Chuyển gân cơ mác dài và mác ngắn phục hồi duỗi cổ chân và ngón chân

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> CHUYỂN GÂN CƠ MÁC DÀI VÀ MÁC NGẮN<br /> PHỤC HỒI DUỖI CỔ CHÂN VÀ NGÓN CHÂN<br /> Cao Thỉ*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Khi các cơ ở khoang trước cẳng chân bị giập nát nặng hoặc do liệt thần kinh mác sâu thì bệnh<br /> nhân sẽ bị bàn chân rũ, tức mất duỗi cổ chân và các ngón chân. Lúc này hai cơ mác ở khoang ngoài vẫn còn hoạt<br /> động tốt và có thể được chuyển ra trước để phục hồi động tác duỗi.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Báo cáo theo dõi loạt ca lâm sàng.<br /> Kết quả và bàn luận: Chúng tôi chuyển gân cơ mác dài và mác ngắn để điều trị mất duỗi cổ chân cho 7<br /> bệnh nhân. Gân cơ mác dài chuyển gắn vào xương chêm giữa để duỗi cổ chân, gân cơ mác ngắn gắn vào gân duỗi<br /> chung các ngón và duỗi ngón cái để duỗi các ngón. Kết quả 6 bệnh nhân phục hồi duỗi cổ chân và duỗi các ngón<br /> tốt, một bệnh nhân kết quả hạn chế, chỉ duỗi cổ chân gần 900. Kết quả này gợi ý nên dùng các cơ mác hơn là cơ<br /> chày sau để điều trị mất duỗi cổ chân và ngón khi có dập nát hoặc liệt các cơ khoang trước.<br /> Key word: gân cơ mác, bàn chân rũ, chuyển gân<br /> <br /> ABSTRACT<br /> TRANSFER OF PERONEUS LONGUS AND BREVIS TENDON TO RESTORE EXTENSION OF<br /> ANKLE AND TOES<br /> Cao Thi * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 2 - 2014: 27 - 29<br /> Background: In case of severe lesion of anterior compartment or paralysis of deep fibular nerve, patient has<br /> foot drop. If lateral compartment is intact, peroneus longus and brevis tendon is available for transfer to restore<br /> dorsiflexion of the foot and toes<br /> Method: This is a case series report.<br /> Results and discussion: We treated 7 patients by this way. Peroneus longus tendon was fixed to second<br /> cuneiform to restore ankle extension. Peroneus brevis tendon was fixed to extensor digitorum longus tendon and<br /> extensor hallucis longus tendon to restore extension of toes. There are 6 patients who can extend ankle and toes<br /> very well, one is acceptable. This suggests that we should use peroneus tendon instead of tibialis posterior in<br /> similar cases.<br /> Key word: peroneus tendon, foot drop, tendon transfer.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> khoeo ngoài mà còn có thể do bị tổn thương<br /> <br /> Thông thường, các bệnh nhân mất duỗi cổ<br /> <br /> phần mềm trầm trọng ở khoang trước cẳng chân<br /> <br /> chân do liệt thần kinh hông khoeo ngoài sẽ được<br /> <br /> làm mất tác dụng của các cơ chày trước, cơ duỗi<br /> <br /> điều trị bằng cách chuyển gân chày sau ra trước.<br /> <br /> chung và cơ duỗi ngón cái, trong khi đó khoang<br /> <br /> Tuy nhiên trong chấn thương, mất duỗi cổ chân<br /> <br /> ngoài thì hoàn toàn lành lặn, hai cơ mác dài và<br /> <br /> và ngón chân không chỉ do liệt thần kinh hông<br /> <br /> mác ngắn còn hoạt động rất rốt. Mất duỗi cổ<br /> <br /> * Đai học Y Dược TP. HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS Cao Thỉ,<br /> <br /> ĐT: 0983.306003<br /> <br /> Email: caothibacsi@yahoo.com<br /> <br /> 27<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 2 * 2014<br /> <br /> chân và các ngón chân cũng có thể do tổn<br /> <br /> phần khoang ngoài. Thời gian theo dõi ngắn<br /> <br /> thương nhánh thần kinh mác sâu chi phối vận<br /> <br /> nhất là 26 tháng, dài nhất là 48 tháng.