiết lên lớp).<br /> Chương trình này được xây dựng dựa trên chuẩn đầu ra mà sinh viên phải đạt được khi<br /> kết thúc các học phần Tiếng Anh, đó là bậc 3 theo Khung năng lực 6 bậc dành cho Việt<br /> Nam (tương đương cấp độ B1 theo Khung tham chiếu chung Châu Âu). Theo đó, 150<br /> sinh viên của 5 ngành kể trên sẽ tham gia vào một khóa học trực tuyến trên tài khoản<br /> Livemocha được cấp miễn phí kết hợp với việc học theo chương trình tại lớp. Mỗi hai<br /> tuần, sinh viên sẽ được gặp trực tiếp với giáo viên phụ trách (tutor) và các sinh viên<br /> khác trong lớp để học theo nhóm nhằm rèn luyện các kỹ năng nghe, nói, viết. Khóa học<br /> sẽ kéo dài trong 15 tuần. Sau đó sinh viên sẽ tham gia vào kỳ thi đầu ra để xác định cấp<br /> độ mà mình đạt được.<br /> 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Dữ liệu thu thập được thực hiện trên cơ sở tham khảo khuôn khổ lý thuyết của<br /> Raspopovic, Jankulovic, Runic và Lucic (2014) [10] vì tập trung nhiều vào yếu tố người<br /> học hơn các khung lý thuyết khác, chú ý đến những nhân tố khác trong môi trường đại<br /> học (xem tài liệu Quality on the line: Benchmarks for success in internet-based dítance<br /> education của Institute for Higher Education Policy xuất bản năm 2000). Khung lý<br /> thuyết của nhóm tác giả có liên quan đến xác định các nhân tố thành công tác động đến<br /> người học, bao gồm 3 nhân tố có liên quan đến hệ thống học trực tuyến, bao gồm: (1)<br /> chất lượng hệ thống, (2) chất lượng thông tin, và (3) chất lượng dịch vụ. Tuy nhiên, các<br /> nhân tố đó chỉ là những yếu tố bên ngoài người học, ít liên quan trực tiếp đến nhu cầu,<br /> nhận thức, và thái độ của người học. Vì vậy, cần phải xác định được có nhân tố trên có<br /> <br /> CHƯƠNG TRÌNH TIẾNG ANH TĂNG CƯỜNG THEO PHƯƠNG THỨC HỌC KẾT HỢP...<br /> <br /> 113<br /> <br /> liên quan hay tác động như thế nào đối với người học. Trên cơ sở đó, cần phải xác định<br /> thêm 3 nhân tố khác, bao gồm (4) việc sử dụng hệ thống của người học, (5) sự thỏa mãn<br /> của người sử dụng, và (6) các lợi ích chung mà người học cảm nhận.<br /> Trong khuôn khổ sáu nhân tố trên, nhóm tác giả xác định cần tập trung thu thập dữ liệu<br /> từ người học theo 4 nhóm dữ liệu sau: (1) thiết kế và tiện ích, (2) nội dung chương trình,<br /> (3) tổ chức thực hiện và tham gia chương trình, và (4) kết quả đạt được sau khi hoàn<br /> thành chương trình. Nhóm dữ liệu (1) tập chú vào chất lượng hệ thống và dịch vụ; nhóm<br /> dữ liệu (2) tập trung điều tra chất lượng thông tin; nhóm dữ liệu (3) tập chú vào việc<br /> người học sử dụng và sự thoả mãn của họ đối với chương trình và dịch vụ; Và nhóm<br /> cuối cùng thu thập dữ liệu có liên quan đến lợi ích chung mà người học có được sau khi<br /> tham gia chương trình.<br /> Công cụ thu thập dữ liệu chủ yếu là phiếu câu hỏi, bao gồm 10 nhóm câu hỏi tập trung<br /> vào bốn lĩnh vực đã được xác định. 94 phiếu câu hỏi được thu nhận trên tổng số 150<br /> phiếu phát ra. Ngoài ra, phỏng vấn với 19 sinh viên đại diện cho các ngành cũng được<br /> tiến hành để bổ sung dữ liệu nhằm lý giải các thông tin qua phiếu trả lời.<br /> Việc phân tích dữ liệu chủ yếu dựa vào việc phân nhóm các câu trả lời dựa vào tỉ lệ<br /> phần trăm trả lời từ phiếu câu hỏi. Dữ liệu từ phỏng vấn được phân tích định tính dựa<br /> vào phân loại các ý kiến của người được phỏng vấn.<br /> 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> Sau khi khóa học kết thúc, chúng tôi đã tiến hành khảo sát các sinh viên tham gia vào<br /> khóa học để đánh giá về khóa học kết hợp thử nghiệm này. Kết quả của cuộc khảo sát<br /> được thể hiện như sau:<br /> 5.1. Về thiết kế<br /> Trang mạng (website) được đánh giá cao về tính tương tác. 90% trong tổng số 94 sinh<br /> viên tham gia điều tra cho rằng các bài học được thiết kế mang tính tương tác cao. Nhận<br /> xét của các sinh viên được phỏng vấn về website là “rõ ràng, đơn giản, các mục được<br /> trình bày một cách có hệ thống và logic”.<br /> Phần lớn sinh viên tham gia điều tra không gặp khó khăn về vấn đề truy cập hay sử<br /> dụng trang học tiếng Anh trực tuyến này. Chỉ một số ít sinh viên (4%) hoặc cho rằng<br /> việc truy cập vào trang học trực tuyến còn khá phức tạp, hoặc gặp sự cố truy cập khi<br /> đăng nhập vào website. Kết quả này hoàn toàn khác với kết quả nghiên cứu của Nguyễn<br /> Ngọc Vũ (2016a) [7] khi ông khẳng định người học gặp phải khó khăn do các vấn đề<br /> các trở ngại về kỹ thuật.<br /> Tuy nhiên, nhiều sinh viên (32%) nhận xét rằng giao diện của Livemocha còn “đơn<br /> điệu”, chưa bắt mắt và không có tính năng cho phép người học cá nhân hóa hay chỉnh<br /> sửa nội dung trên trang của mình.<br /> Một số sinh viên đề xuất ý kiến về việc thiết kế lại giao diện để website hiện đại và đẹp<br /> hơn, đồng thời “cung cấp những tiện ích trực tiếp trong website” như từ điển trực tuyến.<br /> <br /> 114<br /> <br /> BẢO KHÂM và cs.<br /> <br /> Tóm lại, ngược lại với các nghiên cứu trước đây đã khuyến cáo về các trở ngại và khó<br /> khăn về mặt kỹ thuật mà người họ mắc phải, kết quả của khảo sát cho thấy vấn đề kỹ<br /> thuật không phải là trở ngại đối với người học.<br /> Bảng 1. Tiện ích kỹ thuật<br /> TIỆN ÍCH KỸ THUẬT<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> <br /> Sinh viên không gặp trở ngại trong việc truy<br /> cập vào website chương trình (Livemocha).<br /> Thiết kế của Website dễ sử dụng.<br /> Các bài học được thiết kế mang tính<br /> tương tác cao.<br /> Website của chương trình đảm bảo vấn<br /> đề an toàn và bảo mật thông tin.<br /> Thiết kế của website cho phép người<br /> học cá nhân hóa trang của mình.<br /> Website của chương trình hoàn toàn<br /> đáng tin cậy.<br /> Thiết kế của website cho phép người<br /> học chỉnh sửa nội dung.<br /> <br /> Hoàn toàn<br /> không<br /> đồng ý<br /> <br /> Không<br /> đồng ý<br /> <br /> Không<br /> có ý<br /> kiến<br /> <br /> Đồng<br /> ý<br /> <br /> Hoàn<br /> toàn<br /> đồng ý<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 18<br /> <br /> 43<br /> <br /> 29<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 21<br /> <br /> 47<br /> <br /> 8<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 21<br /> <br /> 64<br /> <br /> 9<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 27<br /> <br /> 36<br /> <br /> 28<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 28<br /> <br /> 56<br /> <br /> 6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 7<br /> <br /> 23<br /> <br /> 32<br /> <br /> 32<br /> <br /> 0<br /> <br /> 30<br /> <br /> 41<br /> <br /> 17<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5.2. Về nội dung chương trình<br /> Phần lớn phản hồi về nội dung kiến thức trên trang học tiếng Anh trực tuyến Livemocha<br /> là tích cực. 80% nhận xét rằng nội dung kiến thức được thể hiện rõ ràng, dễ hiểu. Chủ<br /> đề được lựa chọn cho các bài học trên Livemocha tạo được hứng thú đối với phần lớn<br /> người học (60%).<br /> Bảng 2. Nội dung chương trình<br /> NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> Các bài học có nội dung đa dạng, phong<br /> phú và hiệu quả.<br /> Các nội dung trong chương trình học<br /> được thể hiện rõ ràng, dễ hiểu.<br /> Chủ đề các bài học gần gũi với thực tế,<br /> tạo hứng thú cho người học.<br /> Nội dung chương trình bao gồm đủ các<br /> điểm ngữ pháp cần thiết cho việc phát triển<br /> kỹ năng Nghe-Nói-Đọc-Viết của sinh viên.<br /> Lượng từ vựng chương trình học cung<br /> cấp có ích trong việc phát triển kỹ năng<br /> Nghe-Nói-Đọc-Viết của sinh viên.<br /> <br /> Hoàn toàn<br /> không<br /> đồng ý<br /> <br /> Không<br /> đồng ý<br /> <br /> Không<br /> có ý<br /> kiến<br /> <br /> Đồng<br /> ý<br /> <br /> Hoàn<br /> toàn<br /> đồng ý<br /> <br /> 0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 13<br /> <br /> 51<br /> <br /> 14<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 12<br /> <br /> 52<br /> <br /> 19<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 38<br /> <br /> 41<br /> <br /> 15<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 21<br /> <br /> 47<br /> <br /> 21<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 29<br /> <br /> 48<br /> <br /> 13<br /> <br />