Chương X: Ngành da gai

Chia sẻ: Nguyễn Đăng Khoa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

115
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Có bộ xương đá vôi phát triển dạng các mảnh xương và gai nhỏ bên ngoài tạo nên bao cứng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương X: Ngành da gai

Chæång X NGAÌNH DA GAI (ECHINODERMATA) Cå thãø âäúi xæïng toía troìn Coï bäü xæång âaï väi phaït triãøn daûng caïc maính xæång vaì gai thoì ra bãn ngoaìi taûo nãn bao cæïng Hãû tuáön hoaìn phaït triãøn Hãû tháön kinh nguyãn thuíy dæåïi låïp biãøu mä æïng våïi voìng tháön kinh quanh miãûng vaì 5 dáy tháön kinh heûp âi âãún caïc voìng du tuïc Thiãúu hãû baìi tiãút chuyãn hoïa Hãû hä háúp phaït triãøn yãúu, sæû trao âäøi khê do du tuïc hay caïc cå quan hçnh laï quanh miãûng âaím nháûn Hãû tiãu hoïa gäöm miãûng åí màût buûng, quanh miãûng coï caïc cå quan hçnh daûng nhæ âeìn Aristote gäöm 5 haìm, mäùi haìm coï mäüt ràng, coï ràng loï ra ngoaìi âãø nghiãön thæïc àn, thæûc quaíng thàóng, ruäüt uäún cong vaì cuäúi cuìng laì läø háûu män Âæûc caïi phán tênh vaì thuû tinh ngoaìi, træïng phaït triãøn qua giai âoüan áúu truìng Dipleurula (âäúi xæïng hai bãn) Di âäüng nhåì hãû thäúng chán äúng. Hãû thäúng naìy gäöm äúng voìng Hçnh 10.1: Cáúu taûo trong cuía Cáöu gai, mäüt daûng quanh miãûng, äúng dáùn næåïc phoïng âiãøn hçnh cuía Echinodermata (theo Petrunkevitch). xaû, Ampun chán äúng, äúng dáùn næåïc truû vaì táúm saìng. Næåïc qua táúm saìng theo äúng truû vaìo äúng voìng tæì âáy däön âãún äúng phoïng xaû vaì ampun chán äúng. Chán naìo âæåüc däön thç giaín ra,
Chæång 10: Ngaình Da gai... nhæ giaïc baïm, chán baïm vaìo nãön âaïy khi thun laûi laìm con váût tiãún vãö phêa træåïc . I. Ngaình Phuû Pelmatozoa 1. Låïp huãû biãøn Crinoidea Thán gäöm pháön giæîa laì âaìi thán vaì 5 tay, mäùi tay coï hai nhaïnh vaì trãn âoï coï nhiãöu nhaïnh phuû. Âaìi thán do nhiãöu maính calci gheïp laûi. Miãûng vaì háûu män cuìng nàòm åí mäüt màût Säúng baïm vaìo nãön âaïy coï thãø cäú âënh vénh viãùn hoàüc di âäüng âæåüc, khäng coï hãû chán äúng tháût sæû maì chè coï daûng tua äúng âãø hä háúp vaì xuïc giaïc Sinh saín hæîu tênh, saín pháøm sinh duûc âæåüc phoïng ra ngoaìi qua gai caïnh, thuû tinh trong mäi træåìng næåïc. Træïng phaït triãøn thaình áúu truìng doliolaria båi läüi tæû do sau âoï baïm vaìo giaï thãø phán hoïa thaình daûng cystoid räöi qua nhiãöu giai âoüan âãø thaình con træåíng thaình. Nhæîng loaìi coï cuäúng säúng åí biãøn sáu, coìn nhæîng loìai khäng cuäúng säúng ven båì, chuïng coï maìu sàõc sàûc soí vaì khaí nàng taïi sinh ráút låïn. - Bäü Cosmatulida - Bäü Comasteridae Comanthus Comantula II. Ngaình Phuû Eleuterozoa 1. Låïp sao biãøn Asteroidea Âáy laì daûng âiãøn hçnh cuía da gai, âäúi xæïng toía troìn Thæåìng coï daûng 5 caïnh nhæng coï khi âãún 50 caïnh Di chuyãøn bàòng hãû thäúng chán äúng Hãû tuáön hoaìn: gäöm äúng voìng quanh miãûng vaì caïc nhaïnh âi âãún caïc caïnh. 151