<br /> <br /> động cho khoang trước. Trong những trường<br /> <br /> Kỹ thuật mổ<br /> <br /> hợp như vậy, chúng ta có thể chuyển gân cơ mác<br /> <br /> - Mở đường mổ dài khoảng 6cm dưới mắt cá<br /> <br /> dài và gân cơ mác ngắn ở khoang ngoài cẳng<br /> <br /> ngoài để lấy gân. Bóc tách theo hai gân mác và<br /> <br /> chân ra phía trước để phục hồi duỗi cổ chân,<br /> <br /> cắt gân mác ngắn tại nền xương bàn 5, cắt gân<br /> <br /> ngón chân mà không làm yếu hệ thống cơ gập ở<br /> <br /> mác dài tại chỗ.<br /> <br /> phía sau.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> - Mở dọc trước cổ chân khoảng 6cm, tìm<br /> gân các cơ duỗi và xương chêm giữa. Hai gân<br /> <br /> Từ tháng1/2008 đến tháng 12/2012, chúng tôi<br /> <br /> cơ mác được luồn dưới da từ vết mổ phía<br /> <br /> thực hiện chuyển gân cơ mác trên 7 bệnh nhân<br /> <br /> ngoài ra vết mổ phía trước. Khoan lỗ xương<br /> <br /> tại bệnh viện Chợ Rẫy. Trong đó có 2 ca liệt TK<br /> <br /> chêm giữa, luồn gân mác dài qua lỗ và khâu<br /> <br /> mác sâu, 1 ca dập nát khoang trước đã được che<br /> <br /> thành vòng. Khâu gân mác ngắn vào cơ duỗi<br /> <br /> phủ bằng cơ lưng rộng và điều trị mất đoạn<br /> <br /> ngón cái và cơ duỗi chung (hình 2). Đóng vết<br /> <br /> xương bằng kéo dài theo phương pháp Ilizarov,<br /> <br /> mổ và đặt nẹp bất động.<br /> <br /> 4 ca gãy hở độ 3 dập nát khoang trước và một<br /> <br /> Hình 1: Bộc lộ và cắt gân các cơ mác tại vùng nền<br /> xương bàn 5<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> <br /> Hình 2: Khâu gân mác dài vào xương chêm, gân mác<br /> ngắn vào gân duỗi chung và duỗi ngón cái<br /> Gãy hở xương cẳng chân với dập nát phần<br /> <br /> Tất cả bệnh nhân đều vận động duỗi được<br /> <br /> mềm nặng là tổn thương thường gặp, trong đó<br /> <br /> cổ chân ngay sau mổ, trong đó 3 ca duỗi cổ chân<br /> <br /> có nhiều trường hợp chỉ bị tổn thương thần kinh<br /> <br /> gần bình thường, 3 ca duỗi được cổ chân vuông<br /> <br /> hoặc cơ ở khoang trước, gây ra bàn chân rũ, ảnh<br /> <br /> góc (gãy hở độ 3, dập nát khoang trước và tổn<br /> <br /> hưởng việc đi lại. Để phục hồi động tác duỗi cổ<br /> <br /> thương một phần 2 cơ mác) và 1 ca duỗi được<br /> <br /> chân, người ta thường chuyển gân cơ chày sau<br /> <br /> gần vuông góc và yếu. Cả 7 bệnh nhân đều rất<br /> <br /> ra trước(2), chưa thấy báo cáo nào chuyển gân các<br /> <br /> hài lòng.<br /> <br /> cơ mác ra trước. Và như vậy cũng không biết<br /> <br /> 28<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> chuyển gân các cơ mác ra trước có tốt hơn hay<br /> <br /> khi chuyển đi có thể gây biến dạng bàn chân.<br /> <br /> không. Gân các cơ mác đã được chuyển để điều<br /> <br /> Mặc dù vậy, sau khi chuyển gân, vận động duỗi<br /> <br /> trị đứt gân gót kín, sớm hoặc muộn , bàn chân<br /> <br /> được cổ chân nhưng chúng tôi không thấy bàn<br /> <br /> ngựa do liệt cứng nửa người(1) hoặc liệt một<br /> <br /> chân lệch vẹo ngoài hoặc trong, như vậy lực cơ<br /> <br /> mình cơ chày trước do sốt bại liệt nhưng chưa<br /> <br /> duỗi và gấp tương đối cân bằng.