Cơn lốc mới trên thị trường VN
Dilmah, Qualitea, Jollibee, KFC, Cafe Trung
Nguyên... đang hoạt động rất hiệu quả ở Việt
Nam theo hình thức franchising (nhượng quyền
thương mại). Đây mới chỉ là sự bắt đầu của một
làn sóng mới đang nổi lên. Hàng loạt tập đoàn bán lẻ, đồ ăn nhanh sẽ ồ ạt
vào Việt Nam sau thời điểm gia nhập WTO dưới hình thức franchising.
Nếu DN Việt Nam không nắm bắt nhanh hình thức này thì có thể sẽ bị
thiệt thòi, đặc biệt trong thị trường bán lẻ.
Franchising tại Việt Nam - cuộc chiến mới bắt đầu
Hiện franchising đã xuất hiện ở mọi khu vực trên thế giới và tại đa số các
quốc gia với 16.000 hệ thống trên toàn cầu. Nhượng quyền thương mại,
hay franchising là phương thức kinh doanh được các tập đoàn lớn trên thế
giới, đặc biệt trong lĩnh vực phân phối, dịch vụ sử dụng.
Có thể hiểu một cách nôm na về hoạt động nhượng quyền thương mại như
sau: bên nhượng quyền trao cho bên nhận quyền sử dụng mô hình, kỹ thuật
kinh doanh, sản phẩm dịch vụ dưới thương hiệu của mình và nhận lại một
khoản phí hay % doanh thu trong thời gian nhất định.
Các nhãn hiệu đồ ăn nhanh McDonald's, KFC, Jollibee, kem Carvel, siêu
thị 7-Eleven... đã trở nên quen thuộc với người tiêu dùng trên khắp thế
giới, nhưng ít người để ý rằng bí quyết thành công của họ chính là phương
thức kinh doanh frachising.
Dự thảo 8 Luật Thương mại Sửa đổi:
- Nhượng quyền thương mại là hoạt động thương mại, theo đó, bên nhượng
quyền chấp thuận trao quyền và cung cấp các hỗ trợ cho bên nhận quyền
để bên đó bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ theo nhãn hiệu hàng hóa, hệ
thống, phương thức do bên nhượng quyền xác định trong một khoảng thời
gian và phạm vi địa lý nhất định.
- Quyền được nhượng bao gồm quyền sử dụng các bí quyết nghề nghiệp;
cách thức tổ chức bán hàng, cung ứng dịch vụ; tên thương mại; nhãn hiệu
hàng hóa, dịch vụ; khẩu hiệu kinh doanh; biểu tượng của bên nhượng
quyền và quyền sử dụng các trợ giúp khác để bán hàng hóa, cung ứng dịch
vụ.
- Thương nhân Việt Nam và thương nhân nước ngoài hoạt động thương
mại tại Việt Nam muốn nhượng quyền thương mại phải đăng ký với Bộ
Thương mại.
- Hợp đồng nhượng quyền thương mại phải được lập thành văn bản hoặc
các hình thức khác có giá trị pháp lý tương đương và phải được đăng ký
với Bộ Thương mại.
Ở Việt Nam, phương thức kinh doanh mới mẻ này du nhập từ đầu những
năm 1990 và hiện đang phát triển với một tốc độ khá vũ bão; có chuyên gia
ước tính tới 15%-20%/năm.
Theo điều tra của Hội đồng Nhượng quyền thương mại thế giới (WFC)
năm 2004, hiện Việt Nam cũng đã có 70 hệ thống này. Điển hình như
KFC, Trung Nguyên, Dilmah, Qualitea, Jollibee... Tuy nhiên, cuộc cạnh
tranh trên lĩnh vực này dường như mới chỉ bắt đầu. Sau thời điểm Việt
Nam gia nhập WTO với sự mở cửa của thị trường dịch vụ, các chuyên gia
thương mại dự đoán, hàng loạt các tập đoàn bán lẻ và đồ ăn nhanh, siêu thị
sẽ xâm nhập mạnh vào thị trường Việt Nam. Với phương thức franchising,
họ có thể nhanh chóng vươn ''vòi bạch tuộc'' chiếm lĩnh thị trường bán lẻ
của Việt Nam.