DÆÅNG TRÊ DUÎNG.2000 Hãû tiãu hoïa coï miãûng nàòm åí giæîa màût buûng, quanh miãûng coï mäi nhoí vaì mãöm, khäng coï cå quan chuyãn hoïa âãø bàõt mäöi hay nghiãön thæïc àn, tiãúp âãún laì thæûc quaíng räöi daû daìy coï daûng tuïi phçnh to cuäúi cuìng laì ruäüt thàóng vaì cuäúi cuìng laì háûu män, mäüt vaìi loaìi khäng coï háûu män. Àn thët: khi bàõt âæåüc con chuïng duìng tay äm láúy vaì läün daû daìy ra ngoaìi boüc láúy con mäöi nghiãön naït vaì tiãút men âãø tiãu hoïa. Gàûp nhuyãøn thãø chuïng duìng tay måí voí räöi àn thët Phán tênh âæûc, caïi, thuû tinh ngoìai. Træïng thuû tinh phaït triãøn thaình áúu truìng bipinnaria (âàûc trræng) räöi thaình Brachilaria Khaí nàng taïi sinh ráút cao coï khi tæì mäüt tay coï thãø hçnh thaình caí mäüt con måïi. Quaï trçnh taïi sinh diãùn ra thæåìng xuyãn vaì tæû yï nãn coï thãø coi âáy laì hiãûn tæåüng sinh saín vä tênh . Khäng coï hãû baìi tiãøt, quaï trçnh baìi tiãút do tãú baìo amip trong thãø xoang âaím nháûn + Bäü Phanerozonia: Säúng åí biãøn cæûc sáu 900 - 6000m + Bäü Spinulosa: Caïc táúm xæång caûnh bãn keïm phaït triãøn vaì khäng phán roí raìng haìng trãn, haìng dæåïi, khäng coï gai càûp. Thæåìng gàûp åí vuìng san hä Acanthaster Echinaster + Bäü Forcipulata: Coï gai càûp. Thæåìng tháúy laì Asterina 2. Låïp âuäi ràõn (Ophiuroidea) Cå thãø cáúu taûo gäöm pháön âéa troìn deûp vaì 5 tay daìi, maính váûn âäüng ráút linh hoüat Caïc gai coï cáúu taûo caïch biãût våïi âéa trung tám, xæång loìng tay khåïp nhau nãn ráút linh hoüat, caïc táúm xæång bãn coï gai. Chán äúng laìm nhiãûm vuû hä háúp vaì caím giaïc 152
Chæång 10: Ngaình Da gai... Hãû tiãu hoïa thiãúu ruäüt sau, háûu män vaì tuïi gan. Tuïi sinh duûc nàòm åí miãûng gáön gäúc tay. Coï 5 âäi thäng ra ngoìai bàòng khe heûp, tuïi sinh duûc voìn laìm nhiãûm vuû hä háúp (vç coï næåïc læu thäng ) Sinh saín hæîu tênh, træïng thuû tinh coï khi phaït triãøn trong tuïi sinh duûc âãún con non, thæåìng thç phaït triãøn trong næåïc qua giai âoüan Ophiopluteus (båi läüi) räöi thaình con non chçm xuäúng âaïy. Sinh saín vä tênh do hiãûn tæåüng taïi sinh låïn hay tæû càõt âäi Hçnh 10.2: Mäüt daûng âaûi diãûn cuía Ophiuroidea Ophiothrix fragilis (theo MacBride). + Bäü Euryale (Tay phán nhaïnh): bäü xæång khäng phaït triãøn chè coï maìng. Tay phán nhaïnh vaì váûn âäüng ráút linh hoüat Asteronyx Gorgonocepphalus + Bäü Ophiurae (Tay khäng phán nhaïnh): bäü xæång phaït triãøn trãn âéa vaì tay. Tay khäng phán nhaïnh, keïm linh hoüat, chè giåïi haûn trong màût phàóng ngang. Ophiothrix Ophiura Ophiocoma 3. Låïp cáöu gai (Echinoidea) Cå thãø hçnh cáöu, hçnh âéa hay hçnh træïng, khäng coï tay. Cæûc baïm vaìo giaï thãø laì cæûc miãûng, tæì cæûc miãûng âãún cæûc âäúi miãûng coï 10 haìng voí, 5 daîy phêa dæåïi coï läø âãø chán äúng thoì ra ngoìai, kãú âãún laì hai voí 153
DÆÅNG TRÊ DUÎNG.2000 trung gian vaì cuäúi cuìng laì nhæîng táúm sinh duûc coï läø sinh duûc trãn mäùi táúm, nhæîng táúm màõt xãúp xen keí våïi táúm sinh duûc quanh táúm saìng. Màût ngoaìi cå thãø coï nhiãöu gai phuí kên, chè træì vuìng quanh miãûng vaì háûu män. Træïng thuû tinh ngoaìi vaì phaït triãøn thaình áúu truìng echinopluteus vaì qua nhiãöu láön biãún thaïi næîa måïi tråí thaình con træåíng thaình. Thæïc àn cuía chuïng laì taío, xaïc sinh váût, muìn baí hæîu cå vaì sinh váût nhoí khaïc. + Låïp phuû cáöu gai âãöu (Regularia) Cå thãø hçnh cáöu, háûu män åí vë trê âäúi xæïng våïi miãûng. ÅÍ Viãût nam coï caïc hoü Cidaridae (Cidaroidea), Echinometridae, Parasleniidae, Strongylocentrotidae, Toxopneustiidae, Temnopleuridae (Camarodonta), Echinothuriidae (Lepidocentroida), Diadematidae (Aulodonta) + Låïp phuû cáöu gai khäng âãöu (Irregularia) Cå thãø deûp hoàûc hçnh træïng coï xu hæåïng biãún âäøi daûng âäúi xæïng hai bãn. Háûu män chuyãøn tæì vë trê miãûng theo âæåìng phoïng xaû ra rça ngoaìi taûo thaình màût træåïc vaì màût sau. Giaím båït säú tuyãún sinh duûc coìn laûi 2 - 4 âäi ÅÍ Viãût nam coï caïc hoü Echinoneidae (Holectypoida), Clypeasteridae, Arachnoididae, Fibulariidae, Laganidae, Scutellidae (Clypeastroida), Spatangidae, Loveniidae, Schizasteridae, Brissidae (Spatangoida) 4. Låïp haíi sám Holothuroidea Cå thãø daûng äúng daìi, truûc cå thãø nàòm ngang trong tæ thãú bçnh thæåìng, âäúi xæïng hai bãn roî raìng nhæng coìn khuynh hæåïng toía troìn. 154
Chæång 10: Ngaình Da gai... Coï cå quan hä háúp laì phäøi næåïc âoï laì hai tuïi låïn nàòm trong thãø xoang åí hai bãn ruäüt, coï nhiãöu nhaïnh, táûn cuìng táûp trung laûi räöi âäø ra huyãût. Hçnh 10.3: Mäüt daûng haíi sám Stichopus californicus (theo Johnson vaì Snook) Baìi tiãút nhåì tãú baìo amip. Xuïc tu væìa laìm nhiãûm vuû bàõt mäöi væìa laìm nhiãûm vuû caím giaïc. Khäng coï xæång boüc cå thãø maì chè coï xæång coï nhiãöu daûng nàòm raíi raïc trong mä liãn kãút. Khaí nàng taïi sinh ráút cao, khi gàûp nguy hiãøm chuïng tæû càõt boí näüi quan, truït ra ngoaìi qua läø huyãût, sau vaìi ngaìy chuïng taïi sinh laûi (vä tênh sinh). Âa pháön âån tênh. Træïng thuû tinh coï thãø phaït triãøn thaình con non räöi måïi chui ra khoíi cå thãø meû, thæåìng thç åí ngoaìi. Træïng Áúu truìng hçnh tai auricularia (båi läüi tæû do) doliolaria pentacula con træåíng thaình Thæïc àn cuía chuïng laì vuûn naït hæîu cå, taío, Protozoa, Mollusca. Nhçn vaìo mäi træåìng nãúu nåi naìo coï phán nhiãöu vaì coï daûng tæìng âoüan daìi laì nåi phán bäú cuía haíi sám. + Bäü Dendrochirota (Tua miãûng phán nhaïnh): coï tua miãûng phán nhaïnh vaì coï thãø keïo daìi Cucumaria + Bäü Aïpidochirota (Tua miãûng trån): tua miãûng khäng phán nhaïnh. 155
DÆÅNG TRÊ DUÎNG.2000 Holothuria + Bäü Elasipoda: cå thãø deûp, chán äúng caûnh bãn låïn, säúng cæûc sáu Elpidia + Bäü Molpadonia: coï pháön âuäi vuäút nhoün, säúng vuìi Molpadia + Bäü Apoda (Khäng chán): cå thãø hçnh giun, khäng chán äúng Synapta Chiridota. Taìi Liãûu Tham Khaío 1. Phan Troüng Cung. 1979. Âäüng váût hoüc (táûp I), Âäüng váût khäng xæång säúng. Nhaì xuáút baín Âaûi hoüc vaì Trung hoüc Chuyãn nghiãûp. 2. Edmondson. W.T. 1959. Freshwater Biology (second edition). University of Washinton, Seattle. 3. Joseph G. Engemann and Robert W. Hegner. 1981. Invertebrate zoology. Publishing and Distributing Corporation 94 Panay Avenue, Quezon City. 4. Robert W. Pennak. 1978. Fresh-water invertebrates of the United states. A wiley-interscience publication. 5. Shirota. A and T. D. An. 1966. Plankton of south Vietnam. Nhatrang Oceangraphy Institute. 6. Âàûng Ngoüc Thanh, Thaïi Tráön Baïi, Phaûm Vàn Miãn. 1980. Âënh loaûi âäüng váût khäng xæång säúng næåïc ngoüt Bàõc Viãût Nam. Nhaì xuáút baín Khoa hoüc vaì Kyî thuáût, Haì Näüi. 156