<br /> <br /> thấy dùng chuyển gân cơ mác ra trước để điều<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> (4)<br /> <br /> trị bàn chân rũ do chấn thương. Đối với các bệnh<br /> <br /> Khi tổn thương thần kinh và/hoặc cơ ở<br /> <br /> nhân của chúng tôi, trong mổ thấy cả hai cơ mác<br /> <br /> khoang trước cẳng chân gây ra bàn chân rũ thì<br /> <br /> còn rất tốt thì có kết quả phục hồi tốt (3 ca), trong<br /> <br /> chuyển gân các cơ mác ra trước là một lựa chọn<br /> <br /> khi đó ba ca có tổn thương một phần cơ thì kết<br /> <br /> chấp nhận được. Với thời gian theo dõi khá dài<br /> <br /> quả kém hơn. Như vậy, hiệu quả chuyển gân<br /> <br /> chúng tôi chưa thấy có thay đổi về khả năng<br /> <br /> phụ thuộc vào chất lượng của 2 cơ mác. Cơ mác<br /> <br /> chịu lực và các biến dạng bàn chân do việc<br /> <br /> dài gắn vào xương chêm giữa có tác dụng chính<br /> <br /> chuyển gân cơ mác ra trước.<br /> <br /> duỗi cổ chân, cơ mác ngắn đính vào cơ duỗi<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> chung các ngón và cơ duỗi dài ngón cái độc lập<br /> <br /> 1.<br /> <br /> giúp duỗi ngón chân (hoặc giữ không cho các<br /> ngón chân quặp xuống), không như khi chuyển<br /> cơ chày sau, do chỉ có một cơ nên duỗi cổ chân<br /> và ngón chân bị phụ thuộc vào nhau. Động tác<br /> <br /> 2.<br /> <br /> duỗi phục hồi sớm sau mổ có thể là do các cơ<br /> mác gần cùng hướng với các cơ duỗi nên dễ thay<br /> <br /> 3.<br /> <br /> thế hơn so với cơ chày sau là một cơ đối kháng.<br /> Mặt khác một khi khoang cơ trước bị hư hại thì<br /> các gân cơ mác trở nên vô dụng(3), không giúp<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Curvale G, Rochwerger A, de Belenet H, Groulier P. (1999).<br /> “Treatment of spastic equinovarus foot in the hemiplegic<br /> adult by retrograde fixation of the peroneus brevis tendon<br /> onto the anterior tibialis tendon”. Rev Chir Orthop Reparatrice<br /> Appar Mot.85(3):286-92.<br /> Mehling I, Lanz U, Prommersberger KJ, Fuhrmann RA, van<br /> Schoonhoven J. (2012).“Transfer of the posterior tibialis tendon<br /> to restore an active dorsiflexion of the foot”. Handchir<br /> Mikrochir Plast Chir. 44(1): 29-34.<br /> Mizel MS, Temple HT, Scranton PE Jr, Gellman RE, Hecht PJ,<br /> Horton GA, McCluskey LC, McHale KA.(1999). “Role of the<br /> peroneal tendons in the production of the deformed foot with<br /> posterior tibial tendon deficiency”. Foot Ankle Int. 20(5):285-9.<br /> Turco VJ, Spinella AJ. (1987).”Achilles tendon ruptures-peroneus brevis transfer”. Foot Ankle.7(4):253-9.<br /> <br /> ích gì cho vận động bàn chân, nên việc chuyển<br /> gân cơ mác sẽ giúp bàn chân và các ngón chân<br /> duỗi được mà không làm tổn thương hê thống<br /> gân gập như gân chày sau. Gân các cơ mác được<br /> <br /> Ngày nhận bài báo:<br /> Ngày phản biện đánh giá bài báo:<br /> Ngày bài báo được đăng:<br /> <br /> 30/12/13<br /> 19/01/14<br /> 20/03/2014<br /> <br /> cho là có tác dụng giữ cân bằng bàn chân vì vậy<br /> <br /> 29<br /> <br />