Nhiều nhà đầu tư tại thị trường Việt Nam cũng đang tính chuyện làm ăn
theo mô hình franchising như Lotteria với chuỗi 9 cửa hàng. Hệ thống này
dự tính khi phát triển đến 20 cửa hàng sẽ mở rộng theo mô hình
franchising.
Vì sao franchising?
Một trong những DN Việt Nam đầu tiên nhạy bén nắm hình thức kinh
doanh franchising phải kể đến là Trung Nguyên. Thành lập từ giữa năm
1996, đến nay, thương hiệu Trung Nguyên đã có mặt trên 63 tỉnh thành. Từ
1998-2004, Trung Nguyên đã có khoảng trên 500 quán cà phê nhượng
quyền chính thức.
Theo ông Nguyễn Trần Quang, Giám đốc Tiếp thị của Công ty Cà phê
Trung Nguyên, để được trưng biển Trung Nguyên, các quán cà phê đều
phải ký hợp đồng ràng buộc với công ty. Họ sẽ phải bài trí quán theo một
phong cách thống nhất, pha chế cà phê theo một công thức nhất quán của
Trung Nguyên. Phía Trung Nguyên không hề thu phí chuyển nhượng đối
với những quán này. Ngược lại, phía Trung Nguyên có những sự giám sát
nhất định về mặt kỹ thuật pha chế, cách thức quản lý với những quán này.
Với phương thức kinh doanh này, Trung Nguyên đã không chỉ thành công
trong nước mà còn có mặt tại nhiều nước như: Nhật Bản, Campuchia,
Singapore, Thái Lan... Họ đang có tham vọng mở rộng danh tiếng sang
Philippines, Trung Quốc, Hàn Quốc...
Với bên nhận quyền, nhất là những người mới bắt đầu bước vào kinh
doanh thì franchising là cách lựa chọn đảm bảo giảm thiểu rủi ro vì không
phải trải qua giai đoạn xây dựng và phát triển ban đầu. Mặt khác, nếu
thương hiệu có uy tín thì họ sẽ dễ dàng được thị trường chấp nhận.
Ông Đoàn Đình Hoàng, Giám đốc Công ty Tư vấn Masso nhận định rằng:
''Franchising là một trong những phương thức đầu tư khôn ngoan và chắc
chắn nhất''. Theo nghiên cứu của Phòng Thương mại Mỹ, từ năm 1974 đến
nay, trung bình chưa đến 5% DN trong lĩnh vực nhượng quyền thất bại so
với tỷ lệ 30%-65% trong các lĩnh vực khác.
Với những DN Việt Nam đang có tham vọng mở rộng ra thị trường thế
giới, nhưng chưa đủ sức để tấn công trực tiếp các thị trường lớn đầy tiềm
năng như Mỹ, EU hay Nhật Bản thì franchising quả là một bước đi phù
hợp. Nhượng quyền thương mại sẽ giúp các DN xâm nhập một cách gián
tiếp vào những thị trường này với chi phí thấp nhất, đồng thời đây cũng là
cách hữu hiệu để bảo vệ nhãn hiệu của DN tại thị trường nước ngoài.
Các mặt hàng truyền thống Việt Nam như hàng thủ công, mỹ nghệ, may
mặc, thực phẩm là những sản phẩm tiềm năng có thể áp dụng mô hình
franchising. Tháng 8/2002, AQ Silk đã chuyển nhượng thành công nhãn
hiệu của mình tại Mỹ với giá 100.000USD. Mới đây, Phở 24 tại TP.HCM
cũng đã thành công với phương thức này. Hiện, danh sách xin nhượng
quyền của họ có nhiều khách hàng đến từ Mỹ, Nhật, Hàn Quốc.
Cần sớm có luật điều chỉnh
Mặc dù có nhiều ưu điểm nhưng franchising là mô hình kinh doanh dễ nảy
sinh tranh chấp nhất, đặc biệt là những tranh chấp về doanh thu. Bên
nhượng quyền có thể kiểm soát được khoản doanh thu cụ thể của bên nhận